وظایف امت نسبت به اهل بیت

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

مقدمه

• وظایف امّت پیامبر اسلام درباره پیامبر و اهل بیت(ع) او را میتوان در سه بخش معرفتی، عاطفی و رفتاری دسته‌بندی کرد:

وظایف معرفتی

• وظایف معرفتی آن است که یک انسان مسلمان، بینش درستی از شخصیت، جایگاه حقوق و معارف اهل بیت(ع) داشته باشد تا در مقام عمل و رفتار نسبت به آنها درست عمل نماید.
• مهم‌ترین وظایف معرفتی درباره اهل بیت(ع) چند چیز است:.

یکم: شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت(ع)

• آنچه بر عهده امت است، شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت(ع) است، نه شناخت شناسنامه‌ای و شخصی، گرچه شناخت شخصی آنها نیز لازم است.
• امام عسکری(ع) می‌فرمایند: زمین تا روز قیامت از حجت خدا بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است: .
• در فرازهای پایانی زیارت جامعه کبیره، این‌گونه از خدای متعالی درخواست می‌کنیم: خدایا از تو می‌خواهم که من را از جمله عارفان به اهل بیت(ع) و حق اهل بیت قرار دهی.
• امام صادق(ع) می‌فرمایند: ماییم که خدا اطاعت ما را واجب ساخته است. مردم راهی جز معرفت ما ندارند و بر نشناختن ما معذور نیستند. هر که ما را بشناسد، مؤمن است و هر که انکار کند، کافر است و کسی که نشناسد و انکار هم نکند، گمراه است تا آن هنگام که به سوی هدایتی که خدا بر او واجب ساخته و آن اطاعت حتمی ماست، برگردد و اگر به همان حال گمراهی بمیرد، خدا هر چه خواهد با او می‌کند: .
• راوی از امام صادق(ع) درباره برترین اعمال پس از معرفت خدا می‌پرسد. حضرت در پاسخ می‌فرمایند: هیچ چیز پس از معرفت، با نماز برابری نمی‌کند و چیزی پس از معرفت و نماز، برابر زکات نیست. پس از اینها، چیزی با روزه برابری نمی‌کند و پس از آن، هیچ چیز با حج برابر نیست و مقدمه همه اینها معرفت ما و پایان آن هم، معرفت ماست و چیزی پس از آن، همچون نیکی کردن به برادران و مواسات از راه بخشیدن درهم و دینار به دیگران نیست.
• امام صادق(ع) به زراره سفارش می‌کنند، که در عصر غیبت این دعا را بخوان: بار خدایا، خویش را به من بشناسان. پس به‌درستی که تو اگر خویش را به من نشناسانی، پیغمبر تو را نشناسم. خداوندا، رسول خود را به من بشناسان، پس به‌درستی که تو اگر رسول خود را به من نشناسانی، حجّت تو را نشناسم. خداوندا، حجّت خود را به من بشناسان، پس به‌درستی که تو اگر حجّت خود را به من نشناسانی، از دین خویش گمراه می‌شوم.
• رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: در درجه اول، طبعاً خود پیروان اهل بیت باید اقرار و اعتراف به این هویت والا بکنند و خودشان این گوهر گران‌بهایی را که در دستشان هست، بشناسند تا بعد بتوانند آن را عرضه کنند. این جرأت را پیدا کنند که در بازارِ متاع‌های گوناگون، این گوهر گران‌بها را در معرض قرار بدهند؛ در برابر چشم دیگران قرار بدهند.
• و در جایی دیگر می‌فرماید: معرفت اهل بیت(ع) و ارادت به اهل بیت(ع) نعمت بزرگی است. اگر همه عمرمان را برای شکر این نعمت بزرگی صرف کنیم که خدای متعال چشم ما را نابینا و ناتوان از درک حقیقت قرار نداد، توانستیم این انوار طالعه و مضیئه را به‌قدر استعداد خودمان ببینیم، درک کنیم، به آنها عشق و ارادت بورزیم و از آنها غافل نباشیم، واقعاً کم است.
• شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت(ع) محورهای متعددی دارد که در قرآن، روایات و زیارات اهل بیت(ع) فراوان تبیین شده است. مهم‌ترین محورهای شناخت اهل بیت(ع) چند چیز است:

1. اهل بیت(ع)، خلفای الهی‌اند: خدای متعالی در قرآن می‌فرماید: ﴿وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً﴾. امام رضا(ع) در تبیین مصادیق این آیه شریف می‌فرمایند:اهل بیت(ع)، خلفای خدا در زمین‌اند«الْأَئِمَّةُ خُلَفَاءُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي أَرْضِهِ».
2. اهل بیت پیامبر(ع)، منصوب از سوی خدایند: خدای متعالی در قرآن می‌فرماید: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ﴾. امام باقر(ع) در تبیین آیه می‌فرمایند: ائمه، از فرزندان فاطمه(س) هستند که به آنها وحی می‌شود: . امام صادق(ع) می‌فرمایند: ما ائمه مسلمانان و حجت‌های خدا بر عالمیان هستیم.
3. اهل بیت پیامبر، اولیای الهی‌اند: خدای متعالی در قرآن می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾. امام صادق(ع) می‌فرمایند: ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا...﴾، علی(ع) و امامان از ذریه او تا روز قیامت‌اند.
4. اهل بیت پیامبر، گواهان اعمالند: خدای متعالی در قرآن می‌فرماید: ﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا﴾. امام صادق(ع) نیز در تبیین آیه بالا می‌فرمایند: ما امت وسط و شاهدان خدا بر خلق خدا و حجت‌های او در زمین هستیم .
5. اهل بیت پیامبر، معصوم‌اند: در قرآن آمده است: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾. رسول خدا(ص) درباره آیه بالا می‌فرمایند: این آیه درباره پنج نفر نازل شده است: من و علی و حسن و حسین و فاطمه.
6. اهل بیت پیامبر، دارای مقام حکومت و رهبری‌اند: خدای متعال می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا﴾. برید عجلی می‌گوید: از امام باقر(ع) درباره آیه پرسیدم. حضرت فرمود: اولی‌الامر فقط ما هستیم: .

• همان گونه که اشاره شد، عرصه‌ها و محورهای شناخت‌های اهل بیت(ع) بسیار زیاد است و باید به کتاب‌ها و منابع مرتبط مراجعه کرد، زیارت‌نامه‌های اهل بیت(ع) به ویژه زیارت جامعه کبیره، عرصه‌های شناخت اهل بیت(ع) را به بهترین گونه اشاره نموده است.

دوم: شناخت حقوق اهل بیت(ع)

• دومین جنبه‌ای که در عرصه شناخت اهل بیت(ع) باید به آن توجه داشته باشیم شناخت حقوق اهل بیت(ع) است.
• پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: به خداوند سوگند بنده‌ای از اعمال خود سود نمی‌برد مگر اینکه حق ما را بشناسد.
• در زیارت جامعه کبیره، خدا و اهل بیت(ع) را بر اینکه عارف به حق اهل بیت(ع) هستیم گواه می‌گیریم و در پایان زیارت از خدا درخواست می‌کنیم که ما را از عارفان به حق امام قرار دهد .
• برخی از مهم‌ترین حقوق اهل بیت(ع) چند چیز است:

1. اطاعت از اهل بیت(ع)
2. پذیرش ولایت اهل بیت(ع)
3. محبت و مودت به اهل بیت(ع)
4. گوش به فرمان اهل بیت(ع)
5. وفاداری در بیعت با اهل بیت(ع).

سوم: شناخت سیره و معارف اهل بیت(ع)

• شناخت زندگی معصومان(ع)، دارای مراتب و مراحلی است که بخشی از آن به شناخت خاندان آن بزرگواران و بخشی به شناخت فضایل، مناقب و مصائب آنان اختصاص دارد و بخشی نیز با شناخت حکمت رفتار و نحوه عملکرد آنان به‌دست می‌آید.
• در میان مردم، بیشتر با یکی از دو رویکرد مسئله امامت مواجه هستیم: نخست، نگرش عرشی و توجه به عظمت مقام قدسی اهل بیت(ع) و فضائل و مناقب آنها و دوم، توجه به مصائب و مظلومیت آنان.
• در رویکرد نخست، بیشتر احادیثی مانند حدیث «لَوْلَاكَ مَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاكَ» که به بلندی مقام و منزلت ایشان اشاره دارد و آنان را به عنوان محبوب‌های دست‌نیافتنی و دارای مقام قدسی معرفی می‌نماید، مورد توجه است. در رویکرد دوم، بیشتر به ظلم‌هایی توجه می‌شود که بر آنان رفته و ثمره آن، دلسوزی و اشک و ناله بر آنان است.
• باید توجه داشت که هرچند هر دو رویکرد در جای خود درست و بجاست، ولی نباید از این نکته غافل بود که برجسته‌سازی یک‌جنبه از جنبه‌های زندگانی امامان و بی‌توجهی به جنبه‌های دیگر، موجب کم شدن توجه انسان از بُعد الگوگیری و پیروی از آنان گشته و یاد آن بزرگواران را تنها به مدح و ثنا و اشک و آه بر آنان محدود کرده است.
• از این‌رو توجه به منزلت اهل بیت(ع) در قالب نگاه مجموعی عملکردگرایانه، به نقش آنان در بستر جامعه، تاریخ و تمدن ضروری و نگاه تدبّری است. سعی ما در نگرش متدبّرانه، نفی سایر زوایای شناخت نیست، بلکه با بررسی رفتار و عملکرد اهل بیت(ع) به دنبال پاسخی درست برای خلاءهای فکری، فرهنگی و عملی هستیم.
• شناخت سیره به معنای فهم و دریافت سیر هدایتی اهل بیت(ع) در عرصه اجتماعی و تاریخی است. به دیگر سخن، شناخت سیره، نگرش روشمند و هماهنگی به عملکرد معصومان(ع) است.
• پیروی از ائمه اطهار(ع)، نیازمند شناخت سیره آنهاست تا در رویارویی با نیازهای پیش رو، مطابق با الگوی رفتاری ائمه هدی(ع) عمل نماید.
• حضرت صادق(ع) به داوودبن‌سرحان فرمودند: ای داود سلام و درود من را به دوستان و یارانم برسان، در حالی که من می‌گویم: خدا رحمت کند بنده‌ای را که با دیگری گرد آیند و امر ما را به یاد آورند و سومی آنها فرشته‌ای خواهد بود که برای آن دو استغفار می‌کند و دو نفر برای یادآوری ذکر ما کنار هم جمع نمی‌شوند، جز آنکه خدای تعالی به آنها بر فرشتگان فخر می‌نماید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به یاد ما سرگرم شوید؛ زیرا در اجتماع و گرد آمدن و مذاکره و یادآوری‌تان، زنده کردن ما است و بهترین مردم پس از ما کسی است که کار ما را یادآوری و مردم را به ذکر و یاد ما دعوت نموده و بخواند .
• رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: یکی از وظایف بسیار مهم مسلمانان، شناخت سیره و شخصیت ائمه طاهرین(ع) است.
• نیز می‌فرماید: علما بودند که در طول تاریخ، با ستمگران مبارزه کردند و پناه مظلومان و ملت‌های ضعیف و مردم مؤمن مستضعف شدند. علما بودند که از فرصت‌ها استفاده کردند، تا معارف اسلامی را گسترش بدهند و سرتاسر بلاد اسلامی را با ایمان اسلامی و با دین و در این مناطق، با محبت اهل بیت(ع) و با سیره آن بزرگواران آشنا کنند. علما بر اساس سیره انبیا و اولیا زندگی کرده‌اند.

وظایف قلبی و عاطفی با اهل بیت(ع)

• پیوند قلبی و عاطفی با اهل بیت(ع) به این معناست که ما قلب‌ها و احساساتمان را با اهل بیت(ع) پیوند بزنیم، به گونه‌ای که همه اعمال قلبی و عاطفی ما در راستای خواست خدای متعالی و اهل بیت(ع) باشد. برخی از مهمترین اعمال قلبی و عاطفی ما درباره اهل بیت(ع) چند چیز است:

یکم: ایمان به اهل بیت(ع) و کفر به دشمنان آن‌ها

• ایمان به اهل بیت(ع) نخستین و مهمترین پیوند قلبی ما با آنهاست. خدای متعال می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ﴾.
• ایمان به اهل بیت(ع) و دارای مراتب و جلوه‌های متعددی است:

1. ایمان به خود اهل بیت(ع) و آنچه آنها به آن ایمان دارند: «مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَ بِمَا آمَنْتُمْ بِهِ».
2. ایمان به رجعت اهل بیت(ع) «مُؤْمِنٌ بِإِيَابِكُمْ».
3. ایمان به نهان و آشکار اهل بیت(ع)
4. ایمان به شاهد و غایب اهل بیت(ع)
5. ایمان به اولین و آخرین اهل بیت(ع)

• کفر به دشمنان اهل بیت(ع): کفر به دشمنان اهل بیت چونان ایمان به آنان نیز لازم است: «كَافِرٌ بِعَدُوِّكُمْ». همچنین باید به آنچه اهل بیت(ع) بدان کفر ورزیدند: «وَ بِمَا كَفَرْتُمْ بِهِ».
• روشن است که برائت از دشمنان اهل بیت و کفر به آنها به شناخت و بصیرت کافی از دشمنان و مخالفان اهل بیت استوار است: «مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِكُمْ وَ بِضَلَالَةِ مَنْ خَالَفَكُمْ».ایمان به اهل بیت(ع) است؛ و کفر به دشمنان آنان، تقلیدی و کورکورانه نیست.

دوم: پذیرش ولایت اهل بیت(ع) (تولی) و بیزاری از دشمنان آن‌ها (تبری)

• خدای متعالی در سوره مائده، جریان ولایت را تبیین نموده و جایگاه و معیارهای آن را نیز مشخص نموده است. آنجا که می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ * وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ﴾.
• امام صادق(ع) درباره آیه ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا...﴾ فرمودند: ﴿إِنَّمَا﴾ یعنی سزاوارتر به شما، مُحق‌تر به شما و کارهایتان و جانتان و اموالتان تا روز قیامت، خدا و رسولش است و کسانی که ایمان آوردند، یعنی علی و فرزندانش که امام‌اند .
• امام صادق(ع) آیه ﴿فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ﴾ را تلاوت فرمودند سپس فرمودند آیا می‌دانید مقصود از ﴿آلَاءَ اللَّهِ﴾ چیست؟ اصحاب پاسخ دادند: نمی‌دانیم، حضرت فرمودند: ﴿آلَاءَ اللَّهِ﴾ بزرگ‌ترین نعمت خدای متعالی بر خلق و آن ولایت ما اهل بیت(ع) است .
• پذیرش ولایت اهل بیت(ع) در ردیف پذیرش ولایت خدا قرار گرفته است: «مَنْ وَالاكُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاكُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ».
• امام صادق(ع) می‌فرمایند: خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه(ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ به آنها تصریح می‌نماید: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، مردم را هدایت می‌کردند. اینهایند که ولایت و اطاعت آنها لازم است.
• امام علی(ع) می‌فرمایند: حق ما بر عهده مردم، حقّ فرمانبرداری و ولایت است و از برای مردم از خدا، نیکویی جزاست: .

آثار ولایت‌پذیری

• پذیرش ولایت اهل بیت(ع) ثمرات و برکات بی‌شماری دارد، که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:

1. تقرب به خدا: «أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ إِلَيْكُمْ بِمُوَالاتِكُمْ وَ مُوَالاةِ وَلِيِّكُمْ».
2. به یُمن ولایت‌پذیری اهل بیت(ع) خدا رموز دینمان را به ما آموخت و آنچه را از دنیایمان که فاسد شده بود به صلاح آورد: «بِمُوَالاتِكُمْ عَلَّمَنَا اللَّهُ مَعَالِمَ دِينِنَا وَ أَصْلَحَ مَا كَانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيَانَا».
3. از برکت ولایت‌پذیری اهل بیت(ع) "کلمه توحید" کمال یافته و نعمت عظمت گرفته و پراکندگی به الفت مبدّل شده است: «وَ بِمُوَالاتِكُمْ تَمَّتِ الْكَلِمَةُ وَ عَظُمَتِ النِّعْمَةُ وَ ائْتَلَفَتِ الْفُرْقَةُ».
4. به ولایت‌پذیری اهل بیت(ع) است که طاعت واجب ما، پذیرفته می‌شود: «وَ بِمُوَالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطَّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ».
5. ولایت اهل بیت(ع) موجب پاکیزگی خلقت ما، پاکی جان‌های ما، تزکیه نفوس ما و کفاره گناهان ما می‌شوند: «وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَايَتِكُمْ طِيباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَةً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْكِيَةً لَنَا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا».

بیزاری از دشمنان اهل بیت(ع) (تبری)

• همان‌گونه که پذیرش ولایت اهل بیت(ع) وظیفه است، برائت از دشمنان اهل بیت نیز یک وظیفه به‌شمار می‌آید. بی‌تردید هیچ‌یک از تولی و تبری بدون دیگری کافی نیست؛ نه با تولّی محض می‌توان به سعادت رسید و نه با تبرّی می‌توان از شقاوت رهید.
• اسماعیل جُعفی به امام باقر(ع) عرض کرد: شخصی محبّت امیرمؤمنان(ع) را در دل دارد، ولی از دشمن او تبرّی نمی‌جوید و می‌گوید: حضرت علی(ع) نزد من محبوب‌تر است. امام باقر(ع) فرمودند: چنین کسی پریشان حال و آشفته‌خاطر و دشمن است. پُشت سر او نماز نگذار. او کرامت و ارزشی ندارد، مگر این‌که از او بترسی و تقیه کنی .
• تبری از دشمنان اهل بیت نیز مراتب و مصادیق متعدد دارد که حضرات معصومان(ع) در زیارتنامه‌ها و احادیث خود به آنها اشاره نموده‌اند:

1. بیزاری از دشمنان اهل بیت «بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَعْدَائِكُمْ».
2. بیزاری از جبت و طاغوت و از شیاطین و حزبشان که درباره اهل بیت(ع) ستم کردند و حقّ اهل بیت(ع) را منکر شده از حوزه ولایت اهل بیت(ع) بیرون رفتند و میراث اهل بیت(ع) را غصب کردند و در مقامات اهل بیت(ع) شکّ و تردید نموده و از اهل بیت(ع) منحرف شدند .
3. بیزاری از هر معتمدی جز اهل بیت(ع) «وَ مِنْ كُلِّ وَلِيجَةٍ دُونَكُمْ».
4. بیزاری از هر فرمانروایی جز اهل بیت(ع) «وَ كُلِّ مُطَاعٍ سِوَاكُمْ».
5. بیزاری از پیشوایانی که به دوزخ دعوت می‌کنند: «وَ مِنَ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ».
6. بیزاری از برپاکنندگان جنگ با اهل بیت(ع) «وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ النَّاصِبِينَ لَكُمُ الْحَرْبَ».
7. بیزاری از پیروان و همراهان دشمنان اهل بیت(ع) «بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَشْيَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ».

سوم: محبّت به اهل بیت(ع) و بغض به دشمنان آن‌ها

• محبت، به معنای دوست داشتن و امری قلبی و در برابر بغض است .
• امیر مؤمنان(ع) محبّت به خاندان پیامبر(ص) را حق خدا بر انسان می‌داند: «عَلَيْكُمْ بِحُبِّ آلِ نَبِيِّكُمْ فَإِنَّهُ حَقُّ اللَّهِ عَلَيْكُمْ» و از سویی محبّت اهل بیت(ع) با محبّت خدا گره خورده است: «فَمَنْ أَحَبَّنَا فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ».
• تأثیر و جایگاه محبّت اهل بیت(ع) در ایمان انسان به گونه‌ای است که بدون محبّت اهل بیت(ع) ایمان انسان تمام و کمال نمی‌یابد، رسول خدا(ص) می‌فرمایند: ایمان تمام و کمال نمی‌یابد مگر به محبت با ما اهل بیت(ع): «لَا يَتِمُّ الْإِيمَانُ إِلَّا بِمَحَبَّتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»
• دوستدار اهل بیت(ع) نیست، مگر مؤمن متقی. دشمن اهل بیت(ع) نیست، مگر منافق شقی «وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَهِدَ إِلَيَّ أَنَّهُ لَا يُحِبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ إِلَّا مُؤْمِنٌ تَقِيٌّ وَ لَا يُبْغِضُنَا إِلَّا مُنَافِقٌ شَقِيٌّ».
• در محبت به اهل بیت(ع) نمی‌توان تبعیض قائل شد. رسول خدا(ص) دست علی(ع) را گرفته و فرمودند: هر کس گمان کند که من را دوست دارد و علی(ع) را دوست نداشته باشد دروغگوست .
• رسول خدا(ص) فرمودند: نخستین چیزی که در قیامت از بنده سؤال می‌شود، دوستی ما اهل بیت(ع) است .
• یادآوری: محبّت پیامبر و خاندان او(ع) با عمل انسان‌ها به دستورات الهی و پیروی از رسول خدا(ص) پیوند خورده است، به گونه‌ای که محبّت بی‌تبعیت، کارساز نخواهد بود: ﴿قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ﴾.
• امام باقر(ع) فرمودند: ای جابر! سلام من را به شیعیانم برسان و به آنان اعلام کن که میان ما و خدا قرابت خویشاوندی نیست و راه تقرب به خدا فقط اطاعت و فرمانبری از اوست. ای جابر هر کس که اطاعت خدا نموده و ما را دوست بدارد، ولی ماست و کسی که معصیت خدا را کند، محبّت ما سودی به حالش ندارد: .
• محبّت، از یک‌سو معلول معرفت و از سویی دیگر، علّت تبعیت و تسلیم است؛ پس هرچه معرفت بیشتر باشد، محبت بیشتر می‌شود و در نتیجه، اطاعتِ افزون‌تری را به دنبال دارد.
• رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: مسأله اهل بیت(ع)، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مسائل اسلام و در ردیف مسائل درجه اول این دین مقدس است. محبت اهل بیت(ع)، فریضه‌یی است که مسلمانان عالم از هر فرقه و وابسته به هر جریان و گروهی، آن را پذیرفته‌اند و به آن مباهات می‌کنند. ما که مفتخر به پیروی از فقه اهل بیت مکرّم(ع) هستیم و دین را اصولاً و فروعاً از آن‌ها آموخته‌ایم، نباید گمان کنیم که محبت اهل بیت(ع)، مخصوص ماست و نباید اشتباه کنیم و فکر کنیم که اهل بیت(ع)، فقط متعلق به ما هستند. اهل بیت(ع) متعلق به اسلام‌اند؛ همچنان که جدشان نبی اکرم، متعلق به اسلام بود. اهل بیت(ع) متعلق به جهان و تاریخ‌اند؛ همچنان که جدشان نبی اکرم(ص) متعلق به بشریت و تاریخ بود.
• و در جایی دیگر می‌فرماید: من به همه علاقه‌مندان و عشّاق گسترش اسلام عرض کنم که درست نقطه مقابل این پیروزی، آن است که کسانی خرافات را به نام اسلام بیان کنند. بزرگ‌ترین دشمنی در این قسمت با اسلام، همین است که کسانی به نام اسلام، به نام دین خدا و به نام محبّت اهل بیت(ع)، خرافاتی را اشاعه دهند که وقتی کسانی از این خرافات اطلاع پیدا می‌کنند، بگویند "اگر اسلام این است، ما این اسلام را نمی‌خواهیم!" این، ضربه بزرگی است.
• اگر محبت اهل بیت(ع) و عشق جوشان به این عناصر الهی و ربانی نمی‌بود، مسلماً جریان شیعه با همه معارف مستحکم آن، در طول زمان و تاریخ، در میان این همه دشمنی باقی نمی‌ماند.
• بغض در برابر حبّ و به معنای نفرت داشتن از چیزی است حبّ و بغض همان جلوه احساسیِ، تولی و تبری است و هر کدام بدون دیگری، چندان تأثیر نداشته و راه به جایی نمی‌برد.
• هم باید به اهل بیت محبت ورزید و هم باید به دشمنان آنها نفرت و بغض داشت، در زیارت جامعه کبیره، خدا و اهل بیت(ع) را گواه می‌گیریم که ما بغض و نفرت به دشمنان شما داریم و با دشمنان شما دشمنی می‌کنیم
• باید به گونه‌ای رفتار کنیم که دوستی مردم به اهل بیت(ع) بیشتر شود و موجبات و زمینه‌های دوستی دیگران به اهل بیت(ع) فراهم‌تر شود و از کارهایی که موجب دشمنی و بغض به اهل بیت(ع) می‌شود پرهیز کنیم.
• امام صادق(ع) می‌فرمایند: ما اهل بیت را نزد مردم محبوب و دوست‌داشتنی کنید و باعث کینه و نفرت آنها به ما نشوید .

چهارم: مودّت اهل بیت(ع) و عداوت با دشمنان آنها

• مودت به معنای محبّت شدیدی است که آثار آن در احساسات، گفتار و رفتار انسان آشکار و نمایان شود، مودت، محبتی است که ابراز می‌شود و به اطاعت و الگوبرداری از محبوب منجر می‌شود. نقطه مقابل مودت، عداوت است .
• مودت از چند رو با محبت متمایز است:

1. محبت غریزی است، ولی مودّت فطری یا عقلانی است.
2. محبت، فردی و مودّت، اجتماعی است.
3. محبت تشکیلاتی نیست، ولی مودّت تشکیلاتی است.
4. محبت ناپایدار است و مودّت پایدار است.
5. محبت عامل وحدت نیست، ولی مودّت عامل وحدت است.
6. محبت بدون عمل هم می‌شود، ولی مودّت همراه با عمل و تبعیت است.
7. محبت، گاهی صادق و گاهی کاذب است، ولی مودّت همیشه صادق است.

• پیامبر اکرم(ص) در برابر رسالت خود از مردم مزدی طلب نکرد، ولی آنان را به مودت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) فراخوانده و فرمودند: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾؛ در جای دیگر فرمودند: مزدی هم که از شما خواستم به سود شماست: ﴿قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ﴾؛ مانند این که به کسی بگویند: هنگامی که تشنه بودی، دست تو را گرفتم و به سرچشمه زلالی راهنمایی کردم و حالا مزدم این است که شما به اندازه کافی از این چشمه بنوشی و برای آینده نیز ذخیره کنی. در این مثال می‌توان گفت که من مزدی از شما نخواستم؛ زیرا مزدی که من از شما می‌خواهم، به سود من نیست، بلکه به نفع خود شماست.
• مودّت به اهل بیت(ع)، وظیفه همه مؤمنان است. پیامبر خدا(ص) می‌فرمایند: مودت اهل بیت(ع) بر هر مؤمن و مؤمنه‌ای واجب است .
• حضرت باقر(ع) مودّت ذوی‌القربی را فریضه‌ای از سوی خدا بر بندگان می‌دانند.
• بخاری، مسلم، ترمذی و آلوسی زیر آیه مودّت، مصداق قربی را آل محمد(ع) معرفی کرده‌اند.
• امام باقر(ع) نیز مصداق قربی را ائمه معرفی نموده‌اند: .
• رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: مودت برای چیست؟ این مودت، پشتوانه است. اگر این مودت نباشد، همان بلائی بر سر امت اسلامی خواهد آمد که در دوران‌های اول بر سر یک عده‌ای آمد که همین مودت را کنار گذاشتند؛ به تدریج اطاعت و ولایت هم کنار گذاشته شد. بحث مودت خیلی مهم است. این مودت، با این ارتباطات عاطفی حاصل می‌شود؛ ماجرای مصیبت‌های این‌ها را گفتن، یک جور ایجاد ارتباط عاطفی است؛ ماجرای مناقب این‌ها و فضائل این‌ها را گفتن، یک جور دیگر پیوند عاطفی است.
• شما در قرآن هم ملاحظه می‌کنید که اجر رسالت، محبت و مودت در قربی است؛ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾. این خیلی نکته مهمی است که باید به آن توجه داشت. خدشه‌دار کردن این محبت به هر شکلی و به هر صورتی، خیانت به جریان عظیم محبت اهل بیت(ع) و پیروی اهل بیت(ع) است. این محبت را باید حفظ کنید.
• مودت به اهل بیت(ع) دارای جلوه‌هایی متعدد است:
• ۱. ترویج فضایل اهل بیت(ع): ترویج فضایل اهل بیت(ع) از جلوه‌های مودت به آنهاست. امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب می‌فرمایند: خدا رحمت کند قومی را که چراغ و مشعل بودند. مردمان را، با اعمال خود و تلاش خود، به سوی ما دعوت می‌کردند و همه قدرت خویش را بکار می‌بردند و از کسانی نبودند که اسرار ما را فاش نمایند.
• ما شیعیان منسوب به پیروی از اهل بیت(ع) هستیم از این رو، باید موجب زینت اهل بیت(ع) باشیم، نه مایه شرمساری آنان و باید میان مردم مانند اصحاب امیرمؤمنان(ع) باشیم.
• تذکر: در ترویج فضائل اهل بیت(ع) و دعوت مردم به‌سوی آنها نباید از حد اعتدال بیرون برویم و به غلو برسیم؛ همان‌گونه که امام صادق(ع) فرمودند: مبادا درباره ما غلوّ کنید بدانید ما بندگان مورد توجه خداییم و در فضل ما هر چه خواستید بگویید. هر که ما را دوست می‌دارد، عمل ما را انجام دهد و باید از ورع کمک بگیرد .
• رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: این مسئولیت به عهده ماست که هر چه می‌توانیم، در جهت معرفی اهل بیت(ع) و روشن کردن راه آن‌ها و متشکل کردن پیروان آن‌ها و هدایت بچه‌های شیعی به سمت اهداف اهل بیت(ع) تلاش کنیم.
• ۲. تبیین مناقب اهل بیت(ع) (عزاداری): ذکر مناقب اهل بیت(ع) و احساس تألم و اندوه در مصایب آنان از جلوهای مودت به آنها و بغض به دشمنان آنهاست. عزاداری سیّد شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) نمونه برجسته این ماجراست.
• در روایتی از امیرمؤمنان آمده است که فرمودند: خداوند شیعیانی برای ما برگزیده است که در شادی ما شاد و در غم ما غمگین‌اند و مال و جانشان را در راه ما هزینه می‌کنند. آنان از ما و به‌سوی مایند.
• حضرت رضا(ع) در حدیثی می‌فرمایند: هر که یاد مصیبت ما کند و بگرید و بداند با ما چه کردند روز قیامت با ما و در درجه ما است و هر که یاد مصیبت ما کند و بگرید و بگریاند دیده‌اش گریان نشود؛ روزی که همه دیده‌ها گریانست و هر که بنشیند در مجلسی که امر ما در آن زنده می‌شود، دلش نمیرد؛ روزی که دل‌ها بمیرد.
• آثار تبیین مناقب اهل بیت(ع) و عزاداری برای آنها: شرکت در مراسم مذهبی و عزاداری سالار شهیدان، فواید و منافع بسیار دارد:

1. موجب تقرّب به خداست.
2. روز قیامت با ما و در درجه ما است
3. دیده‌اش گریان نشود، روزی که همه دیده‌ها گریان است
4. دلش نمیرد روزی که دل‌ها بمیرد .

• زیارت اهل بیت(ع): مهم‌ترین هدف در زیارت، اتصاف زائر به اوصاف مزور است از این رو، دستورهای اکیدی درباره زیارت اهل بیت(ع) و کیفیت آن رسیده است؛ چنان‌که سیره سلف صالح از اولیای خدا نیز چنین بوده است و روایات فراوان جوامع روایی، شاهد گویای آن است.
• حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: ای مردم! خاندانم را در حال حیات و پس از حیاتم بزرگ شمارید و آنها را احترام کنید و برتری دهید .
• رسول خدا(ص) می‌فرمایند: زیارت، مودت را تثبیت می‌کند .
• امام رضا(ع) زیارت امام را عهد و پیمانی بر گردن شیعیان و پیروان امام می‌دانند و می‌فرمایند: هر امامی بر گردن دوستان و شیعیانش پیمانی دارد. از علامات و موجبات کمال وفای به آن پیمان، زیارت قبور ایشان است؛ پس کسانی که با رغبت به زیارتشان بروند و برای تصدیق رغبت و شوق، اینان را زیارت کنند، روز قیامت شفیعشان خواهند بود .
• توسل به اهل بیت(ع): دستور به توسل یک دستور الهی است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾. مصادیق وسیله نیز، در نگاه رسول خدا(ص) اهل بیت‌اند در جایی دیگر فرمودند: ما وسیله به‌سوی خداییم و اتصال به رضوان الهی .
• توسل به معصومان(ع) با توحید عبادی منافات ندارد؛ چنان‌که انسان تشنه، برای رفع عطش به سوی چشمه‌سار می‌رود، و اگر بنشیند و عمداً به سوی آب نرود و دعا کند که تشنگی او زدوده شود، سیراب نمی‌شود؛ زیرا تنها وسیله رفع تشنگی، آب زلال است.
• سرّ توسل به اهل بیت(ع) و سوگند دادن خدا به حق ایشان این است که آنان بهترین مجرای فیض الهی‌اند؛ زیرا قرآن کریم، بی‌نیاز کردن مردم را بالاصاله به خداوند و بالتبع به پیامبر(ص) نسبت می‌دهد: ﴿أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ﴾؛ ازاین‌رو، ضمیر را مفرد ذکر کرده: ﴿مِنْ فَضْلِهِ﴾ نه تثنیه: مِنْ فَضْلِهِمَا؛ پس رو کردن و توسل به اهل بیت نبوّت(ع) و انتظار شفاعت از آن ذوات قدسی، به دستور ذات اقدس خداوندی است؛ زیرا اینان مظهر لطف و عنایت حقّ‌اند و از خود چیزی ندارند.
• عداوت با دشمنان اهل بیت(ع): عداوت نقطه مقابل مودت و به معنای دشمنی است. مسلمانان به همان اندازه که موظف‌اند به اهل بیت(ع) مودت داشته باشند باید با دشمنان اهل بیت نیز باید دشمنی نمایند: «عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ» هیچکدام از این دو بدون دیگری راه به‌جایی نمی‌برد. در بیانی از حضرت رسول درباره اهل بیت(ع) رسیده است: آن کس که دوست دارد بر کشتی نجات سوار شود، به دستگیره محکم تمسّک جوید و به ریسمان ثابت و پایدار الهی چنگ بزند. پس از من چاره‌ای جز دوستی با علی و دشمنی با دشمنان او ندارد و برای هدایت خواهی باید به سراغ فرزندان او برود .
• همچنین، مسلمانان علاوه بر اینکه باید مودت به اهل بیت(ع) و عداوت با دشمنان آنها داشته باشند، باید از عداوت با اهل بیت(ع) و مودت دشمنان آن‌ها شدیداً پرهیز کنند. خدای سبحان دشمنی با اولیائش را بسان جنگ با خودش می‌داند و خودش از آنان دفاع نموده و دشمنان را سزاوار عذاب می‌شمارد. پیامبر اکرم(ص) از جبرئیل و او از خدای بزرگ نقل می‌کند .

پنجم: صلوات بر اهل بیت(ع) و لعن بر دشمنان آن‌ها

• خدای متعالی به همراه ملائکه بر پیامبر(ص) صلوات می‌فرستند و به مؤمنان نیز دستور می‌دهد تا بر حبیبش صلوات بفرستند و تسلیم وی باشند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾.
• تأثیر صلوات بر محمد و آل محمد(ع) بر عبادات انسان به گونه‌ای است که اگر انسان نمازی بخواند و در آن بر محمد و آلش صلوات نفرستد، نمازش پذیرفته نیست .
• اهمیت و مرتبه این ذکر شریف تا جایی است که اشرف اعمال مؤمنان از عرش تا فرش شمرده شده است .
• رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هر کس یک صلوات بر من بفرستد خدا با هزار صف از ملائکه بر او هزار صلوات می‌فرستند و هیچ تر و خشکی باقی نمی‌ماند، مگر اینکه به‌خاطر صلوات خدا بر او صلوات می‌فرستند.
• در روایت دیگر آمده است که شیاطین، دو گونه‌اند: شیاطین جنی و شیاطین انسی. شیاطین جنی را با ذکر «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ» دور کنید و شیاطین انسی را با صلوات بر محمد و آل محمد(ص).
• لعن بر دشمنان اهل بیت(ع): لعن به‌معنای طلب دوری از رحمت و جلوه عاطفی و لفظی برائت از باطل و اهل باطل است و بر هر انسان مسلمانی لازم است تا از باطل و اهل باطل تبری جسته و آنان را لعن نمایند.
• یکی از مهم‌ترین مصادیق اهل باطل، دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) هستند؛ از این‌رو، یکی از وظایف ما، لعن بر آنهاست.
• لعن بر دشمنان پیامبر و خاندان او هم موجب تقرب به خداست و هم اشرف اعمال مؤمنان به‌شمار می‌رود: .
• از بارزترین زیارت‌هایی که موضوع لعن در آن برجسته آمده است، زیارت عاشورا و زیارت اربعین حسینی(ع) است که ضمن شناسایی دشمن و شیوه عداوت و اعمال راهبردی آنها مشخّصاً از آن افراد و تبار و یاران آنان یاد کرده و با لعن و نفرین، انزجار و تنفّر خود را اعلام می‌دارد:
• گروه یکم: لعن کسانی که ظلم و غصب را علیه اهل بیت(ع) بنیان گزاردند. ؛ در جایی دیگر می‌فرماید: «اللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
• گروه دوّم: کسانی که اهل بیت(ع) را از جایگاه خلافت و ولایت الهی باز داشته و خلع کردند ؛ نفرین و جدایی از رحمت الهی بر گروهی که دست ردّ و طرد بر سینه شایستگان و وارستگان از دودمان رسالت زدند و آنها را از مرتبه حقیقی خود سلب کردند.
• گروه سوّم: کسانی که خود دست به جنایت گشوده و امامان را به شهادت رساندند، یا به‌دستور آنان، ائمّه(ع) را به حبس و تبعید فرستادند؛ نفرین و عذاب الهی بر گروهی که شما اهل بیت(ع) را کشتند.
• گروه چهارم: کسانی که با آماده‌سازی و ایجاد جوّ و فضای تبلیغی، فرهنگی و سیاسی مردم را علیه امامت شورانده و با تهمت و افترا، مردم را علیه آنان تحریک کردند ؛ نفرین خدا بر گروهی که تمهیدات لازم و امکانات تهاجم و کشتار شما را فراهم آوردند.
• گروه پنجم: جمعیّتی که در کمال سفاهت و بی‌خردی، بی‌آنکه امام را بشناسند، برای دست‌یابی به جایزه‌های اندک و بی‌ارزش دنیایی، فریب دشمن را خورده و گروهی نادان‌تر از آنها به انگیزه بهره‌مندی از حور و قصور بهشتی، در دام تبه‌کاران دوران و سیاستمداران دروغین زمان خود افتادند و دست به کشتار، یا اسارت آنان زدند. امام سجاد(ع) فرمودند: گروهی برای نزدیک شدن به خدا، پدرم حسین بن علی(ع) را به شهادت رساندند .
• عمر سعد در صبح روز عاشورا با شعارِ "ای لشگر خدا سوار شوید و به بهشت بشارتتان باد". این جمعیت انبوه نادان و بی‌خرد را به وادی ظلمت و ضلالت سوق داد. از این گروه دشمن، در زیارت عاشورا این‌گونه اظهار تنفر شده است: «...وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ وَ تَهَيَّأَتْ لِقِتَالِكَ».
• گروه ششم: گروهی که دشمنی در آنها رخنه کرده و گرچه اقدام علمی و قیام عملی علیه اهل بیت(ع) ندارند ولی با اندیشه و حرکت‌های فکری و روحی مخالفان و جنایتکاران هم‌سو هستند و با شنیدن قصّه‌های گذشته و حوادث تلخ و دردناکی که بر ائمه(ع) رفته است، به آن رضایت می‌دهند. اینان کسانی‌اند که به گونه‌ای در صف دشمن بوده و اظهار تنفر و اعلام برائت از آنها لازم است .

منابع

• پرونده:34532.jpg وظایف امت نسبت به قرآن و عترت

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: