نواب چهارگانه امام مهدی چه کسانی بودند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - 'کنده' به 'کنده')
جز (جایگزینی متن - ']]' به ' [[')
خط ۵۰: خط ۵۰:
:::::: «در دوره [[غیبت صغرا]]، رابطۀ [[شیعیان]] با [[امام]] [[غائب]] به کلی قطع نشد؛ بلکه آن [[حضرت]]، چهار نفر از بزرگان و [[خواص]] [[شیعه]] را که همگی از [[عالمان]] و [[پارسایان]] بودند، [[نایب خاص]] خود قرار داد<ref>این چهار نفر را وکلای خاص، نواب اربعه و نیز سفرای اربعه می‌خوانند.</ref>.
:::::: «در دوره [[غیبت صغرا]]، رابطۀ [[شیعیان]] با [[امام]] [[غائب]] به کلی قطع نشد؛ بلکه آن [[حضرت]]، چهار نفر از بزرگان و [[خواص]] [[شیعه]] را که همگی از [[عالمان]] و [[پارسایان]] بودند، [[نایب خاص]] خود قرار داد<ref>این چهار نفر را وکلای خاص، نواب اربعه و نیز سفرای اربعه می‌خوانند.</ref>.
::::::'''۱. [[نایب اول]]، [[عثمان بن سعید عمری]]''': او نخستین [[نایب]] [[امام مهدی]]{{ع}} است که به زیّات و سمّان (= روغن فروش) معروف بوده؛ زیرا فعالیت‌های [[سیاسی]] – مذهبی خود را در پوشش این کار انجام می‌داد<ref>الغیبه طوسی، ص ۲۱۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.</ref> [[عثمان بن سعید]] از [[جوانی]] خدمت‌گذار چند [[امام]] بود. وی [[وکیل]] [[امام هادی]]{{ع}} و در ده سال آخر [[امامت]] آن [[حضرت]]، [[رهبر]] [[سازمان وکالت]]<ref>رجال طوسی، ص ۵۲۶.</ref> و [[رئیس]] وکلای [[امام عسکری]]{{ع}} بود. وجوهات [[پیروان]] [[امام عسکری]]{{ع}} به او تحویل می‌شد<ref>تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۱۴۹.</ref> و سپس [[وکیل]] ویژه و [[نائب خاص]] [[امام مهدی]]{{ع}} شد.
::::::'''۱. [[نایب اول]]، [[عثمان بن سعید عمری]]''': او نخستین [[نایب]] [[امام مهدی]]{{ع}} است که به زیّات و سمّان (= روغن فروش) معروف بوده؛ زیرا فعالیت‌های [[سیاسی]] – مذهبی خود را در پوشش این کار انجام می‌داد<ref>الغیبه طوسی، ص ۲۱۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.</ref> [[عثمان بن سعید]] از [[جوانی]] خدمت‌گذار چند [[امام]] بود. وی [[وکیل]] [[امام هادی]]{{ع}} و در ده سال آخر [[امامت]] آن [[حضرت]]، [[رهبر]] [[سازمان وکالت]]<ref>رجال طوسی، ص ۵۲۶.</ref> و [[رئیس]] وکلای [[امام عسکری]]{{ع}} بود. وجوهات [[پیروان]] [[امام عسکری]]{{ع}} به او تحویل می‌شد<ref>تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۱۴۹.</ref> و سپس [[وکیل]] ویژه و [[نائب خاص]] [[امام مهدی]]{{ع}} شد.
::::::[[شیخ طوسی]] در این باره می‌نویسد: [[احمد بن اسحاق بن سعد قمی]] می‌گوید: روزی به محضر [[امام هادی]]{{ع}} رسیدم و گفتم: من گاهی [[غایب]] و گاهی حاضرم [یعنی گاهی در اینجا هستم و گاهی در نقطه دور دستی هستم] و نمی‌توانم مسایل شرعی خود را از شما بپرسم. وقتی هم که حاضرم، همیشه نمی‌توانم به حضور شما برسم. سخن چه کسی را بپذیرم و از چه کسی [[فرمان]] ببرم؟ [[امام]] فرمود: "این ابوعمرو، [[عثمان بن سعید عمری]]، فردی [[موثق]] و [[امین]] است. او مورد [[اعتماد]] و [[اطمینان]] من است. آنچه به شما می‌گوید، از جانب من می‌گوید و آنچه به شما می‌رساند از طرف من می‌رساند". بعد از [[شهادت]] [[امام هادی]]{{ع}} در یکی از روزها به نزد فرزندش [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} شرفیاب شدم و همان مطلب را از ایشان پرسیدم. آن [[حضرت]] همان پاسخ [[امام هادی]]{{ع}} را تکرار کرد و فرمود: این ابوعمرو [[عثمان بن سعید عمری]] مورد [[اعتماد]] و [[اطمینان]] [[امام]] پیشین و نیز مورد [[اطمینان]] من در [[زندگی]] و پس از [[مرگ]] من است. آنچه به شما بگوید، از جانب من می‌رساند<ref>اختیار معرفة الرجال، ص ۲۱۵؛ منتخب الاثر، ص ۳۹۲.</ref>. این سخن در میان [[شیعیان]] شایع شد و آنها او را با [[عظمت]] یافتند. [[امام عسکری]]{{ع}} درباره او فرمود: [[گواه]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] نیز [[وکیل]] پسرم [[مهدی]] خواهد بود<ref>الغیبة، طوسی، ص ۲۱۶؛ منتخب الأثر، ص ۳۹۴.</ref>. پس از [[رحلت]][[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}}، همین [[عثمان بن سعید عمری]] بود که مراسم [[غسل]] دادن و [[کفن]] کردن و [[خاکسپاری]] آن [[حضرت]] را عهده‌دار شد<ref>تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۹۹.</ref>. این خود بر [[مقام]] والای [[عثمان بن سعید]] دلالت می‌کند. او بعد از [[رحلت]] [[امام عسکری]]{{ع}} از [[سامرا]] به [[بغداد]] رفت و در منطقه [[کرخ]] (محل سکونت [[شیعیان]]) ساکن شد و در آنجا تا پایان [[زندگی]]، امور [[نیابت]] را [[سرپرستی]] کرد. برخی گفته‌اند: در گذشت او قبل از سال ۲۶۷ ق روی داد<ref>تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۵۶؛ رجال نجاشی، ج ۱، ص ۲۱۸.</ref>.
::::::[[شیخ طوسی]] در این باره می‌نویسد: [[احمد بن اسحاق بن سعد قمی]] می‌گوید: روزی به محضر [[امام هادی]]{{ع}} رسیدم و گفتم: من گاهی [[غایب]] و گاهی حاضرم [یعنی گاهی در اینجا هستم و گاهی در نقطه دور دستی هستم] و نمی‌توانم مسایل شرعی خود را از شما بپرسم. وقتی هم که حاضرم، همیشه نمی‌توانم به حضور شما برسم. سخن چه کسی را بپذیرم و از چه کسی [[فرمان]] ببرم؟ [[امام]] فرمود: "این ابوعمرو، [[عثمان بن سعید عمری]]، فردی [[موثق]] و [[امین]] است. او مورد [[اعتماد]] و [[اطمینان]] من است. آنچه به شما می‌گوید، از جانب من می‌گوید و آنچه به شما می‌رساند از طرف من می‌رساند". بعد از [[شهادت]] [[امام هادی]]{{ع}} در یکی از روزها به نزد فرزندش [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} شرفیاب شدم و همان مطلب را از ایشان پرسیدم. آن [[حضرت]] همان پاسخ [[امام هادی]]{{ع}} را تکرار کرد و فرمود: این ابوعمرو [[عثمان بن سعید عمری]] مورد [[اعتماد]] و [[اطمینان]] [[امام]] پیشین و نیز مورد [[اطمینان]] من در [[زندگی]] و پس از [[مرگ]] من است. آنچه به شما بگوید، از جانب من می‌رساند<ref>اختیار معرفة الرجال، ص ۲۱۵؛ منتخب الاثر، ص ۳۹۲.</ref>. این سخن در میان [[شیعیان]] شایع شد و آنها او را با [[عظمت]] یافتند. [[امام عسکری]]{{ع}} درباره او فرمود: [[گواه]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] نیز [[وکیل]] پسرم [[مهدی]] خواهد بود<ref>الغیبة، طوسی، ص ۲۱۶؛ منتخب الأثر، ص ۳۹۴.</ref>. پس از [[رحلت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}}، همین [[عثمان بن سعید عمری]] بود که مراسم [[غسل]] دادن و [[کفن]] کردن و [[خاکسپاری]] آن [[حضرت]] را عهده‌دار شد<ref>تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۹۹.</ref>. این خود بر [[مقام]] والای [[عثمان بن سعید]] دلالت می‌کند. او بعد از [[رحلت]] [[امام عسکری]]{{ع}} از [[سامرا]] به [[بغداد]] رفت و در منطقه [[کرخ]] (محل سکونت [[شیعیان]]) ساکن شد و در آنجا تا پایان [[زندگی]]، امور [[نیابت]] را [[سرپرستی]] کرد. برخی گفته‌اند: در گذشت او قبل از سال ۲۶۷ ق روی داد<ref>تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۵۶؛ رجال نجاشی، ج ۱، ص ۲۱۸.</ref>.
::::::'''۲. [[نایب دوم]]، [[عثمان بن سعید|ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری]]''': او پس از [[وفات]] پدرش، [[عثمان بن سعید]] به جای او نشست و به [[وکالت]] و [[نیابت خاص]] از سوی [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} [[منصوب]] شد. [[محمد بن عثمان]] نیز همانند پدرش، از نظر [[تقوا]] و [[موقعیت]] [[اجتماعی]] مورد قبول و [[احترام]] خاص [[شیعیان]] بود. در بزرگی شخصیت او همین بس که [[امام عسکری]]{{ع}} درباره او و پدرش به [[احمد بن اسحاق قمی]]،<ref>او وکیل [[امام عسکری]]{{ع}} در میان شیعیان قم و از چهره‌های مشهور و مورد اعتماد شیعه بوده و محضر سه [[امام]] بزرگوار [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] و [[امام مهدی]]{{عم}} را درک کرده است.</ref> چنین فرمود: عمری و پسرش –[[محمد بن عثمان]]- هر دو [[امین]] و مورد [[اعتماد]] من هستند. آنچه به تو برسانند از جانب من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از طرف من می‌گویند. سخنان آنان را بشنو و از آنان [[پیروی]] کن؛ زیرا این دو نفر مورد [[اعتماد]] و امینِ من هستند<ref>الغیبه، طوسی، ۳۹۵؛ الکافی، ج ۱، ص ۲۳۰.</ref>. به علاوه[[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} پیشاپیش از [[نیابت|نیابتِ]] او، به [[شیعیان]] خبر داده بود، آن‌گاه که فرمود: [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] [[وکیل]] فرزندم [[مهدی]]{{ع}} است<ref>همان، ۳۵۶.</ref> [[محمد بن عثمان]] پس از حدود [[چهل]] سال [[نیابت امام مهدی|نیابت]]، در سال ۳۰۵ ق در گذشت؛ در حالی که با [[راهنمایی]] [[امام مهدی]]{{ع}} دو ماه پیش از مرگش از زمان وفاتش خبر داده بود<ref>الغیبة، طوسی، ص ۳۶۵، ح ۳۳۳.</ref>.
::::::'''۲. [[نایب دوم]]، [[عثمان بن سعید|ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری]]''': او پس از [[وفات]] پدرش، [[عثمان بن سعید]] به جای او نشست و به [[وکالت]] و [[نیابت خاص]] از سوی [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} [[منصوب]] شد. [[محمد بن عثمان]] نیز همانند پدرش، از نظر [[تقوا]] و [[موقعیت]] [[اجتماعی]] مورد قبول و [[احترام]] خاص [[شیعیان]] بود. در بزرگی شخصیت او همین بس که [[امام عسکری]]{{ع}} درباره او و پدرش به [[احمد بن اسحاق قمی]]،<ref>او وکیل [[امام عسکری]]{{ع}} در میان شیعیان قم و از چهره‌های مشهور و مورد اعتماد شیعه بوده و محضر سه [[امام]] بزرگوار [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] و [[امام مهدی]]{{عم}} را درک کرده است.</ref> چنین فرمود: عمری و پسرش –[[محمد بن عثمان]]- هر دو [[امین]] و مورد [[اعتماد]] من هستند. آنچه به تو برسانند از جانب من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از طرف من می‌گویند. سخنان آنان را بشنو و از آنان [[پیروی]] کن؛ زیرا این دو نفر مورد [[اعتماد]] و امینِ من هستند<ref>الغیبه، طوسی، ۳۹۵؛ الکافی، ج ۱، ص ۲۳۰.</ref>. به علاوه[[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} پیشاپیش از [[نیابت|نیابتِ]] او، به [[شیعیان]] خبر داده بود، آن‌گاه که فرمود: [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] [[وکیل]] فرزندم [[مهدی]]{{ع}} است<ref>همان، ۳۵۶.</ref> [[محمد بن عثمان]] پس از حدود [[چهل]] سال [[نیابت امام مهدی|نیابت]]، در سال ۳۰۵ ق در گذشت؛ در حالی که با [[راهنمایی]] [[امام مهدی]]{{ع}} دو ماه پیش از مرگش از زمان وفاتش خبر داده بود<ref>الغیبة، طوسی، ص ۳۶۵، ح ۳۳۳.</ref>.
::::::'''۳. [[نایب سوم]]: [[حسین بن روح|ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی]]''': او از [[طایفه]] بنی نوبخت [[قم]] است که در زمان نخستین [[نائب]] [[امام]] به [[بغداد]] [[مهاجرت]] کرد<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۹۲.</ref> [[حسین بن روح]] پیش از درگذشت [[نایب دوم]] از [[ناحیه مقدسه]] به [[نیابت امام مهدی|نیابت]] [[منصوب]] شد و توسط [[نایب دوم]] به [[خواص]] [[شیعیان]] و [[وکیلان]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} معرفی شد. او پس از درگذشت [[محمد بن عثمان]] در سال ۳۰۵ ق [[نیابت امام مهدی|نیابت]] را به عهده گرفت.
::::::'''۳. [[نایب سوم]]: [[حسین بن روح|ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی]]''': او از [[طایفه]] بنی نوبخت [[قم]] است که در زمان نخستین [[نائب]] [[امام]] به [[بغداد]] [[مهاجرت]] کرد<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۹۲.</ref> [[حسین بن روح]] پیش از درگذشت [[نایب دوم]] از [[ناحیه مقدسه]] به [[نیابت امام مهدی|نیابت]] [[منصوب]] شد و توسط [[نایب دوم]] به [[خواص]] [[شیعیان]] و [[وکیلان]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} معرفی شد. او پس از درگذشت [[محمد بن عثمان]] در سال ۳۰۵ ق [[نیابت امام مهدی|نیابت]] را به عهده گرفت.

نسخهٔ ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۲۶

الگو:پرسش غیرنهایی

نواب چهارگانه امام مهدی چه کسانی بودند؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / نیابت خاصه (سفیران امام مهدی)

نواب چهارگانه امام مهدی(ع) چه کسانی بودند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

پاسخ نخست

محمد جواد خراسانی
آیت‌‌الله محمد جواد خراسانی، در کتاب «مهدی منتظر» در این‌باره گفته است:
محل نیابت این چهار نفر بغداد و در بغداد مدفون گشته و مزارشان معروف است[۱]»[۲].

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

  1. منظور از نیابت خاصه چیست؟ (پرسش)
  2. مفهوم لغوی و اصطلاحی نیابت چیست؟ (پرسش)
  3. سفیر یعنی چه و به کدام نماینده‌های امام سفیر می‌گویند؟ (پرسش)
  4. نایب امام مهدی به چه کسی گفته می‌شود؟ (پرسش)
  5. چگونه می‌توان نایب امام مهدی را در زمان غیبت شناخت؟ (پرسش)
  6. نواب چهارگانه امام مهدی چه کسانی بودند؟ (پرسش)
  7. وکلای نایبان خاص امام مهدی چه کسانی بودند؟ (پرسش)
  8. نیابت چهار سفیر امام مهدی چگونه اثبات می‏‌گردد؟ (پرسش)
  9. چه مصلحتی در وجود وکلای ناحیه مقدسه بوده است؟ (پرسش)
  10. چرا سفیران خاص امام مهدی از فقها و مجتهدان نبودند؟ (پرسش)
  11. هدف و غرض از انتخاب افرادی به عنوان نایبان خاص چه بوده است؟ (پرسش)
  12. وقتی که امام مهدی در غیبت طولانی‏ است چه نیازی به نائب و نماینده دارد؟ (پرسش)
  13. چرا نیابت امام مهدی پس از هفتاد سال تمام شد؟ (پرسش)
  14. دوران نیابت خاصه چه وقت و چگونه به پایان رسید؟ (پرسش)
  15. در زمان غیبت از چه طریقی می‌‏توان با حضرت مهدی آشنا شد؟ (پرسش)
  16. تفاوت نواب اربعه با وکلای آنها چیست؟ (پرسش)
  17. وکلای نواب خاص در عصر غیبت صغرا چه کسانی هستند؟ (پرسش)
  18. راه شناخت نایبان واقعی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  19. شیعیان، وکیل و نماینده امام را چگونه می‌شناختند؟ (پرسش)
  20. چه کسانی صلاحیت و شایستگی دریافت مقام وکالت و نیابت ائمه را داشتند؟ (پرسش)
  21. چرا نیابت خاصه ادامه نیافت؟ و سرنوشت شیعیان پس از پایان عصر نیابت خاص و آغاز عصر غیبت کبری به چه کسانی واگذار شده است؟ (پرسش)
  22. آخرین دیدار عمومی امام مهدی با شیعیان در چه تاریخی بوده است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. منتخب الاثر، ۴۸۵ به بعد.
  2. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص ۳۸.
  3. رجال بوعلی ط سال «۱۱۰۲»، ص ۳۱۲.
  4. رجال مامقانی ط نجف سال ۱۳۵۲، ج ۱، ص ۲۰۰ و اثبات الهداة، ج ۷، ص ۲۹۴.
  5. بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶۲.
  6. امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۱۳۶.
  7. منتهى المقال و المهدى، ص ۱۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۵.
  8. اعیان الشیعه، ج ۴، بخش ۳، ص ۱۶.
  9. مجلسى، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.
  10. مجلسى، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۶، ح ۱.
  11. مجلسى، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۰، ح ۳.
  12. طوسى، الغیبة، ص ۳۶۱؛ صدوق ۱، کمال الدین، ص ۵۱۰؛ بحار، ج ۵۱، ص ۳۴۸.
  13. منهج المقال.
  14. بحار، ج ۵۱، ص ۳۴۹.
  15. بحار، ج ۵۱، ص ۳۵۱.
  16. بحار، ج ۵۱، ص ۳۵۵.
  17. بحار، ج ۵۱، ص ۳۵۵.
  18. رجال مامقانى، ج ۱، ص ۲۰۰.
  19. صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۵۱۶؛ مجلسى، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۹.
  20. دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۶۱-۲۶۵.
  21. این چهار نفر را وکلای خاص، نواب اربعه و نیز سفرای اربعه می‌خوانند.
  22. الغیبه طوسی، ص ۲۱۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.
  23. رجال طوسی، ص ۵۲۶.
  24. تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۱۴۹.
  25. اختیار معرفة الرجال، ص ۲۱۵؛ منتخب الاثر، ص ۳۹۲.
  26. الغیبة، طوسی، ص ۲۱۶؛ منتخب الأثر، ص ۳۹۴.
  27. تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۹۹.
  28. تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۵۶؛ رجال نجاشی، ج ۱، ص ۲۱۸.
  29. او وکیل امام عسکری(ع) در میان شیعیان قم و از چهره‌های مشهور و مورد اعتماد شیعه بوده و محضر سه امام بزرگوار امام هادی و امام عسکری و امام مهدی(ع) را درک کرده است.
  30. الغیبه، طوسی، ۳۹۵؛ الکافی، ج ۱، ص ۲۳۰.
  31. همان، ۳۵۶.
  32. الغیبة، طوسی، ص ۳۶۵، ح ۳۳۳.
  33. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۹۲.
  34. مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۴۲۳.
  35. الغیبة، طوسی، ص ۳۷۱ و ۳۷۲.
  36. تاریخ عصر غیبت، ص ۲۹۶.
  37. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۰۲، ح ۲۹.
  38. تاریخ عصر غیبت، ص ۲۹۶.
  39. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۸.
  40. همان.
  41. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۱۹۴-۱۹۷.
  42. ر. ک: سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۵۴.
  43. سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۵۳، ح ۳۱۴.
  44. شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۲۰؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۴، ح ۳۱۵.
  45. ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶.
  46. ر. ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۱۰، ح ۴۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۱.
  47. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۱۸۸، ح ۳۸.
  48. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۱۸۸، ح ۳۸.
  49. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲، ح ۳۲۶.
  50. علامه حلی، رجال، ص ۱۴۹؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۶.
  51. ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۶.
  52. ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۷۲، ح ۳۴۳.
  53. ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۹، ح ۳۳۷ و ح ۳۳۵.
  54. ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۹، ح ۳۳۶.
  55. ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۸۹، ح ۳۵۵.
  56. داود الهامی، آخرین امید، ص ۱۰۹.
  57. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۱۷.
  58. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۱۶، ح ۴۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۵؛ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۱۱۲۸؛ طبرسی، احتجاج، ج ۲، ص ۴۷۸؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص ۵۳۸؛ علی بن عبد الکریم نیلی نجفی، منتخب الانوار المضیئة، ص ۱۳۰.
  59. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص ۱۲۳- ۱۲۴.
  60. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۰۳ - ۱۰۹.
  61. سفینة البحار، محدّث قمی، ج ۲، ص ۱۵۸.
  62. بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۱، ص ۳۵۱.
  63. بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۱، ص ۳۵۵.
  64. بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۱، ص ۳۶۰.
  65. یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۹۶.
  66. حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۱۳۲.
  67. رحیمی، عباس، امید فردا، ص۲۰.
  68. لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص ۴۸۴ و ۴۹۵.
  69. عباس راسخی نجفی، نواب اربعه، ص ۴۴.
  70. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ص ۶۸۹.
  71. باقر شریف قریشی، حیاة الامام المهدی(ع)، ص ۱۲۱؛ محمد باقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.
  72. عباس نجفی، سفیران امام زمان(ع)، ص ۲۷ و ۳۴.
  73. عبد الرحمن انصاری، در انتظار خورشید ولایت، ص ۶۵.
  74. عباس راسخی نجفی، نواب اربعه، ص ۷۴.
  75. سیره پیشوایان، ص ۶۷۸- ۶۸۰.
  76. نواب اربعه، ص ۱۲۱- ۱۲۲.
  77. نواب اربعه، ص ۱۳۴.
  78. رضوی، رسول، امام مهدی، ص ۸۳-۸۶.
  79. هدایتی فخرداود، ابوالفضل، مهدویت در منظر امام خمینی، ص۵۶.
  80. کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص۳۵۷.
  81. کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص۳۶۲.
  82. بحار الانوار، ج۵۱، ص۳۶۲.
  83. بحار الانوار، ج۵۱، ص۳۶۲.
  84. برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: سازمان وکالت، دکتر جباری.
  85. آفتاب مهر، ج۱، ص ۹۸ - ۹۹.
  86. مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۸۵.
  87. این چهار نفر را وکلای خاص، نواب اربعه و نیز سفرای اربعه می‌خوانند.
  88. غیبت طوسی، ص ۲۱۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.
  89. رجال طوسی، ص ۵۲۶.
  90. تاریخ سیاسی امام دوازدهم(ع)، ص ۱۴۹.
  91. اختیار معرفة الرجال، ص ۲۱۵؛ منتخب الاثر، ص ۳۹۲.
  92. غیبت طوسی، ص ۲۱۶؛ منتخب الأثر، ص ۳۹۴.
  93. تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۹۹.
  94. تاریخ سیاسی امام دوازدهم(ع)، ص ۵۶؛ رجال نجاشی، ح ۱، ص ۲۱۸.
  95. او وکیل امام عسکری(ع) در میان شیعیان قم و از چهره‌های مشهور و مورد اعتماد شیعه بوده و محضر سه امام بزرگوار (امام هادی و امام عسکری و امام مهدی(ع)) را درک کرده است.
  96. غیبت طوسی، ص ۳۹۵؛ کافی، ج ۱، ص ۲۳۰.
  97. غیبت طوسی،، ۳۵۶.
  98. غیبت طوسی، ص ۳۶۵، ح ۳۳۳.
  99. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(ع)، ص۱۹۲.
  100. مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۴۲۳.
  101. غیبت طوسی، ص ۳۷۱ و ۳۷۲.
  102. تاریخ عصر غیبت، ص ۲۹۶.
  103. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۵، ح ۲۹.
  104. تاریخ عصر غیبت، ص ۲۹۶.
  105. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۸.
  106. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۸.
  107. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۴، ح ۴۵.
  108. بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۲، ص ۷۹ - ۸۴.