معنای خاص انتظار: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۵ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۴۶

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

انتظار فرج در قرآن - انتظار فرج در حدیث - انتظار فرج در نهج البلاغه - انتظار فرج در معارف دعا و زیارات - انتظار فرج در کلام اسلامی - انتظار فرج در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انتظار فرج (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مفهوم انتظار خاص

در بین احادیث اسلامی که از طریق شیعه و سنی به دست ما رسیده، اشاره به دو نوع انتظار شده است: انتظار عام و انتظار خاص^[۱]. انتظار خاص بر خلاف انتظار عام^[۲]، معنای جزیی‌تری از انتظار را شامل می‌شود و مراد انتظار ظهور حضرت مهدی(ع) است^[۳]؛ درحالی‌که مراد از انتظار عام، مطلق گشایش و فرج است^[۴]. این انتظار به معنای امید داشتن به تحقق ظهور و آمدن منجی آسمانی به نام امام مهدی(ع) است؛ یعنی چشم داشتن به فرارسیدن روز موعود که موعود جهانی با آمدنش زمین و زمینیان را خوشبخت کند و بستر زندگی انسانی را فراهم سازد^[۵]. شیعه به جهت اعتقاد به این نوع انتظار همیشه در طول تاریخ زنده است و هیچ گاه امید خود را از دست نمی‌دهد^[۶]؛ امیدها و آرزوهایی که با ظهور امام محقق شده و مدینه فاضله‌ای که آرزوی انسان‌ها بوده و قرآن و مکتب‌های دیگر به آن وعده داده‌اند، تحقق می‌یابد^[۷].

ویژگی‌های انتظار خاص

ویژگی‌های انتظار خاص عبارت‌اند از:

گستردگی انتظار: انتظار ظهور منجی موعود، از نظر گسترۀ زمانی تمام قلمرو تاریخ اعم از گذشته، حال و آینده را در برمی‌گیرد چنانکه آیۀ ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾^[۸] و ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾^[۹]»^[۱۰] شاهد این گستردگی است^[۱۱].
جذاب بودن انتظار: جذبۀ انتظار ظهور که نه تنها مثل دیگر رویکرد‌های تاریخی، دچار روز‌مرگی، تکرار، ملالت، کهنگی و فرسودگی نمی‌شود؛ بلکه هر روز، بر افروخته‌تر، جذاب‌تر و تابنده‌تر از گذشته، جلوه‌گری می‌کند به طوری که این جذبه در کلام امام صادق(ع) خودش را به این صورت نشان می‌‌دهد: «اگر او را درک می‌کردم، سراسر عمرم را به خدمت‌گذاری او می‌پرداختم»^[۱۲].^[۱۳]
عظمت انتظار: این نوع انتظار، چنان عظیم و فراگیر است که همۀ انتظارات مقدس انسانی را تحت پوشش خود قرار داده و به همین دلیل، تمام پیامبران الهی نوید این انتظار را به بشریت داده اند^[۱۴].

فایده انتظار خاص

با بررسی مفهوم انتظار به معنای خاص، فواید این نوع انتظار هم روشن می‌‌شود از جملۀ این فواید:

دین اسلام به همۀ انسان‌ها می‌گوید فقط منتظر بهبود وضع زندگی خود و اطرافیان‌تان نباشید و تنها سعادت نزدیکان خود را طلب نکنید، بلکه انتظار را نسبت به همۀ افراد جامعه گسترش دهید و چشم انتظار روزی باشید که با ظهور منجی عالم بشریت، رفاه، سعادت، عدالت و معنویت نه تنها در شهر و دیار شما، بلکه در همه جهان گسترده شود^[۱۵].
انتظار نباید تنها متوجه امور ظاهری، سطحی و محدود زندگی باشد، باید مفهوم انتظار را تعمیق بخشید و امیدوار به آینده‌ای بود که آن حضرت حقیقت مطلق، عدالت مطلق و معنویت مطلق را در جهان برقرار می‌‌کند^[۱۶].
انتظار گشایش و امید به آینده نه تنها از حالت امری محدود، سطحی و فردی خارج و به امری گسترده، عمیق و اجتماعی تبدیل می‌شود، بلکه فقط در ظهور حضرت مهدی(ع) خلاصه می‌‌شود. در واقع انتظار تنها به ظهور مردی تعلق می‌گیرد که اگر بیاید، نهایت خوبی‌ها را برای همۀ انسان‌ها در سراسر جهان فراهم خواهد کرد^[۱۷].

در بیانی دیگر می‌توان از مجموع تعاریف و مفهوم‌شناسی اصطلاحی انتظار خاص سه نکته یا سه پیام می‌توان برداشت کرد^[۱۸]: رضایت نداشتن از وضعیت موجود، امیدواری به آیندۀ مطلوب و آمادگی و حرکت به سوی وضعیت مطلوب و رسیدن به جامعۀ ایده آل مهدوی^[۱۹]. چنین انتظاری همان است که امام صادق(ع) می‌فرماید «خوشا به حال شیعیان قائم ما، کسانی که منتظر ظهور غیبت اویند و کسانی که هنگام ظهورش مطیع او خواهند بود، آنان اولیای خدایند، آن کسانی که خوف بر آنان نبوده و محزون نخواهند بود»^[۲۰].^[۲۱]