آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۱ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۹:۴۴ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

الگو:پرسش مهدویت بالا

آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی
مدخل اصلیقیام خراسانی

در مورد خراسان و خراسانی دو دسته روایت وجود دارد. در برخی از آنان سخن از پرچم‌های سیاهی است که از این ناحیه برای بیعت با حضرت مهدی(ع) به سوی کوفه حرکت می‌کند و در روایتی دیگر قیام او هم‌زمان با خروج سفیانی و یمانی بیان شده است. در زبان عامه مردم و منابع متأخر از اینها به قیام سید خراسانی تعبیر شده است که عده‌ای این عنوان را رد کرده و برخی از آن روایات را ضعیف می‌دانند.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به اين پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

پاسخ جامع اجمالی

* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:
               
خراسانی ری‌شهری جعفری صمدی صادقی اسماعیلی کامل سلیمان اسلام‌کوئیست

شهرت قیام خراسانی

روایات دربارۀ خراسانی

  • چندین روایت دربارۀ خراسانی وارد شده است که از لحاظ سندی دارای اشکال هستند
  1. روایت اول: امام باقر (ع) فرمودند: «بنی عباس حتما به حکومت خواهند رسید و آنگاه که حاکم شوند، اختلاف پیدا کنند و پراکندگی میان آنان ایجاد شود، خراسانی و سفیانی خروج خواهند کرد. یکی از شرق و دیگری از غرب، آن دو به سرعت سوی کوفه می‌آیند و بنی عباس را نابود می‌کنند و احدی از آنان را باقی نمی‌گذارند».[۳] سند این روایت به جهت وجود افراد مجهول قابل اعتماد نیست. علاوه بر اینکه در سایر کتب با اختلاف در متن و سند ذکر شده است[۴].
  2. روایت دوم: به امام صادق(ع) منسوب است که فرمود: «پیش از این امر، پنج علامت وجود دارد: ندا، سفیانی، خراسانی، نفْس زکیه و خَسْف در بیدا»[۵] در سند این روایت، محمد رازی و ابو سمینه وجود دارند که تضعیف شده‌اند[۶]. به علاوه قطعی نیست که مراد از "این امر"، ظهور امام زمان باشد؛ بلکه ممکن است مراد ایشان، گشایش شیعیان و فرج عمومی باشد نه خصوص فرج امام عصر؛ کما این که در بیان آن بزرگواران، فَرَج، به معنای گشایش شیعه آمده است[۷].
  • البته در مقابل، برخی معتقدند: اگرچه تصریح به حتمی بودن قیام خراسانی نشده ولی روایات مربوط به آن زیاد است[۸]، مانند:
  1. از امام باقر و امام صادق (ع) نقل شده است که فرمودند: "خروج این سه در یک روز و یک ماه و یک سال خواهد بود"[۹]
  2. امیرالمؤمنین فرمودند: "یمانی و خراسانی مانند دو اسب مسابقه بر یکدیگر سبقت گیرند، تا در کوفه با لشکر سفیانی بتازند و بر وی ظفر یابند"[۱۰]
  3. در روایت دیگر از امام باقر (ع) آمده است[۱۱]: «چون اولاد فلانی دچار اختلاف شدند، فرج نزدیک است. فرج شما بستگی به اختلاف آنها دارد. چون نشانه‌های اختلاف ظاهر شد منتظر ندای آسمانی در ماه رمضان باشید. چون ندا شنیده شد مردم بر آنها جری می‌شوند و سفیانی خروج می‌کند و کارشان پراکنده می‌شود و خراسانی بر علیه آنها خروج می‌کند، خراسانی از مشرق و سفیانی از مغرب به سوی کوفه می‌تازند و هر دو چون دو اسب مسابقه به دنبال یکدیگر وارد کوفه می‌شوند، اولاد فلانی به دست آنها نابود می‌شوند سپاهیان سفیانی و خراسانی احدی را از آنها زنده نمی‌گذارند»[۱۲]
  • ماهیت و چگونگی قیام خراسانی در روایات به صورت شفاف بیان نشده است؛ همچنین درباره شخصیتی که رهبری این قیام را بر عهده دارد، اطلاعات دقیقی وجود ندارد[۱۳]. بر این اساس به‌طور قطع از اخبار استفاده نمی‌شود که رایتی بالخصوص از خراسان معهود فعلی قیام کند، بلکه آنچه استفاده می‌شود آن است که خراسان فعلی محل برافراشته شدن پرچم‌های شرقی و اجتماع آنهاست[۱۴].

پاسخ‌های دیگر

  با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

  1. علائم و نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  2. علائم و نشانه‌های ظهور چیستند؟ (پرسش)
  3. علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
    1. علائم و نشانه‏‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      1. آیا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      6. آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
    2. نشانه‏‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
      1. آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا قیام سید حسنی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا خروج دجال از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا خروج شیصبانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
      6. آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      9. آیا قساوت دل‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      10. آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      11. آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      12. آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      13. آیا باران‌های پیاپی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      14. آیا گسترش ظلم و فساد از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      15. آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      16. آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      17. آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      18. آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      19. آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      20. آیا بالا آمدن آب دجله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      21. آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      22. آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر می‌شود از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      23. آیا وقوع مسخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      24. آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      25. آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      26. آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      27. آیا حمله ملخ‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      28. آیا مرگ سریع از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      29. آیا بستن پل کرخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      30. آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      31. آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      32. آیا قیام مغربی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      33. آیا خشک شدن نیل از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  4. علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
  5. علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
  6. علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
  7. در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانه‌های ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
    1. مراد از علائم در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    2. مراد از آیت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    3. مراد از دلالت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    4. مراد از آخر الزمان در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    5. مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    6. مراد از ظهور در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    7. مراد از خروج در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    8. مراد از قیام در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    9. مراد از اشراط الساعه در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  8. منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
  9. مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  10. آیا ندای شیطانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  11. فواید دانستن علائم و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  12. چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانه‌های ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
  13. موقوف یا مشروط بودن نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  14. نتیجه تقسیم‌بندی نشانه‌های ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
  15. آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسان‌های بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
  16. آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف می‌شود؟ (پرسش)
  17. آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
  18. آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
  19. آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
  20. آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
  21. آیا طوفان‏‌ها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌‏دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
  22. اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
  23. آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آن‏که متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفه‏‌ای و اهل کجاست؟ (پرسش)
  24. آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
  25. آیا تعبیر از آیت الله خامنه‏‌ای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
  26. از آن‏جا که دجال قبل از امام مهدی می‏‌آید آیا می‏‌توانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
  27. امام مهدی از چه راهی متوجه می‏‌شوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
  28. از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
  29. تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
  30. جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
  31. پدیده‏‌های غیرمتعارف قبل از ظهور کدام‏اند؟ (پرسش)
  32. آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز می‌‌شود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
  33. آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
  34. استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  35. ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
  36. در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
  37. آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
  38. چرا علائم و نشانه‌های ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
  39. آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
  40. نشانه‌های ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  41. ارتباط میان ماه رمضان و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  42. چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۷، ص۴۴۵
  2. ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۷، ص۴۴۷
  3. «"عن ابی جعفر (ع): لَا بُدَّ انَّ یملک بَنُو الْعَبَّاسِ فاذا ملکوا وَ اخْتَلَفُوا وَ تَشَتُّتَ أَمَرَهُمْ خَرَجَ علیهم الخراسانی وَ السفیانی هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنِ الْمَغْرِبِ یستبقان الی الکوفة کفرسی رِهَانَ هَذَا مِنْ هیهنا وَ هَذَا مِنْ هیهنا حتی یکون هلاکهم علی ایدیهما أَمَّا أَنَّهُمَا لَا یبقون مِنْهُمْ أَحَداً أَبَداً"» نعمانی، الغیبة، ص ۲۶۷، باب ۱۴، ح ۱۸.
  4. ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۷، ص۴۴۷؛ صادقی، مصطفی؛ تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۲۱۸، ۲۱۹
  5. ر.ک. الغیبة، نعمانی: ص۳۰۱
  6. ر.ک. رجال النجاشی، ج ۲ ص ۲۱۶ و ۲۲۶
  7. ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۷، ص۴۴۵
  8. ر.ک. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص۲۰۵-۲۱۰
  9. ر.ک. الزام الناصب، ج ۲، ۱۴۷؛ غیبت طوسی، ص ۴۴۶، ح ۴۴۳: «"خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِ‏ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی‏ شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ"»
  10. ر.ک. مختصر بصائر الدرجات، ص ۲۰۰: «"یخرج علیهم الخراسانی، هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ، یستبقان إلی الکوفة کفرسی رِهَانَ، هَذَا مِنْ هُنَا، وَ هَذَا مِنْ هُنَا، حتی یکون هلاک بنی فُلَانٍ علی أیدیهما"»
  11. «"إِذَا اخْتَلَفَ بَنُو فُلَانٍ فیما بینهم، فَعِنْدَ ذلک الْفَرْجِ. وَ لیس فرجکم إِلَّا فی اخْتِلَافِهِمْ. فَإِذَا کان فَتَوَقَّعُوا الصیحة فی شَهْرِ رَمَضَانَ. وَ إِذَا کان ذلک طَمِعَ النَّاسُ فیهم، وَ اخْتَلَفَتِ الکلمة وَ کان خُرُوجِ السفیانی، وَ یتشتت أَمْرُهُمْ، وَ یخرج علیهم الخراسانی، هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ، یستبقان إلی الکوفة کفرسی رِهَانَ، هَذَا مِنْ هُنَا، وَ هَذَا مِنْ هُنَا، حتی یکون هلاک بنی فُلَانٍ علی أیدیهما... أَمَّا إِنَّهُمَا لَا یبقیان أَحَداً"»؛ غیبت نعمانی، ص ۱۳۵؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۱؛ الامام المهدی، ص ۲۲۳؛ المهدی، ص ۱۹۶؛ بشارة الاسلام، ص ۹۲.
  12. ر.ک. کامل سلیمان، روزگار رهایی، ج۲، ص ۷۶۲-۷۷۲
  13. ر.ک. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۶
  14. ر.ک. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص۲۰۵-۲۱۰
  15. الزام الناصب، ج ۲، ۱۴۷؛ غیبت طوسی، ص ۴۴۶، ح ۴۴۳.
  16. الزام الناصب، ج ۲، ۱۳۱؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۵۳، ح ۱۴۳.
  17. مختصر بصائر الدرجات، ص ۲۰۰.
  18. معجم احادیث الامام المهدی، ج ۵، ۲۰، ح ۱۴۵۲.
  19. اثباة الهداة، ج ۳، ۷۲۹، ح ۶۵؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۱۷، ح ۷۷.
  20. بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۳۲، ح ۹۶.
  21. غیبت نعمانی، ص ۱۸۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۳۸، ح ۱۰۵.
  22. غیبت نعمانی، ص ۱۸۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۴۴، ح ۱۱۷.
  23. بحارالانوار، ج ۶۰، ۲۱۵، ح ۳۴.
  24. غیبت نعمانی، ص ۱۸۲؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۴۳، ح ۱۱۶.
  25. الزام الناصب، ج ۲، ۱۶۰.
  26. همان ۲، ۱۶۰.
  27. غیبت طوسی، ص ۴۴۴، ح ۴۳۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۱۳، ح ۶۵.
  28. منتخب الاثر، ص ۵۴۶، ح ۱۰؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۳۳، ح ۹۹.
  29. غیبت طوسی، ص ۴۴۸، ح ۴۴۹؛ اثباة الهداة، ج ۳، ۷۳۳، ح ۸۵.
  30. غیبت طوسی، ص ۴۶۴، ح ۴۷۹؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۰۸، ح ۴۵.
  31. التشریف بالمنن، ص ۱۲۰.
  32. التشریف بالمنن، ص ۲۷۲، ح ۳۹۴.
  33. معجم احادیث الامام المهدی، ج ۳، ۱۹۹، ح ۷۲۰.
  34. همان ۳، ۷۶، ح ۶۲۰.
  35. همان ۱، ۳۹۷، ح ۲۵۶؛ التشریف بالمنن، ص ۱۱۷، ح ۱۱۰.
  36. التشریف بالمنن، ص ۱۲۰، ح ۱۱۵.
  37. غیبت طوسی، ص ۴۵۲، ح ۴۵۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۱۷، ح ۷۷.
  38. معجم احادیث الامام المهدی، ج ۱، ۳۹۸.
  39. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص۲۰۵-۲۱۰.
  40. دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۵.
  41. الغیبة، نعمانی: ص۳۰۱.
  42. رجال النجاشی: ج۲ ص۲۲۶ و ۲۱۶.
  43. دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۵.
  44. دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۵.
  45. احمد بن یوسف و یوسف بن کلیب.
  46. دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۷.
  47. معجم أحادیث المهدی: ج۲ ص۵۰۳.
  48. پرچم سیاهی از بنی عباس آشکار می‌شود. سپس پرچم سیاه دیگری از خراسان بیرون می‌آید که صاحبان آن پرچم‌ها کلاه سیاه و لباس سفید بر تن دارند و جلودارشان مردی از بنی تمیم به نام شعیب بن صالح است. قیام او تا واگذاری حکومت به مهدی ۷۲ ماه طول می‌کشد؛ الفتن: ج۱ ص۱۸۸، معجم أحادیث المهدیريال ج۱ ص۳۹۷).
  49. دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۷.
  50. معجم أحادیث المهدی، ج۲ ص۵۰۳: قد یکون الحارث المذکور فی بعض الروایات هو نفس الخراسانی.
  51. سنن ابی داود: ج۲ ص۳۱۱ ح۴۲۹۰، الملاحم ابن منادی: ص۱۸۵، به نقل از آن، معجم أحادیث المهدی، ج ۱ ص۳۹۷.
  52. دربارۀ این احادیث: ر.ک: معجم أحادیث المهدی: ج۲ ص۵۰۳ و ۵۰۴. مقایسه کنید با ج۱ ص۳۷۴ و ۴۰۵؛ عصر الظهور: ص۲۳۸ و ۲۴۵.
  53. دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۸.
  54. «" تَخْرُجُ مِنَ الْمَشْرِقِ رَايَاتُ سُودُ ، تُقَاتِلْ رَجُلًا مِنْ وُلْدِ أَبِي سُفْيَانَ ، وَ يُؤَدُّونَ الطَّاعَةِ لِلْمَهْدِيِّ "»؛ الملاحم و الفتن، ص ۴۴؛ الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۱۴۱.
  55. «" وُرُودُ الرَّايَاتُ السُّودُ مِنْ خُرَاسَانَ ، حَتَّى تُنْزِلَ سَاحِلِ دِجْلَةَ "»؛ بشارة الاسلام، ص ۱۷۵، ۱۸۶، ۹۷؛ الزام الناصب، ص ۱۸۵؛ المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۴۲؛ الامام المهدی، ص ۲۳۳.
  56. سوره زخرف، آیه ۶۵.
  57. «" إنتظروا الْفَرْجِ مِنْ ثَلَاثٍ: اخْتِلَافُ أَهْلِ الشَّامِ فِيمَا بَيْنَهُمْ، وَ الرَّايَاتُ السُّودُ مِنْ خُرَاسَانَ، وَ الْفَزْعَةُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ! "»؛ غیبت نعمانی، ص ۱۳۳؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۹، ۲۸۵؛ الامام المهدی، ص ۴۵، ۲۲۰؛ منتخب الاثر، ص ۲۲۰؛ بشارة الاسلام، ص ۴۰۹؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۱۰۹؛ المهدی، ص ۹.
  58. «" إِذا وَقَعَتِ الملاحم، بَعَثَ اللَّهَ رَجُلًا مِنَ الْمَوَالِي، أَكْرَمَ الْعَرَبِ فُرْسَاناً، وَ أجودهم سِلَاحاً، يُؤَيِّدُ اللَّهُ بِهِمْ الدِّينِ"»؛ بشارة الاسلام، ص ۲۹.
  59. «"إِذَا اخْتَلَفَ بَنُو فُلَانٍ فیما بینهم، فَعِنْدَ ذلک الْفَرْجِ. وَ لیس فرجکم إِلَّا فی اخْتِلَافِهِمْ. فَإِذَا کان فَتَوَقَّعُوا الصیحة فی شَهْرِ رَمَضَانَ. وَ إِذَا کان ذلک طَمِعَ النَّاسُ فیهم، وَ اخْتَلَفَتِ الکلمة وَ کان خُرُوجِ السفیانی، وَ یتشتت أَمْرُهُمْ، وَ یخرج علیهم الخراسانی، هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ، یستبقان إلی الکوفة کفرسی رِهَانَ، هَذَا مِنْ هُنَا، وَ هَذَا مِنْ هُنَا، حتی یکون هلاک بنی فُلَانٍ علی أیدیهما... أَمَّا إِنَّهُمَا لَا یبقیان أَحَداً ! "»؛ غیبت نعمانی، ص ۱۳۵؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۱؛ الامام المهدی، ص ۲۲۳؛ المهدی، ص ۱۹۶؛ بشارة الاسلام، ص ۹۲.
  60. «" وَ بيناهم كَذَلِكَ‏، إِذْ تُقْبَلُ رَايَاتُ هَدْيٍ مِنْ خُرَاسَانَ تَطْوِي الْمَنَازِلِ طَيّاً حَثِيثاً، وَ مَعَهُمْ نَفَرُ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ.. ثُمَّ يَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ مَوَالِي الْكُوفَةِ فِي ضُعَفَاءُ، فَيَقْتُلُهُ جَيْشُ السُّفْيَانِيِّ بَيْنَ الْحِيرَةِ وَ الْكُوفَةِ "»؛ المهدی، ص ۱۹۴؛ بشارة الاسلام، ص ۵۵؛ غیبت نعمانی، ص ۱۴۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۷.
  61. کامل سلیمان، روزگار رهایی، ج2، ص 762-772.
  62. جعفری، جواد، بیاناتی با عنوان «سید خراسانی کیست و چه مدت حکومت می‌کند؟
  63. مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۲.
  64. نعمانی، الغیبه، ص۱۸۲؛ كورانی، معجم احاديث المهدی، ج۳، ص۲۶۹.
  65. مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۷.
  66. نعمانی، الغیبه، ص۲۷۳، ۲۴۳
  67. نعمانی، الغیبه، ص۲۶۴.
  68. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۶.
  69. نعمانی، الغیبة، ص ۲۶۷، باب ۱۴، ح ۱۸. «"عن ابی جعفر (ع): لَا بُدَّ انَّ يملك بَنُو الْعَبَّاسِ فاذا ملكوا وَ اخْتَلَفُوا وَ تَشَتُّتَ أَمَرَهُمْ خَرَجَ عليهم الخراساني وَ السفياني هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنِ الْمَغْرِبِ يستبقان الي الكوفة كفرسي رِهَانَ هَذَا مِنْ هيهنا وَ هَذَا مِنْ هيهنا حتي يكون هلاكهم علي ايديهما أَمَّا أَنَّهُمَا لَا يبقون مِنْهُمْ أَحَداً أَبَداً"»»
  70. «خروج السفیانی و الیمانی و الخراسانی فی سنة واحدة فی شهر واحد فی یوم واحد نظام کنظام الخرز ... و لیس فی الرایات رایة اهدی من رایة الیمانی هی رایة هدی ...» (همان، ص ۲۶۴، باب ۱۴، بخشی از ح ۱۳).
  71. مختصر اثبات الرجعه (چاپ شده: در مجله تراثنا، ش ۱۵، ص ۲۱۶)؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۵ و شیخ طوسی، الغیبة، ص ۴۴۷.
  72. صادقی، مصطفی؛ تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۲۱۸، ۲۱۹.
  73. ینابیع المودة، ۴۳۱؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۲۱۷؛ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۴۵۲.
  74. همان مدرک، ۴۵۲.
  75. ینابیع الموده، ۴۳۲، ۴۳۳؛ کشف الغمة، ج ۳، ۲۶۲.
  76. تاریخ غیبت کبری، ۴۵۸.
  77. کتاب الغیبة، نعمانی، ۲۵۱.
  78. [[اسماعیل اسماعیلی]|اسماعیلی اسماعیل]]، بررسی نشانه‌های ظهور، ص۲۹۶، ۲۹۷.
  79. شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، ص۳۷۵
  80. ابن ابی زینب نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، محقق، عفاری، علی اکبر، ص۲۵۵
  81. مجلسى، محمد باقر، بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۳۴
  82. بهاءالدین نیلی نجفی(متوفی: ۸۰۳ق)، علی بن عبدالکریم، سرور اهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان، ص۵۳
  83. پژوهشگران «وبگاه اسلام کوئیست»