دجال که خروجش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-</div>\n<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> +</div>)) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== {{یادآوری پانویس}} {{پانویس}} +== پانویس == {{پانویس}})) |
||
| خط ۲۴۸: | خط ۲۴۸: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
نسخهٔ ۲۵ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۱۳
| دجال که خروجش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی / خروج دجال |
| مدخل اصلی | دجال |
از علائم غیرحتمی ظهور، خروج دجال است. دجال در لغت به معنای دروغگو، کسی که حق و باطل را با هم مخلوط میکند آمده است. لذا هر شخص یا جریانی که موجب گمراهی مردم بشود دجال شمرده می‌شود اما نزدیک به ظهور حضرت مهدی(ع) شخصی پیدا می‌شود که در حقه‌بازی و دروغگویی به تمام دجالهای گذشته برتری دارد. او آن‌چنان جلوه می‌دهد و رفتار میکند که مردم فکر میکنند آسمان و زمین در اختیار اوست. او خوب را بد، بد را خوب، بهشت را جهنم و جهنم را بهشت معرفی میکند.
در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به اين پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- مسیح دجال کیست؟
- دجال کیست و چه ارتباطی با حکومت جهانی امام مهدی(ع) دارد؟
- دجال چه کسی است و چه خواهد کرد؟
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| |
| طبسی | امینی | محمدی اشتهاردی | رحیمی | سلیمیان | زهادت | رجالی تهرانی | علی‌زاده | |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
| موسوی‌نسب | کارگر | اسماعیلی | رضوانی | باقری‌زاده اشعری | رمضانیان | نویسندگان کتاب آفتاب مهر | پژوهشگران مؤسسه آینده روشن | پژوهشگران آینده سازان |
معنای دجال
- یکی از علایم ظهور امام زمان(ع) که در بعضی روایات از نشانه‌های حتمی شمرده شده، خروج شخصی به نام دجال است[۱]. وی یک طاغوت پرتزویر و حیله‌گر است که عدّه بسیاری را به دنبال خود می‌کشد[۲].
- دجال در لغت[۳] از ریشۀ "دجل" به معنای دروغگو، حیله‌گر و کسی که حق و باطل را با هم مخلوط میکند آمده است[۴]. تاریخچه دجال به قبل از اسلام برمی‌‌‌گردد در کتاب انجیل دجال به معانی دروغگو و گمراهکننده آمده است[۵]. اما برخی از اهل سنت معتقدند دجال به عنوان نشانۀ ظهور نیست و تنها یک پدیده آخر الزمانی و از نشانه‌های برپایی قیامت است[۶]. البته اشکالی ندارد که رخدادهایی چون خروج دجال هم نشانۀ ظهور باشند و هم نشانۀ قیامت؛ بدین معنی که این رخداد پیش از ظهور و در دوره غیبت واقع گردد[۷].
دو احتمال درباره دجال
- دو احتمال در مورد دجال وجود دارد:
شخص بودن دجال
- با توجه به معنای لغوی دجال، مقصود از آن فرد است منتها نام شخصی معینی نیست، بلکه هر کسی که با ادعاهای پوچ و بی‌اساس و با تمسک به انواع اسباب حیله‌گری و نیرنگ، در صدد فریب مردم باشد، دجال است[۸]. لذا پیامبر اکرم(ص) در حدیثی فرمودند[۹]: "هر پیامبری بعد از نوح قوم خود را از فتنه دجال بر حذر داشت من نیز شما را بر حذر می‌دارم".
- بر این اساس، دجال‌ها، متعدد خواهند بود. از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است[۱۰]: «پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال، خروج خواهد کرد». بنابراین احتمال، در حقیقت قضیه دجال، نشانۀ این مطلب است که در آستانۀ انقلاب امام مهدی (ع)، افراد فریبکار و حیله‌گری ویژه‌ای، برای نگهداشتن فرهنگ و نظام جاهلی، همه تلاش خود را به کار می‌گیرند[۱۱].
- منتها ممکن است گفته شود در آخر الزمان و نزدیک ظهور حضرت صاحب الامر (ع) شخصی پیدا خواهد شد که در دروغگویی و حقه‌بازی سرآمد اقرانش می‌باشد و در دروغگویی بر تمام دجالهای گذشته برتری دارد، با ادعاهای پوچش گروهی را گمراه میکند. در دروغگویی کارش به جایی می‌رسد که کارهای خوب را بد و کارهای بد را خوب معرفی میکند. بهشت را جهنم و جهنم را بهشت جلوه می‌دهد. لکن کفرش بر هر بی‌سواد و باسوادی واضح است[۱۲].
- به عبارتی دیگر میتوان گفت: بر این اساس دو نوع دجّال وجود دارد، یکی همان دجّال حقیقی و واقعی که پس از همۀ "دجّال"ها می‌آید و دیگری گروهی شیاد و دروغگویند که دست به فریبکاری، تحمیق و گمراهی مردم می‌زنند[۱۳].
- کسانی که قائلند دجال عنوان یک شخص است به روایت امیرالمؤمنین(ع) هم استناد میکنند[۱۴]: «اصبغ بن نباته روزی از امیرالمؤمنین پرسید: یا امیرالمؤمنین! دجال کیست؟ حضرت فرمود: «دجال کسی است که تصدیق‌کننده او شقی است و تکذیب‌کننده او سعید. از اصفهان بیرون آید، چشم راست ندارد و چشم چپش در پیشانی است مانند ستاره سرخ، لفظ کافر در زیر آن نقش، بر خری سرخ‌رنگ سوار، طی ارض به سرعت نماید، به هر چشمه که قدمش برسد آن چشمه بر زمین فرو رود و اکثر تابعان او از اولاد زنا باشند و یهودیان و آن ملعون با آنکه طعام خورد و در بازارها گردد به آواز بلندی که همه جا رسد "أنا ربکم الأعلی" گوید. بقیة الله در حوالی شام بر عقبه‌ای که آن را "فیق" خوانند در ساعت سیم در روز جمعه او را به قتل آورد».[۱۵]
دجال نماد کفر جهانی
- دجال، کنایه از کفر جهانی و سیطرۀ فرهنگ مادی بر همه جهان باشد. استکبار، با ظاهری فریبنده و با قدرت مادی و صنعتی عظیمی که در اختیار دارد، سعی میکند مردم را فریب دهد و مرعوب قدرت و ظاهر فریبنده خود کند. بر این اساس، اینکه پیامبران، امت‌های خود را از فتنه دجال بیم داده‌اند؛ به این معناست که آنان را از افتادن به دام مادیت و ورطۀ حاکمیت طاغوت و استکبار جهانی برحذر داشته‌اند[۱۶].
اوصاف دجال
- نام و نسب او: از دیدگاه بعضی عامه دجال، همان صائد بن صید است. علامه مجلسی دربارۀ دجال می‌گوید: اهل سنت اختلاف کرده‌اند که آیا دجال همان صائد بن صید است یا غیر او؟ عده‌ای گفته‌اند: صائد بن صید توبه کرد و در مدینه از دنیا رفت. و از حضرت علی(ع) نقل کرده‌اند که این شخص، دجال نیست؛ ولی بنا به نقل عده‌ای دیگر، صائد بن صید همان دجال است[۱۷]. لکن دلیل معتبری نداریم که صائد بن صید، دجال موعود و از زمان رسول خدا تا حال زنده باشد[۱۸].
- خصوصیات فردی او: امیر المؤمنین (ع) می‌فرماید[۱۹]: «او چشم راست ندارد و چشم دیگرش در پیشانی اوست و مانند ستاره صبح می‌درخشد، چیزی در چشم اوست که گویی آمیخته به خون است. وی در یک قحطی سختی می‌آید و بر الاغ سفیدی سوار است..».[۲۰]
- در مجموع میتوان گفت اصل قضیه دجال به طور اجمال صحت دارد ولی تعریفات و توصیفاتی که درباره‌اش شده است مدرک قابل اعتمادی ندارد[۲۱].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. آیت‌الله طبسی؛ |
|---|
|
| ۲. آیت الله امینی؛ |
|---|
من خدای بزرگ شما هستم که شما را آفریده روزی می‌رسانم، به سوی من بشتابید.
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین محمدی اشتهاردی؛ |
|---|
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛ |
|---|
|
| ۶. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛ |
|---|
|
| ۷. حجت الاسلام و المسلمین علی‌زاده؛ |
|---|
|
| ۸. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛ |
|---|
|
| ۹. حجت الاسلام و المسلمین رمضانیان؛ |
|---|
|
| ۱۰. حجت الاسلام و المسلمین کارگر؛ |
|---|
|
| ۱۱. حجت الاسلام و المسلمین اسماعیلی؛ |
|---|
|
| ۱۲. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛ |
|---|
|
| ۱۳. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛ |
|---|
 علی اصغر رضوانی در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این باره گفته است: |
| ۱۴. آقای باقری‌زاده اشعری؛ |
|---|
|
| ۱۵. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛ |
|---|
|
| ۱۶. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
| ۱۷. پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان؛ |
|---|
|
- دجال که خروجش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)
- معنا و مفهوم دجال چیست؟ (پرسش)
- تعبیر مسیخ دجال به چه معناست؟ (پرسش)
- چرا دجال مسیح نامیده شده است؟ (پرسش)
- چرا لقب مسیح به عیسی بن مریم داده شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌ها و اوصاف مسیح چیست؟ (پرسش)
- بهترین امت‌ها و آنکه به زودی با دجال پیکار خواهد کرد کیست؟ (پرسش)
- چه تفاوتی میان دو اسم مسیح و دجال وجود دارد؟ (پرسش)
- دجال در منابع شیعی و سنی چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
- یک چشم بودن دجال به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا دجال همان سفیانی است؟ (پرسش)
- خروج دجال در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
- چه ارتباطی بین دجال و فتح قسطنطنیه وجود دارد؟ (پرسش)
- چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعة وجود دارد؟ (پرسش)
- خروج دجال چه ارتباطی با رویداد آخر الزمان و ظهور دارد؟ (پرسش)
- هشدار پیامبران درباره خروج دجال چیست؟ (پرسش)
- اولین سرزمینی که دجال وارد آن می‌شود کجاست؟ (پرسش)
- چه کسانی از دجال پیروی میکنند و چه سرنوشتی در انتظار آنان است؟ (پرسش)
- صفات و ویژگی‌های یاران دجال چیست؟ (پرسش)
- آیا پیش از ظهور دجال آسمان نمی‌بارد؟ (پرسش)
- نشانه خروج دجال چیست؟ (پرسش)
- چند دروغگو پیش از ظهور دجال ظهور خواهند کرد؟ (پرسش)
- چگونه نسبت به فتنه دجال هشدار داده شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های جسمانی دجال چیست؟ (پرسش)
- چه ویژگی‌های برای دجال شمرده شده است؟ (پرسش)
- وضعیت مردم در زمان خروج دجال چگونه است؟ (پرسش)
- پناهگاه مسلمانان هنگام خروج دجال کجاست؟ (پرسش)
- مدت اقامت دجال در زمین چقدر است؟ (پرسش)
- آیا یهودیان دجال را از نژاد خود می‌دانند؟ (پرسش)
- آیا امکان دارد در زمان‌های مختلف دجالهای متعددی وجود داشته باشد؟ (پرسش)
- مقصود از خروج دجال که از نشانه‌های ظهور به حساب آمده چیست؟ (پرسش)
- آیا دجال واقعا به جنگ با امام مهدی خواهد پرداخت؟ (پرسش)
- از آنجا که دجال قبل از امام مهدی می‌آید آیا میتوانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
- در روایات چه صفاتی برای دجال بیان شده است؟ (پرسش)
- نظر مهدی‌پژوهان معاصر درباره دجال چیست؟ (پرسش)
- حضرت عیسی در کجا دجال را به هلاکت می‌رساند؟ (پرسش)
- دجال در اندیشه مسیحیت چگونه معرفی شده است؟ (پرسش)
- سرانجام دجال چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ ر.ک: رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۴ ـ ۱۸۶؛ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۴ ـ ۲۲۷؛ آفتاب مهر، ج ۱، ص ۲۱۴ ـ ۲۱۷؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن ، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۸۵.
- ↑ ر.ک: رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۴ ـ ۱۸۶؛ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، ص ۶۹ ـ ۷۰.
- ↑ لسان العرب، ج ۱۱، ص ۲۳۶، فرهنگ ابجدی، ج ۱، ص ۳۸۶
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰؛ رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۶۲ ـ ۶۳؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن ، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۸۵.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۴۵ ـ ۴۹؛ کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص ۲۶ ـ ۳۰؛ آفتاب مهر، ج ۱، ص ۲۱۴ ـ ۲۱۷؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹؛ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، ص ۶۹ ـ ۷۰.
- ↑ ر.ک. باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص ۸۷ ـ ۸۹؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۴۵ ـ ۴۹؛ کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص ۲۶ ـ ۳۰.
- ↑ ر.ک. اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۶.
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰؛ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۴ ـ ۲۲۷؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۶؛ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص ۸۷ ـ ۸۹؛ آفتاب مهر، ج ۱، ص ۲۱۴ ـ ۲۱۷.
- ↑ صحیح ترمذی، باب ما جاء فی الدجال، ص ۴۲: «"إِنَّهُ لَمْ یَکُنْ نَبِیٌ بَعْدَ نُوحٍ إِلاَّ وَ قَدْ أَنْذَرَ قَومَهُ الدَّجَّالَ وَ إِنِّی أُنْذَرکُمُوهُ"»
- ↑ کنزالعمال، ج ۱۴، ص ۲۰۰: «یکون قبل خروج الدجال نیف علی سبعین رجالا»
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰؛ کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص ۲۶ ـ ۳۰.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۴ ـ ۲۲۷؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹؛ رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۶۲ ـ ۶۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳: «:فَقَامَ إِلَیْهِ الْأَصْبَغُ بْنُ نُبَاتَةَ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَنِ الدَّجَّالُ فَقَالَ أَلَا إِنَّ الدَّجَّالَ صَائِدُ بْنُ الصَّیْدِ فَالشَّقِیُّ مَنْ صَدَّقَهُ وَ السَّعِیدُ مَنْ کَذَّبَهُ یَخْرُجُ مِنْ بَلْدَةٍ یُقَالُ لَهَا أَصْبَهَانُ مِنْ قَرْیَةٍ تُعْرَفُ بِالْیَهُودِیَّةِ عَیْنُهُ الْیُمْنَی مَمْسُوحَةٌ وَ الْأُخْرَی فِی جَبْهَتِهِ تُضِیءُ کَأَنَّهَا کَوْکَبُ الصُّبْحِ فِیهَا عَلَقَةٌ کَأَنَّهَا مَمْزُوجَةٌ بِالدَّمِ بَیْنَ عَیْنَیْهِ مَکْتُوبٌ کَافِرٌ یَقْرَأْهُ کُلُّ کَاتِبٍ وَ أُمِّیٍّ یَخُوضُ الْبِحَارَ وَ تَسِیرُ مَعَهُ الشَّمْسُ بَیْنَ یَدَیْهِ جَبَلٌ مِنْ دُخَانٍ وَ خَلْفَهُ جَبَلٌ أَبْیَضُ یَرَی النَّاسُ أَنَّهُ طَعَامٌ یَخْرُجُ فِی قَحْطٍ شَدِیدٍ تَحْتَهُ حِمَارٌ أَقْمَرُ"»
- ↑ ر.ک: علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)، ص ۴۱ و ۴۲؛ رحیمی، عباس، امید فردا، ص ۴۲.
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰؛ کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص ۲۶ ـ ۳۰؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۶؛ پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان، پرسمان نوجوان، ص ۳۰ ـ ۳۱.
- ↑ ر.ک: طبسی، نجم الدین، تاظهور، ج ۱، ص ۳۶۰؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۴ ـ ۱۸۶.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۴ ـ ۲۲۷.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳: «"عَیْنُهُ الْیُمْنَی مَمْسُوحَةٌ وَ الْأُخْرَی فِی جَبْهَتِهِ تُضِیءُ کَأَنَّهَا کَوْکَبُ الصُّبْحِ فِیهَا عَلَقَةٌ کَأَنَّهَا مَمْزُوجَةٌ بِالدَّمِ... یَخْرُجُ فِی قَحْطٍ شَدِیدٍ تَحْتَهُ حِمَارٌ أَقْمَرُ"»
- ↑ ر.ک: رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۴ ـ ۱۸۶؛ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۴ـ ۲۲۷.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۴۵ ـ ۴۹.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳.
- ↑ طبسی، نجم‌الدین، تا ظهور، ج۱، ص ۳۶۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳ تا ۱۹۷ و صحیح مسلم، ج ۱۸، ص ۴۶ تا ۸۷. و سنن ابی داود، ج ۲، ص ۲۱۲.
- ↑ صحیح مسلم، ج ۱۸، ص ۷۹. و سنن ابی داود، ج ۳، ص ۲۱۴.
- ↑ رساله یوحنا باب ۲، آیه ۲۲.
- ↑ رساله اول باب ۲، آیه ۱۸.
- ↑ رساله اول یوحنا باب ۴، آیه ۳.
- ↑ رساله دوم یوحنا، آیه ۷.
- ↑ در موضوع تعدد وجود مسیح رجوع شود به تفسیر المیزان جلد ۳ و کتاب «تاریخ و تقویم در ایران».
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۷.
- ↑ «"عن ابی هریرة قال قال رسول الله (ص): لا تقوم الساعة حتی یخرج ثلاثون دجالون کلهم یزعم انه رسول الله"»؛ سنن ابی داود، ج ۲.
- ↑ ترجمه الملاحم و الفتن، ص ۱۱۳.
- ↑ سنن ابی داود، ج ۲.
- ↑ مجمع الزوائد، ج ۷، ص ۳۳۳.
- ↑ زیرا مدرک عمده آن توصیفات، دو حدیثی است که در کتاب بحار الانوار و کتب دیگر نوشته شده است، باین سند: «"مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عُثْمَانَ بِهَذَا الاسناد عَنْ مشايخه عَنْ ابي يعلي المصولي عَنْ عَبْدِ الاعلي بْنِ حَمَّادٍ عَنْ ايوب عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ». وَ حديث ديگر : «الطالقاني عَنْ الجلودي عَنْ الحسين بْنِ مُعَاذٍ عَنْ قيس بْنِ حَفْصٍ عَنْ يونس بْنِ أَرْقَمَ عَنِ ابي سيار الشيباني عَنْ الضحاك بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ نَزَالُ بْنِ سَبْرَةَ عَنْ علي"».
- بر دانشمندان پوشیده نیست که سند این دو حدیث قابل اعتماد نیست زیرا مامقانی درباره محمد بن عمر بن عثمان می‌نویسد: مجهول الحال است و درباره نافع نوشته: غلام ابن عمر می‌باشد و گمراه و گمراهکننده بوده است. و درباره عمر نوشته: احوالش معلوم نیست و درباره ضحال بن مزاحم نوشته: مدرکی که او را از نیکان قرار دهد نیافتم. و درباره نزال بن سبره نوشته: احوالش معلوم نیست.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۹.
- ↑ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۴-۲۲۷.
- ↑ اثبات الهداة، ج ۷، ص ۱۴۲؛ ۱۷۶.
- ↑ در اینباره به بحار الانوار، ج ۵۲ ص ۱۹۴ و ۱۹۵ مراجعه شود.
- ↑ المجالس السنیه، ج ۵ ص ۷۱۰.
- ↑ اثبات الهداة، ج ۷، ص ۱۳۷؛ علائم بسیار دیگری نیز ذکر شده که برای رعایت اختصار از ذکر آنها صرف نظر شده به اثبات الهداة، ج ۷، ص ۳۸۳ تا ۴۳۱ مراجعه شود.
- ↑ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، ص ۶۹-۷۰.
- ↑ «" لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَخْرُجَ الْمَهْدِيُ مِنْ وُلْدِي وَ لَا يَخْرُجُ الْمَهْدِيُ حَتَّى يَخْرُجَ سِتُّونَ كَذَّاباً كُلُّهُمْ يَقُولُ أَنَا نَبِيٌّ"»؛ الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۱.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۹؛ کنز العمال، ج ۱۴، ص ۱۹۸- ۲۰۰.
- ↑ کنز العمال، ج ۱۴، ص ۲۰۰.
- ↑ ر. ک: کتاب الغیبة، ص ۱۱۳، ح ۸۶.
- ↑ رساله یوحنا، باب ۲، آیه ۱۸ و ۲۲.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۵۰.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۲۷، ح ۱.( با فرض پذیرش روایت، بعید نیست بسیاری از آنچه ذکر شده معنایی کنایی داشته باشد.)
- ↑ ر. ک: کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۲۸، ح ۲؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۸، ص ۶۶۱.
- ↑ تفسیر طبری، ج ۳، ص ۲۹۰، تفسیر ابن کثیر، ج ۱، ص ۵۷۹.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶- ۲۲۹.
- ↑ داستان دجال، در کتاب مقدس مسیحیان بارها بکار رفته است (رساله یوحنا، باب ۲، آیه ۱۸و ۲۲)؛ و از کسانی که منکر حضرت مسیح و یا "پدر و پسر" را انکار کنند، به عنوان دجال یاد شده است. به همین جهت، در ترجمه انگلیسی کتاب مقدس، واژۀ آنتی کریست (Antichrist) یعنی ضد مسیح، به کار رفته است.
- ↑ پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال، خروج خواهد کرد؛ کنزالعمال، ج ۱۴، ص ۲۰۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۷.
- ↑ ر.ک: اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۹؛ و دادگستر جهان، ص ۲۲۳.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۶۹، ۲۷۰.
- ↑ اثبات الهداة، شیخ حرّ عاملی، ج ۷، ص ۴۰۵
- ↑ مهدی موعود، ترجمه و نگارش علی دوانی، ص ۹۷۲.
- ↑ صحیح بخاری، ج ۹، باب ۱۰۹۴، ح ۱۹۴۷
- ↑ مهدی موعود، ترجمه و نگارش علی دوانی، ص ۹۶۵.
- ↑ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۴ تا ۱۸۶.
- ↑ اشیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۲۹؛ نوادر الاخبار، ص ۲۹۶.
- ↑ حدیقة الشیعه، ج ۳، ص ۱۰۰۰ و ۱۰۰۱.
- ↑ اشیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۴، ص ۵۲۵؛ الخرائج، ج ۳، صص ۱۱۳۵ - ۱۱۳۷؛ نوادر الاخبار، صص ۲۹۸ و ۲۹۹.
- ↑ در حدیث دیگری از رسول خدا نقل شده که دجال از سجستان (سیستان) خروج خواهد کرد، ر.ک: اشیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، صص ۲۵۱ و ۲۵۲؛ منتخب الانوار المضیئه، ص ۴۸؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۶۸ و ج ۵۲، ص ۲۷۶.
- ↑ حدیقة الشیعه، ص ۹۹۷ - ۹۹۹.
- ↑ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)، ص۴۱، ۴۲.
- ↑ نگرش بر اخبار و علائم ظهور حضرت مهدى، على اکبر عارف، چاپ شریعت، ص ۱۸۱.
- ↑ دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص ۲۲۴، چاپ ۷۸.
- ↑ دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص ۲۲۵، چاپ ۷۸.
- ↑ تاریخ غیبت کبرى، سید محمد صدر، ترجمه افتخارزاده، ص ۶۴۳.
- ↑ صحیح مسلم، ج ۹، باب ۱۰۹۴، ح ۱۹۴۷.
- ↑ محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳، چاپ اسلامى.
- ↑ مهدى علی‌زاده، نشانه‌هاى یار و چکامه انتظار، ص ۶۷، به نقل از موسوعه امام مهدى، سید محمد صدر.
- ↑ شیخ حرّ عاملى، اثبات الهداة، ج ۷، ص ۴۰۵؛ مختصر بصائر الدرجات، ص ۲۰۲؛ الغیبة طوسى، ص ۴۲۶؛ خصال شیخ صدوق، ج ۲، ص ۴۳۱.
- ↑ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۴۵-۴۹.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۹۷.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲ ص۲۰۹؛ کنزالعمال، ج ۱۴، ص ۱۹۸.
- ↑ الزام الناصب، ص ۷۴.
- ↑ رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۶۲-۶۳.
- ↑ .Antichrist
- ↑ ر. ک: بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۳.
- ↑ معجم احادیث امام مهدی، ج ۲، ص ۵۰.
- ↑ «" مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا وَ قَدْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ الدَّجَّالَ "»؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۵؛ ر. ک: دادگستر جهان، ص ۲۲۳، اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۹.
- ↑ معجم احادیث الامام مهدی( عج)، ج ۲، ص ۱۳۴.
- ↑ کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص ۲۶ - ۳۰.
- ↑ سنن ترمذی، ج ۴، ۵۰۷، ۵۱۹؛ سنن ابی داود، ج ۴، ۱۱۵؛ صحیح مسلم، ج ۱۸، ۴۶- ۸۱.
- ↑ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۱۹۳؛ کمال الدین، ۵۲۵، ۵۲۶؛ کشف الغمة، ج ۳، ۲۸۱؛ المسائل العشر، چاپ‌شده در مجموعه مصنفات شیخ مفید، ۳، ۱۲۲.
- ↑ «" لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَخْرُجَ الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي وَ لَا يَخْرُجُ الْمَهْدِيُّ حَتَّى يَخْرُجَ سِتُّونَ كَذَّاباً كُلُّهُمْ يَقُولُ أَنَا نَبِيٌّ "»ارشاد، ج ۲، ۳۷۱؛ سنن ابی داود، ج ۴، ۱۲۱.
- ↑ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۲۰۹؛ کنز العمال، ج ۱۴، ۱۹۸- ۲۰۰.
- ↑ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۴۶۳.
- ↑ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۲۰۵.
- ↑ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۹-۲۹۶.
- ↑ معجم الملاحم، ج ۲، ص ۱۴۴ و ۲۸۱ و ۳۴۸.
- ↑ رحیمی، عباس، امید فردا، ص۴۲.
- ↑ موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۳.
- ↑ Antichrist
- ↑ با در نظر گرفتن نکاتی که مطرح شد، اظهار نظر قطعی درباره این که خروج دجال نشانه ظهور است، ممکن نیست و احادیث مربوط به این موضوع باید در مباحث مربوط به قیامت، بررسی دقیق گردند. گفتنی است که نمادین دانستن برخی نشانه‌های ظهور به سبب قابل درک و فهم نبودن آنها، به راحتی ممکن نیست؛ زیرا در این صورت، نقش و کارکرد این نشانه‌ها لغو می‌شود. مثلاً اگر قرار بود مرا از سفیانی، طرز تفکر اُمَوی و ابوسفیان و به معنای مقابله با اسلام باشد، می‌توانست از آن، تعبیرات دیگری هم بشود یا دست کم در حدیثی، ردپایی از رمزی بودن و نمادین بودن آن باشد و حال آن که چنین نیست. این دیدگاه، با اشکالات دیگری (مانند: حمل نشانه‌ها بر معنای رمزی خلاف ظاهر احادیث و ذهنیت عرفی مخاطبان، نبودن قرینه) نیز رو به روست.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۵۶–۴۶۰.
- ↑ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۸۷-۸۹.
- ↑ رساله یوحنا، باب ۲، آیه ۱۸ و ۲۲.
- ↑ سنن ترمذی، ج۴، ص۵۰۷ _۵۱۹؛ سنن ابوداوود، ج۴، ص۱۱۵؛ صحیح مسلم، ج۱۸، ص ۴۶ _ ۸۱.
- ↑ کمال الدین، ترجمه کمره ای، ج۲، باب۴۷.
- ↑ کنز العمال، ج ۱۴، ص۲۰۰.
- ↑ «" مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا وَ قَدْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ الدَّجَّالَ"»؛ هیچ پیامبری مبعوث نشد، مگر آن که قومش را از فتنه دجال بر حذر داشت؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۱۹۷
- ↑ برای آگاهی بیشتر ر.ک: چشم به راه مهدی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌قم، جمعی از نویسندگان، ص ۲۸۹ و امینی، ابراهیم، دادگستر جهان.
- ↑ آفتاب مهر، ج۱، ص ۲۱۴-۲۱۷.
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۸۵.
- ↑ «"إِنَّهُ لَمْ يَكُنْ نَبِيٌّ بَعْدَ نُوحٍ إِلاَّ وَ قَد أنْذَرَ قَوْمَهُ الدَّجَّالَ وَ إِنِّي أُنْذِرُكُمُوه"»؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۱۹۵.
- ↑ المعجم الکبیر، ج ۷، ص ۱۹۲.
- ↑ پرسمان نوجوان، ص 30-31.