امام حسین در معارف و سیره فاطمی

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۰ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۳۰ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام حسین است. امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام حسین در قرآن - امام حسین در معارف دعا و زیارات - امام حسین در کلام اسلامی - امام حسین در تاریخ اسلامی - امام حسین در معارف و سیره نبوی - امام حسین در معارف و سیره فاطمی - امام حسین در معارف و سیره حسینی - امام حسین در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد

امام حسین (ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه به دنیا آمد. آن حضرت با مادرش حدود شش سال زندگی کرد و منابع تاریخی و روایی از برخی رویدادهای زندگی حضرت فاطمه (س) که حسین (ع) در آنها حضور داشته است، خبر داده‌اند. ایشان بعد از شهادت پدر و برادر خود در سال پنجاه هجری، امامت شیعیان را به مدت ده سال بر عهده گرفت و بعد از فوت معاویه و در زمان یزید به دست او و سپاهیانش به شهادت رسید.

امام حسین (ع) و حضرت فاطمه (س)

حسین (ع) با مادرش حدود شش سال زندگی کرد. در بسیاری از گزارش‌هایی که درباره او و مادرش رسیده است، برادرش حسن (ع) نیز حضور دارد. بنا بر گزارش‌های متعدد، مدت بارداری فاطمه (س) به حسین (ع)، شش ماه بود[۱]. حضرت زهرا (س) از حالات خود در هنگام بارداری حسین (ع) سخنانی گفته که در برخی متون آمده است[۲]. بر اساس برخی روایات، فاطمه (س) در زمان بارداری، از شهادت حسین (ع) آگاه بود[۳]. از امام صادق (ع) روایت شده است که رسول خدا (ص) شهادت حسین (ع) را به فاطمه (س) خبر داده بود[۴]. امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) از مادر خود روایتی نقل کرده‌اند که طبق آن، رسول خدا (ص) هنگام ولادت حسین (ع) به فاطمه (س) فرمود که او امام و فرزند امام و پدر نُه امام است که آخرینشان قائم (ع) است[۵]. در منابع اهل سنت آمده که حسین (ع) روایتی را از پیامبر (ص) نقل کرده که در آن پیامبر (ص) به فاطمه (س) بشارت داده مهدی (ع) از نسل اوست[۶].

پس از تولد حسین (ع)، فاطمه (س) به فرموده پیامبر (ص) برای او عقیقه کرد و موی سر او را تراشید و هم‌وزن مویش صدقه داد[۷]. محمد بن حنفیه از برادرش، حسن بن علی (ع) روایت کرده است که برادرش حسین (ع) شبیه‌ترین مردم به حضرت فاطمه (س) بود[۸]. از محتوای برخی روایات بر می‌آید که فاطمه (س) در هنگام نماز جماعت، به حسن و حسین (ع) لباس می‌پوشاند و آنان را همراه رسول خدا (ص) به نماز می‌فرستاد[۹].

منابع تاریخی و روایی از برخی رویدادهای زندگی حضرت فاطمه (س) که حسین (ع) در آنها حضور داشته است، خبر داده‌اند. امام صادق (ع) از حضور حضرت زهرا (س) و امام حسن و امام حسین (ع) در کنار بستر بیماری رسول خدا (ص) خبر داده و گفت‌وگوهای آنان را نقل کرده است[۱۰]. بنابر بعضی گزارش‌ها، حسین (ع) بر صداقت مادرش در ماجرای فدک و اینکه رسول خدا (ص) فدک را به مادرش بخشیده، شهادت داده است[۱۱]. اسماء بنت عمیس از چگونگی حضور حسین (ع) بر پیکر مادر و سخنان او با بدن بی‌روح مادر خبر داده است. از اسماء نقل شده است که حسین (ع) و برادرش، خبر شهادت مادر را به پدر دادند[۱۲]. از امام حسین (ع) روایت شده است که فاطمه (س) شبانه و مخفیانه دفن شد و وقتی علی (ع) قبر فاطمه (س) را با خاک پوشاند، رو به سوی قبر رسول خدا (ص) کرد و جملاتی گفت که امام حسین (ع) محتوای آنها را گزارش کرده است[۱۳].

حضرت زهرا (س) در قیامت، از خداوند تقاضای دادگری و انتقام گرفتن از قاتلان امام حسین (ع) را می‌کند و خدا حاجت او را برآورده می‌سازد[۱۴].

محدثان شیعه[۱۵] و اهل سنت[۱۶] حسین (ع) را جزو راویان مادرش دانسته و از اهتمام آن حضرت (ع) به نقل روایات حضرت فاطمه (س) خبر داده‌اند. سیره عبادی حضرت زهرا (س) مورد توجه و اهتمام آن حضرت (ع) بوده است. امام حسین (ع) روایت معروفی را از امام حسن (ع) نقل کرده که در آن از عبادت مادرش فاطمه (س) سخن گفته و اینکه دعا کردن برای دیگران را بر دعا برای خویشتن مقدم می‌داشته است[۱۷].

فاطمه، دختر امام حسین (ع)، از طریق پدرش از حضرت فاطمه (س) نقل کرده است که فرد اگر بخوابد و دستش بوی چربی بدهد، کسی جز خودش را ملامت نکند[۱۸]. این روایت کنایه از آن است که اگر کسی هنگام خواب، نظافت را رعایت نکند، درخور ملامت است.

در منابع اهل سنت، به نقل از امام حسین (ع)، آمده است که حضرت فاطمه (س) از رسول خدا (ص) درخواست خدمتکار کرد و پیامبر (ص)، به جای آن، ذکری به ایشان تعلیم داد که قبل از خواب آن را تکرار کنند و علی (ع) فرمود که پس از آن هرگز این ذکر را ترک نکردم، حتی در شب صفین[۱۹].

در منابع اهل سنت، به واسطه امام حسین (ع) از امام علی (ع)، روایت شده است که بنابر فرمایش رسول اکرم (ص)، خداوند با غضب فاطمه (س) غضبناک و با رضایت او راضی می‌شود[۲۰]. در منابع شیعی، از امام صادق (ع) به واسطه پدرش، از امام حسین (ع) همین روایت نقل شده است[۲۱].

بنابر روایتی از امام حسین (ع) که به واسطه پدرش از رسول خدا (ص) نقل کرده، وجه تسمیه فاطمه (س) آن است که آن حضرت (س) بین آتش جهنم و شیعیان و ذریه‌اش جدایی می‌اندازد و درباره چگونگی حضور حضرت زهرا (س) در محشر نیز از امام حسین (ع)، حدیثی نقل شده است[۲۲].

بیان ارزش رابطه نسبی با حضرت فاطمه (س) مورد توجه امام حسین (ع) بوده است. به همین سبب از فاطمه (س) نقل کرده است که پیامبر (ص) فرمود: "هر پیامبری خاندان پدری‌ای دارد که نسبش بدو باز می‌گردد، مگر فاطمه که نسب فرزندانش به من باز می‌گردد"[۲۳]. علاوه بر این، پاس‌داشتن جایگاه و فضایل فاطمه (س) از اموری بود که، طبق شواهد تاریخی، امام حسین (ع) بدان توجه داشت و به شکلی متذکر آن می‌شد، چنان که در یکی از خطبه‌هایش در نکوهش ابن زیاد، که امام حسین (ع) را به ذلت تسلیم و بیعت فراخوانده بود، با یادآوری ضمنی از مادرش، فاطمه (س) گفت: «دامن‌های پاکی که مرا پرورده‌اند، هرگز اجازه چنین ذلتی را به من نمی‌دهند»[۲۴][۲۵]

همسران

در منابع، درباره نام سه تن از همسران امام حسین (ع) اتفاق نظر وجود دارد: رباب، دختر امرؤالقیس، مادر عبدالله و سکینه[۲۶]؛ لیلی بنت ابی مرة ثقفی، مادر علی بن حسین (ع)[۲۷] و ام اسحاق، دختر طلحة بن عبیدالله تیمی، مادر فاطمه[۲۸]. درباره نام مادر امام سجاد (ع) اختلاف نظر هست[۲۹]. علمای شیعی او را جهان‌شاه، شاه زنان یا شهر بانویه، دختر یزدگرد ساسانی، معرفی کرده‌اند[۳۰]. برخی علمای اهل سنت او را کنیزی به نام سلافه دانسته‌اند[۳۱][۳۲]

فرزندان

در کتاب‌های الارشاد[۳۳] و اعلام الوری[۳۴] شش فرزند به نام‌های علی‌اکبر، علی‌اصغر، جعفر، عبدالله، سکینه و فاطمه، برای حضرت (ع) ثبت شده است. علی‌اکبر و عبدالله در کربلا شهید شدند. جعفر نیز در زمان حیات امام حسین (ع)درگذشت[۳۵]. نسل امام حسین (ع) از طریق فرزندش، امام زین العابدین (ع) ادامه یافت. برخلاف این دو گزارش، در کتاب‌های انساب الاشراف[۳۶]، مقاتل الطالبیین[۳۷]؛ مطالب السؤول[۳۸] و الفصول المهمه[۳۹]، امام زین‌العابدین (ع) فرزند دوم امام حسین (ع) است. ابن ادریس حلی این دو قول را نقل و سخن شیخ مفید در الارشاد را رد کرده است[۴۰].

در مجموع، نُه تن از امامان (ع) و از آن جمله امام زمان (ع) از فرزندان امام حسین (ع) هستند. در روایات، به امامت این بزرگواران تصریح شده است[۴۱]. راوی برخی از این روایات، حضرت فاطمه (س) است[۴۲][۴۳]

امام حسین (ع) و خلافت پدر و برادرش

آن حضرت (ع) در زمان خلافت پدرش، در عرصه‌های سرنوشت‌ساز، نظیر جنگ‌های امام علی (ع) با مخالفانش، حضور داشت. حسین (ع) در جنگ جمل فرمانده جناح چپ سپاه[۴۴] و در جنگ صفین، همراه حسن (ع)، فرمانده سواران بود[۴۵] در جنگ نهروان نیز حضور داشت[۴۶]. پس از شهادت پدر و دوران امامت برادرش، در کنار او بود و در جریان صلح برادرش با معاویه، با برادرش هم‌گرایی داشت[۴۷].

امام حسین (ع) در شیوایی گفتار، جود، کرم و شجاعت سرآمد بود[۴۸]. وی در بین صحابه پیامبر (ص) عزت و احترامی بی‌بدیل داشت. راوی می‌گوید در تشییع جنازه‌ای دیدم که ابوهریره با لباسش خاک را از روی پای حسین بن علی (ع) می‌زدود[۴۹]. به گفته مصعب زبیری، امام حسین (ع) ۲۵ بار، پیاده به حج رفت[۵۰]. او از جدش رسول خدا (ص) و پدرش علی (ع) و مادرش فاطمه (س) روایت نقل کرده است؛ دسته‌ای از صحابه و تابعین نیز از او روایت نقل کرده‌اند، از جمله علی بن حسین (ع)، فاطمه و سکینه، دختران امام حسین (ع)، طلحة بن عبیدالله، بشر بن غالب، عبیدالله بن حارث، ابوسعید تیمی، سنان بن ابی سنان و ابوحازم اشجعی[۵۱][۵۲]

دوران امامت

پس از شهادت امام حسن (ع) در سال پنجاه هجری، امام حسین (ع) امامت شیعیان را به مدت ده سال بر عهده گرفت. او در این دوره به مُفاد صلح‌نامه امام حسن (ع) با معاویه پای‌بند بود. آن حضرت (ع) با خواست معاویه مبنی بر جانشینی یزید به شدت مخالفت کرد[۵۳]. پس از مرگ معاویه در رجب سال شصت هجری، یزید بن معاویه که خود را خلیفه می‌خواند، در نامه‌ای به والی مدینه، خواهان بیعت امام حسین (ع) گردید[۵۴]. حضرت (ع) برای اجتناب از بیعت، دو روز مانده به پایان رجب، مدینه را به سوی مکه ترک کرد و جمعه سوم شعبان به مکه رسید[۵۵]. در مدت حضور امام حسین (ع) در مکه، بزرگان شیعه کوفه (مانند سلیمان بن صرد، مسیب بن نجبه، رفاعة بن شداد، و حبیب بن مظاهر) و اشراف کوفه (نظیر شبث بن ربعی، محمد بن عمیر، حجار بن ابجر، و عمرو بن حجاج) برای حضرت (ع) نامه نوشتند و خواستار حضور او در کوفه شدند تا با او به عنوان خلیفه بیعت کنند[۵۶]. امام حسین (ع) نیز پسرعموی، خود مسلم بن عقیل، را برای بیعت گرفتن از مردم به کوفه فرستاد و خود نیز پس از چهار ماه اقامت در مکه، در روز سه‌شنبه هشتم ذی‌حجه[۵۷] و بنا بر گزارشی در روز چهارشنبه مصادف با روز عرفه، از این شهر خارج شد[۵۸] و دوم محرم سال ۶۱ هجری به کربلا رسید[۵۹][۶۰]

شهادت امام حسین (ع)

آن حضرت (ع) پس از رویارویی با سپاه عبیدالله بن زیاد، والی کوفه، در دهم محرم سال ۶۱ هجری، در مصافی نابرابر و پس از فداکاری بسیار، به همراه ۷۲ تن از یارانش[۶۱] به شهادت رسید[۶۲]. قاتل او سنان بن انس نخعی[۶۳] و به اعتقاد برخی شمربن‌ذی‌الجوشن بود[۶۴].

به نقل ابن حنفیه، هفده تن از فرزندان فاطمه (س) با آن حضرت (ع) شهید شدند[۶۵]. اما بنا بر آنچه مورخان ثبت کرده‌اند، تعداد فرزندان فاطمه (س) در کربلا کمتر از این تعداد بود و نظر دقیق‌تر آن است که هفده تن از اهل بیت امام حسین (ع) یا بنی‌هاشم، با آن حضرت (ع) به شهادت رسیدند[۶۶]. از حسن بصری نیز نقل شده است که با حسین بن علی (ع)، شانزده تن از اهل بیتش شهید شدند که بر روی زمین همانندی برای آنان نبود[۶۷]. برخی از مورخان، اسامی آنان را ثبت کرده[۶۸] و یادآور شده‌اند که حسین بن علی (ع) با لب تشنه به شهادت رسید. سر مبارک آن حضرت (ع)، به همراه اهل بیت (ع) که اسیر شده بودند، به کوفه و سپس به شام انتقال یافت[۶۹].

درباره محل دفن سر مبارک امام حسین (ع)، برخی گفته‌اند که در دمشق به خاک سپرده شد[۷۰] و برخی بر آن‌اند که به مدینه انتقال یافت و در بقیع دفن شد[۷۱]. در قاهره نیز زیارت‌گاهی به نام رأس الحسین (ع) وجود دارد[۷۲].

علمای شیعه بیشتر گزارش کرده‌اند که سر حضرت (ع)را در کربلا، کنار بدنش، به خاک سپردند[۷۳][۷۴]

مقتل نویسی درباره امام حسین (ع)

مورخان از دیرباز به نوشتن درباره امام حسین (ع) توجه نشان داده‌اند که در قرون اولیه، بیشتر در قالب مقتل‌نگاری بوده است. ابن ندیم چهار کتاب مقتل را ثبت کرده که نوشته ابومخنف، نصر بن مزاحم، واقدی و محمد بن زکریای غلابی بوده است[۷۵]. نجاشی، رجالی قرن پنجم، از دوازده مقتل نام برده است که برخی از آنها عبارت‌انداز: مقتل جابر بن یزید جعفی[۷۶]، عبدالعزیز بن یحیی جلودی[۷۷]، ابراهیم بن سعید ثقفی کوفی[۷۸]، محمد بن زکریا بن دینار[۷۹]، ابن اسحاق نهاوندی[۸۰]، محمد بن احمد بن یحیی اشعری قمی[۸۱]، ابوجعفر محمد بن یحیی عطار قمی[۸۲]، نصر بن مزاحم منقری[۸۳] و هشام بن محمد بن سائب[۸۴]. شیخ طوسی نیز از دوازده مقتل نام برده است، از جمله از مقتل اصبغ بن نباته، ابومخنف لوط بن یحیی، شیخ صدوق، علی بن محمد مدائنی و ابن ابی دنیا[۸۵]. جلودی درباره امام حسن و امام حسین (ع) کتابی نوشته است[۸۶].

در منابع کهن و عمومی نظیر الطبقات الکبری، ابن سعد؛ الامامة و السیاسیة، ابن قتیبه دینوری؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ انساب الاشراف، بلاذری و الفتوح، ابن اعثم کوفی؛ بخش مهمی از وقایع عاشورا گزارش شده است. در اعلام الوری، طبرسی؛ مقتل الحسین (ع)، خوارزمی تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر؛ کشف الغمه، اربلی و سیر اعلام النبلاء، ذهبی؛ نیز گزارش‌های مفصلی درباره زندگی امام حسین (ع) آمده است. در دوره معاصر، تک‌نگاری‌های فراوانی درباره زندگی اجتماعی و سیاسی آن حضرت‌(ع) نوشته شده است. از مهم‌ترین تألیف‌های جدید، دانشنامه امام حسین (ع) است در چهارده مجلد، به زبان عربی و فارسی که در آن از منظر حدیثی و تاریخی به زندگی آن حضرت (ع) پرداخته شده است[۸۷][۸۸]

جستارهای وابسته

منابع

  1. عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی ج۱

پانویس

  1. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۶۶۱؛ همو، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۲۸؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۷۷؛ ابن حاتم عاملی، الدر النظیم، ص۵۲۵.
  2. ↑ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۴۳-۸۴۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۷۲-۲۷۳.
  3. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۶۴.
  4. ↑ ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة، ص۵۰؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۰۵.
  5. ↑ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۱۹۳-۱۹۴، ۱۹۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۱-۳۵۲.
  6. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۵۸۴.
  7. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۶، ص۳۳؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۵۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۵۷.
  8. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۱۶؛ حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۵۲۲.
  9. ↑ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۸۶؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸.
  10. ↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۵۲۸؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین، ص۱۵۸.
  11. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۶۹؛ ابن حسین، تثبیت الامامه، ص۳۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۷؛ امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۱۶.
  12. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۶؛ محدث قمی، عباس، الانوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیه، ص۶۱.
  13. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۵۸-۴۵۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۱۰۹-۱۱۰؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۳۷-۱۳۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۹۳-۱۹۴.
  14. ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۳۸.
  15. ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۶۷، ۷۱، ۷۴-۷۵.
  16. ↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۱۴- ۴۱۵؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۹.
  17. ↑ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۲؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۵۲.
  18. ↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ ابویعلی موصلی، مسند ابویعلی الموصلی، ج۱۲، ص۱۱۶.
  19. ↑ سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۹۱-۹۳.
  20. ↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۰۱؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۴؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۵، ص۵۲۲.
  21. ↑ مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۲۲؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۶۷؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۲۷؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۶.
  22. ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۸، ۱۵۳.
  23. ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۶.
  24. ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹.
  25. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۹۹.
  26. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۲؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵.
  27. ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۸۶؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵.
  28. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۳۱۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۲؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵.
  29. ↑ یوسفی غروی، محمدهادی، «حول سیدة شهربانو»، رسالة الحسین (ع) (ماهنامه)، ش۲، ص۲۸.
  30. ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۳۵۵؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۶۷؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵.
  31. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۲.
  32. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۲۰۴.
  33. ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵.
  34. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۴۷۸.
  35. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۴۷۸.
  36. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۲.
  37. ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۸۶.
  38. ↑ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (ص)، ص۳۹۲.
  39. ↑ ر. ک: ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة، ج۲، ص۸۵۱.
  40. ↑ ابن ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۶۵۵.
  41. ↑ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۳۰۵، ۴۱۹؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۲۵۴.
  42. ↑ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۱۸۹-۱۹۹؛ بحرانی، سیدهاشم حسینی، غایة المرام، ج۱، ص۳۲۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۳.
  43. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۲۰۵.
  44. ↑ ابن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۳۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۱۸۷؛ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۸۵.
  45. ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۳، ص۲۴.
  46. ↑ طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی، ص۲۲۷.
  47. ↑ ابن قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، ج۱، ص۱۸۷؛ ابن ابن داوود دینوری، احمد، الاخبار الطوال، ص۲۲۱.
  48. ↑ ر. ک: ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة، ج۲، ص۷۶۳-۷۷۰.
  49. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۷.
  50. ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۱۸۰؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۲، ص۲۰: ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۷.
  51. ↑ ر. ک: طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۳، ص۱۲۷-۱۳۶؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۰.
  52. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۲۰۵.
  53. ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۴، ص۳۳۶، ۳۳۹.
  54. ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶.
  55. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۷۱؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۴-۳۵.
  56. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۹- ۳۷۰؛ ر. ک: مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۶-۳۸.
  57. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۷۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶.
  58. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۷۱.
  59. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۸۵.
  60. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۲۰۶.
  61. ↑ ر. ک: بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۱؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۱۳.
  62. ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۷؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۳۳.
  63. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۸؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۳.
  64. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۸؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۱۲.
  65. ↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۳، ص۱۰۴، ۱۹۹؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶؛ هیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۹۸.
  66. ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۲۶.
  67. ↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۳، ص۱۱۸؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۶؛ هیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۹۸.
  68. ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۲۵-۱۲۶.
  69. ↑ ابن حبان بستی، تاریخ الصحابة، ص۶۷.
  70. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۶- ۴۱۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۲۲۲.
  71. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۲۳۸؛ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۲۲۲.
  72. ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۲۲۲.
  73. ↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۲۳۲؛ سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج۳، ص۱۳۰؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین، ص۱۹۲؛ ابن طاووس، اللهوف، ص۱۱۴.
  74. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۲۰۷.
  75. ↑ ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۱۰۵-۱۰۶، ۱۱۱، ۱۲۱.
  76. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۱۲۸- ۱۲۹.
  77. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۲۴۱ -۲۴۲.
  78. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۱۶-۱۸.
  79. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۴۷.
  80. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۱۹.
  81. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۴۸-۳۴۹.
  82. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۵۳.
  83. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۲۸.
  84. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۳۴-۴۳۵.
  85. ↑ ر. ک: طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، الفهرست، ج۱۶، ص۸۵-۱۵۹، ۱۷۰، ۲۰۴، ۲۳۷.
  86. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۲۴۱-۲۴۲.
  87. ↑ ر. ک: ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین (ع).
  88. ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۹۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=امام_حسین_در_معارف_و_سیره_فاطمی&oldid=1132156»