امام علی در معارف و سیره معصومان

مقدمه

حضرت فاطمه (س)‌- خطاب به مردمی که برای گرفتن بیعت از امام علی S در خانه‌اش اجتماع کرده بودند-: گروهی بد انجمن‌تر از شما سراغ ندارم. جنازه پیامبر خدا را بر روی دست ما رها کردید و حکومت را بین خودتان تمام کردید و ما را به فرمانروایی برنگزیدید و برای ما حقی قائل نشدید. گویی که شما آنچه [پیامبر خدا] در روز غدیر خم فرمود، نمی‌دانید. سوگند به خدا، در آن روز، پیمان فرمانروایی را برای او بست تا بدین وسیله، امید شما را از حکومت، قطع کند؛ اما شما رابطه بین خود و پیامبرتان را قطع کردید، و خداوند، بین ما و شما در دنیا و آخرت، حساب خواهد کشید^[۱].

امام حسن S‌- در خطبه‌ای پس از شهادت پدرش-: ای مردم! دیروز مردی از شما جدا شد که پیشینیان بر او پیشی نگرفتند و پسینیان به او نرسیدند. پیامبر خدا، او را گسیل می‌داشت و پرچم را به او می‌سپرد و تا خداوند، پیروزی را نصیبش نمی‌کرد، بر نمی‌گشت و همواره، جبرئیل S از سمت راست و میکائیل S در سمت چپش بودند. از زرد و سفید (طلا و نقره یا درهم و دینار)، جز هفت صد درهم- که از حقوقش [از بیت المالْ‌] زیاد آمده بود و می‌خواست با آن، خدمتکاری بخرد- باقی نگذاشت^[۲].

تاریخ دمشق‌- به نقل از یکی از آزادشدگانِ حذیفه-: حسین بن علی (ع) در ایام حج، بازوی مرا گرفته بود و می‌رفتیم. مردی پشت سرِ ما بود و می‌گفت: "پروردگارا! او و مادرش را بیامرز". و این کار را ادامه داد [و مرتب می‌گفت‌]. حسین S بازوی مرا رها کرد و رو به آن مرد کرد و فرمود: "امروز ما را بسیار اذیت کردی. برای من و مادرم طلب بخشش می‌کنی و پدرم را رها می‌کنی، در حالی که پدرم از من و مادرم بهتر بود؟!"^[۳].

امام زین العابدین S‌- از سخنان او در مجلس یزید-: من فرزند علی مرتضایم. من فرزند کسی هستم که بینی‌ها را به خاک مالید تا آنکه بگویند: خدایی جز" الله" نیست. من فرزند کسی هستم که در پیش چشم پیامبر خدا، با دو شمشیر جنگید و با دو نیزه ضربه زد، دو بار هجرت کرد، دو بار بیعت کرد، بر دو قبله نماز گزارْد، در بَدر و حُنین جنگید و به اندازه یک پلک بر هم زدن، بر خدا کفر نورزید. من فرزند شایسته‌ترینِ مؤمنان، وارث پیامبران، ریشه‌کن کننده ملحدان، سرورِ مؤمنان، نور مجاهدان، زینت عبادت‌کنندگان، تاجِ گریه‌کنندگان، بردبارترینِ بردباران، برترینِ قیام کنندگان از آل یاسین و پیامبرِ پروردگار جهانیانم. من فرزند آن تأیید شده با جبرئیل S و یاری شده توسط میکائیل S هستم. منم فرزند پاسدار حریم مسلمانان، کشنده پیمان‌شکنان و ستمکاران و منحرفان، جهادکننده با دشمنانش در جنگ، پر افتخارترینِ همه قریشیان و اولین کس از مؤمنان که به خدا فرا خوانده شد و پاسخ داد، پیش‌گامِ پیش‌گامان، شکننده تجاوزکاران، نابود کننده مشرکان، تیری از ترکش خدا علیه منافقان، زبان حکمتِ پرستندگان، یاور دین خدا، ولی امر خدا، بوستان حکمت الهی، و خزانه دانش خدایی. او که پُر گذشت، بخشنده، شوخ طبع، زیرک ابطحی، خشنود خوشایند، پیش‌قدمِ رادمرد، صبر کننده روزه‌دار، پاک نمازگزار، دلیرِ دست و دلْ باز، قطع کننده نسل‌ها [ی دشمنان‌] و پراکنده کننده احزاب است؛ استوارْ دل‌ترینِ آنان، چابک‌سوارترینِ آنان، در سخن گفتن، جسورترینِ آنان و در تصمیم و اراده، محقق‌سازترین آنان، در قوت قلب، شدیدترین است؛ شیری شجاع و بارانی سیل‌آساست. در جنگ‌ها، هنگامی که شمشیرها در هم آمیختند و عنان اسبان به هم نزدیک شد، چون سنگ آسیا، آنان را خُرد می‌کند و چون توفان، آنان را درهم می‌کوبد؛ شیر حجاز، صاحب اعجاز، پهلوان عِراق، راهبر بر اساس نص و بر پایه شایستگی است؛ مکی، مدنی، ابطحی تهامی، خیفی، عقبه‌ای، بدری، احدی، شجری (بیعت کننده در صلح حدیبیه در زیر درخت)، مهاجری، از بین عرب‌ها سرور آنان، و در هنگامه جنگ شیر آن بود. وارث اهل مَشعر، پدر سبطین (حسن و حسین (ع))، به وجود آورنده شگفتی‌ها، پراکنده کننده لشکرها، اخترِ درخشنده، نور مستمر، شیر پیروز خدا، خواسته هر خواهنده، و پیروز بر هر پیروزی، او جد من علی بن ابی طالب S است^[۴].

امام باقر S: خداوند عز و جل علی S را بین خود و خلقش نشانه قرار داد. هر کس او را شناخت، مؤمن است، و آنکه او را منکر شد، کافر است. آنکه او را نشناخت، گم‌راه است، و آنکه چیزی در کنار او مطرح کرد، مشرک است. هرکس با دوستی او بیاید، به بهشت در خواهد آمد، و آنکه با دشمنی او بیاید، به دوزخ خواهد رفت^[۵].

امام صادق S‌- به یونس بن ابی وهب-: بدان که امیر مؤمنان در نزد خداوند، از همه امامانْ برتر است و ثواب او به اندازه همه کارهای ائمه است و آنان، به مقدار کردارهایشان برتری داده شده‌اند^[۶].

امام کاظم S: علی S، دری از درهای هدایت است. هر کس از در علی S وارد شود، مؤمن است، و هر کس از آن خارج شود، کافر است، و هر کس نه از آن وارد شود و نه خارج شود، جزو گروهی است که خداوند درباره آنان، تصمیم خواهد گرفت^[۷].

امام رضا S‌- در پاسخ پرسش مأمون از اصل اسلام، نوشت-: راهنمای پس از او (پیامبر خدا) و حجت بر مؤمنان و متصدی کارهای مسلمانان، گوینده از قرآن، دانا به احکام، برادر، جانشین، وصی و ولی او، آنکه نسبت به او، چون هارون نسبت به موسی S است؛ یعنی امیر مؤمنان، پیشوای متقیان، رهبر سپید رویان، برترینِ وصی‌ها، وارث دانش پیامبران و رسولان، علی بن ابی طالب S است^[۸].

امام جواد S: پیامبر خدا به علی S هزار کلمه آموخت که هر کلمه‌ای، هزار کلمه می‌گشاید^[۹].

امام هادی S‌- در زیارت صاحب الزمان S- پروردگارا! بر ولی خود و رهبر دینت و بر پا دارنده قسط پس از پیامبرت، علی بن ابی طالب، امیر مؤمنان، پیشوای پرهیزگاران، سرور وصی‌ها، فرمانده دین، رهبر سپید رویان، قبله عارفان، پرچم هدایت‌یافتگان، دستاویز محکم تو، ریسمان استوارت و جانشین پیامبرت بر همه‌ مردم و وصی او در دنیا و در امور دین، درود فرست^[۱۰].

امام عسکری S‌- در سلام بر امام علی S-: پروردگارا! سلام فرست بر امیر مؤمنان، علی بن ابی طالب، برادر، وصی، ولی، برگزیده، و وزیر پیامبرت، امانتدار دانش او، جایگاه راز او، باب حکمتش، گوینده به حجت او، فراخوان به دین او، جانشینش در بین امتش، کنار زننده رنج از چهره‌اش، شکننده کافران و سرکوب کننده فاجران؛ آنکه او را نسبت به پیامبرت چون هارون نسبت به موسی S قرار دادی. پروردگارا دوست بدار آن را که دوست می‌دارد، و دشمن بدار آن را که دشمنش می‌دارد. آن را که یاری‌اش کرده، یاری کن، و آن را که تنهایش گذاشته، تنها بگذار. بر هر که از پیشینیان یا پسینیان که او را دشمن داشته، لعنت فرست. بهترین درودی را که به‌یکی از وصی‌های پیامبرانت فرستاده‌ای، بر او نثار کن، ای پروردگار جهانیان!^[۱۱]

امام مهدی S‌- در دعایش-: پروردگارا!... بر امیر مؤمنان، وارث پیامبران، رهبر سپید رویان، سرور وصی‌ها، و حجت پروردگار جهانیان، درود فرست^[۱۲].^[۱۳]

جستارهای وابسته

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

↑ «فاطمة (س) بنت رسول الله a- خِطاباً لِقَومٍ وَقَفوا خَلفَ بابِ بَیتِها لِأَخذِ البَیعَةِ مِنَ الإِمامِ عَلِی S-: لا عَهدَ لی بِقَومٍ أسوَأَ مَحضَراً مِنکم؛ تَرَکتُم رَسولَ اللهِ a جِنازَةً بَینَ أیدینا، وقَطَعتُم أمرَکم فیما بَینَکم، ولَم تُؤَمرونا، ولَم تَرَوا لَنا حَقاً، کأَنکم لَم تَعلَموا ما قالَ یومَ غَدیرِ خُم! وَاللهِ لَقَد عَقَدَ لَهُ یومَئِذٍ الوَلاءَ؛ لِیقطَعَ مِنکم بِذلِک مِنهَا الرجاءَ، ولکنکم قَطَعتُمُ الأَسبابَ بَینَکم وبَینَ نَبِیکم، وَاللهُ حَسیبٌ بَینَنا وبَینَکم فِی الدنیا وَالآخِرَةِ» (الاحتجاج، ج ۱، ص ۲۰۲، ح ۳۷).
↑ «الإمام الحسن S- فی خُطبَةٍ لَهُ بَعدَ استِشهادِ أبیهِ S-: یا أیهَا الناسُ! لَقَد فارَقَکم أمسِ رَجُلٌ ما سَبَقَهُ الأَولونَ، ولایدرِکهُ الآخِرونَ، ولَقَد کانَ رَسولُ اللهِ a یبعَثُهُ المَبعَثَ فُیعطیهِ الرایةَ، فَما یرجِعُ حَتی‌ یفتَحَ اللهُ عَلَیهِ، جِبریلُ عَن یمینِهِ، ومیکائیلُ عَن شِمالِهِ، ما تَرَک بَیضاءَ ولا صَفراءَ إلاسَبعَمِئَةِ دِرهَمٍ فَضَلَت مِن عَطائِهِ، أرادَ أن یشتَرِی بِها خادِماً» (المصنف، ابن أبی شیبة، ج ۷، ص ۵۰۲، ح ۴۲).
↑ تاریخ دمشق، ج ۱۴، ص ۱۸۳.
↑ «الإمام زین العابدین S- مِن کلامِهِ فی مَجلِسِ یزیدَ-: أنَا ابنُ عَلِی المُرتَضی‌، أنَا ابنُ مَن ضَرَبَ خَراطیمَ الخَلقِ حَتی‌ قالوا لا إلهَ إلااللهُ، أنَا ابنُ مَن ضَرَبَ بَینَ یدَی رَسولِ اللهِ a بِسَیفَینِ، وطَعَنَ بِرُمحَینِ، وهاجَرَ الهِجرَتَینِ، وبایعَ البَیعَتَینِ، وصَلی القِبلَتَینِ، وقاتَلَ بِبَدرٍ وحُنَینٍ، ولَم یکفُر بِاللهِ طَرفَةَ عَینٍ، أنَا ابنُ صالِحِ المُؤمِنینَ، ووارِثِ النبِیینَ، وقامِعِ المُلحِدینَ، ویعسوبِ المُسلِمینَ، ونورِ المُجاهِدینَ، وزَینِ العابِدینَ، وتاجِ البَکائینَ، وأصبَرِ الصابِرینَ، وأفضَلِ القائِمینَ مِن آلِ یاسینَ، ورَسولِ رَب العالَمینَ. أنَا ابنُ المُؤَیدِ بِجَبرَئیلَ، المَنصورِ بِمیکائیلَ، أنَا ابنُ المُحامی عَن حَرَمِ المُسلِمینَ، وقاتِلِ الناکثینَ وَالقاسِطینَ وَالمارِقینَ، وَالمُجاهِدِ أعداءَهُ الناصِبینَ، وأفخَرِ مَن مَشی‌ مِن قُرَیشٍ أجمَعینَ، وأولِ مَن أجابَ وَاستَجابَ للهِ مِنَ المُؤمِنینَ، وأقدَمِ السابِقینَ، وقاصِمِ المُعتَدینَ، ومُبیرِ المُشرِکینَ، وسَهمٍ مِن مَرامِی اللهِ عَلَی المُنافِقینَ، ولِسانِ حِکمَةِ العابِدینَ، ناصِرِ دینِ اللهِ، ووَلِی أمرِ اللهِ، وبُستانِ حِکمَةِ اللهِ، وعَیبَةِ عِلمِ اللهِ. سَمِحٌ، سَخِی، بُهلولٌ زَکی أبطَحِی رَضِی مَرضِی، مِقدامٌ هَمامٌ، صابِرٌ صَوامٌ، مُهَذبٌ قَوامٌ، شُجاعٌ قَمقامٌ، قاطِعُ الأَصلابِ، ومُفَرقُ الأَحزابِ، أربَطُهُم جَناناً، وأطبَقُهُم عِناناً، وأجرَأُهُم لِساناً، وأمضاهُم عَزیمَةً، وأشَدهُم شَکیمَةً، أسدٌ باسِلٌ، وغَیثٌ هاطِلٌ. یطحَنُهُم فِی الحُروبِ- إذَا ازدَلَفَتِ الأَسِنةُ وقَرُبَتِ الأَعِنةُ- طَحنَ الرحی‌، ویذروهُم ذَروَ الریحِ الهَشیمِ، لَیثُ الحِجازِ، وصاحِبُ الإِعجازِ، وکبشُ العِراقِ، الإِمامُ بِالنص وَالاستِحقاقِ، مَکی مَدَنِی، أبطَحِی تِهامِی، خَیفِی عَقَبِی، بَدرِی احُدِی، شَجَرِی مُهاجِرِی، مِنَ العَرَبِ سَیدُها، ومِنَ الوَغی‌ لَیثُها. وارِثُ المَشعَرَینِ، وأبُو السبطَینِ الحَسَنِ وَالحُسَینِ، مَظهَرُ العَجائِبِ، ومُفَرقُ الکتائِبِ، وَالشهابُ الثاقبُ، وَالنورُ العاقِبُ، أسَدُ اللهِ الغالِبُ، مَطلوبُ کل طالِبٍ، غالِبُ کل غالِبٍ، ذاک جَدی عَلِی بنُ أبی طالِبٍ» (مقتل الحسین، خوارزمی، ج ۲، ص ۷۰).
↑ «الإمام الباقر S: إن اللهَ عَز وجَل نَصَبَ عَلِیاً S عَلَماً بَینَهُ وبَینَ خَلقِهِ، فَمَن عَرَفَهُ کانَ مُؤمِناً، ومَن أنکرَهُ کانَ کافِراً، ومَن جَهِلَهُ کانَ ضالاً، ومَن نَصَبَ مَعَهُ شَیئاً کانَ مُشرِکاً، ومَن جاءَ بِوِلایتِهِ دَخَلَ الجَنةَ، ومَن جاءَ بِعَداوَتِهِ دَخَلَ النارَ» (الکافی، ج ۲، ص ۳۸۸، ح ۲۰).
↑ «الإمام الصادق S- لِیونُسَ بنِ أبی وَهبٍ-: اعلَم أن أمیرَ المُؤمِنینَ S أفضَلُ عِندَ اللهِ مَن الأِئِمةِ کلهِم، ولَهُ ثَوابُ أعمالِهِم، وعَلی‌ قَدرِ أعمالِهِم فُضلوا» (الکافی، ج ۴، ص ۵۸۰، ح ۳).
↑ «الإمام الکاظم S: إن عَلِیاً S بابٌ مِن أبوابِ الهُدی‌؛ فَمَن دَخَلَ مِن بابِ عَلِی کانَ مُؤمِناً، ومَن خَرَجَ مِنهُ کانَ کافِراً، ومَن لَم یدخُل فیهِ ولَم یخرُج مِنهُ کانَ فِی الطبَقَةِ الذینَ لِلهِ فیهِمُ المَشیئَةُ» (الکافی، ج ۲، ص ۳۸۸، ح ۱۸).
↑ «الإمام الرضا S- فی کتابِهِ إلَی المَأمونِ حینَ سَأَلَهُ عَن مَحضِ الإِسلامِ-: إن الدلیلَ بَعدَهُ‌ [رَسولِ الله a‌] وَالحُجةَ عَلَی المُؤمِنینَ، وَالقائِمَ بِأَمرِ المُسلِمینَ، وَالناطِقَ عَنِ القُرآنِ، وَالعالِمَ بِأَحکامِهِ، أخوهُ وخَلیفَتُهُ ووَصِیهُ ووَلِیهُ، وَالذی کانَ مِنهُ بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسی‌، عَلِی بنُ أبی‌طالِبٍ S أمیرُالمُؤمِنینَ، وإمامُ المُتقینَ، وقائِدُ الغُر المُحَجلینَ، وأفضَلُ الوَصِیینَ، ووارِثُ عِلمِ النبِیینَ وَالمُرسَلینَ» (عیون أخبار الرضا S، ج ۲، ص ۱۲۲، ح ۱).
↑ «الإمام الجواد S: عَلمَ رَسولُ اللهِ a عَلِیاً S ألفَ کلِمَةٍ، کل کلِمَةٍ یفتَحُ ألفَ کلِمَةٍ» (الخصال، ص ۶۵۰، ح ۴۶).
↑ «الإمام الهادی S- فی زِیارَةِ صاحِبِ الأَمرِ S-: اللهُم وصَل عَلی‌ وَلِیک، ودَیانِ دینِک، وَالقائِمِ بِالقِسطِ مِن بَعدِ نَبِیک عَلِی بنِ أبی طالِبٍ أمیرِ المُؤمِنینَ، وإمامِ المُتقینَ، وسَیدِ الوَصِیینَ، ویعسوبِ الدینِ، وقائِدِ الغُر المُحَجلینَ، قِبلَةِ العارِفینَ، وعَلَمِ المُهتَدینَ، وعُروَتِک الوُثقی‌، وحَبلِک المَتینِ، وخَلیفَةِ رَسولِک عَلَی الناسِ أجمَعینَ، ووَصِیهِ فِی الدنیا وَالدینِ» (مصباح الزائر، ص ۴۷۷).
↑ «الإمام العسکری S- فِی الصلاةِ عَلَی الإِمامِ عَلِی S-: اللهُم صَل عَلی‌ أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِی بنِ أبی طالِبٍ، أخی نَبِیک، ووَصِیهِ، ووَلِیهِ، وصَفِیهِ، ووَزیرِهِ، ومُستَودَعِ عِلمِهِ، ومَوضِعِ سِرهِ، وبابِ حِکمَتِهِ، وَالناطِقِ بِحُجتِهِ، وَالداعی إلی‌ شَریعَتِهِ، وخَلیفَتِهِ فی امتِهِ، ومُفَرجِ الکرَبِ عَن وَجهِهِ، قاصِمِ الکفَرَةِ، ومُرغِمِ الفَجَرَةِ، الذی جَعَلتَهُ مِن نَبِیک بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسی‌. اللهُم والِ مَن والاهُ، وعادِ مَن عاداهُ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ، وَاخذُل مَن خَذَلَهُ، وَالعَن مَن نَصَبَ لَهُ مِنَ الأَولینَ وَالآخِرینَ، وصَل عَلَیهِ أفضَلَ ما صَلیتَ عَلی‌ أحَدٍ مِن أوصِیاءِ أنبِیائِک یا رَب العالَمینَ» (مصباح المتهجد، ص ۴۰۰، ح ۵۲۲).
↑ «الإمام المهدی S- فی دُعائِهِ-: اللهُم... وصَل عَلی‌ أمیرِ المُؤمِنینَ، ووارِثِ المُرسَلینَ، وقائِدِ الغُر المُحَجلینَ، وسَیدِ الوَصِیینَ، وحُجةِ رَب العالَمینَ» (مصباح المتهجد، ص ۴۰۶، ح ۵۳۴).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۶۴۷-۶۵۳.

[1] «فاطمة (س) بنت رسول الله a- خِطاباً لِقَومٍ وَقَفوا خَلفَ بابِ بَیتِها لِأَخذِ البَیعَةِ مِنَ الإِمامِ عَلِی S-: لا عَهدَ لی بِقَومٍ أسوَأَ مَحضَراً مِنکم؛ تَرَکتُم رَسولَ اللهِ a جِنازَةً بَینَ أیدینا، وقَطَعتُم أمرَکم فیما بَینَکم، ولَم تُؤَمرونا، ولَم تَرَوا لَنا حَقاً، کأَنکم لَم تَعلَموا ما قالَ یومَ غَدیرِ خُم! وَاللهِ لَقَد عَقَدَ لَهُ یومَئِذٍ الوَلاءَ؛ لِیقطَعَ مِنکم بِذلِک مِنهَا الرجاءَ، ولکنکم قَطَعتُمُ الأَسبابَ بَینَکم وبَینَ نَبِیکم، وَاللهُ حَسیبٌ بَینَنا وبَینَکم فِی الدنیا وَالآخِرَةِ» (الاحتجاج، ج ۱، ص ۲۰۲، ح ۳۷).

[2] «الإمام الحسن S- فی خُطبَةٍ لَهُ بَعدَ استِشهادِ أبیهِ S-: یا أیهَا الناسُ! لَقَد فارَقَکم أمسِ رَجُلٌ ما سَبَقَهُ الأَولونَ، ولایدرِکهُ الآخِرونَ، ولَقَد کانَ رَسولُ اللهِ a یبعَثُهُ المَبعَثَ فُیعطیهِ الرایةَ، فَما یرجِعُ حَتی‌ یفتَحَ اللهُ عَلَیهِ، جِبریلُ عَن یمینِهِ، ومیکائیلُ عَن شِمالِهِ، ما تَرَک بَیضاءَ ولا صَفراءَ إلاسَبعَمِئَةِ دِرهَمٍ فَضَلَت مِن عَطائِهِ، أرادَ أن یشتَرِی بِها خادِماً» (المصنف، ابن أبی شیبة، ج ۷، ص ۵۰۲، ح ۴۲).

[3] تاریخ دمشق، ج ۱۴، ص ۱۸۳.

[4] «الإمام زین العابدین S- مِن کلامِهِ فی مَجلِسِ یزیدَ-: أنَا ابنُ عَلِی المُرتَضی‌، أنَا ابنُ مَن ضَرَبَ خَراطیمَ الخَلقِ حَتی‌ قالوا لا إلهَ إلااللهُ، أنَا ابنُ مَن ضَرَبَ بَینَ یدَی رَسولِ اللهِ a بِسَیفَینِ، وطَعَنَ بِرُمحَینِ، وهاجَرَ الهِجرَتَینِ، وبایعَ البَیعَتَینِ، وصَلی القِبلَتَینِ، وقاتَلَ بِبَدرٍ وحُنَینٍ، ولَم یکفُر بِاللهِ طَرفَةَ عَینٍ، أنَا ابنُ صالِحِ المُؤمِنینَ، ووارِثِ النبِیینَ، وقامِعِ المُلحِدینَ، ویعسوبِ المُسلِمینَ، ونورِ المُجاهِدینَ، وزَینِ العابِدینَ، وتاجِ البَکائینَ، وأصبَرِ الصابِرینَ، وأفضَلِ القائِمینَ مِن آلِ یاسینَ، ورَسولِ رَب العالَمینَ. أنَا ابنُ المُؤَیدِ بِجَبرَئیلَ، المَنصورِ بِمیکائیلَ، أنَا ابنُ المُحامی عَن حَرَمِ المُسلِمینَ، وقاتِلِ الناکثینَ وَالقاسِطینَ وَالمارِقینَ، وَالمُجاهِدِ أعداءَهُ الناصِبینَ، وأفخَرِ مَن مَشی‌ مِن قُرَیشٍ أجمَعینَ، وأولِ مَن أجابَ وَاستَجابَ للهِ مِنَ المُؤمِنینَ، وأقدَمِ السابِقینَ، وقاصِمِ المُعتَدینَ، ومُبیرِ المُشرِکینَ، وسَهمٍ مِن مَرامِی اللهِ عَلَی المُنافِقینَ، ولِسانِ حِکمَةِ العابِدینَ، ناصِرِ دینِ اللهِ، ووَلِی أمرِ اللهِ، وبُستانِ حِکمَةِ اللهِ، وعَیبَةِ عِلمِ اللهِ. سَمِحٌ، سَخِی، بُهلولٌ زَکی أبطَحِی رَضِی مَرضِی، مِقدامٌ هَمامٌ، صابِرٌ صَوامٌ، مُهَذبٌ قَوامٌ، شُجاعٌ قَمقامٌ، قاطِعُ الأَصلابِ، ومُفَرقُ الأَحزابِ، أربَطُهُم جَناناً، وأطبَقُهُم عِناناً، وأجرَأُهُم لِساناً، وأمضاهُم عَزیمَةً، وأشَدهُم شَکیمَةً، أسدٌ باسِلٌ، وغَیثٌ هاطِلٌ. یطحَنُهُم فِی الحُروبِ- إذَا ازدَلَفَتِ الأَسِنةُ وقَرُبَتِ الأَعِنةُ- طَحنَ الرحی‌، ویذروهُم ذَروَ الریحِ الهَشیمِ، لَیثُ الحِجازِ، وصاحِبُ الإِعجازِ، وکبشُ العِراقِ، الإِمامُ بِالنص وَالاستِحقاقِ، مَکی مَدَنِی، أبطَحِی تِهامِی، خَیفِی عَقَبِی، بَدرِی احُدِی، شَجَرِی مُهاجِرِی، مِنَ العَرَبِ سَیدُها، ومِنَ الوَغی‌ لَیثُها. وارِثُ المَشعَرَینِ، وأبُو السبطَینِ الحَسَنِ وَالحُسَینِ، مَظهَرُ العَجائِبِ، ومُفَرقُ الکتائِبِ، وَالشهابُ الثاقبُ، وَالنورُ العاقِبُ، أسَدُ اللهِ الغالِبُ، مَطلوبُ کل طالِبٍ، غالِبُ کل غالِبٍ، ذاک جَدی عَلِی بنُ أبی طالِبٍ» (مقتل الحسین، خوارزمی، ج ۲، ص ۷۰).

[5] «الإمام الباقر S: إن اللهَ عَز وجَل نَصَبَ عَلِیاً S عَلَماً بَینَهُ وبَینَ خَلقِهِ، فَمَن عَرَفَهُ کانَ مُؤمِناً، ومَن أنکرَهُ کانَ کافِراً، ومَن جَهِلَهُ کانَ ضالاً، ومَن نَصَبَ مَعَهُ شَیئاً کانَ مُشرِکاً، ومَن جاءَ بِوِلایتِهِ دَخَلَ الجَنةَ، ومَن جاءَ بِعَداوَتِهِ دَخَلَ النارَ» (الکافی، ج ۲، ص ۳۸۸، ح ۲۰).

[6] «الإمام الصادق S- لِیونُسَ بنِ أبی وَهبٍ-: اعلَم أن أمیرَ المُؤمِنینَ S أفضَلُ عِندَ اللهِ مَن الأِئِمةِ کلهِم، ولَهُ ثَوابُ أعمالِهِم، وعَلی‌ قَدرِ أعمالِهِم فُضلوا» (الکافی، ج ۴، ص ۵۸۰، ح ۳).

[7] «الإمام الکاظم S: إن عَلِیاً S بابٌ مِن أبوابِ الهُدی‌؛ فَمَن دَخَلَ مِن بابِ عَلِی کانَ مُؤمِناً، ومَن خَرَجَ مِنهُ کانَ کافِراً، ومَن لَم یدخُل فیهِ ولَم یخرُج مِنهُ کانَ فِی الطبَقَةِ الذینَ لِلهِ فیهِمُ المَشیئَةُ» (الکافی، ج ۲، ص ۳۸۸، ح ۱۸).

[8] «الإمام الرضا S- فی کتابِهِ إلَی المَأمونِ حینَ سَأَلَهُ عَن مَحضِ الإِسلامِ-: إن الدلیلَ بَعدَهُ‌ [رَسولِ الله a‌] وَالحُجةَ عَلَی المُؤمِنینَ، وَالقائِمَ بِأَمرِ المُسلِمینَ، وَالناطِقَ عَنِ القُرآنِ، وَالعالِمَ بِأَحکامِهِ، أخوهُ وخَلیفَتُهُ ووَصِیهُ ووَلِیهُ، وَالذی کانَ مِنهُ بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسی‌، عَلِی بنُ أبی‌طالِبٍ S أمیرُالمُؤمِنینَ، وإمامُ المُتقینَ، وقائِدُ الغُر المُحَجلینَ، وأفضَلُ الوَصِیینَ، ووارِثُ عِلمِ النبِیینَ وَالمُرسَلینَ» (عیون أخبار الرضا S، ج ۲، ص ۱۲۲، ح ۱).

[9] «الإمام الجواد S: عَلمَ رَسولُ اللهِ a عَلِیاً S ألفَ کلِمَةٍ، کل کلِمَةٍ یفتَحُ ألفَ کلِمَةٍ» (الخصال، ص ۶۵۰، ح ۴۶).

[10] «الإمام الهادی S- فی زِیارَةِ صاحِبِ الأَمرِ S-: اللهُم وصَل عَلی‌ وَلِیک، ودَیانِ دینِک، وَالقائِمِ بِالقِسطِ مِن بَعدِ نَبِیک عَلِی بنِ أبی طالِبٍ أمیرِ المُؤمِنینَ، وإمامِ المُتقینَ، وسَیدِ الوَصِیینَ، ویعسوبِ الدینِ، وقائِدِ الغُر المُحَجلینَ، قِبلَةِ العارِفینَ، وعَلَمِ المُهتَدینَ، وعُروَتِک الوُثقی‌، وحَبلِک المَتینِ، وخَلیفَةِ رَسولِک عَلَی الناسِ أجمَعینَ، ووَصِیهِ فِی الدنیا وَالدینِ» (مصباح الزائر، ص ۴۷۷).

[11] «الإمام العسکری S- فِی الصلاةِ عَلَی الإِمامِ عَلِی S-: اللهُم صَل عَلی‌ أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِی بنِ أبی طالِبٍ، أخی نَبِیک، ووَصِیهِ، ووَلِیهِ، وصَفِیهِ، ووَزیرِهِ، ومُستَودَعِ عِلمِهِ، ومَوضِعِ سِرهِ، وبابِ حِکمَتِهِ، وَالناطِقِ بِحُجتِهِ، وَالداعی إلی‌ شَریعَتِهِ، وخَلیفَتِهِ فی امتِهِ، ومُفَرجِ الکرَبِ عَن وَجهِهِ، قاصِمِ الکفَرَةِ، ومُرغِمِ الفَجَرَةِ، الذی جَعَلتَهُ مِن نَبِیک بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسی‌. اللهُم والِ مَن والاهُ، وعادِ مَن عاداهُ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ، وَاخذُل مَن خَذَلَهُ، وَالعَن مَن نَصَبَ لَهُ مِنَ الأَولینَ وَالآخِرینَ، وصَل عَلَیهِ أفضَلَ ما صَلیتَ عَلی‌ أحَدٍ مِن أوصِیاءِ أنبِیائِک یا رَب العالَمینَ» (مصباح المتهجد، ص ۴۰۰، ح ۵۲۲).

[12] «الإمام المهدی S- فی دُعائِهِ-: اللهُم... وصَل عَلی‌ أمیرِ المُؤمِنینَ، ووارِثِ المُرسَلینَ، وقائِدِ الغُر المُحَجلینَ، وسَیدِ الوَصِیینَ، وحُجةِ رَب العالَمینَ» (مصباح المتهجد، ص ۴۰۶، ح ۵۳۴).

[13] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۶۴۷-۶۵۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]