وظایف عام منتظران
منظور از وظایف عام بیان وظیفۀ هر مسلمانی نسبت به امام خود است؛ با قطع نظر از اینکه امام او حضرت مهدی(ع) است یا غیر او و با قطع نظر از اینکه امام او در حال غیبت است یا حضور؛ زیرا این وظیفه مربوط به هر امام واجب‌الطاعه است و بدون شک، شامل امام مهدی(ع) نیز میشود. این وظایف در سه بخش بیان شده است: الف) وظایف معرفتی مانند: شناخت شخصیت و جایگاه، حقوق و شناخت سیره و معارف امام؛ ب) وظایف قلبی و عاطفی مانند: ایمان به امام و کفر به دشمنان او، پذیرش ولایت امام و بیزاری از دشمنان او، محبّت به امام و بغض به دشمنان او، مودّت امام و عداوت با دشمنان او و صلوات بر امام و لعن بر دشمنان او؛ ج) وظایف رفتاری و عملی مانند: تمسّک و اعتصام به امام، تبعیت و اطاعت از امام، معیت با امام، وفاداری در بیعت با امام، اجابت دعوت و پرداخت حقوق مالی امام، تسلیم بودن در برابر امام و جنگ با دشمنان او و انتظار فرج محمد و آل محمد.
معناشناسی
منظور از وظایف عام بیان وظیفۀ هر مسلمانی نسبت به امام خود است؛ با قطع نظر از اینکه امام او حضرت مهدی(ع) است یا غیر او و با قطع نظر از اینکه امام او در حال غیبت است یا حضور؛ زیرا این وظیفه مربوط به هر امام واجب‌الطاعه است و بدون شک، شامل امام مهدی(ع) نیز میشود. منتظران واقعی می‌‌دانند در زمان غیبت، برای حرکت به سمت ظهور، موانع و آسیب‌های فراوانی وجود دارد و گذشتن از این موانع و آسیب‌ها برای منتظر، محقق نمی‌شود مگر اینکه منتظر، برنامه ای برای عبور از این موانع داشته باشد[۱]. به عبارتی دیگر وظایف عام، علاوه براینکه سبب رفع موانع برای حصول ظهور امام میشود، انجام آنها در زمان غیبت هم موجب رضایت امام عصر(ع) و هم سبب نزدیکی فرج ایشان میشود و در زمان حضور موجب رضایت‌مندی خداوند و امام خواهد شد[۲].
همه افراد امت اسلام در قبال امام خود تکالیف و وظایفی دارد که اگر آنها به این تکالیف عمل می‌کردند هرگز رهبری و حکومت بر آنها به دست ستمکاران و طاغوت‌ها نمی‌افتاد. امامان معصوم هرگز از انجام تکالیف خود تخطّی نکردند؛ ولی مردم در انجام وظایف خود کوتاهی کردند. اینک برخی از وظایف امّت مورد بررسی قرار میگیرد[۳].
وظایف معرفتی
نخست: شناخت شخصیت و جایگاه امام
یکی از مهمترین تکالیف مسلمانان پس از معرفت به خدا و رسول او با توجه به احادیث، معرفت و شناخت امام معصوم(ع) است[۴]؛ زیرا بهره‌گیری از وجود امام و هدایت‌های او فرع بر شناخت اوست و اگر کسی امام خود را نشناسد در گمراهی و جهل خواهد بود؛ به همین دلیل از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که فرمود: "هرکس بمیرد در حالی که امام زمان خود را نشناخته باشد، با مرگ جاهلیّت مرده است"[۵]. در حدیثی از امام باقر(ع) می‌خوانیم: "هر کس که خداوند عزّوجل را عبادت کند (با عبادتی که خود را به زحمت می‌اندازد) در حالی که برای او امام و پیشوای الهی نباشد، در این صورت تلاشش پذیرفته نمی‌شود و در گمراهی و سرگردانی به سر می‌برد و خداوند اعمالش را دشمن می‌دارد و مثل او مثل گوسفندی است که چوپان خود را گم کرده است"[۶].[۷] و امام صادق(ع) خطاب به فضیل فرمود: «امام خود را بشناس که اگر امام خود را شناختی، دیر و زود شدن این امر(ظهور)، آسیبی به تو نخواهد رساند»[۸].[۹]
دوم: شناخت حقوق امام
جنبه‌‌ای که در عرصه شناخت امام باید به آن توجه داشته باشیم شناخت حقوق امام است. پیامبر اسلام (ص) می‌فرمایند: به خداوند سوگند بنده‌ای از اعمال خود سود نمی‌برد مگر اینکه حق ما را بشناسد[۱۰].
برخی از مهمترین حقوق امام (ع) چند چیز است: اطاعت از امام (ع)؛ پذیرش ولایت امام (ع)؛ محبت و مودت به امام (ع)؛ گوش به فرمان امام (ع) و وفاداری در بیعت با امام (ع)[۱۱].
سوم: شناخت سیره و معارف امام
شناخت زندگی معصومان (ع)، دارای مراتب و مراحلی است که بخشی از آن به شناخت خاندان آن بزرگواران و بخشی به شناخت فضایل، مناقب و مصائب آنان اختصاص دارد و بخشی نیز با شناخت حکمت رفتار و نحوه عملکرد آنان به‌دست می‌آید.
شناخت سیره به معنای فهم و دریافت سیر هدایتی اهل بیت (ع) در عرصه اجتماعی و تاریخی است. به دیگر سخن، شناخت سیره، نگرش روشمند و هماهنگی به عملکرد معصومان (ع) است. پیروی از ائمه اطهار (ع)، نیازمند شناخت سیره آنهاست تا در رویارویی با نیازهای پیش رو، مطابق با الگوی رفتاری ائمه هدی (ع) عمل نماید. حضرت صادق (ع) به داوودبن‌سرحان فرمودند: ای داود سلام و درود من را به دوستان و یارانم برسان، در حالی که من می‌گویم: خدا رحمت کند بنده‌ای را که با دیگری گرد آیند و امر ما را به یاد آورند و سومی آنها فرشته‌ای خواهد بود که برای آن دو استغفار می‌کند و دو نفر برای یادآوری ذکر ما کنار هم جمع نمی‌شوند، جز آنکه خدای تعالی به آنها بر فرشتگان فخر می‌نماید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به یاد ما سرگرم شوید؛ زیرا در اجتماع و گرد آمدن و مذاکره و یادآوری‌تان، زنده کردن ما است و بهترین مردم پس از ما کسی است که کار ما را یادآوری و مردم را به ذکر و یاد ما دعوت نموده و بخواند[۱۲].[۱۳]
وظایف قلبی و عاطفی
نخست: ایمان به امام و کفر به دشمنان او
ایمان به اهل بیت(ع) نخستین و مهمترین پیوند قلبی ما با آنهاست. خدای متعال میفرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ﴾[۱۴].
ایمان به اهل بیت (ع) دارای مراتب و جلوه‌های متعددی است: ایمان به خود اهل بیت (ع) و آنچه آنها به آن ایمان دارند[۱۵]؛ ایمان به رجعت اهل بیت (ع)[۱۶]؛ ایمان به نهان و آشکار اهل بیت (ع)[۱۷]؛ ایمان به شاهد و غایب اهل بیت (ع)[۱۸] و ایمان به اولین و آخرین اهل بیت (ع)[۱۹].[۲۰]
دوم: پذیرش ولایت امام و بیزاری از دشمنان او
تولی (پذیرش ولایت) نسبت به معصومان(ع) یکی از مواردی است که اهل بیت(ع) در روایات متعددی مسلمانان را در دوران غیبت به آن سفارش کرده‌اند. به عنوان نمونه امام صادق(ع) فرمودند: «خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه(ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾[۲۱] به آنها تصریح می‌نماید: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، مردم را هدایت می‌کردند. اینهایند که ولایت و اطاعت آنها لازم است»[۲۲].[۲۳] تولی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- انحصار ایمان به امامت و ولایت امام: بعد از شناخت و معرفت نسبت به امام، تکلیف یک مسلمان، ایمان آوردن و پذیرش امام است که هر چه شناخت از امام عمیق‌تر و صحیح‌تر باشد، درجات ایمان و اعتقاد افزایش مییابد. امام زین العابدین(ع) میفرماید: «کسی که در زمان غیبت قائم ما بر ولایت ما ثابت قدم باشد، خداوند اجر هزار شهید مانند شهیدان بدر و احد را به او عطا خواهد کرد»[۲۴].[۲۵]
- محبت و مودت: یکی از وظایف مهم مسلمانان در هر عصر و زمانی، محبت و دوستی با اهل بیت است و این قانون در زمان غیبت امام معصوم هم بدون خدشه ای باید اجرا شود؛ اما چون در زمان غیبت، مسلمانان به امام معصوم دسترسی ندارند[۲۶]. اظهار اشتیاق نسبت به دیدن امام؛ تشکیل مجالس به یاد او همراه با ذکر فضایل و مناقب حضرت؛ اندوه و گریستن در فراق او نمونه‌هایی از محبت نسبت به امام(ع) است[۲۷].
- تعالی فرهنگ، مدیریت، شهامت و شجاعت: تعالی سطح فرهنگ، تعقل و فهم عمومی، زمینه ای بسیار موثر برای درک امام و همچنین موجب تسریع ظهور حضرت میشود و میتوان گفت این تعالی یکی از مهمترین وظایف مسلمانان در عصر غیبت است[۲۸].
- اطاعت و نصرت او: امام زمان(ع) احیا کنندۀ آموزه‌های نورانی قرآن و معارف پیامبر اکرم و ائمه هدی(ع) است[۲۹] و رهاورد ایشان همان اسلام ناب و معارف والای پیامبر اسلام(ص) است و اگر چه ایشان غایب هستند ولی اراده و فرمانشان در میان همۀ خلایق جاری است؛ بنابراین، دستورات حضرت را باید شناخت و فرمان‌هایش را اطاعت کرد[۳۰]. امام صادق(ع) میفرماید: «خوشا به حال دوستان قائم ما که در غیبتش ظهور او را انتظار می‌کشند و در ظهورش از او اطاعت می‌کنند»[۳۱].[۳۲] اطاعت امام مستلزم چند وظیفه الزامی کلی است:
- پرهیزگاری و رعایت تقوای الهی: تهذیب نفس یکی از وظایف مسلمانان از چنان اهمیتی برخوردار است که اعمال ناشایست و گناهان از اسباب طولانی شدن غیبت و دوری شیعیان از لقای امام شمرده شده است[۳۳].[۳۴] ترک تعلقات مذموم دنیوی و همچنین مبارزه با شیاطین جن انس به منظور ایجاد اخلاق حسنه و اسلامی زمینۀ مناسبی برای طهارت روح و پاکی انسان منتظر است؛ این امر سبب میشود فرد مسلمان بتواند وظیفه‌اش که همان رضایت امام عصر(ع) در زمان غیبت است را محقق کند[۳۵].
- اقتدا به سنت و سیره امام: از ویژگی‌های اخلاقی مؤثر در بُعد اجتماعیِ سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، میتوان به دعوت دیگران به همانندسازی (الگوپذیری) با اخلاق حسنه و مکارم اخلاق امام(ع) و عمل به آنچه امام(ع) آن را دوست دارد و دوری نسبت به آنچه از عمل به آن ناراحت میشود، اشاره نمود[۳۶]. یکی از موارد الگوگیری از امام میتواند مبارزه با انحراف‌ها و بدعت‌ها باشد.
- تبری از طاغوت: یکی دیگر از وظایف مهم مسلمانان در قبال امام که بدون آن ولایت کامل نمی‌شود، مسألۀ تبری و بیزاری جستن از دشمنان امام است[۳۷]. همان‌گونه که پذیرش ولایت اهل بیت(ع) وظیفه است، برائت از دشمنان اهل بیت نیز یک وظیفه به شمار می‌آید[۳۸]. امر به معروف و نهی از منکر هم در همین قالب ای میگیرد[۳۹].
- مرابطه: یعنی در زمان غیبت، مسلمین وظیفه دارند برای جلوگیری از هجوم دشمنان، در مرزهای کشور اسلامی و یا هر موضعی که احتمال بروز حمله‌ای علیه مسلمانان می‌رود، به حالت آماده‌باش باشند[۴۰].
سوم: محبّت به امام و بغض به دشمنان او
محبّت و دشمنی، هر دو از امور قلبی بوده و نمی‌توان آن را به عنوان تکلیف و وظیفه تعیین کرد؛ امّا این دو مقدّماتی دارند که میتوان با ایجاد آن مقدّمات آنها را به وجود آورد؛ مثلاً انسان فطرتاً کمال و زیبایی را دوست دارد و آن را در هر کس ببیند نسبت به او محبّت پیدا می‌کند و با توجّه به کمالات موجود در امام و جمال معنوی او هر کس نسبت به امام و صفات او معرفت پیدا کند طبعاً او را دوست خواهد داشت؛ پس محبّت نسبت به امام، فرع بر معرفت او است؛ البته میتوان نفس را به محبّت افراد فرا خواند و از این طریق نیز محبّت ایجاد میشود. رمز تأکید فراوان احادیث و حتّی قرآن کریم نسبت به محبّت اهل بیت(ع) از جمله همین مطلب است؛ مثلاً از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: "در روز قیامت بنده گام از گام بر نمی‌دارد مگر آنکه از چهار مطلب از او میپرسند: از عمرش که چگونه آن را به پایان رسانده است، از جوانی‌اش که چگونه به پیری رسانده است، از دارایی‌اش که از کجا به دست آورده و در کجا مصرف کرده است و از محبّت ما اهل‌بیت(ع)"[۴۱].[۴۲]
چهارم: مودّت امام و عداوت با دشمنان او
یکی از وظایف مهم مسلمانان در هر زمانی، مودت اهل بیت پیامبر (ص) است. منظور از مودت اهل بیت (ع) پذیرش ولایت آن بزرگواران است. مودت اهل بیت (ع) با مودت خداوند و بالعکس رابطۀ یکسانی دارند: «مَنْ أَحَبَّکُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ» لذا در روایات، اطاعت از پیامبر و اهل بیت، اطاعت خدا و نافرمانی از آنان، عصیان خداوند شمرده شده است. مودت نسبت به خاندان پیامبر (ص) دارای ثمرات مختلفی است که مهمترین آنها سعادت دنیا و آخرت است. این مودت دارای جلوه‌های عملی متعددی است، مانند: ترویج فضایل اهل بیت (ع)؛ احساس تألم و اندوه در مصایب اهل بیت (ع)؛ تبعیت و اطاعت از اهل بیت (ع) و غیره[۴۳].
عداوت نقطه مقابل مودت و به معنای دشمنی است. مسلمانان به همان اندازه که موظف‌اند به اهل بیت (ع) مودت داشته باشند باید با دشمنان اهل بیت نیز باید دشمنی نمایند[۴۴]، هیچکدام از این دو بدون دیگری راه به‌جایی نمی‌برد. در بیانی از حضرت رسول درباره اهل بیت (ع) رسیده است: آن کس که دوست دارد بر کشتی نجات سوار شود، به دستگیره محکم تمسّک جوید و به ریسمان ثابت و پایدار الهی چنگ بزند. پس از من چاره‌ای جز دوستی با علی و دشمنی با دشمنان او ندارد و برای هدایت خواهی باید به سراغ فرزندان او برود [۴۵].
همچنین، مسلمانان علاوه بر اینکه باید مودت به اهل بیت (ع) و عداوت با دشمنان آنها داشته باشند، باید از عداوت با اهل بیت (ع) و مودت دشمنان آنها شدیداً پرهیز کنند. خدای سبحان دشمنی با اولیائش را بسان جنگ با خودش می‌داند و خودش از آنان دفاع نموده و دشمنان را سزاوار عذاب می‌شمارد. پیامبر اکرم (ص) از جبرئیل و او از خدای بزرگ نقل می‌کند [۴۶].[۴۷]
پنجم: خیرخواهی برای امام
یکی دیگر از وظایف امّت، خیرخواهی نسبت به حکومت و رهبر و پیشوای خود است. امیرالمؤمنین(ع) میفرماید: "امّا حق من بر شما آن است که... در پنهان و آشکار خیرخواهی کنید"[۴۸].
در سخن دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: "پیامبر در مسجد خیف در منی سخنرانی کرد و فرمود: "سه چیز است که در قلب انسان مسلمان خیانت نسبت به آن راه ندارد. اخلاص عمل برای خدا، خیرخواهی برای پیشوایان مسلمانان و همراهی با جماعت مسلمانان"[۴۹].[۵۰]
ششم: صلوات بر امام و لعن بر دشمنان او
یکی از شیوه‌هایی که میتواند مردم را با پیشوایان معصوم پیوند دهد، بزرگداشت یاد و نام آنان است، ازاین‌رو، خداوند در قرآن کریم از مؤمنان می‌خواهد که بر رسول گرامی او سلام دهند و صلوات نثارش کنند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[۵۱]. پس از نزول آیه، گروهی از مسلمانان نزد پیامبر (ص) آمدند و از چگونگی صلوات بر ایشان پرسیدند. نکته در خور توجه در پاسخ آن حضرت آن است که درود بر آل‌محمد نیز جزئی از صلوات گردیده‌است: «اللَّهُمَ صَلِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیم»[۵۲].[۵۳]
لعن به‌معنای طلب دوری از رحمت و جلوه عاطفی و لفظی برائت از باطل و اهل باطل است و بر هر انسان مسلمانی لازم است تا از باطل و اهل باطل تبری جسته و آنان را لعن نمایند. یکی از مهمترین مصادیق اهل باطل، دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند؛ از این‌رو، یکی از وظایف ما، لعن بر آنهاست. لعن بر دشمنان پیامبر و خاندان او هم موجب تقرب به خداست[۵۴] و هم اشرف اعمال مؤمنان به‌شمار می‌رود[۵۵].[۵۶]
وظایف رفتاری و عملی
نخست: تمسّک به امام
یکی از وظایف مسلمانان نسبت به اهل بیت (ع) تمسّک به آنهاست. تمسک به اهل بیت (ع) در قالب حدیث شریف ثقلین تبیین شده است[۵۷]. تمسک به اهل بیت (ع) نیز به‌معنای چنگ زدن به اهل بیت (ع) و محکم گرفتن آنهاست، به گونه‌ای که با وجودمان آمیخته گردد و هیچ جدایی از آن نداشته باشیم. تمسّک به قرآن و اهل بیت (ع) انسان را از ضلالت و گمراهی حفظ می‌کند[۵۸] و به سعادت می‌رساند[۵۹].
مراتب تمسّک به اهل بیت عبارت است از شناخت امام؛ محبّت به عترت؛ متابعت از اهل بیت (ع)؛ تسلیم بودن در مقابل ایشان (ع) و توسل به اهل بیت (ع)[۶۰].
دوم: اعتصام به امام
خدای متعال به انسان دستور می‌دهد که اعتصام به حبل الهی داشته باشد: ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا﴾[۶۱] و از تفرقه و پراکندگی پرهیز کند: ﴿وَلَا تَفَرَّقُوا﴾[۶۲]. حبل الهی، اهل بیت عصمت و طهارت‌اند[۶۳] ازاین‌رو، اعتصام به اهل بیت (ع) از وظایف یک انسان مسلمان به شمار می‌رود و این اعتصام موجبات هدایت او را فراهم می‌آورد[۶۴].
تمسّک به اهل بیت (ع) انسان را از ضلالت و گمراهی حفظ[۶۵] و اعتصام به آنها انسان را هدایت می‌کند[۶۶].[۶۷]
سوم: تبعیت از امام
تبعیت میوۀ محبت و اطاعت میوۀ عقل و تعقل است. تبعیت، به معنای پیروی کردن، همراهی کردن، دنباله‌روی و پشت سر کسی رفتن است. بنابراین، تبعیت مربوط به پیروی کردن و دنباله‌روی از اعمال، گفتار و راه و روش دیگران است، اما اطاعت مربوط به فرمانبرداری از اوامر، نواهی، دستورات و فرامین است[۶۸].
محبّت، گاه از عقل و مبانی عقلانی نشأت میگیرد و گاه نیز از قلب بر می‌خیزد. محبّتی که مادر نسبت به فرزند خود در دل مییابد، محبّتی قلبی است. گاه نیز از احساس و عواطف پدید می‌آید. در این مورد معمولاً آثار عقلی و قلبی چندانی بر آن پدید نمی‌آید، هرچند محبوب بر قلب محب حکم‌فرما می‌گردد. این‌گونه از حب نیز بسیار نافع بوده از ثمرات بسیاری برخوردار است. امّا آنچه که در زمینه محبت اهل بیت (ع) شایسته است، آن است که آدمی هر سه نوع این محبت‌ها را جمع کرده خود را به آن زینت بخشد[۶۹].
چهارم: اطاعت از امام
یکی دیگر از وظایف بسیار مهمّ امّت، اطاعت محض از امام است؛ زیرا بدون اطاعت امّت دیگر فلسفه‌ای برای وجود امام باقی نمی‌ماند. امام صادق(ع) فرمود: "خدای تبارک و تعالی محبّت و دوستی ما را بر شما واجب کرد و اطاعت از ما را بر شما لازم فرمود. آگاه باشید! هر کس از ما است باید از ما پیروی کند"[۷۰].
از امیر المؤمنین(ع) نقل شده است که فرمود: "در صورتی که امام به تکالیف خود عمل کرد بر مردم است که از او بشنوند (اطاعت کنند) و از او پیروی نمایند و هنگامی که آنها را فرا می‌خواند، اجابت کنند"[۷۱]. اگر کسی امام را حقیقتاً بشناسد، حتماً محب او خواهد شد و محب واقعی از محبوب خود نافرمانی نمی‌کند؛ به این ترتیب این سه امر مترتب بر هم هستند[۷۲].
پنجم: معیت با امام
یکی از دستورات خدا به مؤمنان، همراهی مؤمنان با صادقان است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ﴾[۷۳]. در پاره‌ای از روایات شیعه و سنّی، صادقان، پیامبر و اهل بیت (ع) او معرفی شده‌اند[۷۴]. خدای سبحان به مؤمنان میفرماید: پیغمبر نیز هم مظهر رحمت مطلقه است و هم مظهر رحمت خاصّه و هم مظهر غضب مخصوص؛ شما از او جلو نیفتید، بلکه دنباله‌رو او باشید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ﴾[۷۵] هر جا او مهربان است، مهربان؛ هر جا خشمگین است، عصبانی؛ آنجا که امر می‌کند، امتثال کنید و آنجا که نهی می‌کند، ترک.... نه علم و اندیشه خویش را بر وحی الهی تحمیل کنید و نه عواطف و خواسته‌های خود را حاکم سازید، بلکه به مؤمنان مهربان باشید، گرچه از شما بیگانه باشند و به کافران سرسختی نشان دهید، گرچه از بستگان شما به شمار آیند[۷۶].
ششم: وفاداری در بیعت با امام
یکی از حقوق امام بر گردن امت و وظایف امت نسبت به امام، وفاداری در بیعت با امام است. امیرمؤمنان میفرماید: حق من بر شما، وفاداری شما در بیعت با من است[۷۷].
ما مسلمانان هر روز با امام خود بیعت می‌کنیم و در روز دیگر آن را تجدید می‌نماییم، به گونه‌ای که انحراف و زوال در آن راه نداشته باشد[۷۸] و این بیعت تا قیامت ادامه دارد [۷۹].[۸۰]
هفتم: اجابت دعوت امام
از جمله وظایف امّت نسبت به امام، اجابت دعوت اوست. امیرالمؤمنین(ع) میفرماید: "امّا حق من بر شما آن است که... هر گاه شما را فرا خواندم اجابت کنید"[۸۱].
هشتم: پرداخت حقوق مالی امام
پرداخت حقوق مالی اهل بیت (ع) از وظایف امت مسلمان به‌شمار می‌رود که امروزه بیشتر در قالب خمس جلوه کرده است: ﴿وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾[۸۲]. امام باقر (ع) در تبیین آیه فوق می‌فرمایند: «هُمْ قَرَابَةُ رَسُولِ اللَّهِ (ص)، و الْخُمُسُ لِلَّهِ و لِلرَّسُولِ (ص) وَ لَنَا»[۸۳].
خدای متعال صدقه را بر اهل بیت (ع) حرام نموده و خمس دادن به آنها را واجب نموده است[۸۴] و گاهی پرداخت حقوق مالی ذوی‌القربی، در قالب "انفال" است: ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ﴾[۸۵]. گاهی در قالب فیء است: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾[۸۶].[۸۷]
نهم: تسلیم امام و جنگ با دشمنان او
تسلیم اهل بیت (ع) بودن، دستوری الهی است. خدای سبحان فرشتگان را موظف کرده که به همراه او بر پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) درود فرستند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[۸۸] و در برابر راهنمایی آن حضرت تسلیم محض باشند. ازاین‌رو، مؤمن واقعی کسی است که درون جانش، در برابر دستورات و حکم پیامبر (ص) تسلیم محض باشد و در خود احساس ضیق و تنگی نکند.
وظیفه دیگر رفتاری امت نسبت به اهل بیت (ع)، جنگ بی‌امان با کسانی است که با آنها سر جنگ و نزاع دارند[۸۹]، از این‌رو، هر اندیشه و عقیده‌ای که آنها حق دانستند و برای اثبات و تحقق آن کوشیدند، من نیز برای تحقق آن می‌کوشم[۹۰] و در برابر، هر مکتب و فکری را که آنها باطل دانستند و ابطال کردند، من نیز محققانه ابطال می‌کنم[۹۱].[۹۲]
دهم: انتظار فرج محمد و آل محمد
انتظار ظهور امام مهدی (ع) از مهمترین ارکان اعتقادی شیعیان است که بسیاری آن را صرفا یک حالت قلبی تلقی می کنند در حالی که روح سازنده انتظار، با حرکت و عمل پیوند خورده است و تمام ابعاد فردی و اجتماعی زندگی انسان را دربر می گیرد و آثار عمیق تربیتی، روانشناختی، سیاسی، اقتصادی و... بر فرد و جامعه باقی می گذارد[۹۳].
پرسش مستقیم
پرسشهای وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته میشود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم میشود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی میشود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‌دانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده میشود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه میشود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش میشود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منابع
امینی، ابراهیم، دادگستر جهان
جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود
مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۴
فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی
سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت
سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت
سلیمیان، خدامراد، انتظار و منتظران
تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه
محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران
صمدی، قنبر علی، آخرین منجی
گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه
عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱
محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵
دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر
هدایتی فخرداود، ابوالفضل، مهدویت در منظر امام خمینی
موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار
مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت
ظهوری‌فر، محمد، انتظار وظیفه‌ساز
نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود
یوسفیان، حسن، اهل بیت، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵- آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا
کبیر، یحیی، جهان‌بینی و معارف تطبیقی
میرباقری، سید محمد حسین، وظایف منتظران
زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲
شکری، آرزو، حقوق اهل بیت
پانویس
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص۸۶-۸۹.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۲۲- ۲۲۸؛ انتظار و منتظران، ص۲۰۱-۲۰۹.
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۹۰.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۸۹-۱۹۳؛ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص۲۴۹-۲۵۴.
- ↑ «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»
- ↑ اصول کافی، کتاب الحجة، باب معرفة الامام و الردالیه، ج۱، ص۲۵۹.
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۹۰.
- ↑ «اعْرِفْ إِمَامَکَ فَإِنَّکَ إِذَا عَرَفْتَ إِمَامَکَ لَمْ یَضُرَّکَ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّر»؛ کافی، ج ۱، ص۳۷۱، ح ۲
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۲۲- ۲۲۸؛ انتظار و منتظران، ص۲۰۱-۲۰۹.
- ↑ «وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْفَعُ عَبْداً عَمَلُهُ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا»؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج۲، ص۷۹.
- ↑ ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۸.
- ↑ «يَا دَاوُدُ أَبْلِغْ مَوَالِيَّ عَنِّي السَّلَامَ وَ أَنِّي أَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاكَرَ أَمْرَنَا فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُمَا وَ مَا اجْتَمَعَ اثْنَانِ عَلَى ذِكْرِنَا إِلَّا بَاهَى اللَّهُ تَعَالَى بِهِمَا الْمَلَائِكَةَ فَإِذَا اجْتَمَعْتُمْ فَاشْتَغِلُوا بِالذِّكْرِ فَإِنَّ فِي اجْتِمَاعِكُمْ وَ مُذَاكَرَتِكُمْ إِحْيَاءَنَا وَ خَيْرُ النَّاسِ مِنْ بَعْدِنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا»؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۹ ـ ۷۱.
- ↑ «ای مؤمنان! به خداوند و پیامبر او و کتابی که بر پیامبرش فرو فرستاده و کتابی که پیش از آن فرود آورده است ایمان بیاورید» سوره نساء، آیه ۱۳۶.
- ↑ «مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَ بِمَا آمَنْتُمْ بِهِ»
- ↑ «مُؤْمِنٌ بِإِيَابِكُمْ».
- ↑ «مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ عَلَانِيَتِكُمْ».
- ↑ «وَ شَاهِدِكُمْ وَ غَائِبِكُمْ».
- ↑ «وَ أَوَّلِكُمْ وَ آخِرِكُمْ»
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۷۱ ـ ۷۲.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ «فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِینَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فِی قَوْلِهِ ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ وَ هُمُ الَّذِینَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَایَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ»؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۲۳.
- ↑ ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۷۲ ـ ۷۴.
- ↑ «مَنْ ثَبَتَ عَلَی وَلَایَتِنَا فِی غَیْبَةِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِثْلِ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۱۲۵.
- ↑ ر.ک: ظهوری‌فر، محمد، انتظار وظیفه‌ساز.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۲۲- ۲۲۸؛ انتظار و منتظران، ص۲۰۱-۲۰۹.
- ↑ ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص۱۲۳؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۲۲- ۲۲۸؛ انتظار و منتظران، ص۲۰۱-۲۰۹؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص۸۶-۸۹؛ هدایتی فخرداود، ابوالفضل، مهدویت در منظر امام خمینی، ص۱۴۰.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۸۹-۱۹۳
- ↑ ر.ک. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۴.
- ↑ ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۳-۱۸۹؛ رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص۱۱۷-۱۱۰.
- ↑ «طُوبَی لِشِیعَةِ قَائِمِنَا الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ فِی غَیْبَتِهِ وَ الْمُطِیعِینَ لَهُ فِی ظُهُورِهِ»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۵۷.
- ↑ ر.ک. گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه، ص۲۰.
- ↑ «فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ»؛ بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۷.
- ↑ ر.ک: اکبری، محمد رضا، پرچم هدایت، ص۶۶.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۸۹-۱۹۳؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۲۲- ۲۲۸؛ انتظار و منتظران، ص۲۰۱-۲۰۹.
- ↑ ر.ک: نجفی، حسن، بررسی ابعاد رفتار اخلاقی در سبک زندگی زمینه‌ساز ظهور موعود، ص۳۱.
- ↑ ر.ک: کبیر، یحیی، جهان‌بینی و معارف تطبیقی، ص۳۱۰-۳۱۱.
- ↑ ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۷۵ ـ ۷۷.
- ↑ ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص۱۴۲-۱۴۵.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۳۳.
- ↑ غایة المرام، ص۲۶۱.
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۹۱.
- ↑ ر.ک: مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۸۱ و ۹۵؛ میرباقری، سید محمد حسین، وظایف منتظران ص ۷۹-۹۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۸.
- ↑ «عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ»
- ↑ «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَرْكَبَ سَفِينَةَ النَّجَاةِ وَ يَسْتَمْسِكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى وَ يَعْتَصِمَ بِحَبْلِ اللَّهِ الْمَتِينِ فَلْيُوَالِ عَلِيّاً بَعْدِي وَ لْيُعَادِ عَدُوَّهُ وَ لْيَأْتَمَّ بِالْأَئِمَّةِ الْهُدَاةِ مِنْ وُلْدِهِ»؛ الأمالی، ص۱۹.
- ↑ «مَنْ عَادَى أَوْلِيَائِي فَقَدْ بَارَزَنِي بِالْمُحَارَبَةِ وَ مَنْ حَارَبَ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّي فَقَدْ حَلَّ عَلَيْهِ عَذَابِي وَ مَنْ تَوَلَّى غَيْرَهُمْ فَقَدْ حَلَّ عَلَيْهِ غَضَبِي وَ مَنْ أَعَزَّ غَيْرَهُمْ فَقَدْ آذَانِي وَ مَنْ آذَانِي فَلَهُ النَّارُ»؛ عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۶۸.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۹۱- ۳.
- ↑ نهج البلاغه (فیض الاسلام)، خطبه ۳۴، ص۱۴.
- ↑ اصول کافی، باب أمر النبی(ص) بالنصیحة لائمة المسلمین و اللزوم لجماعتهم، ج۲، ص۲۹۸.
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۹۲.
- ↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
- ↑ صحیح‌البخاری، ج۵ـ۶، ص۳۲؛ ج۷، ص۲۰۲؛ صحیح مسلم، سنوسی، ج۲، ص۲۸۷؛ سنن الترمذی، ج۵، ص۳۸.
- ↑ ر.ک: یوسفیان، حسن، اهل بیت، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵، ص ۹۳؛ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۸۸ ـ ۸۹.
- ↑ «اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ فِي هَذَا الْيَوْمِ، وَ فِي مَوْقِفِي هَذَا، وَ أَيَّامِ حَيَاتِي بِالْبَرَاءَةِ مِنْهُمْ وَ اللَّعْنَةِ عَلَيْهِمْ»؛ مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.
- ↑ «إِنَّ أَشْرَفَ أَعْمَالِ الْمُؤْمِنِينَ... وَ اللَّعْنُ لِلْمُتَابِعِينَ لِأَعْدَائِهِمُ الْمُجَاهِرِينَ الْمُنَافِقِينَ»؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۵، ص۳۴۰.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۰ ـ ۹۲.
- ↑ «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ»؛ وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۳۳.
- ↑ «مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا»
- ↑ «وَ فَازَ مَنْ تَمَسَّكَ بِكُمْ».
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۳؛ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص ۲۶۶؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۸۳-۸۶؛ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۴، ص ۴۱۱ ـ ۴۱۴.
- ↑ «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.
- ↑ «و مپراکنید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.
- ↑ «نَحْنُ حَبْلُ اللَّهِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»؛ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۴.
- ↑ «وَ هُدِيَ مَنِ اعْتَصَمَ بِكُمْ»؛ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۵۱.
- ↑ «مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا»
- ↑ «وَ هُدِيَ مَنِ اعْتَصَمَ بِكُمْ»؛ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۵۱.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۳-۹۴.
- ↑ دفتر پاسخ به پرسشهای قرآنی مرکز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه قم.
- ↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۴، ص۴۱۳ ـ ۴۱۴.
- ↑ الحکم الزهراء، ج۲، ص۸۶.
- ↑ میزان الحکمة، ج۱، ص۱۷۷، حدیث ۸۷۵.
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۹۱-۹۲.
- ↑ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.
- ↑ « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِي قَوْلِهِ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ قَالَ مَعَ آلِ مُحَمَّدٍ (ع)»؛بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱.
- ↑ «ای مؤمنان! از خداوند و پیامبرش پیش نیفتید» سوره حجرات، آیه ۱.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۸ ـ ۱۰۰.
- ↑ «وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ فَالْوَفَاءُ بِالْبَيْعَةِ»؛ بحارالأنوار، ج۳۴، ص۴۸.
- ↑ «اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِي هَذَا وَ مَا عِشْتُ مِنْ أَيَّامِي عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْهَا وَ لَا أَزُولُ أَبَداً»؛ «اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي هَذَا الْيَوْمِ وَ فِي كُلِّ يَوْمٍ عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَيْعَةً لَهُ فِي رَقَبَتِي»؛ مفتاح الجنان، دعای عهد.
- ↑ «اللَّهُمَّ هَذِهِ بِيعَةٌ لَهُ فِي عُنُقِي إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»؛ المزار الکبیر، لابن المشهدی.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص۱۰۰ ـ ۱۰۱.
- ↑ نهج البلاغه (فیض الاسلام)، خطبه ۳۴، ص۱۴.
- ↑ «بدانید که آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) [ذی‌القربی] و... است» سوره انفال، آیه ۴۱.
- ↑ کافی، ج۱، ص۵۳۹.
- ↑ «إِنَّ اللَّهَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَمَّا حَرَّمَ عَلَيْنَا الصَّدَقَةَ أَنْزَلَ لَنَا الْخُمُسَ فَالصَّدَقَةُ عَلَيْنَا حَرَامٌ وَ الْخُمُسُ لَنَا فَرِيضَةٌ»؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۱.
- ↑ «از تو از انفال میپرسند بگو: انفال از آن خداوند و پیامبر است» سوره انفال، آیه ۱.
- ↑ «آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند»؛ سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۱۰۲-۱۰۳؛ یوسفیان، حسن، مقاله «اهل بیت»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۹۳.
- ↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
- ↑ «وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ».
- ↑ «مُحَقِّقٌ لِمَا حَقَّقْتُمْ»
- ↑ «مُبْطِلٌ لِمَا أَبْطَلْتُمْ».
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۱۰۳-۱۰۴.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۸۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۴۱ ـ ۲۴۲؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹.