ابراهیم بن سلام نیشابوری

ابراهیم بن سلام نیشابوری از راویان امام رضا (ع) و وکلای ایشان بوده است. البته در کتب رجالی درباره وثاقت و وکالت ایشان تردیدهایی وجود دارد.

مقدمه

ابراهیم بن سلام نیشابوری معروف به ابن سلامه، راوی حدیث و از وکلای امام کاظم (ع) و امام رضا (ع) به شمار می‌آید. برخی صلاحیتش را انکار می‌کنند و برای همین به سمت وکالتش از سوی امام (ع) هم به دیده تردید می‌نگرند و حدیثش را هم معتبر نمی‌دانند. اما بزرگانی چون شیخ طوسی، علامه حلی، نه در صلاحیتش تردید دارند و نه اعتبار روایتش و همچنین وکالتش از سوی امام را نیز تأیید می‌کنند^[۱]^[۲]

شیخ طوسی ابراهیم بن سلام یا سلامة^[۳] را ذیل اصحاب امام رضا (ع) و با عنوان وکیل نام برده است^[۴]، هر چند بیش از این چیزی درباره او نقل نکرده و همین امر مایه تردیدهایی درباره وی شده است^[۵]. دیگر منابع رجالی و تراجم نیز درباره وی مطلبی نیاورده‌اند. به همین سبب، سید محسن امین صرفاً به جمله کوتاه شیخ بسنده می‌کند^[۶]. از لقب وی می‌توان گمانه زد که از دیار نیشابور باشد، چنانکه برخی او را فرزند "سلام بن ابی‌عمره خراسانی"^[۷]، از راویان ثقة دوره امام باقر (ع) و امام صادق (ع) دانسته‌اند^[۸]. از این داده هم می‌توان برای موطن وی گواهی گرفت و هم به انتساب وی به خاندانی سرشناس و معتبر در جامعه شیعی می‌توان دست یافت.

اینکه ابراهیم با کدام یک از امامان هم دوره بوده و با آنان مصاحبت داشته، محل گفت‌و‌گوست. علامه به نقل از شیخ طوسی، وی را از اصحاب امام کاظم (ع) دانسته است^[۹]، هر چند در کتاب موجود شیخ، وی را از وکلای امام رضا (ع) شمرده است^[۱۰]. دسته‌ای وی را از یاران امام جواد (ع) بر شمرده‌اند. ابن داوود حلی حق را این می‌داند که وی از اصحاب امام رضا (ع) است^[۱۱]. به هر حال، آنان که وی را به عنوان وکیل امام رضا (ع) برشمرده‌اند، به صورت روشن نقشی از او در حوزه وکالت نشان نداده، چنانکه از محل مأموریت و نوع آن نیز چیزی ذکر نکرده‌اند. شاید به همین جهت اردبیلی در وکالت وی تردیدی روا می‌دارد^[۱۲]. برخی نیز این عنوان را به معنای عام تلقی کرده‌اند؛ به این معنا که شاید مراد شیخ طوسی بیان جایگاه اجتماعی او بوده است، یعنی وی دارای شغل وکالت بوده است، اما با توجه به تبادر ذهنی، چنانکه دیگر رجالیون آن را فهم کرده‌اند^[۱۳] و نیز اینکه شیخ نام وی را ذیل اصحاب امام رضا (ع) می‌آورد، این احتمال چندان پذیرفتنی به نظر نمی‌رسد^[۱۴].

به هر حال، با فرض اثبات وکالت^[۱۵] بر اساس داده‌های متون کهن و تأکید بسیاری از متأخران، و با نبود تضعیف از سوی رجالیون، می‌توان با استناد به این رویکرد که امامان شیعه از افراد ناشایست و کم‌مایه کسی را به وکالت نمی‌گرفتند، وی را در میان افراد مورد اعتماد شناسایی کرد، هر چند این ادعا را برخی از صاحب نظران نقد جدی کرده‌اند^[۱۶]. اما اینکه برخی بر اساس همین استدلال روایت وی را معتبر دانسته‌اند^[۱۷]، تأثیری ندارد چون با جست‌و‌جوهای صورت گرفته در منابع حدیثی موجود، روایتی از او به دست نیامده است^[۱۸]^[۱۹]

منابع

پانویس

↑ رجال شیخ طوسی، ص۳۶۱؛ رجال علامه حلی، ص۴؛ رجال کشی، ص۴۹۳، حدیث ۹۴۶؛ الغیبة، ص۴۳؛ بحارالانوار، ج۴۹، ص۱۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۲۶ و۲۲۷.
↑ محمدی، حسین، رضانامه ص ۳۸.
↑ خلاصة الأقوال، ص۴۸.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۳.
↑ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۳؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۸.
↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۱۴۱.
↑ إکلیل المنهج، ص۷۹-۸۰.
↑ رجال النجاشی، ج۱، ص۱۸۹.
↑ خلاصة الأقوال، ص۴۸.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۳.
↑ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۳۲.
↑ جامع الرواة، ج۱، ص۲۱.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۵۳.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۶.
↑ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۳.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۶.
↑ نقد الرجال، ج۱، ص۶۲؛ منتهی المقال، ج۱، ص۱۶۳.
↑ منابع: أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، بیتا؛ إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی کرباسی (۱۱۷۵ق)، تحقیق: سیدجعفر حسینی اشکوری، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۵ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تا؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق، طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحرالعوم، نجف - قم، المطبعة الحیدریة - انتشارات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ نقد الرجال، سیدمصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.
↑ امیری، زکیه سادات، مقاله «ابراهیم بن سلام نیشابوری»، دانشنامه امام رضا ص ۳۴۷.

اصحاب امام رضا (ع)

[1] رجال شیخ طوسی، ص۳۶۱؛ رجال علامه حلی، ص۴؛ رجال کشی، ص۴۹۳، حدیث ۹۴۶؛ الغیبة، ص۴۳؛ بحارالانوار، ج۴۹، ص۱۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۲۶ و۲۲۷.

[2] محمدی، حسین، رضانامه ص ۳۸.

[3] خلاصة الأقوال، ص۴۸.

[4] رجال الطوسی، ص۳۵۳.

[5] طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۳؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۸.

[6] أعیان الشیعة، ج۲، ص۱۴۱.

[7] إکلیل المنهج، ص۷۹-۸۰.

[8] رجال النجاشی، ج۱، ص۱۸۹.

[9] خلاصة الأقوال، ص۴۸.

[10] رجال الطوسی، ص۳۵۳.

[11] کتاب الرجال، ابن داوود، ص۳۲.

[12] جامع الرواة، ج۱، ص۲۱.

[13] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۵۳.

[14] معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۶.

[15] طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۳.

[16] معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۰۶.

[17] نقد الرجال، ج۱، ص۶۲؛ منتهی المقال، ج۱، ص۱۶۳.

[18] منابع: أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، بیتا؛ إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی کرباسی (۱۱۷۵ق)، تحقیق: سیدجعفر حسینی اشکوری، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۵ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تا؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق، طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحرالعوم، نجف - قم، المطبعة الحیدریة - انتشارات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ نقد الرجال، سیدمصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.

[19] امیری، زکیه سادات، مقاله «ابراهیم بن سلام نیشابوری»، دانشنامه امام رضا ص ۳۴۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]