چگونه می‌توان برای ظهور امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ (پرسش)

چگونه می‌توان برای ظهور امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور
مدخل اصلی	زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی

چگونه می‌توان برای ظهور امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• وظیفه ما برای نزدیک شدن ظهور چیست؟
• گفته‌اند شیعه کسی است که زمینه‌های ظهور را آماده کند و این انتظار او مؤثر و مثبت باشد منظور از این موارد چیست؟
• چگونه می‌توان زمینه ظهور را فراهم آورد؟
• از وظایف مهم در عصر غیبت زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی است. چگونه می‌توان برای ظهور زمینه‌سازی کرد؟
• چگونه می‌توان برای انقلاب امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟
• عوامل مهم زمینه‌سازی حکومت امام مهدی چیستند؟

پاسخ جامع اجمالی

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

حسینی خامنه‌ای	سلیمیان	مروجی طبسی	موسوی‌نسب	محمدی اشتهاردی	رضوانی	ملکی راد	تونه‌ای	پژوهشگران مؤسسه آینده روشن

چیستی انتظار

• انتظار یعنی چشم به راه بودن. ظهور حضرت مهدی(ع) و انتظار فرج به معنای انتظار گشایش کارها و حل آنها از جانب خداوند است. انتظار مثبت، انتظاری است که در آن هر فرد، نسبت به خود و جامعه مسئول است.

زمینه‌های ظهور

• باید توجه داشت انقلاب بزرگ حضرت مهدی(ع)‏ همچون دیگر انقلاب‏‌ها، بدون مقدمه و زمینه‌‏سازی پدید نمی‌‏آید. برای آماده‌سازی زمینه‌های ظهور به برنامه‌ای منظم نیاز است که در آن اهداف، مسیر حرکت و راهبردها، سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها مشخص شده باشد، به همین خاطر برای فراهم آوردن زمینه‌های ظهور حضرت می‌توان موارد متعددی را ذکر کرد:

تحول جامعه بشری

• تحول جامعۀ بشری: ایجاد آگاهی و آمادگی جامعۀ بشری برای حق و حقیقت و مخالفت جدی با ظلم و جور یکی از زمینه‌های مهم برای ظهور آن حضرت است. زیرا یکی از علل غیبت امام عصر(ع)، عدم آمادگی مردم برای پذیرش حق و حقیقت بوده است، چرا که بر اثر جهل مردم و ظلم حکام زمان، همۀ ائمۀ قبلی یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و این مهم بر عهدۀ همۀ مسلمانان و شیعیان است. و باید با استفاده از علم و اندیشه و به کار انداختن آن، در برخوردها و روش‌های منطقی با یکدیگر، حقانیت اسلام و جاذبۀ قرآن را به گوش جهانیان برسانند و آنها را با زیبایی‌های مکتب اهل بیت پیامبر(ع) که هماهنگ با فطرت انسانی است، آشنا سازند.

انقلاب و تحول روحی افراد

• انقلاب و تحول روحی افراد: تغییر و تحول روحی و خودسازی و تهذیب، نقش مهمی در ایجاد انقلاب بزرگ و به پیروزی رساندن آن دارد و با تحولات بیشتر در روحیۀ انسان‌ها و ساخته شدن نیروهای با صلابت می‌توان اذعان داشت یکی دیگر از زمینه‌ها فراهم آمده است. در اجرای راهبرد آماده‌سازی، همه مردم باید خود را به اهداف نظام ارزشی دینی متعهد بدانند. اگر مردم راهبرد آماده‌سازی را درک نکنند و به آن اطمینان نداشته باشند و خود را متعهد ندانند، تلاش‌هایی که در این زمینه صورت می‌گیرد، با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود و با موفقیت اجرا نخواهد شد؛ در نتیجه لازم است مردم معتقد به امام زمان (ع)، زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم کنند.

شناساندن حضرت ولی عصر(ع) به عنوان مصلح و رهبر

• شناساندن حضرت ولی عصر(ع) به عنوان مصلح و رهبر: مسئلۀ شناخت امام زمان(ع) از مسائل ارزشمند است که به تعبیر روایات، «اگر کسی امام زمان خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است». و شناخت بقیة الله بدین جهت است که اگر او را نشناسیم، نه تنها عمل ما باطل است، بلکه منحرف و گمراه خواهیم شد. امام کاظم(ع) می‌فرماید: «امام، حجت بندگان است، هرکس او را رها کند، گمراه می‌شود و هرکس با او باشد، نجات می‌یابد و رستگار می‌شود». مسئلۀ دیگری که پس از شناخت و معرفت به امام عصر(ع)، به آن نیازمندیم، اهداف آن حضرت از قیام جهانی است، چرا که حکومت ایشان، حکومت جهانی و الهی است، امام می‌آید تا اهداف پیاده نشدۀ تمام انبیای الهی را به انجام برساند.امام می‌آید تا عالی‌ترین مظاهر یک حکومت مترقی را به نمایش بگذارد. امام می‌آید تا بشر را به کمال واقعی خود برساند.

برپایی قیام‌ها و انقلاب‌های ظلم‌‌‌ستیز و عدالت‌‌‌خواهانه با رهبری شایسته

• برپایی قیام‌ها و انقلاب‌های ظلم‌‌‌ستیز و عدالت‌‌‌خواهانه با رهبری شایسته: از اموری که باعث تسریع در انقلاب جهانی حضرت مهدی(ع) شده و موجب بیداری و آگاهی جامعۀ جهانی و در نتیجه فراهم آمدن زمینۀ ظهور می‌گردد، قیام‌ها و انقلاب‌های اسلامی و بیدارگرایانه‌ای است که در آستانۀ ظهور رخ می‌‌دهد. بر اساس آنچه در بعضی از روایات آمده، زمینه را برای حرکت جهانی حضرت مهدی(ع)‏ آماده می‏‌کند. پیامبر اکرم(ص) می‌‏فرماید: «گروهی از ناحیه مشرق، قد برمی‌‏افرازند و زمینۀ حکومت مهدی(ع) را فراهم می‌‏سازند». از طرفی دیگر ولایت یعنی حکومت و سرپرستی دین و دنیای مردم که مسؤولیت بزرگی است و تنها افراد شایسته و کامل می‌توانند عهده‌دار آن گردند. همان‌گونه که در صدر اسلام رهنمودهای رهبر شایسته نقش اساسی در پیشبرد داشت، امروز نیز در راه انتظار حضرت مهدی(ع) و زمینه‌سازی برای حکومت جهانی آن حضرت حتما باید این خط، حفظ گردد، تا مسلمانان در نظم و انسجام خاص تحت رهنمودهای‌ رهبر شایسته که امروز از آن به ولایت فقیه تعبیر می‌شود، راه زمینه‌سازی صحیح را دریابند و با پشت‌گرمی معنوی خاصی آن را دنبال کنند و به عبارت روشن‌تر، نائب و معاون به حق حضرت مهدی(ع) مسلما به راه مهدی(ع) نزدیک‌تر و آگاه‌تر است، و رهنمودها و سرپرستی او می‌تواند نزدیک‌ترین و حساب‌شده‌ترین شیوه برای رسیدن به حکومت مولی امام زمان(ع) باشد. در زمان ما نیز، با استناد به ویژگی‏‌هایی که در روایات آمده، انقلاب اسلامی ایران را می‌‌توان همان دولتی دانست که زمینه را برای ظهور و قیام مهدی(ع) آماده می‌‏کند و ـ ان شاء اللّه ـ تا ظهور آن حضرت ادامه می‌‏یابد.

مبارزه با انحرافات و کجروی‌ها

• مبارزه با انحرافات و کجروی‌ها: یکی از حکمت‌های غیبت امام(ع) وجود گناهانی است که در جامعه دامن زده می‌شود و مبارزه با گناهان، زمینه سازی برای ظهور امام عصر(ع) است؛ چرا که یکی از اهداف بسیار مهم امام، مبارزه با انحرافات و کجروی‌ها و نابودی مفاسد است. امام می‌آید تا به ظلم و ستم پایان داده و عدل و داد را روی زمین بگستراند. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: ««یَمْلَأُ اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْرا»» بنابراین، اگر بخواهیم زمینه ظهور را فراهم کرده باشیم، باید به کمک امام شتافته و در این کار، با او همگام شویم.

توجه به طبقه مستضعف‌

• توجه به طبقه مستضعف‌: معمولا انقلاب‌ها بر دوش مستضعفین به پیش می‌رود، چرا که مستکبران و سرمایه‌داران از وضع موجود خود راضی‌اند و مخالف انقلاب بر مبنای تعالیم الهی و یا طرفداری از مستضعفان خواهند بود لذا توجه به مستضعفان و تأمین نیازهای آنها، و برقراری عدالت اجتماعی و جلوگیری شدید از استعمار و استثمار و استحمار، یکی از عوامل زمینه‌سازی برای حکومت امید مستضعفان جهان حضرت مهدی(ع) خواهد بود.

اتحاد و انسجام مسلمانان و تعاون و همکاری آنان

• اتحاد و انسجام مسلمانان و تعاون و همکاری آنان: بدون شک اتحاد، نقش اعجازآمیزی در پیشبرد اهداف دارد، جمعیت و اتحاد، قدرت را چندین برابر می‌کند و از سویی، برادری اسلامی و رسیدگی به دردهای اجتماعی و تأسیس واحدهای وسیع و پردامنه در این زمینه نیز در نوع خود برای انسجام و پیوند و به‌هم‌پیوستگی هرچه بیشتر، زمینه‌ساز آیندۀ درخشان است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «افراد با ایمان نسبت به یکدیگر، همانند اجزای یک ساختمان هستند که هر جزئی از آن، جزء دیگر را محکم نگه می‌دارد». به همین خاطر باید مسلمانان از هرگونه اختلاف فرعی و موسمی پرهیز کنند و در برابر دشمنان مشترک، با اتحاد و وحدت و هماهنگی خود بایستند، تا بتوانند راه را برای ظهور مصلح کل جهانی هموار سازند.

انتظار فرج سازنده

• انتظار فرج سازنده: یکی از مهمترین موارد زمینه سازی ظهور امام زمان)(ع)) انتظار فرج است، انتظاری که پیامبر(ص) و معصومین(ع) ما را به آن دعوت کرده‌اند، انتظاری که در روایات، از آن، به عنوان برترین اعمال و بهترین عبادت مؤمنان شمرده شده است، انتظاری که به قول امام صادق(ع): «اگر شخصی درحال انتظار بمیرد، شهید خواهد بود، اگرچه در رختخواب هم مرده باشد». انتظار ریشه و اساس خودسازی افراد و ساختن جامعه است. تا امید و انتظار و در نتیجه صبر و تحمل مشکلات نباشد، انسان قادر به خودسازی و دیگرسازی نیست.

دستورالعمل بزرگان برای زمان غیبت

• بزرگان ما بر اساس روایات و احادیث و سفارش پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) وظایفی را برای مردم در حال غیبت کبری بیان کرده‌اند، که هر یک از آنها، خود زمینه ساز ظهور مهدی موعود(ع) خواهد بود که عبارتند از:

1. تلاش برای حاکمیت قرآن و اسلام: امتحان شیعیان در زمان غیبت تلاش برای حاکمیت اسلام است.
2. نفس خود را اصلاح و خود را آماده پذیرش حکومت جهانی امام نمایند.
3. برای ظهور حضرت، زمینه‌سازی و سعی کنیم مردم را اصلاح نماییم با امر به معروف و نهی از منکر تا شرایط فراهم شود و به دست توانای آن حضرت، موانع برطرف و شرایط اساسی، برای حکومت عدل جهانی ایجاد شود.
4. مهموم بودن برای آن جناب در ایام غیبت.
5. دعا کردن برای حفظ وجود مبارک امام عصر(ع) از شر شیاطین انس و جن و طلب تعجیل فرج و نصرت و ظفر و غلبه او بر کفار و ملحدین و منافقین.
6. صدقه دادن در حد توان، برای حفظ وجود مبارک امام زمان(ع).
7. به جا آوردن حج به نیابت از امام عصر(ع) چنانکه در گذشته میان شیعه مرسوم بوده است.
8. برخاستن از برای تعظیم شنیدن نام مبارک آن حضرت، به ویژه نام مبارک قائم(ع).
9. تضرع و درخواست از خداوند، برای حفظ دین و ایمان از دستبرد شیاطین و رهایی از شبهات.
10. استمداد و استعانت و استغاثه به آن جناب، در هنگام سختی‌ها و گرفتاری‌ها و بیماری‌ها و شبهات و فتنه ها.

سایر موارد زمینه ساز

• و موارد دیگر ازجمله: ایمان و توکل به خدا، زهد و رعایت اخلاق و حقوق، استقامت و پایداری و شجاعت و لزوم برنامه‌ریزی و امتحان ایجاد حاکمیت اسلام و... ، در وصول به ظهور و زمینه سازی آن موثر هستند.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله حسینی خامنه‌ای؛

سید علی حسینی خامنه‌ای آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، در کتاب «انتظار فرج امام زمان» در این‌باره گفته است: «برای ظهور مهدی موعود زمینه باید آماده بشود؛ و آن عبارت از عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام است. همانطور که عرض کردم، فرموده‌اند: "وَ اللَّهِ لَتُمَحَّصُنَّ" و "وَ اللَّهِ لَتُغَرْبَلُنَّ"؛ این تمحیص و این امتحان بزرگ که مریدان و شیعیان ولی عصر با آن مواجه هستند، همان امتحان تلاش برای حاکمیت اسلام است. برای حاکمیت اسلام باید کوشش کنید».

۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «انقلاب بزرگ حضرت مهدی(ع)‏ همچون دیگر انقلاب‏‌ها، بدون مقدمه و زمینه‌‏سازی پدید نمی‌‏آید؛ بلکه در آستانه ظهور، حرکت‏‌هایی شکل می‌‏گیرد و زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم می‌‏آورد. این سلسله قیام‌‏ها و انقلاب‌‏ها که از سوی حق‏ پویان صورت می‌‏گیرد، بر اساس آنچه در بعضی از روایات آمده، زمینه را برای حرکت جهانی حضرت مهدی(ع)‏ آماده می‏‌کند. پیامبر اکرم(ص) می‌‏فرماید: "گروهی از ناحیه مشرق، قد برمی‌‏افرازند و زمینه حکومت مهدی(ع) را فراهم می‌‏سازند. امام باقر(ع) می‌‏فرماید: "گویی قومی را می‏‌بینم که از شرق در طلب حق قیام کرده‌‏اند؛ ولی بدانان نمی‌‏دهند و باز مطالبه می‌‏کنند؛ اما بدان‌‏ها نمی‌‏دهند. چون چنین می‏‌بینند، شمشیرهای خود را بر دوش می‏‌گیرند. آن هنگام، آنچه می‌‏خواهند، به آنان می‌‏دهند؛ ولی نمی‌‏پذیرند، تا این که پیروز می‌‏شوند و آن را جز به صاحب الامر(ع) تسلیم نمی‌‏کنند. کشتگان آنان شهیدند. اگر من آنان را درک کنم، جانم را برای صاحب الامر می‏‌گذارم. در این روایات، به روشنی از برپایی قیام‌‏ها و انقلاب‏‌هایی در آستانه ظهور حضرت مهدی(ع) خبر داده شده است. افزون بر این‏ها، روایات فراوان دیگری نیز بر این نکته اتفاق دارند که پیش از ظهور حضرت مهدی(ع)، حکومتی به رهبری یکی از صالحان که گمان می‏‌رود از فرزندان پیامبر هم باشد، در ناحیه مشرق تشکیل می‌‏شود و زمینه ظهور را مهیا می‌‏سازد. این حکومت، تا ظاهر شدن مهدی(ع) و تسلیم آن به حضرت ایشان، ادامه می‏‌یابد. بر همین اساس، برخی تشکیل دولت شیعی ‏مذهب صفویه را که پس از قرن‌‏ها استیلای حاکمان مستبد و متعصب عامی مذهب، روی کار آمد، همان دولتی دانسته‌‏اند که در روایات، از زمینه‏‌سازان حکومت مهدی(ع) به شمار آمده است. در زمان ما نیز، برخی با استناد به ویژگی‏‌هایی که در روایات آمده، انقلاب اسلامی ایران را - که در سال‏ ۱۳۵۷ ش به رهبری امام خمینی به پیروزی رسید، همان دولتی دانسته‌‏اند که زمینه را برای ظهور و قیام مهدی(ع) آماده می‌‏کند و - ان شاء اللّه- تا ظهور آن حضرت ادامه می‌‏یابد. البته هیچ‏ یک از آن حرکت‏‌ها به اندازه انقلاب اسلامی، زمینه‏‌ساز انقلاب مهدی(ع) نبوده‏‌اند؛ بلکه اصلا مقایسه آن‏ها با انقلاب اسلامی باطل است؛ از این ‏رو احتمال این‏که مراد از "دولت زمینه‏‌ساز" از جمله انقلاب اسلامی ایران باشد و تا ظهور حضرت مهدی(ع)‏ تداوم یابد، بسیار است. در هر حال، با توجه به روایات بسیاری که در این بخش رسیده است، در دوره غیبت و در آستانه ظهور مهدی(ع)، دولت‌‏هایی به حمایت از حق روی کار می‌‏آیند و انقلاب‌‏هایی به حمایت از آن شکل می‏‌گیرند و زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم می‌‏سازند و این، از نشانه‏‌های ظهور است . پنهان نباشد آنچه درباره زمینه‏‌سازان بیان شد، توصیفی از یک مفهوم خاص بود؛ ولی از روایات استفاده می‏‌شود افزون بر موارد یاد شده، تمام منتظران به نوعی زمینه‌‏ساز ظهور به شمار می‌‏آیند».

۳. حجت الاسلام و المسلمین مروجی طبسی؛

محمد جواد مروجی طبسی حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد مروجی طبسی، در کتاب «بامداد بشریت» در این‌باره گفته است: «ما نیز وظیفه داریم که زمینه ظهور را فراهم کنیم و این زمینه‌ها فراوان است که به برخی از آنها بسنده می‌کنیم: ۱. شناختن و شناساندن ولی عصر (ع): مسئله شناخت امام زمان (ع) از مسائل ارزشمند است که به تعبیر روایات، اگر کسی امام زمان خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. و شناخت بقیة الله بدین جهت است که اگر او را نشناسیم، نه تنها عمل ما باطل است، بلکه منحرف و گمراه خواهیم شد. امام کاظم (ع) می‌فرماید: "امام، حجت بندگان است، هرکس او را رها کند، گمراه می‌شود و هرکس با او باشد، نجات می‌یابد و رستگار می‌شود". بدین جهت در دعا می‌خوانیم: "خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی، رسولت را نخواهم شناخت. خدایا! رسولت را به من بشناسان، و گرنه حجتت را نخواهم شناخت. خدایا! حجتت را به من بشناسان، و گرنه از دین خود گمراه خواهم شد". ۲. مبارزه با انحرافات و کجروی‌ها: پیش از این گفتیم که یکی از حکمت‌های غیبت امام (ع) وجود گناهانی است که به آن در جامعه دامن زده می‌شود و مبارزه با گناهان زمینه سازی برای ظهور امام عصر (ع) می‌باشد؛ چرا که یکی از اهداف بسیار مهم امام، مبارزه با انحرافات و کجروی‌ها و نابودی مفاسد است. امام می‌آید تا به ظلم و ستم پایان داده و عدل و داد را روی زمین بگستراند، پیامبر اکرم (ص) فرمود: "يَمْلَأُ اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً". بنابراین، اگر بخواهیم زمینه ظهور را فراهم کرده باشیم، باید به کمک امام شتافته و در این کار، با او همگام شویم. ممکن است برخی با سکوت و بی‌تفاوتی خود، در برابر انحرافات و مفاسد اجتماعی، چنین فکر کنند که باید به مفاسد دامن زد و یا حداقل سکوت کرد تا مفاسد در جامعه صد چندان شود، تا بر اثر زیاد شدن آن، امام ظهور کند، در حالی که این نظریه و اندیشه کاملاً غلط و بی‌اساس است، زیرا حضرت پس از آمدن زمین را پُر از عدل و داد می‌کند، نه اینکه تا زمین پر از جور و ظلم نشده، امام نخواهد آمد. و دلیلش این است که زمین به اندازه کافی پُر از ظلم و جور شده است، بنابراین چرا امام نمی‌آید؟! ۳. تبیین اهداف امام: مسئله دیگری که زمینه ساز ظهور امام زمان (ع) می‌باشد، اینکه پس از شناخت و معرفت به امام عصر (ع)، اهداف آن حضرت را بررسی و مورد مطالعه قرار دهیم. ویژگی‌های حکومت و امتیاز آن از سایر حکومت‌های پیشین، همچنین بدانیم حکومتی که در قرآن بدان اشاره شده است و خداوند از آن خبر داده و پیامبران پیشگویی کرده‌اند، با تمام حکومت‌ها تفاوت اساسی خواهد داشت، حکومت جهانی و الهی، حکومت حاکمیت دین و قرآن و اهل بیت (ع) است ، حکومت برقراری امنیت جهانی، حکومت بسط عدالت و حکومت حاکمیت اخلاق و ارزش‌های انسانی است. امام می‌آید تا اهداف پیاده نشده تمام انبیای الهی را به انجام برساند. امام می‌آید تا عالی‌ترین مظاهر یک حکومت مترقی را به نمایش بگذارد. امام می‌آید تا بشر را به کمال واقعی خود برساند. و خلاصه، کاری که امام می‌کند، تاکنون بر دست هیچ پیامبر و یا حاکمی در جهان، در طول تاریخ صورت نگرفته است. او می‌آید تا به تمام آن خواسته‌ها جامه عمل بپوشاند. اعتقاد به این مسائل سبب می‌شود که برای رسیدن به چنین حکومتی تلاش ورزیم، موانع را از سر راه برداریم و دیگران را تشویق و ترغیب کنیم و همین کارها، ایجاد زمینه‌ها می‌باشد. ۴. انتظار فرج: از دیگر موارد زمینه سازی ظهور امام زمان (ع) انتظار فرج است، انتظاری که پیامبر و معصومین (ع) ما را به آن دعوت کرده‌اند، انتظاری که در روایات، از آن، به عنوان برترین اعمال و بهترین عبادت مؤمنان شمرده شده است، انتظاری که به قول امام صادق (ع): "اگر شخصی درحال انتظار بمیرد، شهید خواهد بود، اگرچه در رختخواب هم مرده باشد". شناخت وظایف و عمل به آن: بزرگان ما بر اساس روایات و احادیث و سفارش پیامبر و ائمه معصومین (ع) وظایفی را برای مردم در حال غیبت کبری بیان کرده‌اند، که هر یک از آنها، خود زمینه ساز ظهور مهدی موعود (ع) خواهد بود. مرحوم محدث قمی به چند مورد از آنها اشاره کرده است: مهموم بودن برای آن جناب در ایام غیبت؛ دعا کردن برای حفظ وجود مبارک امام عصر (ع) از شر شیاطین انس و جن و طلب تعجیل فرج و نصرت و ظفر و غلبه او بر کفار و ملحدین و منافقین؛ صدقه دادن در حد توان، برای حفظ وجود مبارک امام زمان (ع)؛ بجا آوردن حج به نیابت از امام عصر (ع) چنانکه در گذشته میان شیعه مرسوم بوده است؛ برخاستن از برای تعظیم شنیدن نام مبارک آن حضرت، به ویژه نام مبارک قائم (ع)؛ تضرع و درخواست از خداوند، برای حفظ دین و ایمان از دستبرد شیاطین و رهایی از شبهات؛ استمداد و استعانت و استغاثه به آن جناب، در هنگام سختی‌ها و گرفتاری‌ها و بیماری‌ها و شبهات و فتنه‌ها».

۴. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛

سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «برای فراهم آوردن زمینه‌های ظهور حضرت می‌توان موارد متعددی را ذکر کرد: ۱. تحول جامعه بشری: ایجاد آگاهی و آمادگی جامعه بشری برای حق و حقیقت و مخالفت جدی با ظلم و جور یکی از زمینه‌های مهم برای ظهور آن حضرت است. و این مهم بر عهده همه مسلمانان و شیعیان است. باید با استفاده از علم تکنولوژی، حقایق اسلام را به گوش جهانیان برسانیم، آنها را با زیبایی‌های مکتب اهل بیت پیامبر (ع) که هماهنگ با فطرت انسانی است آشنا سازیم؛ تا همان‌‌‌گونه که در احادیث آمده است، با شناخت زیبایی‌های مکتب اهل بیت (ع) و مقایسه آن با سایر مکاتب و فرهنگ‌‌‌ها، حق را از باطل تشخیص داده، از آنها دل کنده و به حقیقت بپیوندند و آن زمان که مردم جهان با دروغگویی‌های حکام هواپرست و جاه طلب آشنا و بر ناتوانی آنها از سعادتمندی جامعه بشری آگاه شدند، قهرا مستأصل شده و بدنبال یک منجی مصلح بوده و خود به خود برای پذیرش حق و حقیقت آمادگی پیدا می‌کنند و قدر آن منجی را ارج می‌نهند. اصولا باید توجه داشت که یکی از علل غیبت امام عصر (ع) نیز، عدم آمادگی مردم برای پذیرش حق و حقیقت بوده است. چراکه بر اثر جهل مردم و ظلم حکام زمان، همه ائمه قبلی یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند، لذا برای حفظ حجت الهی و خالی نماندن زمین از وجود آن، دوران غیبت شروع و تا فراهم شدن زمینه ظهور ادامه خواهد داشت. اگر برای جامعه بشری این آمادگی‌ها و آگاهی‌ها حاصل نشود، حضرت تشریف بیاورند، آن حضرت نیز مانند امامان معصوم سابق به شهادت خواهد رسید. بنابراین رشد و آگاهی عموم مردم محروم و مستضعف، می‌بایست به درجه‌ای برسد که نور وجود امام را لمس کرده، مثل پروانه گرد شمع وجود او گرد آیند. باید درجه رشد و آگاهی آنان به حدی برسد که از مدعیان حقوق بشر و دموکراسی، ناامید شده و همه منتظر ظهور منجی بزرگ الهی باشند. ۲. انقلاب و تحول روحی افراد: تغییر و تحول روحی و خودسازی و تهذیب نقش مهمی در ایجاد انقلاب بزرگ و به پیروزی رساندن آن دارد و با تحولات بیشتر در روحیه انسان‌ها و ساخته شدن نیروهای با صلابت می‌توان اذعان داشت یکی دیگر از زمینه‌ها فراهم آمده است. باید بدانیم که امام زمان (ع) هم به انتظار لحظه‌ای است که این تحولات درونی در قلب و روح انسان‌ها به وجود آمده و به حد کمال خود برسد تا ظهور برای حضرت میسر شود. چنان‌چه افرادی که شایستگی همراهی با حضرت را داشته باشند فراهم آیند، یکی دیگر از مقدمات ظهور مهیا می‌گردد. و با خودسازی این افراد نیروی انسانی انقلاب بزرگ مهدی (ع) تشکیل می‌گردد و حضرت با آن نیروها منویات خود را به پیش می‌برد. پیداست، انقلابی با عظمت و وسعت و رسالت سترگ، انسان‌ها و عوامل بزرگی را می‌طلبد تا قادر به پیاده کردن رسالت عظیم خود باشد؛ انسان‌هایی خود ساخته و از جان گذشته، فقیه، سیاستمدار، مدیر و مدبّر، مبارز و شجاع و... . بنابراین ما با خودسازی و تهذیب و اصلاح خود می‌توانیم در تحول جامعه هم مؤثر بوده و در نتیجه زمینه برای ظهور حضرت بیش از پیش فراهم آید. ۳. انتظار سازنده: "أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ"؛ برترین اعمال امت من امید و انتظار گشایش (کارها و گرفتاری‌ها به دست با کفایت حضرت مهدی (ع)) است. انتظار سازنده و صحیح، مکتب انسان‌‌‌سازی و انقلاب است. انتظاری که برترین اعمال امت پیامبر شمرده شده است، ریشه و اساس دو نکته مذکور (خودسازی افراد و ساختن جامعه) است. تا امید و انتظار و در نتیجه صبر و تحمل مشکلات نباشد، انسان قادر به خودسازی و دیگرسازی نیست. انتظار به انسان امید و عشق می‌بخشد، توان و حوصله و حرکت و تلاش می‌دهد؛ در نتیجه، افراد را امیدوار، شاداب، پرتلاش و هدفمند بارمی‌‌‌آورد؛ یعنی همان چیزی که لازمه فراهم آوردن مقدمات انقلاب بزرگ و جهانی حضرت مهدی (ع) است. "مکتب تشیع، همواره یک آرزوی مقدسی را در قلب پیروان خود می‌پروراند؛ و آن، آرزوی ظهور حضرت حجت (ع) و ریشه‌‌‌کن کردن ظلم و ستم و سیطره عدل و داد بر این جهان است. آرزو اساسی‌ترین محرّک یک انسان در فعالیت‌های روزمره اوست. انسانی که ارزو و طلب و خواسته‌ای نداشته باشد، یک مرده متحرک است. افراد آرزوهای مختلفی دارند. مکتب تشیع به پیروان خود تعلیم می‌دهد که آرزوی اصلی و اساسی آنان ظهور حضرت حجت (ع) باشد؛ چرا که اگر او ظهور کند، همه مشکلات رفع می‌گردد؛ تمام مشکلات وقتی حل می‌شود که مدینه فاضله آن حضرت به دست مبارک او پیاده شود". ۴. برپایی قیام‌ها و انقلاب‌های ظلم‌‌‌ستیز و عدالت‌‌‌خواهانه: از اموری که باعث تسریع در انقلاب جهانی حضرت مهدی (ع) شده و موجب بیداری، آگاهی ... جامعه جهانی و در نتیجه فراهم آمدن زمینه ظهور می‌گردد قیام‌ها و انقلاب‌های اسلامی و بیدارگرایانه است. یکی از این انقلاب‌ها که تأثیر بسزایی در این رابطه داشته و موجب مطرح شدن اسلام و فرهنگ تشیع در بین مردم جهان گردیده، انقلاب بزرگ ملت ایران به رهبری بزرگ مردی از سلاله پیامبر (ص) می‌باشد. با مطالعه روایات، چنین به نظر می‌آید که این انقلاب، همان حرکت آگاهی‌‌‌بخش و زمینه‌‌‌ساز قیام حضرت مهدی (ع) است؛ چنانکه روایات گوناگونی که بعضی از آنها در توصیف رهبر این قیام، و بعضی در وصف مردم و قیام‌‌‌گران، و اینکه از چه منطقه‌ای و ... هستند، وارد شده است. بنابراین از وظایف و مسؤولیت‌های ما است که از این انقلاب پاسداری نموده و در ترویج و پربارتر کردن آن بکوشیم، اهداف آن را زنده و در راه تحقّق آن‌ها تلاش کنیم. تا ان شاء اللّه، با آگاه ساختن مردم جهان، از ظلم و ستم مستکبران، آشنایی هرچه بیشتر آنان با فرهنگ اسلام و اهل بیت و...، زمینه ظهور حضرت قائم (ع) را فراهم آوریم. پیداست، که این امور مهم و سنگین، بدون داشتن قدرت و مکنت، تحت لوای یک دولت قدرتمند، امکان‌‌‌پذیر نیست. بنابراین می‌بایست، در حفظ نظام مقدس جمهوری اسلامی و به ثمر رسیدن اهداف آن، به عنوان زمینه‌‌‌ساز قیام حضرت مهدی (ع)، تلاش همه جانبه کرد».

۵. حجت الاسلام و المسلمین اشتهاردی؛

محمد محمدی اشتهاردی حجت الاسلام و المسلمین محمد محمدی اشتهاردی، در کتاب «حضرت مهدی فروغ تابان ولایت» در این‌باره گفته است: «جاذبه قرآن و حقانیت اسلام‌: همان‌گونه که در مثل‌ها آمده: "سرانجام، حقیقت جای خود را باز می‌کند" تکیه بر حقایق نورانی و استوار و منطقی قرآن و اسلام، این مکتب زنده و غنی و حیات‌بخش و سازنده، یکی از عوامل مهم پیروزی است. در صدر اسلام، درستی و واقعیت هماهنگی دستورات اسلام با عقل و وجدان و انسانیت و پیکار اسلام با هرگونه آلودگی و فقر و بدبختی و بی‌عدالتی خودبه‌خود یک جاذبه قوی داشت که انسان‌ها را به سوی خود می‌کشانید، و پیامبر اسلام(ص) از این راه، پیروزی‌های چشمگیری به دست آورد، تا آنجا که گاهی می‌شد سرسخت‌ترین دشمنان اسلام مانند ولید بن مغیره وقتی چند آیه از آیات قرآن را که حکایت از قوانین اسلام می‌کند شنید، دیوانه‌وار به مجلسی که از طرف دودمانش تشکیل شده بود، آمد و گفت: "به خدا سوگند از محمد (ص) سخنی شنیدم که نه شباهت به گفتار انسان‌ها دارد، نه جن‌ها؛ گفتار او شیرینی خاصی و زیبایی مخصوصی دارد؛ بالای آن (همه شاخه‌های درختان برومند) پرثمر و پایین آن (مانند ریشه‌های درخت کهن) پرمایه است، گفتاری است که بر هر چیز پیروز می‌شود و چیزی بر آن پیروز نخواهد شد". امروز نیز تکیه بر چنین مکتب پرمایه و استوار و مقایسه علمی و منطقی آن بر سایر مکتب‌ها، از نظر معنوی بزرگ‌ترین عامل حرکت و زمینه‌سازی برای یک حکومت عدل جهانی است و به تنهایی کافی است که نیازهای مادی و معنوی انسان‌ها را برآورد و آنها را در همه ابعاد مثبت انسانی به پیش ببرد. به راستی اگر در انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها، قرآن به صحنه آید و حقایق نورانی آن به مردم برسد و پیاده گردد، ریشه‌دارترین زمینه برای آینده‌سازی و حکومت جهانی مهدی(ع) پدیدار خواهد شد. علم و اندیشه و به کار انداختن آن‌: بدون شک علم و فکر، بسیاری از کارها را آسان‌تر کرده و بسیاری از راه‌ها را نزدیک‌تر نموده و بسیاری از گره‌ها را در زمینه‌های گوناگون گشوده است و گاهی راه صد ساله به وسیله علم و دانش یک‌شبه طی می‌شود. برای پیشرفت و زمینه‌سازی برای حکومت ایده‌آل جهانی اسلام به رهبری امام مهدی(ع) یکی از راه‌های محکم، تحصیل علم و دانش و به کاراندازی آن است، در صورتی که این دو براساس شناخت و اولویت‌ها و کارهای مثبت و عادلانه به کار رود. در این مورد اسلام اکیدا سفارش فرموده، در اینجا به دو گفتار ذیل توجه کنید: پیامبر خدا (ص) فرمود: "هر چیزی اساس و پایه دارد، پایه این دین (اسلام) فهم و شناخت است، و موضع‌گیری یک مسلمان فهیم و دارای شناخت در برابر شیطان و هرگونه فساد، محکم‌تر و بیشتر از هزاران مسلمان بدون شناخت است". و امام علی(ع) در عبارتی فرمود: "قوام و دوام دین و دنیا به چهار چیز بستگی دارد: نخست ... به دانشمندی که دانش خود را به کار اندازد". بنابراین باید همه مسلمانان در تحصیل علوم مختلف و عینیت بخشیدن آن علوم در جامعه تلاش کنند و بدین وسیله زمینه فکری و علمی را در همه ابعاد برای حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) فراهم سازند. استقامت و پایداری و شجاعت‌: در صدر اسلام، استقامت و پایداری و شهامت پرتوان مسلمانان در برابر تندبادهای حوادث از عوامل پیروزی بود، اینک نیز برای‌ پیروزی در نیل به تکمیل اسلام به دست حضرت مهدی (ع) نیاز به صبر و پایداری است. نمونه‌های صبر و استقامت مسلمانان صدر اسلام در تاریخ بسیار است و نمونه‌های صبر و استقامت در جنگ‌های اسلامی به خوبی در روحیه مسلمانان آشکار است، آنها با کمترین نفر و کمترین ابزار جنگی، پوزه بزرگ‌ترین ارتش دشمنان را به خاک مالیدند. مثلا جعفر طیار برادر امام علی(ع) در جنگ موته (جنگ با ابرقدرت روم) با اینکه دو دستش قطع شده بود و نود زخم به بدنش رسیده بود، پرچم را با دو بازوی بریده‌اش نگهداشته بود و همچنان می‌جنگید. قرآن صد و چهار بار سخن از صبر و استقامت به میان آورده و در آیه ۲۰۰ سوره آل عمران می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾. مسلماً برای زمینه‌سازی برای یک حکومت جهانی، اجرای این دستورات نیز لازم و ضروری است. زهد و رعایت اخلاق و حقوق: رعایت اخلاق نیک نسبت به یکدیگر در برخوردها و تمام ابعاد زندگی، و رعایت حقوق جانی، مالی، عرضی و ... که عالی‌ترین نقش را در جذب دیگران و نفوذ در دل‌ها دارد، از عوامل مهم گسترش اسلام در صدر اسلام بوده است. اخلاق پیامبر خدا(ص) و امامان(ع) و شاگردانشان بسیاری از گردن‌کشان را به سوی اسلام پر از مهر و صفا جلب کرد و موجب تقویت مسلمانان گردید. امیر مؤمنان(ع) در وصف پیامبر خدا(ص) می‌فرماید: "از پیامبر(ص) پاک و نازنین پیروی کن، او لقمه دنیا را با اطراف دندان می‌خورد (نه اینکه دهانش را پر کند) و دنیا را به چشم (دقیق) نمی‌نگریست، از جهت پهلو لاغر و از جهت شکم گرسنه‌ترین اهل دنیا بود، مانند بردگان سیاه بر روی زمین می‌نشست و کفش خود را با دست خود اصلاح می‌کرد و لباس خود را با دست خود می‌دوخت، احیانا بر الاغ برهنه سوار می‌شد و از شدت تواضع و فروتنی دیگری را هم‌ردیف خود سوار می‌کرد. یکی از همسرانش روزی پرده‌ای نسبتا زیبا و دارای نقش و نگار بر در خانه آویخته بود، به آن بانو فرمود: بی‌درنگ این پرده رنگارنگ را از در خانه بردار، چراکه من با نگاه به این پرده، به یاد دنیا و زینت‌های آن می‌افتم ... اکنون مرا ببینید چگونه زندگی می‌کنم، بر این جامه‌ای که پوشیده‌ام چندان وصله زده‌ام که از وصله کننده آن شرم دارم. روزی وصله کننده به من گفت: این پیراهن پاره را به دور اندازم، گفتم: آهسته باش سبکباران زودتر به سرمنزل مقصود می‌رسند". به‌راستی اگر همه شاخه‌های اخلاق اسلامی رعایت گردد، بهترین زمینه‌سازی معنوی برای ظهور امام زمان (ع) خواهد بود. ایمان و توکل به خدا: روحیه قوی و اطمینان قلب و اعتماد به نفس از عوامل سازنده و پیش برنده و زمینه‌ساز و سوزاننده موانع سر راه است، یک چنین روحیه و آرامش و استواری قلب در سایه ایمان به خدا و توکل به او به دست می‌آید که دعا و مناجات و نماز و روزه تقویت کننده ایمان و توکل است. پس از آنکه مکه به دست ارتش اسلام به رهبری پیامبر (ص) فتح شد، ابوسفیان کنار ارتش قوی اسلام قدم برمی‌داشت و می‌گفت: کاش می‌دانستم که محمد(ص) با چه وسیله‌ای بر من پیروز شد؟ ما که سازماندهی و تشکیلات و پول و جهاز جنگی و جمعیت داشتیم، چه‌طور مغلوب شدیم، ولی پیامبر (ص) با دست خالی بر ما پیروز گردید". پیامبر خدا(ص) دست بر دوش او گذارد و فرمود: "من به کمک خدا بر تو پیروز شدم". آری ایمان و توکل به خدا است که اتحاد و انسجام و روحیه قوی می‌سازد و کارهای ناممکن را ممکن می‌کند و مشت خالی را بر تانکها پیروز می‌گرداند، به طور قطع می‌توان گفت که نقش ایمان و توکل بر جنگها به مراتب بیش از وسائل و ابزار جنگی و تشکیلات است. و ما نیز باید در سایه ایمان و توکل به خدا به پیش رویم و فکرا و عملا زمینه‌ساز آینده درخشان باشیم، چنانکه مسلمانان در صدر اسلام در پرتو ایمان و توکل، به پیروزی‌های معجزه‌آمیز نائل شدند. تعاون و همکاری‌: برادری اسلامی و رسیدگی به دردهای اجتماعی و تأسیس واحدهای وسیع و پردامنه در این زمینه نیز در نوع خود برای انسجام و پیوند و به‌هم‌پیوستگی هرچه بیشتر، زمینه‌ساز آینده درخشان است و نقش اجتماعی مؤثری در پیشبرد هدف‌ها دارد. پیامبر (ص) فرمود: "مؤمنان در دوستی با مؤمنان دیگر همچون اعضای یکدیگرند که اگر یک عضو به درد آید، عضوهای دیگر نیز ناآرام هستند". اگر به راستی جامعه ما نسبت به همدیگر چنین احساسی داشتند، پیشرفت بی‌نظیری در زمینه‌های مختلف نصیبشان می‌شد. برخوردها و روش‌های منطقی با یکدیگر: پیامبر (ص) بر اساس علم و منطق با گروههای مختلف غیر اسلامی مناظره و بحث می‌کرد. امام صادق (ع) چهار هزار شاگرد در رشته‌های مختلف تربیت می‌نمود و شخصا با منکران خدا می‌نشست و به بحث و گفتگو می‌پرداخت. این بحث‌ها و تجزیه و تحلیل‌های روشنگرانه نقش مؤثری در توسعه اسلام داشت. قرآن می‌فرماید: ﴿ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾. حکمت همان روشهای استدلالی و منطقی است. موعظه نیک، عبارت از اندرزهایی است که جنبه عاطفی و احساسی دارد. مجادله نیک، بحث‌های رودررو و براساس انصاف و حسن نیت است. حضرت علی(ع) فرمود: طرفداران پنج دین مختلف به صورت گروه‌های پنج نفری به حضور پیامبر خدا(ص) برای بحث و مذاکره آمدند، به ترتیب: گروه یهود، سپس گروه مسیحی، سپس گروه مادی، سپس گروه دوگانه پرست، سپس گروه مشرک شروع به مناظره کردند. پیامبر خدا(ص) با کمال متانت سخن آنها را گوش داد و به پاسخ آنها پرداخت، و این مناظرات سه روز بیشتر طول نکشید، که هر پنج گروه قانع شدند و به اسلام گرویدند، در پایان گفتند: "ای محمد(ص)! ما همچون حجت و استدلال تو هرگز در جایی ندیده‌ایم، گواهی می‌دهیم که تو رسول خدا هستی". آری، اگر برای جذب تحصیل کرده‌ها و افراد مختلف غیر اسلامی با چنین شیوه‌ای رفتار شود، نقش مؤثری در گسترش اسلام خواهد داشت و همچنین زمینه‌سازی فکری حساب‌شده‌ای برای آینده درخشان به دست حضرت مهدی (ع) خواهد بود. توجه به طبقه مستضعف‌: نوعا انقلاب‌ها بر دوش مستضعفین به پیش می‌رود، چراکه مستکبران و سرمایه‌داران از وضع موجود خود راضی‌اند و نوعا مخالف انقلاب بر مبنای تعالیم الهی و یا طرفداری از مستضعفان خواهند بود. اسلام هیچ‌گاه روی خوش به مستکبران و طاغوتیان نشان نداده است، چنان‌که در آغاز، حامی پیش برنده اسلام افراد مستضعفی همچون بلال، سلمان، جویبر، خباب، عمار، سمیه و ... بوده‌اند. پیامبر خدا (ص) به این گروه از افراد توجه خاصی داشت، حتی همه اموال همسرش خدیجه(س) را در این راه مصرف نمود و خود عملا همچون مستضعفان می‌زیست و بیشتر با آنها محشور بود. به هر حال توجه به مستضعفان و تأمین نیازهای آنها، و برقراری عدالت اجتماعی و جلوگیری شدید از استعمار و استثمار و استحمار، یکی دیگر از عوامل زمینه‌سازی برای حکومت امید مستضعفان جهان حضرت مهدی (ع) خواهد بود. اتحاد و انسجام مسلمانان‌: بدون شک اتحاد نقش اعجازآمیزی در پیشبرد اهداف دارد، جمعیت و اتحاد، قدرت را چندین برابر می‌کند، مثل اتحاد همچون مثل سد عظیمی است که مبدأ بزرگ‌ترین نیروهای صنعتی و آبیاری سرزمین‌های بزرگ و روشنایی شهرهای زیاد می‌شود، چنین نیرویی بر اثر به‌هم‌پیوستن قدرت‌های ناچیز دانه‌های باران به دست آمده است. پیامبر خدا(ص) فرمود: "افراد با ایمان نسبت به یکدیگر، همانند اجزای یک ساختمان هستند که هرجزئی از آن، جزء دیگر را محکم نگه می‌دارد". حال اگر مسلمانان دست‌به‌دست هم دهند و با اتحاد و انسجام همه‌جانبه در محور اسلام حرکت کنند، همچون دریای خروشانی خواهند بود که در برابر امواج سهمگین طوفان‌ها ایستادگی خواهند نمود. برای زمینه‌سازی ظهور حضرت مهدی (ع) و تشکیل حکومت جهانی، اتحاد و انسجام مسلمانان نقش اساسی را خواهد داشت و باید مسلمانان از هرگونه اختلاف فرعی و موسمی پرهیز کنند و در برابر دشمنان مشترک، با اتحاد و وحدت و هماهنگی خود بایستند، تا بتوانند راه را برای ظهور مصلح کل جهانی هموار سازند. رهبر شایسته‌: در اسلام به "ولایت" اهمیت فراوان داده شده است، به گونه‌ای که اگر آن نباشد هیچ چیز نیست، بلکه باید برنامه‌های اسلام تحت نظارت ولایت باشد، و به عبارت دیگر چرخ انقلاب توسط او به گردش درمی‌آید، او نشان راه و پیشوا و جلودار امت است و همه گروه‌های اسلام را در یک خط به پیش می‌برد. ولایت یعنی حکومت و سرپرستی دین و دنیای مردم که بسیار مقام پرمسؤولیت بزرگی است و تنها افراد شایسته و کامل می‌توانند عهده‌دار آن گردند. همان‌گونه که در صدر اسلام رهنمودهای رهبر شایسته نقش اساسی در پیشبرد داشت، امروز نیز در راه انتظار حضرت مهدی (ع) و زمینه‌سازی برای حکومت جهانی آن حضرت حتما باید این خط حفظ گردد، تا مسلمانان در نظم و انسجام خاص تحت رهنمودهای‌ رهبر شایسته که امروز از آن به ولایت فقیه تعبیر می‌شود، راه زمینه‌سازی صحیح را دریابند و با پشت‌گرمی معنوی خاصی آن را دنبال کنند. و به عبارت روشن‌تر، نائب و معاون به حق حضرت مهدی (ع) مسلما به راه مهدی(ع) نزدیک‌تر و آگاه‌تر است، و رهنمودها و سرپرستی او می‌تواند نزدیک‌ترین و حساب‌شده‌ترین شیوه برای رسیدن به حکومت مولی امام زمان (ع) باشد، با توجه به اینکه انجام دو وظیفه بزرگ امر به معروف و نهی از منکر انسان را از بی‌تفاوتی بیرون می‌آورد، و وادار می‌کند که حضور فعال در صحنه داشته باشد. به امید آن‌که با به‌کار بستن این عوامل که در رأس عوامل دیگر است بتوانیم همچون مسلمانان صدر اسلام به پیش رویم و جهان را به استقبال حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) سوق دهیم که خود در مسیر انقلاب و تداوم انقلاب است که نهایت آن آینده درخشان و اهتزاز پرچم " لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّه‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" در کل جهان خواهد شد، و همین امید به آینده روشن- نه مبهم و تاریک- خود همان عامل درونی و انتظار است که باید به صورت علم و عمل درآید و به نتیجه عینی برسد. باید توجه داشت که خود امام قائم (ع) نیز در انتظار است که شرایط فراهم شود و خداوند متعال اذن خروجش را صادر فرماید و جهان را از ظلم و فساد رهایی بخشد، و به قدری در این مورد بی‌تاب است که حتی وقت خروج وارد مسجد الحرام می‌شود و بین مقام ابراهیم(ع) و کعبه دو رکعت نماز می‌خواند و پشت به حجر الاسود زده، سپس‌ دست‌هایش را به سوی آسمان بلند کرده و آن‌چنان گریه و تضرع می‌کند که به زمین می‌افتد و این است فرموده خدا در قرآن: ﴿أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاء الأَرْضِ﴾. امام صادق (ع) فرمود: "سوگند به خدا "مضطر" همان قائم (ع) است". آری امام قائم (ع) این چنین بی‌تابانه در انتظار اصلاح و انقلاب جهانی است، تا جهان را از لوث آلودگی‌ها و جنایات و ستمگری‌ها نجات بخشد. لزوم برنامه‌ریزی‌: می‌دانیم که مسأله مهدی موعود (ع) یک مسأله عادی و سطحی و اقلیمی و احتمالی نیست، بلکه تقریبا در همه ادیان و در همه‌جا و در همه‌زمان‌ها و در رأس مسائل مهم عقیدتی و سیاسی است، و در اسلام به عنوان یک اصل استوار و خلل‌ناپذیر مطرح می‌باشد، و از آن به ثمره و نتیجه قیام تمام پیامبران و رسولان و رهبران الهی یاد می‌گردد، و نهضت جهانی حضرت مهدی (ع) با عنوان‌ امید پیامبران و رسولان و مستضعفان تاریخ و وصول به اهداف عالی انسانی در همه ابعاد و ... خوانده می‌شود. حال‌که چنین است باید مسأله را جدی گرفت، در طول تاریخ در این باره حرف زیادی زده‌اند، ولی برای وصول به این هدف باید همت کرده، آن هم همتی عمیق، همه‌جانبه در جهان، همیشگی در عمل. با بررسی آیات و روایات مربوط به نهضت و ظهور امام(ع) به دست می‌آید که مسأله وصول به آیات ظهور مسأله راحت‌طلبی نیست و با یک یا چند قیام و قعود به دست نمی‌آید، باید در راه آن عرق‌ها و خون‌ها ریخته شود. از طرفی این مسأله دارای ابعاد گوناگون است، مانند ابعاد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، مکتبی، نظامی و خلاصه آمیخته با مسأله دین است، همان‌گونه که دین حقیقی یک مجموعه عمیق و اهرم قوی و همه‌جانبه برای رشد در همه ابعاد است، مسأله مصلح جهانی حضرت مهدی (ع) که در هرزمانی مطرح بوده و در هر دینی از آن به نوعی سخن به میان آمده و در اسلام از آن به عنوان یک اصل مهم انقلابی یاد می‌شود، دارای ابعاد گوناگون است».

۶. حجت الاسلام و المسلمین ملکی راد؛

محمود ملکی راد حجت الاسلام و المسلمین محمود ملکی راد، در کتاب «خانواده و زمینه‌سازی ظهور» در این‌باره گفته است: «برای آماده‌سازی زمینه‌های ظهور به برنامه‌ای منظم نیاز است که در آن اهداف، مسیر حرکت و راهبردها، سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها مشخص شده باشد. این امر در مرحله اجرا نیز به تخصیص منابع، نظارت و کنترل مستمر بر کلیه فعالیت‌ها نیازمند است. این برنامه راهبردی از چند مرحله ذیل تشکیل می‌شود: بررسی فرصت‌ها و تهدیدها و نقاط ضعف و قوت؛ مشخص کردن اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت؛ تدوین سیاست‌های مورد نیاز بر اساس اهداف و راهبرد تعیین شده. برای تدوین راهبرد آماده‌سازی زمینه‌های ظهور، باید اهداف بر اساس درک درستی از جهانبینی، ایدئولوژی، معیارها و ارزش‌های اعتقادی مشخص شوند. برخی راهبردهای آماده‌سازی زمینه‌های ظهور عبارت‌اند از: خودسازی فردی و اجتماعی و حرکت به سمت انسان کامل (امام زمان(ع)) و کسب رضایت الهی؛ جهت‌دهی تمام فعالیت‌ها به سمت آماده‌سازی زمینه‌های ظهور؛ گسترش نظارت عمومی و فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر برای هدایت انسان‌ها در تمامی ابعاد؛ مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی برای استقرار نظامی مبتنی بر قسط و عدل؛ ایجاد نهضت‌های آزادی‌خواه، ظلم‌ستیز و عدالت‌خواه؛ گسترش فرهنگ مهدویت و شناخت آسیب‌های فرارو و خنثی کردن برداشت‌های انحرافی از آن؛ آماده کردن خود و جامعه در ابعاد مختلف برای ظهور منجی عالم(ع). در اجرای راهبرد آماده‌سازی، همه مردم باید خود را به اهداف نظام ارزشی دینی متعهد بدانند. اگر مردم راهبرد آماده‌سازی را درک نکنند و به آن اطمینان نداشته باشند و خود را متعهد ندانند، تلاش‌هایی که در این زمینه صورت می‌گیرد، با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود و با موفقیت اجرا نخواهد شد؛ در نتیجه لازم است مردم معتقد به امام زمان(ع)، زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم کنند. در این زمینه خانواده نقش مهم‌تری از سایر نهادهای تعلیم و تربیت دارد؛ بدین جهت در این نوشتار به نقش خانواده در تربیت مهدوی به منظور فراهم کردن بستر و زمینه برای ظهور بحث و گفتگو می‌شود».

۷. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «ظهور امام زمان (ع) وابسته به شرایط و مصالح خاصی است، ولی آنچه که مربوط به شیعیان حضرت می‌شود این است که؛ اولاً: خود را اصلاح نموده و با شرایط حکومت و عصر ظهور حضرت وفق دهیم. ثانیاً: در جامعه، برای ظهور حضرت زمینه‌سازی کنیم و درصدد اصلاح مردم در حدّ توان خود برآییم تا شرایط فراهم شود و به دست توانای حضرت موانع کلّی برطرف شده و شرایط اساسی برای حکومت عدل جهانی ایجاد گردد. لذا فرموده‌اند: منتظران مصلح خود افرادی صالحند. ثالثاً: هرگز دعا و استغاثه به درگاه الهی را فراموش نکنیم که در ظهور حضرت -مطابق روایات- تأثیر به سزایی دارد».

۸. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «انقلاب حضرت مهدی (ع) هم‌چون دیگر انقلاب‌ها، بدون مقدمه و زمینه‌سازی به وجود نمی‌آید، بلکه در آستانه ظهور، حرکت‌هایی پا می‌گیرد و زمینه را برای ظهور آن حضرت فراهم می‌آورد. بخش عمده‌ای از روایاتی که درباره رویدادهای پیش از ظهور و یاران حضرت مهدی (ع) آمده است، درباره ایران و ایرانیان است که با تعبیرات گوناگونی مانند: اهل فارس، عجم، اهل خراسان، اهل قم، اهل طالقان، اهل ری و... بیان شده است. با بررسی مجموع این روایات به این نتیجه می‌رسیم که در کشور ایران، پیش از ظهور، نظامی الهی و مدافع ائمه معصومین (ع) برپا می‌گردد که موردنظر امام زمان (ع) است و نیز مردم ایران، نقش عمده‌ای در قیام آن حضرت دارند. رسول خدا (ص) می‌فرماید: "مردمی از مشرق‌زمین قیام می‌کنند و زمینه را برای قیام حضرت مهدی (ع) فراهم می‌سازند". نیز می‌فرماید: "پرچم‌های سیاهی از سمت مشرق خواهد آمد که دل‌های آنان همانند پاره‌های آهن است؛ پس هرکس از حرکت آنان آگاهی یافت، به سوی آنان برود و با آنان بیعت کند؛ هرچند لازم باشد که بر روی یخ حرکت کند". امام باقر (ع) می‌فرماید: "گویا قومی را می‌بینم که در مشرق قیام کرده‌اند و حق را می‌طلبند، ولی حق را به آنان نمی‌دهند. بار دیگر طلب می‌کنند ولی باز به آنان واگذار نمی‌کنند. در این حالت، شمشیرها را از نیام کشیده، بر شانه می‌گذارند که در این هنگام، دشمن خواسته آنان را می‌پذیرد، ولی آنان نمی‌پذیرند و قیام می‌کنند و حق را واگذار نمی‌کنند، مگر به صاحب امر. کشتگان آنان شهیدند و اگر من آنان را درک می‌کردم، خودم را برای صاحب این امر آماده می‌کردم". در این روایات، به روشنی از برپایی قیام‌ها و انقلاب‌هایی در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) خبر داده شده است. همه روایات بر این نکته اتفاق دارند که پیش از ظهور مهدی(ع) حکومتی به رهبری یکی از صالحان، که گمان می‌رود از فرزندان پیامبر (ص) هم باشد، در ناحیه مشرق تشکیل می‌گردد و زمینه ظهور را مهیا می‌سازد و این حکومت، تا ظاهر شدن حضرت مهدی (ع) و تسلیم آن به حضرت ایشان ادامه می‌یابد. بر همین اساس، برخی تشکیل دولت شیعی‌مذهب صفویه را که پس از قرن‌ها استیلای حاکمان مستبد و متعصب عامی مذهب، روی کار آمد، همان دولتی دانسته‌اند که در روایات، از جمله زمینه‌سازان حکومت مهدی(ع) به شمار آمده است».

۹. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «ظهور امام زمان (ع) به شرایط و مصالح خاصی بستگی دارد، ولی آنچه مربوط به شیعیان آن حضرت می‌شود این است که: نفس خود را اصلاح و خود را آماده پذیرش حکومت جهانی امام نمایند؛ برای ظهور حضرت، زمینه‌سازی و سعی کنیم مردم را اصلاح نماییم با امر به معروف و نهی از منکر تا شرایط فراهم شود و به دست توانای آن حضرت، موانع برطرف و شرایط اساسی، برای حکومت عدل جهانی ایجاد شود؛ هرگز دعا و استغاثه به درگاه الهی را فراموش نکنیم که براساس روایات، برای تعجیل در ظهور حضرت تأثیر بسیاری دارد؛ انتظار یعنی چشم به راه بودن. ظهور حضرت مهدی (ع) و انتظار فرج به معنای انتظار گشایش کارها و حل آنها از جانب خداوند است. انتظار مثبت، انتظاری است که در آن هر فرد، نسبت به خود و جامعه، مسئول است. این انتظار، عبادت شمرده می‌شود و باعث ایجاد امید در بین مؤمنان می‌گردد. منتظر واقعی کسی است که با امید و انگیزه، منتظر پیروزی حق بر باطل و مظلوم بر ظالم است و هیچ‌گونه یأس و ناامیدی به خود راه نمی‌دهد و یقین دارد که وعده خدا قطعی است و سرانجام، امام زمان (ع) ظهور خواهد کرد».

پرسش‌های وابسته

1. زمینه‌‏سازان ظهور امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
2. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
3. دنیا و مردم چه شرایطی باید داشته باشند تا امام مهدی ظهور کنند؟ (پرسش)
4. مردم چه نقشی در زمینه‌سازی ظهور دارند؟ (پرسش)
5. چرا باید برای ظهور امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ (پرسش)
6. چگونه می‌توان برای ظهور امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ (پرسش)
7. چه نوع آمادگی برای رسیدن به حکومت عدل جهانی لازم است؟ (پرسش)
8. زمینه‌‏سازان ظهور چه ویژگی‌هایی دارند؟ (پرسش)
9. آیا جهانی شدن اقتصاد و ارتباطات زمینه‌های ظهور امام مهدی را فراهم نمی‌کند؟ (پرسش)
10. آیا انقلاب اسلامی ایران زمینه‌ساز ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
11. انقلاب اسلامی ایران چه نقشی در امر قیام و ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
12. کشور عزیز ما ایران در زمینه‌‏سازی ظهور حضرت ولی عصر چه نقشی داشته است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.