قرآن در معارف مهدویت

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث قرآن است. "قرآن" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

قرآن در قرآن | قرآن در حدیث | قرآن در نهج البلاغه | قرآن در کلام اسلامی | قرآن در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل قرآن (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

قرآن در موعودنامه

• به فرموده حضرت علی(ع)، امام زمان(ع) رأی‌ها را به قرآن بازمی‌گرداند، پس از آن‌که قرآن را به رأی‌های خود بازگردانده باشند. این کلام حضرت، روشن می‌کند که اندیشه دینی پیش از ظهور، گاهی براساس هوس‌ها و منافع شخصی شکل می‌گیرد و عالمان دنیامدار، اصول و فروع دینی و آیات وحی را به دلخواه تفسیر و تأویل می‌کنند، چنان‌که احادیث دیگری نیز، به این تصریح دارد. حضرت امیر(ع) می‌فرماید: "مهدی(ع)، کتاب و سنت مرده را زنده می‌کند".
• در عصر حکومت حضرت، آموزش قرآن و مفاهیم دینی به‌طور چشمگیری گسترش می‌یابد و مردم به عبادت و دین روی می‌آورند. امیر مؤمنان علی(ع) می‌فرماید: "گویا شیعیانم را می‌بینم که در مسجد کوفه گرد آمده‌اند و با برپایی چادرهایی، مردم را به همان ترتیبی که قرآن فرود آمده بود، آموزش می‌دهند". امام صادق(ع) می‌فرماید: "گویا می‌بینم که شیعیان علی(ع) قرآنها را در دست دارند و مردم را آموزش می‌دهند" و امام باقر(ع) می‌فرماید: "در روزگار حضرت مهدی(ع)، به اندازه‌ای به شما حکمت و فهم داده خواهد شد که یک زن در خانه‌اش، برطبق قرآن و سنت پیامبر(ص) قضاوت می‌کند".

قرآن در فرهنگنامه آخرالزمان

• کتاب آسمانی مسلمانان که معجزه جاوید رسول مکرم اسلام، محمد مصطفی(ص) است و تا قیام قیامت باقی خواهد بود. قرآن به همراه اهل بیت رسول خدا(ص)، دو امانت گرانبها و یادگاری است که رسول خدا(ص) پس از خود بر جای گذاشت تا امت او در مشکلات خود به این دو پناه ببرند. قرآن در آخرالزمان و دوران غیبت امام عصر(ع) مورد بی‌توجهی امت قرار خواهد گرفت و حضرت مهدی(ع) پس از ظهور قرآن را احیا می‌نماید. در روایات مختلف یاد شده است که چنان حقیقت قرآن در آخرالزمان مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد که وقتی امام زمان(ع) ظهور نموده و قرآن را بنا بر حقیقت آن بیان می‌کند، مردم تعجب نموده و می‌گویند این کتابی جدید است. در آخرالزمان مردم به قرآن فقط ظاهری و قشری می‌نگرند و در معانی حقیقی آن تدبر و تعقل نمی‌کنند، همانند خوارج که رو در روی امیرالمؤمنین(ع) با قرآن احتجاج می‌نمودند.
• رسول خدا(ص) فرمود:.. در آخرالزمان گروهی قرآن می‌خوانند ولی فقط با زبانشان و قرآن از زبان آنان تجاوز نمی‌کند و در روایت دیگری حضرت فرمود در آن زمان قرآن را بسیار سبک خواهند شمرد.
• امیرالمؤمنین(ع) فرمود:.. عدالت در این امت برقرار خواهد بود تا زمانی که قاریان قرآن به سوی سلاطین جور متمایل نشوند... .
• ابن عباس در حدیثی طولانی گفت: رسول خدا در کنار کعبه، در حالی که دست در حلقه درب کعبه داشت فرمود... در آخرالزمان گروهی خواهند آمد که قرآن را برای غیر خدا یاد می‌گیرند و با وسایل موسیقی و به صورت غنا می‌خوانند.
• امیرالمؤمنین(ع) فرمود: به زودی زمانی خواهد آمد که حق مخفی‌ترین چیز نزد مردم است و باطل آشکارترین چیز در جامعه است، دروغ بستن به خدا و رسول او و بسیار شایع شود، اگر قرآن بر معنای حقیقی آن خوانده شود، بی‌ارزش‌ترین چیز نزد مردم است، و اگر قرآن به معنای غیر حقیقی و بنابر امیال و هواهای نفسانی خوانده شود مورد استقبال قرار می‌گیرد و آن را قبول خواهند کرد... .
• امام صادق(ع) در حدیثی فرمود: در آخرالزمان قرآن در نزد مردم کهنه می‌شود و از روی هوی و هوس آن را توجیه و تأویل می‌کنند.
• امام صادق(ع) در حدیثی فرمودند: یکی از نشانه‌های ظهور آن است که شنیدن قرآن برای مردم سنگین است، اما حرف‌های باطل را به راحتی گوش می‌دهند، قرآن (از فرط بی‌توجهی) به کهنگی‌گراییده است و به میل و هوای نفس خود آن را معنی و تأویل می‌کنند. هر کسی که بدون دانش و بنابر نظر شخصی خود قرآن را تفسیر کند، اهل آتش خواهند بود و اگر تفسیری که کرده درست هم باشد، باز هم گناهکار خواهد بود.
• رسول خدا(ص) فرمود: امت من به زودی به روزگاری دچار می‌شوند که از اسلام برای آنها جز یک اسم باقی نخواهد بود و از قرآن نیز جز یک نوشته چیزی بر جای نمی‌ماند. مردم آن زمان گمان می‌کنند که مسلمان هستند، اما در حقیقت دورترین افراد نسبت به اسلام هستند، مساجد آنان آباد است ولی در آن از هدایت و ایمان خبری نیست، دین‌شناسانی که در آن روزگار زندگی می‌کنند، بدترین علما بر روی زمین هستند، زیرا آنان خود منشاء فتنه‌ها هستند. در آخرالزمان گروهی قرآن را وسیله‌ای برای تجارت قرار خواهند داد و آیات متشابه قرآن را در بحث‌های خود به کار می‌گیرند و از آیات محکم قرآن روی گردان هستند. قاریان قرآن بسیارند، اما عمل‌کنندگان به دستورات قرآن کمیابند، قرآن را وسیله‌ای برای جلب توجه دیگران می‌کنند و فقط در پی یادگیری الفاظ و کلمات قرآن هستند و حکمت و دانش حقیقی قرآن از قلب‌های مردم رخت برمی بندد.
• از دیگر مواردی که در روایات آخرالزمان بدان اشاره شده است این است که وقتی حضرت مهدی(ع) قیام نماید، قرآن را دوباره احیا می‌نماید و حقایق فراموش شده و احکام قرآن که به کلی کنار گذاشته شده است را دوباره به اجرا می‌گذارد. این تغییر و تحولی که در فهم معانی عمیق قرآنی در میان مردم آخرالزمان پدید آمده است باعث می‌شود که وقتی حضرت قائم(ع) قرآن را بر حقیقت آن توضیح و تأویل می‌نماید، تعجب همگان را بر می‌انگیزد و گروهی نیز زبان به اعتراض می‌گشایند و می‌گویند: "این کتابی جدید است!" و گروهی نیز همان قرآنی را که در معانی و تأویلات دچار دگرگونی شده است دستاویز قرار داده و با حضرت به احتجاج برمی خیزند.
• امام باقر(ع) فرمود: زمانی که صاحب الامر حضرت مهدی(ع) قیام نماید، با مردمی سر و کار خواهد داشت که از مردم زمان جاهلیت (و مردمی که پیش از پیامبر به بت‌پرستی مشغول بودند) نادان‌تر خواهند بود؛ زیرا رسول خدا(ص) زمانی که به رسالت مبعوث شد، مردم سنگ و چوب را تراشیده و به عبادت آن می‌پرداختند، اما زمانی که حضرت قائم(ع) ظهور کند با مردمی روبرو می‌شود که آیات قرآن را علیه حضرت تأویل می‌کنند و برای تکذیب کردن آن جناب به کار می‌برند.
• حضرت مهدی(ع) قرآنی را که امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) پس از رحلت رسول خدا(ص) جمع‌آوری نموده است، آشکار می‌کند و مردم را به تعلیم آن فراخواهد می‌خواند. قرآن حضرت علی(ع) قرآنی است که امیرالمؤمنین(ع) پس از رحلت رسول خدا به جمع‌آوری آن اهتمام ورزید. ایشان پس از رحلت رسول خدا عبا بر دوش نیفکند و لباس‌های رسمی بر تن نمود تا وقتی که از گردآوری آیات الهی فارغ شد. آن قرآن را که در دو جزو نوشته شده بود، در پارچه‌ای پیچید و به مسجد رسول خدا آورد و به مردم عرضه داشت و فرمود: این قرانی است که من کلمه به کلمه آن گونه که بر حضرت محمد(ص) نازل شده است جمع نموده‌ام. اما مردم نادان آن زمان قرآن حضرت را قبول ننمودند و گفتند: ما به قرآن تو احتیاجی نداریم! حضرت آن قرآن را پیچید و به خانه برد و فرمود: دیگر این قرآن را هرگز نخواهید دید. این قرآن از امانت‌های امامت است و دست به دست از امامی به امام دیگر می‌رسد و در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) آشکار خواهد شد. در این قرآن تمام آیات قرآن آن گونه که بر رسول خدا نازل شده است و به همان ترتیب و با تمام تفسیرها و تأویل‌ها و‌شان نزول‌ها نوشته شده است.
• در روایتی دیگر نیز نقل شده است که عمر در زمان استخلاف خود از امیرالمؤمنین(ع) خواست که آن قرآن را دوباره بیاورد تا اینکه مردم با تمسک به آن متحد شوند. اما حضرت علی بن ابی طالب(ع) فرمود: هرگز! چنین چیزی اصلاً امکان‌پذیر نیست! زیرا من در زمان ابوبکر آن را به میان مردم آوردم تا حجت بر شما مردم تمام باشد و روز قیامت زبان به اعتراض نگشایید و نگویید: ما اطلاعی از آن قرآن نداشتیم و کسی به ما نشان نداد؛ همانا آن قرآنی که نزد من است جز اوصیای پاک من بدان دسترسی نخواهند داشت. عمر گفت: آیا زمان مشخصی برای آشکار شدن آن قرآن وجود دارد؟ حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمود: بلی، زمانی که حضرت قائم که از فرزندان من می‌باشد، قیام نماید، آن قرآن را نمایان خواهد کرد و مردم را بدان دعوت می‌نماید و احکام را بر طبق آن قرآن به اجرا خواهد گذاشت.
• امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: گویا می‌بینم که برخی از شیعیان عجم در مسجد کوفه جمع شده‌اند و خیمه برپا نموده و به مردم قرآن می‌آموزند، قرآنی که به ترتیب نزول جمع‌آوری شده است... . دانش حقیقی قرآن در زمان ظهور حضرت همه جا را فرا خواهد گرفت و همه مردم از منبع لایزال آیات الهی بهره‌مند خواهند شد و علوم حقیقی قرآن فقط مخصوص دانش‌پژوهان نخواهد بود. امام باقر(ع) در این زمینه می‌فرماید: در زمان حضرت حجت(ع) چنان علم گسترش خواهد یافت که مردم از دانش یکدیگر مستغنی خواهند بود و حتی زن‌های داخل خانه نیز بر اساس قرآن و احادیث حکم خدا را تشخیص می‌دهند و در خانه خود بدان حکم خواهند نمود.در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که دلالت بر امر ظهور حضرت و رجعت و حوادث زمان ظهور آن جناب می‌کند. به برخی از این آیات ذیلاً اشاره می‌کنیم.

• سوره آل عمران

تِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ. امام جعفر بن محمد الصادق(ع) فرمود: از زمانی که خداوند حضرت آدم را آفرید: همیشه دولتی از سوی خدای متعال و دولتی از سوی شیطان وجود داشته است. اکنون دولت الهی کجاست؟ آگاه باشید که صاحب دولت الهی حضرت قائم آل محمد(ص) است. وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا. امام صادق(ع) فرمود: تأویل این آیه در زمان ظهور حضرت قائم(ع) خواهد بود. در آن ایام زمینی نیست مگر اینکه شهادتین و اسلام راستین در آن طنین‌انداز خواهد شد. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا. امام باقر(ع) می‌فرماید: تأویل این آیه این است که در انجام واجبات الهی شکیبایی ورزید و بر آزار و اذیت دشمنان صبر کنید و مواظب ظهور امام خود مهدی منتظر باشید. وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ. امام صادق(ع) می‌فرماید: هیچ پیامبری از زمان حضرت آدم تاکنون مبعوث نشده است مگر اینکه دوباره در زمان رجعت در آخرالزمان بازخواهد گشت و امیرالمؤمنین و حضرت نبی اکرم(ص) را یاری خواهد کرد.

• سوره ابراهیم(ع)

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ. امام باقر(ع) می‌فرماید: "ایام الله" روزهای الهی سه روز است؛ روز قیام قائم آل محمد، روز رجعت، و روز قیامت. يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ. درباره تفسیر این آیه فرموده‌اند: چهره زمین در زمان حکومت آن حضرت به خاطر عدالت حضرت به کلی تغییر خواهد کرد و باران‌های فراوان برکت را به ارمغان می‌آورد و گیاهان و درختان سرتاسر گیتی را سبز خواهند نمود، و مردم به چنان نعمتی دست می‌یابند که تاکنون زمین چنین نعمتی به خود ندیده است و درختان چندین برابر میوه می‌دهند و هیچ جایی در روی زمین نیست مگر اینکه از گیاهان سبز شده است. گنج‌های زمین همه سر بر می‌آورند و ظاهر می‌شوند، هر گزند و آسیبی بر طرف خواهد شد و حیوانات اذیت‌کننده، دیگر آزاری نخواهند رساند، امنیت در همه جا بر قرار می‌شود، حتی در بین حیوانات نیز امنیت و عدالت برقرار خواهد شد، تا جایی که مردم آرزو می‌کنند ای کاش گذشتگان‌شان زنده می‌شدند و آن همه وفور نعمت را می‌دیدند.

• سوره اسراء

وَقَضَيْنَا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا * فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا مَفْعُولًا * ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا * إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوءُوا وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُوا مَا عَلَوْا تَتْبِيرًا * عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يَرْحَمَكُمْ وَإِنْ عُدْتُمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا. در تأویل این آیه فرمودند: خداوند می‌فرماید: ما در تورات به بنی‌اسرائیل خبر دادیم. سپس پروردگار خطاب را از بنی‌اسرائیل قطع کرده و امت محمد(ص) را مخاطب ساخته و می‌فرماید: شما ای امت محمد به راه بنی‌اسرائیلی خواهید رفت و دوبار در زمین دست به فساد خواهید زد و در باب خلافت امیرالمؤمنین پس از رسول خدا پیمان‌شکنی خواهید نمود و سرکشی‌ای بزرگ خواهید کرد و ادعای خلافت عظمی می‌نمایید. پس چون نخستین فتنه، یعنی جنگ جمل پیش آید، بندگان نیرومند خود که امیرالمؤمنین علی(ع) و یاران او هستند، بر شما مسلط می‌کنیم تا شما را به هلاکت برسانند هرچند به خانه‌هایتان پناه ببرید، تا بدانید که اراده خداوند انجام‌پذیر است. سپس دوباره به شما دولتی خواهیم داد، یعنی بنی‌امیه که بر خاندان رسول خدا چیره می‌شوید و اموال و فرزندان بی‌شمار به شما خواهیم داد و شما با این عده بسیار خود را برتر از خاندان رسول خدا خواهید یافت و با آنان به جنگ برمی‌خیزید وحسین بن علی(ع) و یاران او را شهید نموده و زنان و خاندان او را به اسارت می‌برید. اگر نیکی کنید، نیکی می‌یابید و اگر بدی کنید، بدی خواهید دید. چون وعده دیگر فرا رسد، یعنی قائم آل محمد(ص) قیام کند روی‌های شما سیاه خواهد شد و با یارانش به مسجدالحرام خواهند آمد، مانند روزی که پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین علی(ع) و سپاه اسلام نخستین بار بدین مسجد در آمدند تا دولت شما را سخت تباه سازند و بر شما غلبه نموده و همگی شما را از دم شمشیر بگذرانند و آنگاه خداوند توجه کلام را به آل محمد(ص) معطوف می‌دارد و می‌فرماید: پروردگار به شما ترحم خواهد نمود و شما را بر دشمنانتان پیروز خواهد کرد و سپس دوباره به بنی‌امیه خطاب می‌کند و می‌فرماید: اگر شما با شوکت سفیانی خروج کنید، دولت حق نیز با ظهور حضرت قائم آل محمد(ص) قیام خواهد کرد. امام صادق(ع) فرمود: تأویل این آیه شهادت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، مسموم کردن امام حسن مجتبی و کشتن امام حسین(ع) است. هنگامی که زمان خونخواهی آن حضرت فرا رسد، خداوند مردمی را پیش از ظهور حضرت قائم(ع) برمی‌انگیزاند که هر جا دشمنی از دشمنان و ظالمین آل پیغمبر پیدا کنند نابود می‌نمایند و این کاری است که قبل از قیام حضرت قائم(ع) به یقین واقع خواهد شد. سپس امام حسین(ع) با هفتاد تن از یاران خود که در کربلا شهید شدند، دوباره به دنیا باز خواهند گشت، در حالی که جامه‌هایی سفید بر تن دارند و به مردم اعلام می‌نمایند که امام حسین(ع) با یارانش قیام نموده است تا اهل ایمان تردید ننمایند و بدانند که او دجال یا شیطان نیست، بلکه او امامی است که در دسترس مردم است، و مردم به او یقین خواهند کرد. سپس از جانب امام حسین(ع)، امام زمان به همه مردم معرفی می‌شود و اهل ایمان نیز آن حضرت را تصدیق می‌کنند و چون حضرت قائم(ع) وفات نماید، امام حسین(ع) او را غسل داده و کفن نموده و حنوط می‌نماید و به خاک می‌سپارد. امام حسین(ع) پس از ایشان متولی امر امامت می‌شود و به قدری امامت خواهد نمود که ابروهای مبارکش به روی دیده‌گانش خواهد افتاد. و در حدیث دیگری می‌فرماید: بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ این بندگان خدا همانا یاوران حضرت قائم(ع) هستند که بسیار نیرومندند. وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا. در کتاب شریف کافی درباره این آیه شریفه فرموده: زمانی که دولت حقه قائم(ع) برقرار شود دولت باطل خواهد رفت. وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا. رسول خدا(ص) در تفسیر این آیه می‌فرماید: کسی که به ناحق کشته شده، حسین بن علی(ع) است که مظلومانه به شهادت رسید و حضرت قائم(ع) خونخواه اوست به درستی که دنیا به پایان نمی‌رسد مگر اینکه مردی از خاندان رسول خدا(ص) به یاری حسین بن علی(ع) بر خواهد خاست و زمین را از عدل و داد پر می‌کند همان طور که از ظلم و ستم پر شده است.

• سوره اعراف

يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ. امام رضا(ع) می‌فرماید: شخصی از رسول خدا(ص) پرسید: ای رسول خدا! قائمی که از فرزندن شماست، چه زمانی قیام خواهد کرد؟ رسول خدا(ص) فرمود: مثال ظهور حضرت قائم(ع) مانند ساعت قیامت است که جز هنگام آمدنش، کسی از زمان وقوع آن با خبر نخواهد شد و این بر زمین و آسمان بسیار سنگین است و ظهور حضرت قائم(ع) به طور ناگهانی رخ خواهد داد.

• سوره انبیاء

فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَرْكُضُونَ * لَا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ * قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ * مَا زَالَتْ تِلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ. تأویل این آیه مربوط به بازگشت بنی‌امیه در زمان رجعت و قصاص آنان به خاطر گناهانی که نموده‌اند می‌باشد. در تأویل و تفسیر این آیه در روایات آمده است: زمانی که بنی‌امیه عذاب ما را که به وسیله ظهور حضرت قائم(ع) بر آنان فرود می‌آید، احساس می‌کنند، از آن می‌گریزند. به آنان گفته می‌شود که فرار نکنید و باز گردید، تا شما را از آن نعمت‌ها و جایگاه‌ها که در آن به خوش‌گذرانی و عشرت سرگرم بودید بازخواست کنیم. در آن زمان بنی‌امیه از ترس به سوی روم خواهند گریخت و حضرت آنان را در روم دستگیر کرده بیرون می‌آورد و تمام گنج‌هایی که پنهان نموده‌اند از آنان باز پس خواهد گرفت. بنی‌امیه می‌گوید: وای بر ما، که قومی ستمکار بودیم و یکسره این جمله حسرت را تکرار می‌کند تا اینکه به وسیله حضرت قائم و یاران او همه درو می‌شوند و از دم شمشیر خواهند گذشت. وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ. در تفسیر این آیه فرموده‌اند که بندگان صالح، یاران حضرت قائم(ع) خواهند بود که وارثان و مالکان زمین خواهند شد.

• سوره انعام

يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ. امام صادق(ع) فرمود نشانه‌ها در این آیه همان ائمه هدی(ع) است و منظور از بعضی از نشانه‌ها، حضرت قائم آل محمد(ع) می‌باشد. أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ.

• سوره انفال

و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة ویکون الدین کله لله فإن انتهوا فإن الله بما یعملون بصیر؛ ([ای مؤمنان] بکشید آن [[[کافران]]] را تا دیگر فتنه و فسادی نباشد و آیین همه مردم به سوی خدا باشد و اگر دست [از کفر] کشیدند، پس خداوند به کردارشان بیناست).

• سوره بقره

الم * ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین * الذین یؤمنون بالغیب؛ (الم، این کتاب که هیچ شکی در آن نیست، راهنمای پرهیزکاران است، آن کسانی که به غیب ایمان دارند). امام صادق(ع) فرمود: کسانی ایمان به غیب دارند که به ظهور حضرت قائم(ع) اقرار نمایند و متقین در این آیه به معنی شیعیان علی بن ابی طالب(ع) است و غیب آن حجتی است که از دیده‌ها غایب می‌شود و دلیل این تأویل آیه بیست سورة یونس است که می‌فرماید: فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ. فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. این آیه درباره جمع شدن یاران حضرت مهدی(ع) است، آنان سیصد و سیزده نفرند که در شب ظهور حضرت مهدی(ع) در یک شب و با طی الأرض، از سرتاسر زمین در مسجد الحرام جمع می‌شوند، بدون اینکه همدیگر را بشناسند. وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ. محمد بن مسلم از امام صادق(ع) روایت می‌کند که فرمود: پیش از قیام حضرت قائم(ع)، نشانه‌هایی برای آزمودن مؤمنین واقع خواهد شد. این آزمایش‌ها پیدایش ترس و بیماری‌های گوناگون و گرسنگی است. نرخ‌ها بالا می‌رود و گرانی پدید می‌آید، اموال کاهش می‌یابد و قحطی مسلط می‌شود، مرگ‌های مختلف شایع می‌شود و میوه‌ها تباه می‌شوند و باران نمی‌بارد. در آن زمان به کسانی که در اعتقاد به ما ثابت قدم هستند مژده بده. این تأویل سخن خداست و جز راسخین در علم تأویل قرآن را نمی‌دانند و راسخین در علم ما اهلبیت هستیم.

• سوره تکویر

فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ * الْجَوَارِ الْكُنَّسِ. امام باقر(ع) به ام هانی فرمود: منظور این آیه امامی است که در سال دویست و شصت هجری غایب می‌شود و سپس چون ستاره‌ای تابان آشکار می‌شود، اگر او را ببینی دیدگانت روشن می‌شود.

• سوره توبه

و قاتلوا المشرکین کافة کما یقاتلوکم کافة واعلموا أن الله مع المتقین؛ (با مشرکان متحدانه نبرد کنید، آن گونه که آنان متفق شدند و با شما به جنگ برخاستند و بدانید که خداوند با پرهیزکاران است). زراره از امام صادق(ع) روایت می‌کند که فرمود: هنوز زمان تأویل این آیه شریفه فرا نرسیده است. کسانی که زمان قیام قائم آل محمد(ص) را درک نمایند، به خوبی تأویل این آیه را خواهند دید، زیرا با ظهور حضرت قائم(ع) شعاع دین رسول خدا(ص) چنان گسترده می‌شود که در روی زمین از شرک و بدبینی اثری باقی نخواهد ماند چنانکه خداوند می‌فرماید: و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و یکون الدین کله لله؛ (با آنان پیکار کنید تا فتنه‌ای نباشد و تمام دین از آن خداوند باشد). این مهم فقط در زمان ظهور حضرت قائم(ع) محقق خواهد شد زیرا در ادوار مختلف زمانی، هیچ‌گاه پیش نیامده است که زمین یکسره از فتنه خالی باشد و فقط الله پرستیده شود، و این امر فقط مخصوص ایام ظهور حضرت مهدی(ع) می‌باشد.

• سوره جن

حتی إذا رأوا ما یوعدون فسیعلمون من أضعف ناصرا و أقل عددا؛ ([ای رسول ما، کافران را رها کن] تا روزی که عذاب وعده داده شده خود را به چشم ببینند، در آن روز خواهند دانست که کدام یک دارای یارانی ضعیف‌ترند، و سپاهیانی کمتر دارند). تفسیر این آیه به زمانی تعلق دارد که حضرت قائم(ع) ظهور می‌نماید و این آیه درباره امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب و حضرت مهدی(ع) است که وقتی ظهور می‌نماید؛ دشمنان حضرت علی بن ابی طالب خواهند دانست که یاران چه کسی ضعیف‌ترند و کدام‌شان کم سپاه‌ترند (زیرا همیشه در دوران زندگی اهل بیت(ع)، مردم به یاریشان برنمی‌خاستند و آنان را تنها می‌گذاشتند و همه را مظلومانه به شهادت رساندند، اما در زمان ظهور حضرت، قضیه به طور دیگری رقم خواهد خورد، زمین و زمان، جن و انس و ملک در اختیار و به فرمان حضرت خواهند بود و با قدرت الهی بر جهان مقتدرانه حکومت خواهند کرد).

• سوره حج

أذن للذین یقاتلون بأنهم ظلموا و إن الله علی نصرهم لقدیر؛ (به آنانی که مورد قتل قرار گرفته‌اند رخصت [[[انتقام]] و جنگ] داده شده است، زیرا آنها [از دشمن] بسیار ستم دیده‌اند و خداوند به یاری آنان توانا است). امام صادق(ع) می‌فرماید: عامه مردم گمان می‌کنند که این آیه درباره رسول خدا(ص) نازل شده است، در زمانی که قریش ایشان را از مکه بیرون کردند؛ اما تفسیر این آیه درباره قائم آل محمد(ص) است که برای خونخواهی امام حسین(ع) قیام می‌نماید. والذین إن مکناهم فی الأرض أقاموا الصلاة وآتوا الزکاة و أمروا بالمعروف ونهوا عن المنکر.... و من عاقب بمثل ما عوقب به ثم بغی علیه لینصرنه الله إن الله لعفو غفور؛ (آنان کسانی‌اند که اگر در روی زمین به قدرت دست یابند، نماز را به پا خواهند داشت و زکات را پرداخت می‌نمایند و امر به معروف نموده و از منکرات جلوگیری می‌کنند... هر کس به همان مقدار که به او ظلم روا داشته شده است. به انتقام برخیزد، و اگر باز بر او ستمی بشود، البته که خداوند او را یاری خواهد نمود. همانا خداوند بسیار بخشاینده و آمرزنده است). در تفسیر این آیه امام باقر(ع) می‌فرماید؛ این آیه درباره آل محمد(ص) است، یعنی دوازده امام معصوم و امام مهدی(ع) و یاران او که (به برپای عدالت و انتقام از ستمکاران برمی‌خیزند و) خداوند آنان را در شرق و غرب جهان جای خواهد داد و دین اسلام را بر همه عالم گسترش می‌دهند و بر هر دینی چیره می‌شوند و هر بدعت و باطلی را به وسیله او و یارانش نابود خواهد کرد، آنگونه که حق‌ناشناسان را نابود ساخته است. سپس گیتی چنان در آسایش فرو رود که هیچ نشانه‌ای از ظلم باقی نمی‌ماند.

• سوره حدید

اعلموا أن الله یحی ألأرض بعد موتها قد بینا لکم ألآیات لعلکم تعقلون؛ (بدانید که همانا خداوند زمین را پس از مرگ دوباره زنده می‌گرداند، ما این نشانه‌ها را برای شما بیان می‌کنیم تا مگر به تعقل بپردازید). امام باقر(ع) می‌فرماید: خداوند زمین را با عدالت جهانی حضرت قائم آل محمد(ص) زنده می‌کند و این در زمانی خواهد بود که دنیا از شدت ظلم و ستمگری مرده باشد. و لا یکونوا کالذین أوتوا الکتاب من قبل فطال علیهم ألأمد فقست قلوبهم وکثیر منهم فاسقون؛ ([ای مؤمنان] مانند کسانی نباشید که پیش از این کتاب آسمانی بر آنان نازل شد و دوره‌ای طولانی بر آنان گذشت و دل‌هایشان زنگ قساوت گرفت و بسیاری فاسق و نابکار شدند). امام صادق(ع) فرمود: این آیه درباره حضرت قائم(ع) و افرادی است که در زمان غیبت او دچار خواهند شد.

• سوره ذاریات

فو رب السماء و الأرض إنه لحق مثل ما أنکم تنطقون؛ (پس به خدای آسمان و زمین سوگند که او همانند سخن گفتن شما حقیقت دارد) که مقصود از این آیه حقانیت و وجود مبارک حضرت قائم(ع) می‌باشد.

• سوره الرحمان

مدهامتان؛ (درختان آن دو بهشت در نهایت سبزی و خرمی است). یونس بن ظبیان از امام جعفر صادق(ع) روایت می‌کند که تأویل این آیه در زمان برقراری دولت حقه حضرت قائم(ع) خواهد بود و بین شهر مکه و مدینه از باغ‌های نخل به هم متصل می‌شود. یعرف المجرمون بسیماهم فیؤخذ بالنواصی و ألأقدام؛ ([آن روز] بدکاران به چهره‌هایشان شناخته می‌شوند و از پیش سرها و پاهایشان آنان گرفته شده [و به عذاب گرفتار می‌شوند]). امام صادق(ع) فرمود: آنان که گمان می‌کنند این آیه درباره روز قیامت است سخت در اشتباهند، البته که خداوند مجرمین را در قیامت می‌شناسد! بلکه این آیه درباره زمان ظهور حضرت قائم(ع) است که گناه‌کاران از روی صورتشان تشخیص داده می‌شوند و حضرت مهدی(ع) به همراهی یاران خود مجرمین را از دم شمشیر می‌گذرانند. در روایات رجعت بسیار آمده است که امیر المؤمنین(ع) به دنیا باز خواهد گشت. در این روایات از حضرت به نام "دابة الأرض" یاد شده است و از خصوصیاتی که برای آن حضرت فرموده‌اند "مِیسم" است. میسم عصا یا چوب دستی حضرت است که با آن بر پیشانی کفار و مؤمنین نشان کفر و ایمان می‌نهد و از چهره هر کسی می‌توان کفر یا ایمان او را فهمید.

• سوره زمر

و أشرقت ألأرض بنور ربها؛ (زمانی که زمین به نور پروردگار خود روشن شود). امام صادق(ع) فرمود: "رب الأرض" یعنی امام زمان که مربی زمین می‌باشد، پس زمانی که حضرت قائم(ع) ظهور نماید، زمین با نور رب زمین روشن می‌شود و نور امام(ع) زمین را از نور ماه و خورشید مستغنی خواهد نمود، و تاریکی‌ها همه از بین می‌رود.

• سوره سجده

و لنذیقنهم من العذاب الأدنی دون العذاب الأکبر لعلهم یرجعون؛ (البته ما کافران را عذابی نزدیکتر می‌چشانیم و این غیر از عذاب بزرگتر و شدید‌تر است، تا مگر اینکه پشیمان شده و باز گردند). جناب مفضل از حضرت امام صادق(ع) روایت می‌کند: عذاب نزدیک‌تر که شامل این کافران می‌شود گرانی نرخ‌ها است و عذاب بزرگ‌تر قیام حضرت قائم(ع) با شمشیر خواهد بود. قل یوم الفتح لا ینفع الذین کفروا إیمانهم ولا هم ینظرون * فأعرض عنهم و انتظر إنهم منتظرون؛ (بگو: روز فتح و پیروزی دیگر ایمان آوردن کسافران سودی نخواهد داشت. در آن روز به کافران هیچ مهلتی داده نخواهد شد. پس از آنان روی گردان و منتظر باش که آنان نیز منتظر تو هستند). امام صادق(ع) فرمود: این روز فتح و پیروزی، روز فتح جهان توسط حضرت قائم(ع) است. در آن روز اگر کسی از قبل ایمان نیاورده باشد، دیگر ایمان آن روز و نزدیک شدن به حضرت قائم(ع) هیچ سودی به حال او نخواهد داشت. اما آنان که پیش از فتح و پیروزی به امامت او معتقد بودند و ظهور او را انتظار می‌کشیدند، ایمان آنان سودمند خواهد بود. خداوند جایگاه او را نزد حضرت قائم(ع) بزرگ می‌گرداند، او از دوستان اهل بیت پیامبر شمرده خواهد شد.

• سوره شعراء

إن نشأ ننزل علیهم من السماء آیة فظلت أعناقهم لها خاضعین؛ (اگر ما بخواهیم، از آسمان نشانه خشمی بر آنان فرود خواهیم فرستاد که همگان به جبر گردن‌ها در مقابل آن فرو اندازند). امام صادق(ع) فرمود: تأویل این آیه درباره بنی‌امیه است که ندایی آسمانی نام حضرت قائم آل محمد(ص) را خواهد برد و آنان در پیشگاه حضرت گردن فرمود خواهند آورد.

• سوره شوری

و لمن انتصر بعد ظلمه فأولئک ما علیهم من سبیل * إنما السبیل علی الذین یظلمون الناس و یبغون فی الأرض بغیر الحق أولئک لهم عذاب ألیم؛ (هر کسی بعد از ظلمی که بر او روا داشته شده است، انتقام طلبد، بر آنان هیچ گناهی نخواهد بود و تنها گنه‌کاری برای آنانی است که به مردم ستم می‌نمایند و در زمین به راه ناحق رفته و شرارت می‌کنند، که برایشان عذاب دردناکی فراهم شده است). ابو حمزه ثمالی از امام باقر(ع) روایت می‌کند که فرمود: حضرت قائم(ع) و یاران او، همان کسانی هستند که پس از مورد ظلم واقع شدن، انتقام می‌گیرند و کسی را یارای مقابله با آنان نخواهد بود؛ حضرت قائم و یارانش از تمام بنی امیه و دروغگویان و دشمنان اهل بیت(ع) انتقام خواهند گرفت. ایشان کسانی را که بر مردم ستم می‌کردند و بی‌جهت در روی زمین بیداد به پا می‌کردند به جزای عملشان می‌رسانند و کیفری دردناک در پی آنان خواهد بود. الله الذی أنزل الکتاب بالحق و المیزان وما یدریک لعل الساعة قریب * یستعجل بها الذین لا یؤمنون بها و الذین آمنوا مشفقون منها و یعلمون أنها الحق ألا إن الذین یمارون فی الساعة لفی ضلال بعید؛ (چه چیز به تو آموخت؟ شاید ساعت نزدیک باشد، آنان که ایمان ندارند در وقوع آن شتاب می‌کنند، اما کسانی که ایمان آورده‌اند از آن روز در هراسند و می‌دانند که چنین روزی به یقین واقع می‌شود. آگاه باشید! آن کسانی که در ساعت جدل می‌کنند و آن را انکار می‌نمایند سخت در گمراهی به سر می‌برند). امام صادق(ع) به مفضل فرمود: منظور از ساعت ظهور حضرت قائم(ع) است و کسانی که به جدل و انکار می‌پردازند منکرین حضرت مهدی(ع) هستند. آنان [از روی انکار و ناباوری] می‌گویند: او چه زمانی متولد شده است؟ چه کسی او را دیده است؟ چه هنگام او ظهور خواهد کرد؟ و این به خاطر عجله‌ای است که در امور الهی دارند و به قضای الهی شک دارند.

• سوره ص

قال رب فأنظرنی إلی یوم یبعثون * قال فإنک من المنظرین * إلی یوم الوقت المعلوم؛ (شیطان گفت مرا تا روز رستاخیز مهلت بده. خداوند فرمود: تو تا زمان مشخص شده مهلت داده شده‌ای). راوی از امام صادق پرسید: این روز مشخص شده چه روزی است؟ حضرت فرمودند: ای وهب! این روز مشخص شده، روزی است که رسول خدا(ص) شیطان را به قتل می‌رساند. این واقعه پس از قیام حضرت قائم(ع) است.

• سوره صف

یریدون لیطفؤا نور الله بأفواههم و الله متم نوره و و لو کره الکافرون؛ (کافران می‌خواهند نور الهی را با گفتار باطل خاموش کنند اما خداوند نور خود را کامل می‌کند، هرچند که کافران از این کار ناخشنود باشند). در احادیث، تفسیر این آیه چنین آمده است: کافران با دهانشان سعی در خاموش کردن نور الهی دارند، اما خداوند نور خود را با قائم آل محمد(ص) تمام می‌نماید، زمانی که او ظهور نماید، دین او را بر همه مذهب‌ها غالب می‌کند، به گونه‌ای که جز خدای یگانه پرستیده نخواهد شد و در آن روزگار زمین از عدل و داد پر می‌شود همان گونه که از ظلم و بیداد پر شده است. در روایتی دیگر، امام باقر(ع) فرمود: اگر شما مردم روی از نور الهی بتابید، خداوند نور خود را پایدار خواهد کرد. در روایتی دیگر حضرت موسی بن جعفر(ع) فرمود: نور الهی در این آیه، دوستی امیرالمؤمنین(ع) است، و خداوند امامت امامان حق را تا پایان حفظ خواهد کرد. و أخری تحبونها نصر من الله و فتح قریب وبشر المؤمنین؛ (و دیگر چیزی که دوست دارید نصرت و پیروزی‌ای است که از جانب خدا می‌رسد و گشایش نزدیک، و مؤمنین را بشارت ده). این آیه نیز به ظهور حضور قائم(ع) تفسیر شده است که پیروزی و گشایش نزدیک، ظهور حضرت مهدی(ع) است. هو الذی أرسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله ولو کره المشرکون؛ (خداوند فرستاده خود را با هدایت و دین حق فرستاد، تا بر همه اینها چیره شود، هر چند که این کار بر مشرکان ناگوار آید). این آیه نیز درباره حضرت قائم آل محمد(ع) نازل شده است و او امامی است که خداوند او را بر تمامی کیش‌ها غالب خواهد نمود و او زمین را از عدل و داد پر خواهد کرد، هم چنان که از ظلم و ستم پر شده باشد، و این آیه از جمله آیاتی است که تأویل و معنی آن پس از زمان نازل شدنش به وقوع خواهد پیوست. امام رضا(ع) درباره این آیه می‌فرماید: هنوز زمان تأویل این آیه فرا نرسیده است، انشاءالله هنگامی که حضرت قائم(ع) قیام نماید، هرجا که کافر و مشرکی باشد، از ظهور آن جناب به سختی و ناخوشی دچار شود، تا جایی که اگر در دل سنگ پنهان شود، آن سنگ به سخن آمده و به مؤمنین خبر می‌دهد و می‌گوید: ای مؤمن! یک کافر در درون من پنهان شده است، او را به قتل برسان و خداوند او را (رسوا نموده) و به دست مؤمنین می‌دهد تا به مجازات برسد و کشته شود. در روایتی دیگر امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: خداوند رسولی را که در این آیه از آن سخن به میان رفته است، پس از این ظاهر خواهد نمود، سوگند به آن خدایی که جان من به دست اوست، در زمان ظهور او، هیچ جایی در روی زمین نباشد مگر آنکه هر صبح و شام ندای شهادتین اذان در آن خواهد پیچید. در حدیثی دیگر: ابن عباس روایت می‌کند: تأویل این آیه مربوط به زمانی خواهد بود که تمام یهودیان و نصرانیان و پیروان هر دینی به دین حنیف اسلام بگروند و گرگ و میش و گاو و شیر و انسان و مار از هر گزندی نسبت به هم در امان خواهند بود. در آن زمان هیچ موشی انبانی را پاره نمی‌کند و دیگر از هیچ اهل کتابی جزیه ستانده نمی‌شود و صلیب‌ها شکسته می‌شود و خوک‌ها از بین خواهند رفت. این در زمان قیام حضرت قائم آل محمد(ص) خواهد بود.

• سوره طارق

الگو:متن قرآن إنهم یکیدون کیدا * و أکیدا کیدا * فمهل الکافرین أمهلهم رویدا؛ (دشمنان تا می‌توانند مکر می‌کنند و من نیز در مقابلشان مکر می‌کنم، پس به آنان اندکی مهلت بده). در تفسیر این آیه فرموده‌اند: آنان فسونگری پیشه می‌کنند و من نیز به خوبی آن را چاره می‌کنم، پس ای محمد! آنان را اندکی مهلت بده تا وقتی که حضرت قائم(ع) قیام کند، برای خدا از ستم‌گران و سرکشان قریش از بنی امیه و دیگر کافران انتقام خواهد گرفت.

• سوره طه

او یحدث لهم ذکرا؛ (برای مردم پند و ذکری جدید ایجاد خواهد شد). ذکر همانا ظهور حضرت قائم(ع) و خروج سفیانی خواهد بود.

• سوره عصر

والعصر * إن الإنسان لفی خسر * إلا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر؛ (سوگند به عصر که انسان همواره در تباهی است، مگر آن کسانی که ایمان آورده و کرداری نیک دارند و یکدیگر را به سوی حق و صبر سفارش می‌کنند). امام صادق(ع) درباره تفسیر این سوره می‌فرماید: عصر در این سوره به معنای زمان قیام حضرت قائم(ع) است که در آن روز دشمنان ما از زیانکاران خواهند بود و کسانی که به نشانه‌های الهی (و امامان حق) ایمان آورده‌اند و میان برادران دینی به همیاری می‌پردازند و برادران دینی خود را در اموال خود سهیم می‌کنند و همدیگر را به اعتقاد امامت و ایمان به اهل بیت رسول خدا توصیه می‌کنند.

• سوره عنکبوت

و لئن جاء نصر من ربک لیقولن إنا کنا معکم أو لیس الله بأعلم بما فی صدور العالمین؛ (و هر گاه نصرت و ظفری از سوی خدا (به مؤمنان) برسد (آن منافقان) می‌گویند: ما نیز با شما (هم آیین) بودیم! آیا خداوند بر آنچه در دل مخلوقات است آگاه‌تر نیست؟!). در روایتی تأویل این آیه درباره زمان انتقام حضرت قائم(ع) قرار داده است و شمشیر عدالت برافراشته شده است، به دروغ می‌گویند: ما نیز مانند سایر مؤمنین به حق ایمان داشتیم.

• سوره غاشیه

هل أتاک حدیث الغاشیة * وجوه یومئذ خاشعة * عاملة ناصبة * تصلی نارا حامیة؛ (آیا خبر بلای عالمگیر برای تو حکایت شده است؟ آن روز رخسار برخی ترسناک و ذلیل است و همه کارشان رنج و مشقت است و به آتش فروزان دوزخ در آیند). امام صادق(ع) فرمود: مقصود از این آیه قیام حضرت قائم(ع) است که با شمشیر اهل باطل را فرو می‌گیرد و صورت آنان در آن روز افتاده است، آنان بر خلاف دستور خدا عمل می‌نمایند و والیان جور نصب می‌کنند، اما در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) در آتش جنگ خواهند سوخت و در سرای دیگر نیز به آتش دوزخ گرفتار خواهند شد.

• سوره غافر

ربنا أمتنا اثنتین و أحییتنا اثنتین فاعترفنا بذنوبنا فهل إلی خروج من سبیل؛ ([[[کفار]] می‌گویند:] خدایا ما را دو بار میراندی و دو بار زنده نمودی، اکنون ما به گناهان خود اعتراف می‌کنیم، آیا راهی برای خارج شدن از این عذاب و گرفتاری وجود دارد؟). امام صادق(ع) فرمود: این سخن را کفار در زمان ظهور حضرت قائم(ع) و هنگام رجعت خواهند گفت، که دوباره به دنیا بازگشته و به کیفر گناهانشان می‌رسند.

• سوره فتح

لو تزیلوا لعذبنا الذین کفروا منهم عذابا ألیما؛ (اگر (عناصر کفر و ایمان) از هم جدا بودند، همانا کسانی که از این گروه کافر شدند عذاب دردناکی خواهیم کرد). شخصی از امام صادق(ع) پرسید: چرا امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) با مخالفین خود به جنگ بر نخاست؟ حضرت فرمود: برای یک آیه در قرآن، که خداوند فرمود: "اگر از هم جدا شوند، ما آن دسته که کافر شدند به جزای سختی دچار خواهیم کرد". راوی می‌پرسید: منظور از این جدا شدن چیست؟ حضرت پاسخ داد: این جدا شدن مربوط به امانت‌هایی است که در صلب کافران قرار داده شده است. حضرت قائم(ع) نیز همین گونه خواهد بود، او نیز ظهور نخواهد کرد مگر زمانی که خداوند امانت‌هایی را که در صلب کفار قرار داده شده است، یعنی فرزندان مؤمنی که از پدران کافر به دنیا می‌آیند، متولد شوند. پس زمانی که آن مؤمنان از صلب پدران کافر خود بیرون آمدند، حضرت قائم(ع) نیز ظهور نموده و تمام دشمنان خدا را به قتل می‌رساند.

• سوره فصلت

سنریهم آیاتنا فی الآفاق و فی أنفسهم حتی یتبین لهم أنه الحق؛ (ما آیات خود را در آفاق جهان و نفوس بندگان آشکار می‌سازیم تا ظاهر شود که خداوند حق است). ابوبصیر از امام صادق(ع) روایت می‌کند که فرمود: خداوند در زمان حضرت قائم(ع) به اهل باطل نشان می‌دهد که چگونه منع خواهند شد و آفاق بر آنها تنگ می‌شود. پس در آن وقت قدرت پروردگار را در خود و آفاق خواهند دید و ظهور حضرت قائم(ع) به امر خداوند حتمی است. خداوند او را ظاهر می‌کند تا همه مردم او را ببینند.

• سوره ق

و استمع یوم یناد المناد من مکان قریب * یوم یسمعون الصیحة بالحق ذلک یوم الخروج؛ (گوش فرا ده به صدایی که آن روز ندادهنده‌ای از جایی نزدیک ندا می‌دهد. در آن روز مردم به راستی صیحه را می‌شنوند، چنین روزی روز قیام خواهد بود). امام صادق(ع) فرمود: در روز قیام حضرت مهدی(ع)، ندادهنده نام حضرت قائم(ع) و نام پدرش را خواهد گفت و این صدایی آسمانی است که روز قیام صاحب الامر شنیده می‌شود.

• سوره قدر

سلام هی حتی مطلع الفجر؛ (ملائکه و روح در شب قدر تا صبح، نازل می‌شوند و رویدادهای حتمی سال را نازل می‌کنند). امام صادق(ع) فرمود: در شب قدر ملائکه و روح هر حادثه قطعی را نازل می‌کنند، و این (شب قدر) تا زمان قیام قائم آل محمد (هر سال) ادامه خواهد داشت.

• سوره قصص

و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الأرض و نجعلهم أئمة و نجعلهم الوارثین * و نمکن لهم فی الأرض و نری فرعون وهامان وجنودهما منهم ما کانوا یحذرون؛ (ما اراده نمودیم بر کسانی منت نهیم که در زمین ناتوان انگاشته شدند و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم و آنان را در زمین قدرت و تمکین بخشیم و به فرعون و هامان و لشکریانش آنچه را که از آن بر حذر بودند، بنمایانیم). این آیه را حضرت مهدی(ع) در کودکی تلاوت می‌فرمودند، و امام حسن عسکری(ع) می‌فرمودند: آری خداوند به من فرزندی عنایت فرمود به نام "محمد" که سلسله امامت تا آخرالزمان پایدار بماند و سخن دروغ‌گویانی که به زعم خود گمان می‌کردند من فرزندی نخواهم داشت و امامت پس از من از بین خواهد رفت، باطل شد. امیرالمؤمنین(ع) روایت می‌کند: کسانی که در روی زمین ضعیف داشته شده‌اند امامان و سفیران او هستند، ما اهل بیت عصمت هستیم. پروردگار عالم "مهدی" ما را برمی‌انگیزد تا اهل بیت را سربلند کند و دشمنان ما را سرشکسته و خوار گرداند.

• سوره قمر

اقتربت الساعة وانشق القمر؛ (آن ساعت نزدیک شد و ماه شکافته شد). در روایتی آمده است که منظور از ساعت در این آیه شریفه قیام قائم آل محمد(ص) است.

• سوره لقمان

و أسبغ علیکم نعمه ظاهرة و باطنة؛ (خداوند نعمت‌های آشکار و پنهان را برای شما مسخر نموده است). امام موسی بن جعفر(ع) می‌فرماید: نعمت ظاهری، امامی است که در میان مردم آشکارا نمایان است و نعمت باطنی، امامی است که از میان مردم غایب است و ظاهر نیست و گنج‌های زمین برای او آشکار خواهد شد و هر چیزِ دوری برای او نزدیک خواهد بود.

• سوره لیل

و اللیل إذا یغشی * و النهار إذا تجلی؛ (قسم به شب تار هنگامی که همه جا را فرا گیرد و قسم به روز هنگامی که روشن و فروزان شود). امام باقر(ع) فرمود: منظور شب پوشاننده در این آیه، امیرالمؤمنین(ع) است که در دولت باطل در حجاب شده و ناگزیر به صبر گردید، قسم به روز روشنی‌بخش، قیام حضرت قائم آل محمد(ص) است که وقتی قیام می‌نماید، بر دولت باطل پیروز گشته و این مثل‌هایی است که خداوند در قرآن برای مردم نازل فرموده است، ما اهل بیت و پیامبر خدا را مخاطب این مثل‌ها قرار داده و کسی جز ما تأویل این مثل‌ها را نمی‌داند.

• سوره مائده

الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون؛ (امروز کافران از دین شما طمع بریدند [که بتوانند خللی به دین حق وارد کنند] پس از آنان بیمناک نباشید، بلکه از من بترسید). امام باقر(ع) در تفسیر این آیه فرمودند: روزی را که کاملاً کافران نا امید می‌شوند و دیگری امید به ضرر رسانی دین حق نخواهند داشت، همانا روز ظهور حضرت قائم(ع) است که بنی امیه (و دیگر ستمگران و دشمنان دین) مأیوس خواهند شد و آنان کسانی‌اند که کفر ورزیدند و از آل محمد(ص) ناامید شدند. یا أیها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یأتی الله بقوم یحبهم و یحبونه و أذلة علی المؤمنین أعزة علی الکافرین یجاهدون فی سبیل الله ولا یخافون لومة لائم؛ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر شما از دین خود روی گردان شوید، به زودی خداوند گروهی را خواهد فرستاد که بسیار آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند، در مقابل مؤمنین فروتن هستند، اما در مقابل کافران مقتدرند. در راه خدا به جهاد می‌پردازند و از هیچ ملامت‌کننده‌ای نمی‌ترسند). امام صادق(ع) فرمود: این آیه درباره حضرت قائم(ع) است، او در پناه خداوند محفوظ خواهد بود و اگر همه مردم از بین بروند، خداوند یاران او را می‌رساند. یاران او کسانی‌اند که خداوند درباره آنان فرموده: فإن یکفر بها هؤلاء فقد وکلنا بها قوما لیسوا بها بکافرین؛ (اگر اینان به او کفر ورزند، ما برای او گروهی را می‌گماریم که هرگز کافر نمی‌شوند).

• سوره ملک

قل أرأیتم إن أصبح ماؤکم غورا فمن یأتیکم بماء معین؛ (بگو: چه تصور می‌کنید؟ اگر آب (که مایه زندگی) شما است همه به زمین فرو شود، کیست که دوباره آب روان و گوارا برای شما بیاورد؟). در این آیه امام زمان(ع) به آب تعبیر شده است که موجب حیات همه اشیاء است و تأویل این آیه این است: بگو اگر امام شما از نظرها غایب گردد، چه کسی می‌تواند آن امام را دوباره بر شما ظاهر کند؟ امام رضا(ع) فرمود: "اَب" در این آیه به معنی ابواب (یعنی درب‌ها) است، زیرا ائمه هدی(ع) دروازه‌های ورود به رحمت الهی هستند و تأویل آیه این است که اگر نتوانید به علم امام خود دسترسی پیدا کنید، چه کسی می‌تواند شما را به آن علوم آگاه کند؟ و در روایتی دیگر امام موسی بن جعفر(ع) فرمود: این آیه به این معنی است: اگر زمانی رسید که امامتان از میان شما غایب شود و ندانید که او در کجا می‌باشد؟ چه کسی می‌تواند امام آشکار را برای شما بیاورد؛ امامی که خبرهای آسمان و زمین و حلال و حرام خداوند را برای شما بیان می‌کند. آنگاه حضرت فرمود: به خدا سوگند که تأویل این آیه هنوز فرا نرسیده است (یعنی تأویل این آیه مربوط به زمان امام دوازدهم می‌باشد).

• سوره نحل

أ فأمن الذین مکروا السیئات أن یخسف الله بهم الأرض أو یأتیهم العذاب من حیث لا یشعرون؛ (آنانکه با کردار زشت خود به مکرها می‌اندیشند، آیا از این بلا ایمنند که ناگاه خدا همه را به زمین فرو برد، یا از جایی که اصلاً گمان نمی‌کنند، عذابی بر آنان برسد؟ امام باقر(ع) فرمود: ائمه طاهرین(ع) در این دنیا محکوم و مظلوم قرار گرفتند، اما مردی از آنان قیام خواهد کرد و سیصد و سیزده تن مرد فداکار وی را همراهی خواهند نمود. پرچم رسول خدا به اوست و به سوی مدینه در حرکت هستند. زمانی که از سرزمین بیداء می‌گذرند، می‌فرماید: این جا سرزمینی است که خداوند آن دشمنان را به زمین فرو خواهد برد. تفسیر این آیه بر خسف لشکریان سفیانی در سرزمین بیداء دلالت دارد که آنان در پی جنگ با حضرت مهدی(ع) از مدینه به طرف مکه رهسپار می‌شوند، اما در سرزمین بیداء به امر الهی زمین همه آنان را خواهد بلعید و فقط دو تن از آنان باقی می‌مانند تا خبر نابودی‌شان را ببرند. و أقسموا بالله جهد أیمانهم لا یبعث الله من یموت وعدا علیه حقا و لکن أکثر الناس لا یعلمون؛ (آنان سوگندهای سختی به خدا یاد می‌کنند که خداوند مردگان را زنده نمی‌کند! البته که زنده می‌کند، و این وعده حقی است که حتماً شدنی خواهد بود، اما بیشتر مردم این را نمی‌دانند. امام صادق(ع) به ابوبصیر فرمود: ای ابوبصیر! عامه مردم درباره این آیه چه می‌گویند؟! ابوبصیر عرض کرد: مردم در معنی این آیه می‌گویند: "مشرکان به زعم باطل خود نزد پیامبر به خدا قسم یاد می‌کنند که مردگان دوباره برانگیخته نخواهند شد". امام صادق(ع) فرمود: نابود باد کسی که چنین گمان می‌کند! از آنان بپرسند که آیا مشرکان به خدا قسم می‌خورند یا به لات و عزی!؟ ابوبصیر پرسید: پس معنای این آیه را به من تعلیم دهید. حضرت فرمود: ای ابوبصیر! هر گاه حضرت قائم(ع) قیام نماید. برخی از شیعیان ما را از قبرهایشان برمی‌انگیزد و برپا می‌دارد، در حالی که شمشیرهایشان را بر دوش نهاده‌اند و این خبر به گروهی از شیعیان آن دوران می‌رسد، تعجب نموده و می‌گویند: آیا فلان شخص و فلان شخص از گور خویش زنده شده و بیرون آمده‌اند و با حضرت قائم(ع) همراه شده‌اند؟! این خبر به مسلمانانی که به ما ایمان ندارد، نیز می‌رسد و شیعیان را استهزاء می‌کنند و می‌گویند: "ای گروه شیعیان، چه قدر دروغگو هستید، اکنون که دولت شما برقرار شده است، باز هم از دروغگویی دست برنمی‌دارید؟ به خدا قسم آنان زنده نشده‌اند و برانگیخته نشده‌اند" خداوند در این آیه سخن آنان را حکایت می‌کند، نه سخن مشرکین را.

• سوره نمل

أمن یجیب المضطر إذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء ألأرض؛ (یا آن کسی که دعای مضطران را به اجابت می‌رساند و رنج را از آنان برطرف می‌سازد و شما را جانشینان اهل زمین قرار می‌دهد). امام صادق(ع) فرمود: این آیه شریفه درباره حضرت قائم(ع) نازل شده است. به خدا سوگند که او همان "مضطر" است که دو رکعت نماز در مقام حضرت ابراهیم(ع)، در مسجد الحرام به جای می‌آورد و خداوند را می‌خواند، سپس پروردگار او را اجابت می‌نماید و گرفتاری او را برطرف می‌سازد و آنان را در زمین خلیفه و جانشین خود می‌سازد. و إذا وقع القول علیهم أخرجنا لهم دابة من الأرض تکلمهم أن الناس کانوا بآیاتنا لا یوقنون * و یوم تحشر من کل أمة فوجا ممن یکذب بآیاتنا فهم یوزعون؛ (زمانی که وعده عذاب کافران به وقوع بپیوندد، جنبنده‌ای از زمین برآوریم که با مردم سخن می‌گوید، به راستی که مردم به نشانه‌های ما یقین ندارند. روزی است که از هر دو امت گروهی را که نشانه‌های ما را دروغ می‌پنداشتند برمی‌انگیزانیم و آنان را برای سؤال و جواب باز خواهیم داشت) این آیات درباره وقوع رجعت در زمان قیام حضرت قائم(ع) است. در آن روز دابة الأرض یعنی امیرالمؤمنین(ع) دوباره به دنیا باز خواهد گشت و گروهی از مؤمنان و برخی از کافران نیز زنده می‌شوند و کفار به جزای اعمال ناشایست خود خواهد رسید.

• سوره نور

وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الأرض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم أمنا یعبدوننی لا یشرکون بی‌شیئا؛ (خداوند به کسانی که از شما ایمان آورده و عمل صالح پیشه می‌سازند وعده داده است که آنها را در زمین نماینده خود گرداند، آنگونه که در گذشته نیز افرادی را جانشین خود ساخته بود و دینشان را برای آنان برمی‌گزیند و ثابت می‌دارد و ترسشان را به امنیت مبدل می‌سازد و این افراد کسانی‌اند که هیچ‌گاه به من شرک نیاورده‌اند) این آیه نیز درباره حضرت مهدی موعود(ع) و یاران اوست که پس از ظهور مالکان زمین خواهند بود و از سوی خدا حکومت خواهند کرد و جانشین الهی قائم آل محمد(ع) است.

• سوره هود

و لئن أخرنا عنهم العذاب إلی أمة معدودة لیقولن ما یحبسه ألا یوم یأتیهم لیس مصروفا عنهم و حاق بهم ما کانوا به یستهزؤن؛ (زمانی که ما عذاب کافران را تا رسیدن آن عده مشخص به تأخیر اندختیم، آنان می‌گویند: چه چیز موجب تأخیر عذاب شده است؟ اما بدانید! زمانی که عذاب آنان فرا رسد هرگز آن عذاب از آنان برداشته نخواهد شد و آنچه را که مسخره می‌کردند آنان را فرا خواهد گرفت). امیرالمؤمنین(ع) فرمود: "أمة معدوده" افراد مشخص و شمارش شده، یاران خاص حضرت مهدی(ع) هستند که سیصد و سیزده نفر هستند و این عذابی که از کافران به تأخیر افتاده است، عذابی است که پس از قیام قائم(ع) آنان را گرفتار خواهد کرد. و لقد آتینا موسی الکتاب فاختلف فیه و لو لا کلمة سبقت من ربک لقضی بینهم و إنهم لفی شک منه مریب؛ (محققاً ما کتاب تورات را برای موسی فرستادیم، آنگاه در آن اختلاف کردند و اگر مشیت سابقه حق تعالی نبود، میان آنان حکم می‌شد و این مردم همیشه در شک هستند و بر تردید دچارند). امام باقر(ع) فرمود: این امت نیز مانند بنی اسرائیل درباره معانی قرآن اختلاف خواهند کرد چنانکه درباره کتابی که همراه حضرت قائم(ع) است نیز اختلاف می‌کنند و بسیاری از مردم آن کتاب را انکار خواهند کرد و حضرت قائم(ع) تمام منکران را گردن خواهد زد و اگر حضرت قائم(ع) رعایت مشیت الهی را نمی‌نمود یک تن از آنان را باقی نمی‌گذاشت.

• سوره یونس

و یقولون لو لا أنزل علیه آیة من ربه فقل إنما الغیب لله فانتظروا إنی معکم من المنتظرین؛ ([آن کافران از روی] می‌گویند: کاش نشانه‌ای از پروردگارش بر او فرود می‌آمد، اما تو بگو همانا غیب مخصوص خداست، انتظار بکشید که من هم همراه شما به انتظار نشسته‌ام)..

منابع

• مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
• حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: