انتظار ظهور امام مهدی
متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انتظار فرج (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
واژه‌شناسی
- انتظار، در لغت به معنای چشم داشتن، چشمداشت و چشم‌به‌راه بودن است[۱]. این واژه که از ریشه "نظر" گرفته شده در معنا مشابه اصل خود است و آن عبارت است از تأمل یک چیز و چشم داشتن به آن. اینکه گفته می‌شود: "نظرته"، یعنی" انتظرته"، مثل این است که به زمانی مینگرد که شیء مورد انتظارش در آن زمان می‌آید[۲].
- انتظار در اصطلاح "مهدویت"، به معنای چشم بهراه بودن ظهور واپسین ذخیره الهی و آماده شدن برای یاری او در برپایی حکومت عدل و قسط در سراسر گیتی است. برخی بزرگان، با بهرهمندی از سخنان پیشوایان معصوم(ع) انتظار را این گونه معنا کرده‌اند: کیفیتی روحی است که باعث به وجود آمدن حالت آمادگی "انسان‌ها" برای آنچه انتظار دارند، می‌شود و ضد آن یأس و ناامیدی است. هرچه انتظار بیشتر و هرچه شعله آن، فروزان‌تر و پر فروغ‌تر باشد، تحرک و پویایی او و در نتیجه آمادگی نیز بیشتر خواهد بود[۳][۴].
فضیلت انتظار فرج
ارکان انتظار
انواع انتظار
آثار انتظار
شرایط انتظار
انتظار به معنای خاص
- در این معنا، انتظار گشایش و امید به آینده از حالت امری محدود، سطحی و فردی، خارج و به امری گسترده، عمیق و اجتماعی تبدیل می‌شود. در توضیح این مطلب باید گفت آموزه‌های ادیان الهی به ویژه دین مبین اسلام، بر گرایش‌های درونی انسان‌ها تکیه دارد و اهداف و برنامه‌های آنها براساس همین گرایش‌های درونی و ویژگی‌های فطری سامان یافته است. در این میان، نقش دین تنها جهت‌دهی، گسترش و نهادینه‌سازی این گرایش‌هاست. در موضوع مورد بحث نیز با توجه به اینکه امید به آینده و انتظار گرایش فطری و جوهره زندگی انسان‌هاست، دین مبین اسلام تلاش کرده است این گرایش را از یک‌سو گسترش دهد و از سوی دیگر، تعمیق بخشد. به این بیان که دین اسلام به همه انسان‌ها می‌گوید فقط منتظر بهبود وضع زندگی خود و اطرافیان‌تان نباشید و تنها سعادت نزدیکان خود را طلب نکنید، بلکه این انتظار را نسبت به همه افراد جامعه گسترش دهید و چشم انتظار روزی باشید که رفاه، سعادت، عدالت و معنویت نه تنها در شهر و دیار شما، بلکه در همه جهان گسترده شود. به جز آن بیان می‌دارد که انتظار نباید تنها متوجه امور ظاهری، سطحی و محدود زندگی باشد. باید مفهوم انتظار را تعمیق بخشید و چشم به راه آینده‌ای بود که حقیقت مطلق، عدالت مطلق و معنویت مطلق در جهان حاکم شود. در این معنا، انتظار تنها به ظهور مردی تعلق می‌گیرد که اگر بیاید، نهایت خوبی‌ها را برای همه انسان‌ها در سراسر جهان فراهم خواهد کرد. این انتظار به همان اندازه فضیلت و برتری دارد که تحقق متعلق أن هنگام بررسی فضیلت انتظار، به برخی روایت‌هایی اشاره می‌کنیم که انتظار به معنای خاص را مورد توجه قرار داده‌اند»[۵].
انتظار به معنای عام
- در این معنا، مکتب اسلام تلاش کرده است از یک‌سو، با فضیلت بخشیدن به "انتظار گشایش" و امید به آینده و از سوی دیگر، با نکوهش ناامیدی، دلسردی و دل‌مردگی، روحیه تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد جامعه اسلامی زنده نگه دارد و از ایجاد ناامیدی در زندگی شخصی مسلمانان جلوگیری کند. اهتمام اسلام به این معنای عام از انتظار و امید به آینده چنان است که از یک سو، امید به فرا رسیدن گشایش از سوی خداوند در ردیف برترین اعمال شمرده شده و از سوی دیگر، ناامیدی از رحمت خداوند از جمله گناهان کبیره به شمار آمده است[۶]. قرآن کریم، ناامیدی از رحمت خدا را از ویژگی‌های کافران می‌داند و از زبان حضرت یعقوب (ع) چنین نقل می‌کند: ﴿يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ﴾[۷]. بسیاری از روایاتی که در آنها به فضیلت "انتظار فرج" به طور کلی و بدون ذکر متعلق فرج اشاره شده است، به اصل تقویت روحیه امید به آینده و مقابله با ناامیدی و بدبینی نسبت به آینده نظر داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به این روایات اشاره کرد:
- از رسول گرامی اسلام نقل شده است: هر کس نسبت به رزق کمی که خداوند به او داده است، خشنود باشد، خداوند نیز نسبت به عبادت عمل کمی که او انجام می‌دهد، خشنود می‌شود و انتظار گشایش عبادت است[۸].
- همچنین از آن حضرت روایت شده است: "برترین عبادت‌ها انتظار فرج است"[۹].
- باز در جایی دیگر می‌فرماید: "برترین جهاد امت من، انتظار فرج است"[۱۰].
- امام علی (ع) در بخشی از روایت مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای صلاح دین و دنیای مؤمن شایسته است، پس از سفارش کردن به طلب رزق در میانه طلوع فجر و طلوع شمس می‌فرماید: منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند ناامید نشوید. به درستی که خوشایند‌ترین اعمال نزد خداوند صاحب عزت و جلال، انتظار فرج است[۱۱].
- آن حضرت در بخش دیگری از روایت یاد شده، پس از اشاره به این مطلب که ناشکیبایی هنگام ناگواری‌ها موجب از بین رفتن پاداش انسان می‌شود، می‌فرماید: "برترین کارهای انسان، انتظار گشایش از سوی خداست"[۱۲].
- امام صادق (ع) نیز در سفارش‌های خود به أبو حنیفه می‌فرماید: "برترین کارها، انتظار گشایش از خداست"[۱۳] »[۱۴].
انتظار در موعودنامه
- "انتظار" در لغت به‌معنای چشمداشت و چشم‌به‌راه بودن و نوعی امید به آینده داشتن است. نتیجه‌ای که از معنای لغوی "انتظار" به دست می‌آید این است که کسی که عمل زشت و ناهنجاری انجام داده، منتظر کیفر آن است، و کسی که بذری را در زمین پاشیده منتظر است که محصولش از زمین سر برآورد و سرسبز شود و کسی که کار خیر و شایسته‌ای انجام داده، منتظر است تا روزی فرارسد و او پاداش کار خیرش را دریافت کند. و اما انتظار در اسلام -به‌ویژه مذهب تشیع- عبارت از ایمان استوار بر امامت و ولایت حضرت ولی عصر (ع) و امید به ظهور مبارک آن واپسین حجّت الهی، و آغاز حکومت صالحان است. انتظار فرج در اسلام، در واقع نوعی آمادگی است؛ آمادگی برای پاک شدن، پاک زیستن. آمادگی برای حرکتی مستمرّ و دائم، توأم با خودسازی و دگرسازی و زمینه‌سازی. و سرانجام آمادگی برای تهیه قوا برای شرکت در نهضت عظیم حضرت مهدی (ع) که آغاز آن، ظهور حضرت و پایان آن، شکست تاریکی‌ها و ظلم‌ها و نتیجه آن، برپایی حکومت عدل الهی و نهضت سبز مهدوی است.
- مسلمانان براساس وعده‌های صریحی که قرآن کریم بدان‌ها داده است، عقیده دارند که طبق قانون خلقت و سنت آفرینش، تاریخ بر مبنای سنّت‌های الهی و وعده‌های خدایی به پیش می‌رود، و اگر چند روزی دنیا به نفع ستمگران تمام شده، ولی سرانجام حکومت مطلق جهان به دست صالحان و حق‌پرستان خواهد افتاد و عدالت و امنیت براساس قانون خدا در سرتاسر جهان برقرار خواهد شد. از آیات متعدد قرآن (توبه،٣٢ و ٣٣-نور،٥٥-غافر،٥١-انبیاء،١٠٥ و ١٠٦-قصص،٤-سجده،٢٨ و ٢٩-صافّات،١٧١ و ١٧٣-حج،٤١) به خوبی استفاده می‌شود که جهان روزی را در پیش دارد که حکومت مطلق دنیا به دست پاکان و صالحان خواهد افتاد و روزی را که مسلمانان انتظار می‌کشند، همان‌روز قیام حضرت مهدی (ع) است.
- اصل "انتظار فرج" از یک اصل کلّی اسلامی مایه می‌گیرد، و آن، اصل حرمت یأس و نومیدی از لطف و رحمت خداوند است. آنچه از روایات به دست می‌آید، انتظار فرج، نوعی عبادت است، ایمان به غیبت است، اقرار به یگانگی خدا و رسالت پیامبر (ص) و پیشوایی امامان معصوم (ع) است، تلاش و سازندگی است، عامل مقاومت و پایداری است، نوعی فریاد و خروشی از درون، و عدم پذیرش سلطه‌ها و اعتراض به زمامداران خودسر و خودپرست است.
- دلیل این انتظار، همان نویدهای صریح قرآن کریم و روایات معتبری است که مسأله ظهور حضرت مهدی (ع) و امید به آینده را به‌عنوان وعده تخلّف‌ناپذیر الهی مطرح کرده‌اند. انتظار دارای دو بعد فکری یا اعتقادی، و بعد عملی یا اجتماعی است و معرفت و انتظار فرج است که منتظر را در خیمه‌گاه امام عصر (ع) آماده به خدمت حفظ می‌کند[۱۵].
- و اما انتظار اعتقادی؛ معرفت امام، شرط صحت انتظار است. فضیل بن یسار از امام صادق (ع) درباره آیه ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾[۱۶]؛ روزی که هرمردمی را با امامشان می‌خوانیم، پرسید. حضرت چنین فرمود: "ای فضیل! امام خود را بشناس، زیرا اگر معرفت امام خود را داشته باشی، جلو افتادن یا به تأخیر افتادن این امر زیانی به تو نمی‌رساند"[۱۷].
- انتظار اجتماعی؛ همان انتظار در مقام عمل است. محصول انتظار اعتقادی، انتظار عملی است. برخورداری از رحمت الهی، شامل حال منتظرانی است که در جهت اجرای اوامر الهی از هیچ کوششی دریغ نمی‌ورزند و همواره تلاش می‌کنند وظایف اعتقادی خود را بشناسند و با تمام توان‌شان در جهت تحقق آنها کوشش نمایند. و اما از جمله وظایف عملکردی منتظران، دعا برای تعجیل فرج، حفظ تقوی، تسلیم محض به امام و زمینه‌سازی برای برقراری عدل الهی است[۱۸].
- به‌معنای چشمداشت گشایش گره‌های زندگی از جانب خداوند است[۱۹]. در اصطلاح به معنای چشم‌به‌راه بودن ظهور حضرت مهدی (ع) است[۲۰].
انتظار در چشم به راه
- "انتظار"؛ یعنی "چشم داشتن" و "چشم به راه بودن"[۲۱]. انتظار در لغت به معنای چشم‌داشتن یک تحول، یک رویداد خوب و یک گشایش یا چشم به راه بودن آینده‌ای مطلوب، عزیزی سفر کرده، آمدن انسانی دست‌گیر و... به کار می‌رود. به این معنا، انتظار مفهومی است که با نهاد همه انسان‌ها عجین شده است و می‌توان گفت همه انسان‌ها به نوعی منتظرند. به بیان دیگر، انتظار با امید به آینده، هم‌زاد انسان است و اگر امید به آینده را از او بگیرند، سرنوشتی جز سکون، رکود، مرگ و تباهی نخواهد داشت. از همین رو، در کلام نورانی پیامبر گرامی اسلام آمده است: امید برای امت من مایه رحمت است و اگر امید نبود، هیچ مادری، فرزندش را شیر نمی‌داد و هیج باغبانی درختی نمی‌کاشت[۲۲]. همچنین حکایت شده است که روزی عیسی (ع) نشسته بود و پیرمردی با بیل، زمینی را شیار می‌کرد. عیسی فرمود: "بار خدایا! امید (آرزو) را از او برگیر." آن پیر در دم، بیل را به کناری انداخت و دراز کشید. ساعتی گذشت و عیسی گفت: "بار خدایا! امید را به او بازگردان". بی درنگ آن پیر برخاست و شروع به کار کرد[۲۳].(...) انسان هر دوره از عمر خود را به امید رسیدن به دوره بعدی پشت سر می‌گذارد و لحظه لحظه زندگی او با امید همراه است. کودکی که تازه به دبستان پاگذاشته است، به امید رفتن به کلاس بالاتر و پشت سر گذاشتن دوران آموزش ابتدایی درس می‌خواند و تلاش می‌کند. همین کودک دوران راهنمایی را با امید رسیدن به دوران دبیرستان سپری می‌کند و دوران دبیرستان را با این امید که روزی به دانشگاه راه یابد، پشت سر می‌گذارد. وقتی همین کودک دیروز و جوان امروز وارد دانشگاه می‌شود، امیدهای تازه به او توش و توان می‌دهد و به زندگی‌اش معنا می‌بخشد؛ امید رسیدن به جایگاه مطلوب اجتماعی، تشکیل خانواده، داشتن فرزند و مانند آن. پس از تشکیل خانواده و به دنیا آمدن فرزندان، همه امیدها و آرزوهای انسان متوجه پیشرفت و ارتقای فرزندانش می‌شود و به این ترتیب، حکایت پایان‌ناپذیر امید به آینده، تا آستانه مرگ، انسان را همراهی می‌کند. ناگفته نماند امید به آینده و انتظار تحقق فردای بهتر، در یکی از ویژگی‌های فطری انسان؛ یعنی کمال‌جویی او ریشه دارد. انسان همواره طالب رسیدن به مراتب بالاتر و دست یافتن به قله‌های پیشرفت و ترقی است و این انگیزه در همه انسان‌ها با تفاوت‌هایی در سطح کمال مورد نظر و میزان تلاش برای رسیدن به کمال مطلوب، وجود دارد. در هر حال، انتظار و چشم به راه آینده بودن، شعله‌ای است در وجود انسان که هرچه فروزان‌تر و پر فروغ‌تر باشد، تحرک و پویایی او نیز بیشتر خواهد بود. برعکس، هر چه این شعله به سردی و خاموشی بگراید، تلاش و فعالیت انسان نیز کاستی می‌پذیرد تا آنجا که او به موجودی سرد، بی‌روح، بی‌نشاط، گوشه‌گیر و بی‌تحرک تبدیل می‌شود. در روانشناسی، به این حالت "افسردگی" می‌گویند، شدت و ضعف و زمینه‌های به وجود آمدن افسردگی در افراد گوناگون، متفاوت است، ولی عامل آن در هر حال چیزی جز خشکیدن نهال امید در وجود انسان نیست، با توجه به اهمیت و نقش اساسی امید به آینده و انتظار فرج در زندگی انسان‌ها، مکتب اسلام کوشیده است با تقویت این روحیه، تلاش و سرزندگی مسلمانان را در جوامع اسلامی به نهایت درجه برساند و آنها را در هر زمان، پویا و پایدار نگه دارد[۲۴].
- انتظار به معنای عام: در این معنا، مکتب اسلام تلاش کرده است از یک‌سو، با فضیلت بخشیدن به "انتظار گشایش" و امید به آینده و از سوی دیگر، با نکوهش ناامیدی، دلسردی و دل‌مردگی، روحیه تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد جامعه اسلامی زنده نگه دارد و از ایجاد ناامیدی در زندگی شخصی مسلمانان جلوگیری کند. اهتمام اسلام به این معنای عام از انتظار و امید به آینده چنان است که از یک سو، امید به فرا رسیدن گشایش از سوی خداوند در ردیف برترین اعمال شمرده شده و از سوی دیگر، ناامیدی از رحمت خداوند از جمله گناهان کبیره به شمار آمده است[۲۵]. قرآن کریم، ناامیدی از رحمت خدا را از ویژگی‌های کافران می‌داند و از زبان حضرت یعقوب (ع) چنین نقل می‌کند: ﴿يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ﴾[۲۶]. بسیاری از روایاتی که در آنها به فضیلت "انتظار فرج" به طور کلی و بدون ذکر متعلق فرج اشاره شده است، به اصل تقویت روحیه امید به آینده و مقابله با ناامیدی و بدبینی نسبت به آینده نظر داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به این روایات اشاره کرد:
- از رسول گرامی اسلام نقل شده است: هر کس نسبت به رزق کمی که خداوند به او داده است، خشنود باشد، خداوند نیز نسبت به عبادت عمل کمی که او انجام می‌دهد، خشنود می‌شود و انتظار گشایش عبادت است[۲۷].
- همچنین از آن حضرت روایت شده است: "برترین عبادت‌ها انتظار فرج است"[۲۸].
- باز در جایی دیگر می‌فرماید: "برترین جهاد امت من، انتظار فرج است"[۲۹].
- امام علی (ع) در بخشی از روایت مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای صلاح دین و دنیای مؤمن شایسته است، پس از سفارش کردن به طلب رزق در میانه طلوع فجر و طلوع شمس می‌فرماید: منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند ناامید نشوید. به درستی که خوشایند‌ترین اعمال نزد خداوند صاحب عزت و جلال، انتظار فرج است[۳۰].
- آن حضرت در بخش دیگری از روایت یاد شده، پس از اشاره به این مطلب که ناشکیبایی هنگام ناگواری‌ها موجب از بین رفتن پاداش انسان می‌شود، می‌فرماید: "برترین کارهای انسان، انتظار گشایش از سوی خداست"[۳۱].
- امام صادق (ع) نیز در سفارش‌های خود به أبو حنیفه می‌فرماید: "برترین کارها، انتظار گشایش از خداست"[۳۲][۳۳].
- انتظار به معنای خاص: در این معنا، انتظار گشایش و امید به آینده از حالت امری محدود، سطحی و فردی، خارج و به امری گسترده، عمیق و اجتماعی تبدیل می‌شود. در توضیح این مطلب باید گفت آموزه‌های ادیان الهی به ویژه دین مبین اسلام، بر گرایش‌های درونی انسان‌ها تکیه دارد و اهداف و برنامه‌های آنها براساس همین گرایش‌های درونی و ویژگی‌های فطری سامان یافته است. در این میان، نقش دین تنها جهت‌دهی، گسترش و نهادینه‌سازی این گرایش‌هاست. در موضوع مورد بحث نیز با توجه به اینکه امید به آینده و انتظار گرایش فطری و جوهره زندگی انسان‌هاست، دین مبین اسلام تلاش کرده است این گرایش را از یک‌سو گسترش دهد و از سوی دیگر، تعمیق بخشد. به این بیان که دین اسلام به همه انسان‌ها می‌گوید فقط منتظر بهبود وضع زندگی خود و اطرافیان‌تان نباشید و تنها سعادت نزدیکان خود را طلب نکنید، بلکه این انتظار را نسبت به همه افراد جامعه گسترش دهید و چشم انتظار روزی باشید که رفاه، سعادت، عدالت و معنویت نه تنها در شهر و دیار شما، بلکه در همه جهان گسترده شود. به جز آن بیان می‌دارد که انتظار نباید تنها متوجه امور ظاهری، سطحی و محدود زندگی باشد. باید مفهوم انتظار را تعمیق بخشید و چشم به راه آینده‌ای بود که حقیقت مطلق، عدالت مطلق و معنویت مطلق در جهان حاکم شود. در این معنا، انتظار تنها به ظهور مردی تعلق می‌گیرد که اگر بیاید، نهایت خوبی‌ها را برای همه انسان‌ها در سراسر جهان فراهم خواهد کرد. این انتظار به همان اندازه فضیلت و برتری دارد که تحقق متعلق أن هنگام بررسی فضیلت انتظار، به برخی روایت‌هایی اشاره می‌کنیم که انتظار به معنای خاص را مورد توجه قرار داده‌اند<ref>شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۷.
==انتظار فرشتگان==
انتظار جنیان
پرسش مستقیم
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی میدانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌شود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا می‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
بخش نخست: فلسفه انتظار فصل اول: چیستی انتظار
- معنای انتظار
- ارکان و عناصر انتظار
- نقطه مقابل انتظار
- برداشت‌ها از انتظار:
- ویژگی های انتظار راستین (ویژگی‌های منتظران راستین):
- اقسام انتظار:
فصل دوم: ضرورت انتظار (وجوب انتظار)
- ضرورت عقلی انتظار (وجوب عقلی)
- ضرورت نقلی انتظار (وجوب نقلی)
- اهمیت و ارزش انتظار
- فضیلت انتظار (مقام و منزلت منتظران راستین)
فصل سوم: چرایی انتظار
فصل چهارم: انتظار در ادیان و ملل
بخش دوم: ابعاد و آثار انتظار فصل اول: ابعاد انتظار
- بعد فکری و اعتقادی انتظار
- بعد روحی و روانی انتظار
- بعد اخلاقی و رفتاری انتظار
- بعد سیاسی انتظار
- بعد اقتصادی انتظار
- بعد نظامی و انتظامی انتظار
فصل دوم: آثار و کارکردهای انتظار (فواید و برکات انتظار)
- آثار فردی انتظار
- آثار اجتماعی انتظار
- آثار تربیتی انتظار
- آثار فکری و اعتقادی انتظار
- آثار سیاسی انتظار
- آثار اقتصادی انتظار
- آثار نظامی انتظار
- آثار روان‌شناختی انتظار
- پیشگیری از بیماری روانی و کسب بهداشت و سلامت روانی
- رشد شخصیت
- رشد تجربه‌های معنوی
- رشد روحیه خودشکوفایی
- رشد روحیه هدف‌‌مندی
- رشد روحیه خلاقیت
- رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی
- رشد روحیه پرهیز از رذائل اخلاقی
- رشد روحیه خودمهارگری و خودکنترلی
- رشد روحیه صبر و استقامت
- رشد روحیه قانون‌مداری
- رشد روحیه سخت‌کوشی و تلاش مضاعف
- رشد روحیه جهادی
- اصلاح سبک زندگی
- رشد روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی
- رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی
- رشد روحیه ظلم‌ستیزی
- رشد روحیه اصلاح اجتماعی
- رشد روحیه انسجام و همگرایی با جامعه
- انطابق سازنده با محیط
- نمادهای انتظار
بخش سوم: لوازم انتظار (وظایف منتظران راستین)
- شرایط انتظار
- وظایف عام منتظران
- شناخت امام مهدی
- تولی نسبت به امام مهدی
- تبری از دشمنان امام مهدی
- زیارت امام مهدی و به یاد او بودن
- دعا برای امام مهدی
- اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی
- انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی
- یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا
- وظایف خاص منتظران
- به دست آوردن ارکان انتظار راستین
- به دست آوردن ویژگی‌های منتظران راستین
- وظایف الهی نسبت به ولایت با مؤمنان
- وظایف الهی نسبت به امت اسلامی
بخش چهارم: آسیب‌های انتظار
بخش پنجم: سرانجام انتظار
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، کلمه انتظار؛ محمد معین، فرهنگ فارسی، ص ۱۲۶
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴.
- ↑ ر. ک: محمّد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ترجمه مهدی حائری قزوینی، ج ۲، ص ۲۳۵
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۷.
- ↑ ر.ک: سید عبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، چاپ سیزدهم: قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۹، صص ۶۸ - ۹۱.
- ↑ «ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳.
- ↑ همان، ج ۲، ص ۲۸۷، ح ۲.
- ↑ حسین بن علی بن حسین ابن شعبة الحرانی، تحف العقول عن آل الرسول، چاپ دوم: قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۳۶۳، ص ۳۷.
- ↑ کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسول: چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۶۳، ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷.
- ↑ کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۲۱؛ تحف العقول، ص ۱۱۱.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶.
- ↑ سوره اسراء، ۷۱.
- ↑ کافی، ج ۱، ص ۲۷۱.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۲۷.
- ↑ معارف و معاریف، ج ۲، ص ۴۷۸.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۰.
- ↑ ر.ک: دهخدا، علی اکیر، لغت نامه، ۱۵ ج، چاپ اول از دوره جدید؛ تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۳. کلمه "انتظاره"؛ فرهنگ فارسی معین، کلمه "انتظار".
- ↑ بحارالأنوار، ج ۷۷، ص ۱۷۳، ح ۸.
- ↑ ورام بن أبی فراس، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، بیروت، دار صعب و دار التعارف، بی‌تا، ج ۱، ص ۲۷۲؛ محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة (همراه با ترجمه فارسی)، ۱۵ ج، ترجمه: حمیدرضا شیخی، چاپ دوم: قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷، ج ۱، ص ۱۸۴، ح ۶۷۵.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۳.
- ↑ ر.ک: سید عبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، چاپ سیزدهم: قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۹، صص ۶۸ - ۹۱.
- ↑ «ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳.
- ↑ همان، ج ۲، ص ۲۸۷، ح ۲.
- ↑ حسین بن علی بن حسین ابن شعبة الحرانی، تحف العقول عن آل الرسول، چاپ دوم: قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۳۶۳، ص ۳۷.
- ↑ کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسول: چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۶۳، ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷.
- ↑ کتاب الخصال، ج ۲، ص ۶۲۱؛ تحف العقول، ص ۱۱۱.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۵.