نصوص جلی امامت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

== [[نصوص]] جلیّ در کتاب‌های [[کلامی]] ==

# حدیث:{{متن حدیث|سَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ‌}}؛ “بر [[علی]] {{ع}} به‌عنوان [[امیرمؤمنان]] [[سلام]] بگویید”.

# حدیث: {{متن حدیث|هذا خلیفتی فیکم من بعدی فاسمعوا له و اطیعوا }}؛ “این (علی {{ع}}) [[جانشین]] من در بین شماست، [[سخن]] او را بشنوید و از او [[اطاعت]] کنید”.

#{{متن حدیث|عَلِيٌّ إِمَامَكُمْ }}<ref>الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص۳۰۶.</ref>؛ “علی پیشوای شماست”.

#{{متن حدیث|أنت أخی و وصی و خلیفتی من بعدی و قاضی دینی }}<ref>کشف المراد، ص۴۹۸ و ۵۱۰.</ref> (به کسر دال)؛ “تو برادر، وصی و جانشین من پس از من، و [[قاضی]] [[دین]] من هستی”.

# [[حذیفة بن یمان]] می‌گوید: به پیامبر {{صل}} گفتم: “چه کسی را جانشین خود قرار می‌دهی؟ ” پیامبر {{صل}} فرمود: “[[موسی بن عمران]]، چه کسی را جانشین خود ساخت؟ ” گفتم: “[[یوشع بن نون]]”. پیامبر {{صل}} فرمود: “وصی و جانشین من علی بن ابی طالب {{ع}} است که پیشوای [[نیکان]] و [[قاتل]] [[کافران]] است، و هر کس او را واگذارد، به [[خذلان]] [[خدا]] گرفتار خواهد شد”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۵؛ کفایة الاثر، ص۲۲۶؛ کفایة الاثر، ص۱۳۶؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۳۱.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۰۰.</ref>

# وی در حدیث دیگری از امام باقر {{ع}} روایت کرده است که [[محمد بن حنفیه]] به [[امام]] [[زین العابدین]] {{ع}} گفت: “تو میدانی که رسول خدا، [[وصیت]] و [[امامت]] پس از خود را به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و پس از او به [[حسن]] {{ع}} و پس از وی به [[حسین]] {{ع}} سپرد”<ref>الکافی، ج۱، ص۳۸۳؛ اثبات الهداة، ج۶، ص۳، حدیث۸.</ref>.

# او در حدیث دیگری از [[امام صادق]] {{ع}} روایت کرده است که خداوند در [[معراج]] به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: “ای [[محمد]]! چه کسی پس از تو پیشوای امتت خواهد بود؟ [[پیامبر]] فرمود: [[خدا]] داناتر است. خداوند فرمود: علی بن ابی طالب {{ع}} امیرمؤمنان و [[سید]] [[مسلمانان]]، و پیشوای روسپیدان است”<ref>الکافی، ج۱، ص۴۴۳، حدیث۱۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۱۴-۱۵، حدیث۵۱.</ref>.

# وی در حدیث دیگری از امام باقر {{ع}} روایت کرده که پیامبر اکرم {{صل}} فرمود: “نخستین [[وصی]] [پیامبر] بر [[زمین]] هبةاللّه فرزند [[آدم]] {{ع}} بود، و هیچ پیامبری بدون وصی نبود، و علی بن ابی طالب {{ع}} هبةاللّه برای محمد {{صل}} است که [[وارث علم]] [[اوصیا]] و پیامبران پیشین است و بر پیشانی [[عرش]] [[ثبت]] شده است که [[علی]] {{ع}}، [[امیر مؤمنان]] است”<ref>الکافی، ج۱، ص۲۲۴، حدیث۲؛ اثبات الهداة، ج۲، ص۲۳، حدیث۸۳.</ref>.

# شیخ صدوق در حدیثی مسند از پیامبر اکرم {{صل}} روایت کرده که فرمود: “ای [[مردم]]! [[علی]] [[خلیفه خدا]] و [[خلیفه]] من بر شما پس از من است. او [[امیر مؤمنان]] و [[بهترین]] [[اوصیا]] است. هر کس با او [[نزاع]] کند، با من نزاع کرده، و هر کس به او [[ظلم]] کند، به من ظلم کرده است”<ref>عیون الاخبار الرضا، ج۱، ص۶۳، حدیث۲۱۹.</ref>.

# شیخ صدوق در حدیثی مسند از [[امام حسین]] {{ع}} روایت می‌کند که [[بریده]] به من گفت: “پیامبر {{صل}} به ما [[دستور]] داد که به پدرت به‌عنوان [[امیرمؤمنان]] [[سلام]] بگوییم”<ref>عیون الاخبار الرضا، ج۱، ص۷۳، حدیث۳۱۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۳، حدیث۱۲۴.</ref>.

# شیخ صدوق به طور مسند از [[ابوسعید خدری]] روایت کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “هر کس من ولی او هستم، علی {{ع}} ولی اوست، و هر کس من امام او هستم، علی {{ع}} امام اوست، و هر کس من [[نذیر]] او هستم، علی {{ع}} نذیر اوست، و هر کس من [[هادی]] او هستم، علی {{ع}} هادی اوست، و هر کس من وسیله او به سوی [[خدا]] هستم، علی {{ع}} وسیله او به سوی خداست و خدا میان او و دشمنش [[داوری]] می‌کند”<ref>معانی الأخبار، ج۱، ص۶۳، حدیث۱۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۷، حدیث۱۴۳.</ref>.

# شیخ صدوق به طور مسند از ابوسعید خدری از [[رسول اکرم]] {{صل}} درباره معنای [[آیه]] {{متن قرآن|وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ}}<ref>«و آنان را باز دارید، که آنان بازخواست خواهند شد» سوره صافات، آیه ۲۴.</ref> پرسید. پیامبر {{صل}} فرمود: “از [[ولایت علی]] {{ع}} سؤال خواهد شد، زیرا [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] کرده بود که او [[جانشین پیامبر]] {{صل}} است”<ref>معانی الأخبار، ص۶۷، حدیث۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۸، حدیث۱۴۵.</ref>.

# شیخ صدوق در [[حدیثی]] مسند از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} روایت می‌کند که فرمود: روزی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره [[ماه رمضان]] [[سخنرانی]] کرد و از [[شهادت]] من در آن خبر داد و فرمود: “خداوند من و تو را آفرید، مرا برای [[نبوت]] برگزید و تو را برای [[امامت]]. هر کس، امامت تو را منکر شود، نبوت مرا منکر شده است، [[امر و نهی]] تو، [[امر]] [[نهی]] من است. تو [[حجت خدا]] بر [[خلق]] او، و [[امین]] بر سِرّ او، و [[خلیفه خدا]] بر [[بندگان]] اویی”<ref>عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۲۸۶، حدیث۵؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۲۹، حدیث۱۰۶.</ref>.

# شیخ صدوق به طور مسند از [[عبایة بن ربعی]] [[نقل]] می‌کند که فردی از ابن عباس درباره علی بن ابی طالب {{ع}} پرسید. ابن عباس گفت: “از مردی پرسیدی که پس از پیامبر {{صل}} کسی [[برتر]] از او نیست. وی [[برادر]] [[دینی]] و [[پسر عموی پیامبر]]، وصی و [[جانشین]] او بر [[امت]] وی است”<ref>معانی الأخبار، ص۶۵، حدیث۱؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۶، حدیث۱۳۷.</ref>. ۱۵. وی به طور مسند از [[امام صادق]] {{ع}} روایت کرده است که پیامبر {{صل}} به امسلمه فرمود: “ای امسلمه! بشنو و [[شاهد]] باش که این علی بن ابی طالب {{ع}} برادر من در [[دنیا]] و حامل لوای [[حمد]] در [[قیامت]]، وصی و جانشین من، [[سید]] [[مسلمانان]]، [[امام]] [[پرهیزگاران]]، پیشوای روسپیدان و [[قاتل]] [[ناکثین]]، [[قاسطین]] و [[مارقین]] است”<ref>معانی الأخبار، ص۲۰۴، حدیث۱؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۱، حدیث۱۵۷.</ref>.

# همو به طور مسند از ابن عباس روایت می‌کند که [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: “علی بن [[ابی طالب]] {{ع}} [[امام امت]] من و [[جانشین]] من است و [[قائم]] [[منتظر]] [[مهدی]] {{ع}} از [[فرزندان]] اوست”<ref>کمال الدین، ص۲۲۸، حدیث۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۴، حدیث۱۶۵.</ref>.

# همو به طور مسند از [[سلمان فارسی]] روایت می‌کند که گفت: “از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} پرسیدیم [[وصیّ]] تو چه کسی است؟ زیرا خداوند هیچ [[پیامبری]] را [[مبعوث]] نکرد مگر اینکه فردی از امتش وصیّ او بود”. پیامبر فرمود: “آیا میدانی وصیّ [[موسی]] چه کسی بود؟ ” گفتم: “یوشع بن نون”. فرمود: “می‌دانی چرا او را وصیّ خود قرار داد؟ ” گفتم: “خدا و پیامبرش داناترند”. فرمود: “چون او [[داناترین]] امتش بود و وصیّ من داناترین امتم [[علی بن ابیطالب]] {{ع}} است”<ref>الامالی، ص۶۳، حدیث۲۵؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۵۳- ۵۴، حدیث۲۱۷.</ref>.

# ایشان در حدیثی مسند از [[امیر المؤمنین]] {{ع}} روایت کرده است که فرمود: مردی نزد من آمد و گفت: “ای [[ابوالحسن]]! تو ادعا می‌کنی که امیر المؤمنین {{ع}} هستی. چه کسی تو را امیر المؤمنین قرار داده است؟ ” گفتم: “خدای بزرگ، مرا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} قرار داده است”. آن مرد نزد پیامبر {{صل}} رفت و گفت: “ای [[رسول خدا]]! آیا علی در اینکه می‌گوید [[خدا]] او را امیر المؤمنین {{ع}} قرار داده است، راست می‌گوید؟ ” پیامبر از سخن وی به [[خشم]] آمد و فرمود: “علی {{ع}} به [[ولایت الهی]] که از بالای [[عرش]] خود برای او مقرر کرده، [[امیر مؤمنان]] است، و خداوند، [[فرشتگان]] را [[گواه]] گرفته که علی [[خلیفه]] و [[حجت خدا]] و امام مسلمانان است. اطاعت از او مقرون به [[اطاعت از خدا]]، و [[نافرمانی]] او مقرون به نافرمانی خداست. هر کس [[امامت]] او را [[انکار]] کند، [[نبوت]] مرا انکار کرده است”<ref>الامالی، ص۱۵۶، حدیث۱۵۰؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۵۹، حدیث۰۲۴۹</ref>.

# [[شیخ صدوق]] در حدیثی مسند از [[حذیفة بن أسید غفاری]] روایت کرده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: “ای [[حذیفه]] بهدرستی که [[حجت خدا]] بر تو پس از من، [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} است. ای حذیفه از [[علی]] جدا نشو و با او [[مخالفت]] مکن. ای حذیفه! علی از من است و من از علی هستم. هر کس او را به [[خشم]] آورد، مرا به خشم آورده و هر کس او را [[راضی]] کند مرا راضی کرده است”<ref>الامالی، ص۲۵۶، حدیث۲۸۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۰- ۶۱، حدیث۰۲۵۵</ref>. او در [[حدیث]] دیگری از [[امام حسین]] {{ع}} روایت می‌کند که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “علی بن ابی طالب {{ع}} [[خلیفه خدا]] و [[خلیفه]] من، و حجت خدا و [[حجت]] من، باب [[خدا]] و باب من، صفیّ خدا و صفیّ من، [[حبیب خدا]] و [[حبیب]] من، [[خلیل]] خدا و خلیل من است سخن او، [[سخن]] من، [[فرمان]] وی فرمان من، [[دوست]] او، دوست من، [[دشمن]] وی، دشمن من است، او بزرگ [[اوصیا]] و [[برترین]] [[امت]] من است”<ref>الامالی، ص۲۷۱، حدیث۲۹۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۱، حدیث۰۲۵۶</ref>.

# وی در حدیث دیگری از [[امامان اهل بیت]] {{عم}} روایت کرده است که روزی پیامبر {{صل}} به [[اصحاب]] خود فرمود: “ای [[یاران]] من! [[خدای بزرگ]] شما را به [[ولایت]] علی بن ابی طالب {{ع}} و [[پیروی]] از او فرمان می‌دهد. او ولی و [[رهبر]] شما پس از من است، با او مخالفت نکیند که [[کافر]] می‌شوید و از وی جدا نشوید که [[گمراه]] می‌شوید. خدای بزرگ علی {{ع}} را معیار [[ایمان]] و [[نفاق]] قرار داده است. هر کس او را دوست بدارد [[مؤمن]]، وهر کس او را دشمن بدارد [[منافق]] است. خدای بزرگ، علی {{ع}} را [[وصی]] من و نشانه [[هدایت]] پس از من قرار داده است”<ref>الامالی، ص۳۵۹، حدیث۴۴۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۲، حدیث۰۲۵۹</ref>.

# وی در [[حدیث]] دیگری از [[ابوذر]] [[روایت]] کرده است که روزی در [[مسجد قبا]] در محضر [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بودیم؛ [[حضرت]] فرمود: “مردی از این در وارد می‌شود که او [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و [[پیشوای مسلمانان]] است. در این هنگام [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} وارد شد. [[پیامبر]] {{صل}} به او اشاره کرد و فرمود: “این، [[امام]] شما پس از من است. [[اطاعت]] از او اطاعت از من، و [[نافرمانی]] از او نافرمانی از من است، و نافرمانی از من نافرمانی از خداست”<ref>الامالی، ص۶۳۴، حدیث۸۵۰؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۳، حدیث۲۹۱.</ref>.

# او در حدیث دیگری از [[عبداللّه بن عمر]] روایت می‌کند که پیامبر {{صل}} به [[علی]] {{ع}} فرمود: “تو [[برادر]] و [[وزیر]] و [[جانشین]] من در میان خاندانم هستی”<ref>التوحید، ص۳۱۱، حدیث۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۸۳، حدیث۳۳۳.</ref>.

# پیامبر اکرم {{صل}} به علی {{ع}} فرمود: “ای علی! تو [[سید]] [[مسلمانان]] و پیشوای [[پرهیزگاران]]، و پیشتاز روسپیدان و سالار [[دین]] هستی”<ref>المناقب، خوارزمی، ص۲۱۰ و ۲۳۳- ۲۳۴؛ المناقب، ابنالمغازلی، ص۶۵- ۶۶.</ref>.

# یکی از [[نصوص جلی]] [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} در منابع اهل سنت “حدیث الدار” است که در فصل بعدی به [[تبیین]] آن خواهیم پرداخت<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۱۱.</ref>.

# [[اعراب]] در [[زمان]] پیامبر {{صل}} و در موارد گوناگون با روش علی {{ع}} در [[اجرای احکام الهی]] به‌خوبی [[آگاهی]] داشتند. آنان می‌دانستند که وی در این [[راه]]، کوچک‌ترین انعطافی نشان نمی‌دهد و طبق تعبیر پیامبر {{صل}} در راه اجرای احکام الهی فردی سخت‌گیر است<ref>هنگامی‌که علی {{ع}} از مأموریت به یمن بازمی‌گشت تا پیامبر {{صل}} را در مکه، در حجة الوداع ملاقات کند، پیش از رسیدن به مکه چون در ملاقات با پیامبر {{صل}} شتاب داشت یکی از افراد سپاه را جانشین خود ساخت و خود به‌سوی مکه حرکت کرد. آن فرد از جامه‌هایی که به غنیمت گرفته بودند، به افراد سپاه داد. وقتی علی {{ع}} بازگشت، وی را بر آن عمل نکوهش کرد که چرا قبل از تقدیم غنائم به پیامبر {{صل}} آنان را میان افراد سپاه تقسیم کرده است، و ودستور داد تا جامه‌ها را باز گرداندند. آنان از این رفتار علی {{ع}} نزد پیامبر {{صل}} شکایت کردند. پیامبر {{صل}} در پاسخ آنها فرمود: {{متن حدیث|أیّها النّاس لاتشکو علیّاً، فَوَالله انّه لا خشن فی ذات الله، أو فی سَبیلِ الله من أن یشکی}} (سیره ابن هشام، ج۴، ص۶۰۳؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۴۴- ۱۴۵، حدیث ۴۶۵۴).</ref>. [[بدیهی]] است که این روش برای [[منافقان]] و افرادی که از [[ایمان راسخ]] برخوردار نبودند قابل [[تحمل]] نبود؛ کسانی که [[قرآن]] درباره آنها فرموده است: {{متن قرآن|الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ}}<ref>«تازیان بیابان‌نشین کفرگراتر و نفاق‌گراتر و به ندانستن حدود آنچه خداوند بر پیامبرش فرو فرستاده است سزاوارترند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۹۷.</ref>.

# [[علی]] {{ع}} نزد [[پیامبر]] {{صل}} از [[منزلت]] ویژه‌ای برخوردار بود و [[فضایل]] بی‌شماری داشت. این مطلب، اگر چه عده‌ای از [[مهاجران]] و [[انصار]] را شیفته او ساخته بود، در مقابل، [[حسادت]] عده زیادی را همچون [[منافقان]] و [[فاسقان]] برانگیخته بودند.

# نکته دیگر مسئله [[کهن‌سالی]] در باب ریاست است که در [[فرهنگ]] [[عرب جاهلی]]، [[جایگاه]] مهمی داشت و این ویژگی در [[ابوبکر]] موجود بود، ولی در علی {{ع}} وجود نداشت. ابوبکر انباری در امالی خود [[نقل]] کرده است که علی {{ع}} و عمر در جلسه‌ای در [[مسجد]] حضور داشتند. عده‌ای از [[مردم]] نیز در آن مجلس بودند. وقتی علی {{ع}} از مجلس خارج شد، یکی از حاضران در [[نکوهش]] او سخن گفت، عمر در [[دفاع]] از علی {{ع}} گفت: “اگر [[شمشیر علی]] {{ع}} نبود پایه‌های [[اسلام]] [[استوار]] نمی‌شد، او [[داناترین]] افراد [[امت]] در [[قضاوت]] و دارای سوابق و فضایل بسیاری است”. آن مرد گفت: “ای [[امیرالمؤمنین]]! چرا [[مقام خلافت]] را از او دریغ داشتید؟ ” عمر گفت: “این مطلب به علت [[جوانی]] و [[دلبستگی]] او به بنی‌عبدالمطلب بود”<ref>{{عربی|کرهناه علی حداثة السن و حبه بنی عبدالمطلب}}. (شرح ابن ابی الحدید، ج۲، ص۶۵).</ref>.

{{پانویس}}