انتظار ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۵ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۴۴

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انتظار فرج (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

چیستی انتظار

یکی از مهم ترین و پرارزش ترین وظایف و تکالیف شیعه در عصر غیبت موعود جهان مسألۀ انتظار است^[۱]. کلمه "انتظار" مصدر ثلاثی مزید از ماده "نظر" است^[۲]. این واژه و مشتقات آن در منابع لغت به معنای چشم‌ داشت پیدا کردن^[۳] و چشم ‌به راه بودن آینده‌ای مطلوب است^[۴]. عصارۀ عنوان انتظار که به صورت صفت مشبهه است یعنی ثبات و دوام داشتن در هر موضوعی^[۵].
اما در اصطلاح، علما و محققینِ شیعه، انتظار را به معانی مختلفی معنا کرده‌اند منتها باید توجه داشت معنای انتظار با توصیف حاصل نمی‌شود؛ اگر کسی هیچ گاه حالت انتظار را نچشیده باشد، با توصیف و توضیح، نمی‌توان معنای انتظار را برایش روشن کرد. حتی ممکن است توضیحات زیاد، باعث ابهام بیشتر در مفهوم آن شود. در واقع معنای انتظار یک حالت وجدانی است مثل مسافر عزیزی که شخص برای آمدنش انتظار وی را می‌‌کشد، بدین ترتیب برای یادآوری مفهوم انتظار، یک سری نشانه‌ها به مخاطب می‌دهیم تا حال انتظار خود را به یاد آورد و یا اگر در حال انتظار است آن حالت را به او تذکر می‌‌دهیم تا معنای انتظار برایش روشن شود^[۶].

معانی اصطلاحی انتظار

انتظار عام و خاص

انتظار واژه‌ای عربی، از ریشه «نظر» و در لغت به‌معنای چشم‌به‌راه‌بودن است. در اصطلاح اسلامیِ انتظار، باید دو نکته مهم را در نظر گرفت: مفهوم انتظار به دو معنای عام و خاص استفاده می‌شود. در معنای عام، انتظار کشیدن برای مطلق گشایش و فرج مقصود است و در معنای خاص، به انتظار کشیدن برای ظهور امام مهدی(ع) یا زمینه‌سازی برای ظهور ایشان اطلاق می‌شود. با توجه این نکته به این نتیجه می‌رسیم که انتظار فرج یک مفهوم بسیار وسیع و گسترده‌ای است که یک مصداق از آن در دوران کنونی انتظار مهدی موعود(ع) است که با برپایی حکومت عدلِ جهانی، بساط طاغوت و ظلم و ستم‌ را برمی‌چیند؛ این انتظار فرجِ نهایی است و باید برای آن زمینه‌سازی کرد. اما انتظار فرج مصداق‌های دیگری نیز دارد؛ وقتی گفته می‌‌شود منتظر فرج باشید، تنها منظور این نیست که منتظر فرج نهایی باشید، بلکه یعنی هر بن‌بست و مشکلی قابل گشودن و حل شدن است. فرد مسلمان با درس انتظار، می‌‌آموزد که هیچ بن‌بستی در زندگی بشر وجود ندارد که نشود آن را باز کرد و لازم باشد که انسان ناامید دست روی دست بگذارد و بنشیند و بگوید دیگر کاری نمی‌شود کرد؛ وقتی در نهایتِ زندگیِ انسان، در مقابله با این همه حرکت ظالمانه و ستمگرانه، خورشیدِ فرج ظهور خواهد کرد، پس در بن‌بست‌های جاری زندگی هم همین فرج متوقع و مورد انتظار است؛ این، درس انتظار واقعی به همه انسان‌هاست.

منشأ انتظار

مفهوم انتظار ریشه در اصل کلیِ قرآنیِ «حرمت یأس از رَوح اللَّه»^[۷] دارد و از این آیه گرفته شده است: ﴿يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ...﴾؛ «ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نشوید.»..^[۸]^[۹]. پس روحِ اصلی انتظار، امید به آینده و رسیدن به وضعیت مطلوب و ایده‌آل است؛ از طرفی انسانِ منتظر به هیچ وجه تسلیم وضعیت نامطلوب فعلی نمی‌شود و هر آن، برای رسیدن به وضعیت بهتر و گشایش در همه امور و بردشتن موانع، تلاش می‌کند؛ به عبارتی دیگر، انتظار حالتی نفسانی است که برای آنچه انسان انتظارش را می‌کشد و به دنبال آن است، آمادگی ایجاد می‌کند؛ ضد این حالت یأس و ناامیدی است؛ ازاین‌رو، هر قدر انتظار شدیدتر باشد، یعنی با امید و تلاش کامل همراه باشد، آمادگی قوی‌تر خواهد بود و انسان را از ناامیدی که مایۀ ممات انسان است نجات می‌‌دهد. بنابراین، انتظار را می‌توان ترکیب‌یافته از دو عنصر دانست که دو روی یک سکه‌اند: نخست، ناامید نشدن و عدم پذیرفتن وضعیت نامطلوب فعلی و دوم، امید داشتن و تلاش در جهت گشایش مشکلات و رسیدن به وضعیت ایده‌آل و مطلوب؛ اوج و نقطه نهایی چنین انتظاری در فرجِ امام مهدی(ع) تجلی می‌یابد و معنا پیدا می‌کند.

وجدانی بودن انتظار

انتظار همانندِ احساس خوشحالی، درد یا تشنگی، امری وجدانی است؛ یعنی نمی‌توان آن را توصیف کرد و توضیح داد. معنای انتظار فقط برای شخص منتظِر، روشن و آشکار است و اگر کسی هیچ‌گاه حالت انتظار را نچشیده باشد، با توصیف و توضیح، نمی‌توان معنای انتظار را برایش روشن کرد؛ تنها می‌توان با مثالی یادآوری کرد که: آن زمانی که یکی از عزیزانت به سفر رفته بود و تو از او خبر نداشتی و گفته بود تا فلان موقع بر می‌گردم، آن حالِ وجدانی که قبل از آمدن او برایت ایجاد شده بود "انتظار" نام دارد^[۱۰].

انتظار از جنس عمل

انتظار تنها یک حالت روحی و درونی نیست و صرفاً در تمنا، آرزو و چشم‌به‌راه‌بودن خلاصه نمی‌شود، بلکه از درون و بیرون سرایت می‌کند و حرکت و اقدام را می‌آفریند؛ اگر کشاورزی بدون کار و تلاش و کِشت، آرزوی محصول فراوانی را داشته باشد، این را انتظار نمی‌گویند. باید در جهت آن امری که انتظارش را می‌کشیم حرکت کرد و نهایت کوشش را در به دست آوردن آن انجام داد. انتظار، یعنی حرکت و عمل کردن برای هدفی ارزشمند؛ بی‌شک چنین معنایی با بی‌هدفی و سکون و انزوا و تن‌پروری سازگاری ندارد؛ بنابراین، عمل جزء جداناشدنی معنای انتظار است؛ در روایات، انتظار را برترین اعمال نامیده‌اند: پیامبر اکرم(ص) فرمود: «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ «برترین آعمال امت من انتظار فرج از خدای متعال است»^[۱۱] و نیز امام سجاد(ع) فرمود: «انْتِظَارُ الْفَرْجِ مِنْ أَعْظَمِ الْعَمَلِ»؛ «انتظار فرج از برترین اعمال است». ^[۱۲].

نتیجه

به‌طورکلی انتظار فرج به مطلقِ انتظار کشیدن در برابر مشکلات و تلاش برای رفع آنها گفته می‌شود و در معنای خاص به زمینه‌سازی ظهور امام مهدی(ع) اطلاق می‌شود^[۱۳]. ذاتِ انتظار، امید به رسیدنِ آینده مطلوب و نفی وضعیت موجود است؛ نفی وضعیت موجود تنها در بعد نظر و فکر خلاصه نمی‌شود و با دست روی دست گذاشتن، آینده مطلوب از راه نمی‌رسد، بلکه انتظار پیوند عمیقی با عمل دارد و عمل، جزء جدانشدنی معنای انتظار است؛ بنابراین، انسانِ منتظر با امید کامل به رفع مشکلات، پیوسته با اقدام‌های سازنده خود، به دنبال رسیدن به آن وضع مطلوب، به‌ویژه زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی(ع)، در تلاش و کوشش است؛ زیرا فَرَج نهاییِ انسان با ظهور امام مهدی(ع) اتفاق می‌افتد که سبب برچیده شدن ظلم‌و‌ستم‌ها، تبعیض‌ها، ناعدالتی‌ها و در نهایت، گشایش در همه شئون زندگی انسان خواهد بود^[۱۴].

پرسش مستقیم

معنای انتظار چیست؟ (پرسش)

بخش نخست: فلسفه انتظار فصل اول: چیستی انتظار

فصل دوم: ضرورت انتظار (وجوب انتظار)

ضرورت عقلی انتظار (وجوب عقلی)
ضرورت نقلی انتظار (وجوب نقلی)
اهمیت و ارزش انتظار
فضیلت انتظار (مقام و منزلت منتظران راستین)

فصل سوم: چرایی انتظار

اهداف انتظار
- اهداف الهی انتظار
- اهداف منتظران راستین

فصل چهارم: انتظار در ادیان و ملل

بخش دوم: ابعاد و آثار انتظار فصل اول: ابعاد انتظار

فصل دوم: آثار و کارکردهای انتظار (فواید و برکات انتظار)

بخش سوم: لوازم انتظار (وظایف منتظران راستین)

بخش چهارم: آسیب‌های انتظار

بخش پنجم: سرانجام انتظار

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ر.ک: رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۲۴۰ ـ ۲۴۲.
↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۱۷.
↑ المنجد، ج ۲، ص ۱۹۵۸؛ دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، کلمه انتظار؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۵، ص ۲۱۹؛ فرهنگ فارسی معین، کلمه انتظار؛ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ۵، ج۲، ص۲۴۱ ـ ۲۴۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۱؛ رضوی، رسول، امام مهدی، ص ۱۰۰ـ ۱۰۱؛ ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۵۲۷؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۰؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۳؛ قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۱۳ـ ۱۴؛ صالح‌نیا، یحیی؛ تنها بر فراز، ص ۸۳؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، صفحه؟؟؟
↑ ر.ک: دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، ذیل کلمه انتظار؛ معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه انتظار؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۵، ص ۲۱۹؛ جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۵، ۳۵۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ۵، ج۲، ص۲۴۱ ـ ۲۴۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۱؛ بنی‌هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص ۲۷؛ ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹؛ بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۱۳۶ ـ ۱۳۷؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۵۲۷؛ پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار، ص ۱۹۹ـ۲۰۰؛ حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص ۱۶، ۲۲؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۴۵؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۰؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۳؛ قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۱۳ـ ۱۴.
↑ ر.ک جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۵، ۳۵۷.
↑ ر.ک: بنی‌هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص ۲۷.
↑ به‌معنای حرمت مأیوس شدن از گشایش و رحمت خداوند
↑ سوره یوسف، آیه 87.
↑ برای آگاهی بیشتر ر.ک: مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۱۴؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۱۵۹-۱۶۸
↑ ر.ک: بنی هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص۲۷.
↑ کمال الدین، ج ۲، باب ۵۵، ح۱؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.
↑ منتخب الأثر، ص۲۴۴
↑ ر.ک: فضلی، عبدالهادی، در انتظار مهدی موعود، ص۷۴-۷۶.
↑ ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۱۷؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲؛ صالح‌نیا، یحیی؛ تنها بر فراز، ص 83؛ خرازی، سید محسن، انتظار ریشه اصلاحات فردی و اجتماعی، بالادستان، محمد امین، حائری‌‎پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۱۳۶ - ۱۳۷؛ موسوی اصفهانی، محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص۹۳، ۹۴؛ مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۱۴، ۱۵؛ قرائتی، محسن، جهت‌نما، ص۶۱، ۶۲؛ حیدری نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص۱۶، ۲۲؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج؛ صالح‌نیا، یحیی، تنها بر فراز، ص۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ج۲، ص۲۴۱، ۲۴۲؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۵۸-۱۶۰؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۱۵۹-۱۶۸؛ فضلی، عبدالهادی، در انتظار مهدی موعود، ص۷۴-۷۶؛ رحیمی، عباس، امید فردا، ص۳۰؛ حیدری نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص۱۶، ۲۲.

[1] ر.ک: رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۲۴۰ ـ ۲۴۲.

[2] ر.ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۱۷.

[3] المنجد، ج ۲، ص ۱۹۵۸؛ دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، کلمه انتظار؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۵، ص ۲۱۹؛ فرهنگ فارسی معین، کلمه انتظار؛ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ۵، ج۲، ص۲۴۱ ـ ۲۴۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۱؛ رضوی، رسول، امام مهدی، ص ۱۰۰ـ ۱۰۱؛ ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۵۲۷؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۰؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۳؛ قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۱۳ـ ۱۴؛ صالح‌نیا، یحیی؛ تنها بر فراز، ص ۸۳؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، صفحه؟؟؟

[4] ر.ک: دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، ذیل کلمه انتظار؛ معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه انتظار؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۵، ص ۲۱۹؛ جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۵، ۳۵۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ۵، ج۲، ص۲۴۱ ـ ۲۴۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۲۱؛ بنی‌هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص ۲۷؛ ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق، بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر، ص ۱۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹؛ بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۱۳۶ ـ ۱۳۷؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۵۲۷؛ پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار، ص ۱۹۹ـ۲۰۰؛ حیدری‌نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص ۱۶، ۲۲؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۴۵؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۰؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۴۳؛ قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۱۳ـ ۱۴.

[5] ر.ک جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۵، ۳۵۷.

[6] ر.ک: بنی‌هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص ۲۷.

[7] به‌معنای حرمت مأیوس شدن از گشایش و رحمت خداوند

[8] سوره یوسف، آیه 87.

[9] برای آگاهی بیشتر ر.ک: مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۱۴؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۱۵۹-۱۶۸

[10] ر.ک: بنی هاشمی، سید محمد، انتظار فرج، ص۲۷.

[11] کمال الدین، ج ۲، باب ۵۵، ح۱؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.

[12] منتخب الأثر، ص۲۴۴

[13] ر.ک: فضلی، عبدالهادی، در انتظار مهدی موعود، ص۷۴-۷۶.

[14] ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۱۷؛ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۲۲؛ صالح‌نیا، یحیی؛ تنها بر فراز، ص 83؛ خرازی، سید محسن، انتظار ریشه اصلاحات فردی و اجتماعی، بالادستان، محمد امین، حائری‌‎پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۱۳۶ - ۱۳۷؛ موسوی اصفهانی، محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص۹۳، ۹۴؛ مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۱۴، ۱۵؛ قرائتی، محسن، جهت‌نما، ص۶۱، ۶۲؛ حیدری نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص۱۶، ۲۲؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج؛ صالح‌نیا، یحیی، تنها بر فراز، ص۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ج۲، ص۲۴۱، ۲۴۲؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۵۸-۱۶۰؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۱۵۹-۱۶۸؛ فضلی، عبدالهادی، در انتظار مهدی موعود، ص۷۴-۷۶؛ رحیمی، عباس، امید فردا، ص۳۰؛ حیدری نیک، مجید، نگاهی دوباره به انتظار، ص۱۶، ۲۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 ==معانی اصطلاحی [[انتظار]]==
-*برخی از معانی [[انتظار]] عبارت‌اند از:
+===انتظار عام و خاص===
-===[[انتظار]] یعنی [[وجوب]] [[آماده‌سازی]]===
+[[انتظار]] واژه‌ای [[عربی]]، از ریشه «نظر» و در لغت به‌معنای چشم‌به‌راه‌بودن است. در اصطلاح اسلامیِ [[انتظار]]، باید دو نکته مهم را در نظر گرفت:
-*[[انتظار]] یعنی [[وجوب]] [[آماده‌سازی]] و [[زمینه‌سازی برای ظهور]] [[امام]] [[منتظر]]<ref>ر.ک: [[عباس رحیمی|رحیمی، عباس]]، [[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]، ص۳۰؛ [[عبدالهادی فضلی|فضلی، عبدالهادی]]، [[در انتظار مهدی موعود (کتاب)|در انتظار مهدی موعود]]، ص ۷۴-۷۶.</ref> و این [[آماده‌سازی]] می‌‌تواند از راه [[سیاسی]] و حتی [[قیام]] مسلحانه باشد<ref>ر.ک: [[عبدالهادی فضلی|فضلی، عبدالهادی]]، [[در انتظار مهدی موعود (کتاب)|در انتظار مهدی موعود]]، ص ۷۴-۷۶.</ref>.
+مفهوم [[انتظار]] به دو معنای [[عام و خاص]] استفاده می‌شود. در معنای عام، [[انتظار]] کشیدن برای مطلق [[گشایش]] و [[فرج]] مقصود است و در معنای خاص، به [[انتظار]] کشیدن برای [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} یا [[زمینه‌سازی برای ظهور]] ایشان اطلاق می‌شود.  با توجه این نکته به این نتیجه می‌رسیم که [[انتظار فرج]] یک مفهوم بسیار وسیع و گسترده‌ای است که یک مصداق از آن در دوران کنونی [[انتظار مهدی]] [[موعود]]{{ع}} است که با [[برپایی حکومت]] عدلِ جهانی، بساط [[طاغوت]] و [[ظلم]] و ستم‌ را برمی‌چیند؛ این [[انتظار]] فرجِ نهایی است و باید برای آن [[زمینه‌سازی]] کرد. اما [[انتظار فرج]] مصداق‌های دیگری نیز دارد؛ وقتی گفته می‌‌شود [[منتظر فرج]] باشید، تنها منظور این نیست که [[منتظر فرج]] نهایی باشید، بلکه یعنی هر بن‌بست و مشکلی قابل گشودن و حل شدن است. [[فرد]] [[مسلمان]] با درس [[انتظار]]، می‌‌آموزد که هیچ بن‌بستی در [[زندگی]] [[بشر]] وجود ندارد که نشود آن را باز کرد و لازم باشد که [[انسان]] [[ناامید]] [[دست]] روی دست بگذارد و بنشیند و بگوید دیگر کاری نمی‌شود کرد؛ وقتی در نهایتِ زندگیِ [[انسان]]، در مقابله با این همه حرکت ظالمانه و ستمگرانه، خورشیدِ [[فرج]] [[ظهور]] خواهد کرد، پس در بن‌بست‌های جاری [[زندگی]] هم همین [[فرج]] متوقع و مورد [[انتظار]] است؛ این، درس [[انتظار واقعی]] به همه انسان‌هاست.
-===[[انتظار]] یعنی حرکت برای هدفی ارزشمند===
+===منشأ انتظار===
-*[[انتظار]]، یعنی حرکت و عمل کردن برای هدفی ارزشمند و یقیناً با بی‌هدفی و سکون و [[انزوا]] و تن پروری [[سازگاری]] ندارد و عمل جزء لا ینفک معنای [[انتظار]] است؛ چنانکه در [[روایات]]<ref>{{متن حدیث|"أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، انْتِظَارُ الْفَرْجِ مِنْ أَعْظَمِ الْعَمَلِ"}} (کمال الدین، ج ۲، باب ۵۵، ح۱؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.</ref>، [[انتظار]] را [[برترین]] [[اعمال]] نامیده اند<ref>ر.ک: [[مجید حیدری‌نیک|حیدری‌نیک، مجید]]، [[نگاهی دوباره به انتظار (کتاب)|نگاهی دوباره به انتظار]]، ص ۱۶و۲۲؛ [[محبوب شفائی|شفائی، محبوب]]، [[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]، ص ۴۵؛[[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[انتظار پویا (کتاب)|انتظار پویا]]، ص ۲۵.</ref>. حتی [[پیامبران]] هم با تلاش عملی خودشان به نوعی مقدمۀ [[انتظار ظهور]] را معنا کرده‌اند. به عنوان مثال [[پیامبر]]{{صل}} در این باره فرموده‌اند<ref> کشف الغمة، إربلی، ج۳، ص۲۷۱: {{متن حدیث|"لَا یذْهَبُ‌ الدنْیا حَتی‌ یبْعَثَ‌ اللهُ‌ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیتِی یوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِی وَ اسْمُ أَبِیهِ اسْمَ أَبِی یمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً"}}</ref>: «عمر دنیا به پایان نمی‌رسد تا این که خداوند مردی از اهل بیت من برانگیزد که نامش نام من و نام پدرش نام پدر من است. او دنیا را پر از عدل و داد نماید چنان که از ظلم و جور پر شده باشد.»<ref>ر.ک: [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص ۱۱۷.</ref>
+مفهوم [[انتظار]] ریشه در اصل کلیِ قرآنیِ «[[حرمت]] [[یأس]] از رَوح اللَّه»<ref>به‌معنای حرمت مأیوس شدن از گشایش و رحمت خداوند</ref> دارد و از این [[آیه]] گرفته شده است: {{متن قرآن|يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ...}}؛ «ای [[فرزندان]] من! بروید و از [[یوسف]] و برادرش خبر گیرید و از [[رحمت]]  [[خداوند]] [[نومید]] نشوید.»..<ref>سوره یوسف، آیه 87.</ref><ref>برای آگاهی بیشتر ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)| قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص۱۴؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)| پرسمان مهدویت]]، ص۱۵۹-۱۶۸</ref>. پس روحِ اصلی [[انتظار]]، [[امید به آینده]] و [[رسیدن به وضعیت مطلوب]] و ایده‌آل است؛ از طرفی انسانِ [[منتظر]] به هیچ وجه [[تسلیم]] وضعیت نامطلوب فعلی نمی‌شود و هر آن، برای رسیدن به وضعیت بهتر و [[گشایش]] در همه امور و بردشتن موانع، تلاش می‌کند؛ به عبارتی دیگر، [[انتظار]] حالتی [[نفسانی]] است که برای آنچه [[انسان]] انتظارش را می‌کشد و به دنبال آن است، [[آمادگی]] ایجاد می‌کند؛ ضد این حالت [[یأس]] و [[ناامیدی]] است؛ ازاین‌رو، هر [[قدر]] [[انتظار]] شدیدتر باشد، یعنی با [[امید]] و تلاش کامل همراه باشد، [[آمادگی]] قوی‌تر خواهد بود و [[انسان]] را از [[ناامیدی]] که مایۀ ممات [[انسان]] است [[نجات]] می‌‌دهد. بنابراین، [[انتظار]]  را می‌توان ترکیب‌یافته از دو عنصر دانست که دو روی یک سکه‌اند: نخست، [[ناامید]] نشدن و عدم [[پذیرفتن]] وضعیت نامطلوب فعلی و دوم، [[امید]] داشتن و تلاش در جهت [[گشایش]] [[مشکلات]] و رسیدن به وضعیت ایده‌آل و مطلوب؛ اوج و نقطه نهایی چنین انتظاری در فرجِ [[امام مهدی]]{{ع}} [[تجلی]] می‌یابد و معنا پیدا می‌کند.
-===[[انتظار]] یعنی ایجاد حالت [[آمادگی]] برای [[منتظر]]===
+===وجدانی بودن [[انتظار]]===
-*[[انتظار]] کیفیتی روحی است که موجب به وجود آمدن حالت [[آمادگی]] برای [[انسان‌ها]] به آنچه [[انتظار]] دارند می‌شود و [[انسان]] را از یاس و [[ناامیدی]] که مایۀ ممات [[انسان]] است [[نجات]] می‌‌دهد<ref>ر.ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۸۳؛ قنبری، معصوم علی، بررسی مسالۀ انتظار ادله فوائد و نقش آن، ص ۸۴ و ۸۵؛ [[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|از امام مهدی بیشتر بدانیم]]، ص۶۳، ۶۴؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۳۰؛[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۵۲۷؛ پژوهشگران مسجد جمکران آیین انتظار، ص ۱۹۹-۲۰۰؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، صفحه؟؟؟</ref>. زیرا مفهوم اصلی [[انتظار]]، از یک اصل کلی [[اسلامی]] و [[قرآنی]]، یعنی "[[حرمت]] [[یأس از روح الله]]" گرفته می‌شود. بدین‌سان که [[مؤمن]] به وسیلۀ مفهوم [[انتظار]] هرگز و در هیچ شرایطی [[امید]] خویش را از دست نداده و [[تسلیم]] [[یأس]] و [[ناامیدی]] و بیهوده‌گرایی نمی‌شود<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)|قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]] ، ص ۱۴؛ [[چلچراغ حکمت ج۱۰ (کتاب)|چلچراغ حکمت ج۱۰]]، ص۳۶، ۳۷؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۳۶، ۳۷</ref>. به عبارتی دیگر [[انتظار]] حالتی است نفسانی که [[آمادگی]] برای آنچه انتظارش را می‌کشیم، از آن بر می‌آید و ضد آن [[یأس]] و [[ناامیدی]] است، پس هر [[قدر]] [[انتظار]] شدیدتر باشد، [[آمادگی]] و مهیا شدن قوی‌تر خواهد بود<ref>ر.ک: [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان]]، ص ۹۳ ـ ۹۴.</ref>.
+[[انتظار]] همانندِ [[احساس]] [[خوشحالی]]، درد یا [[تشنگی]]، امری وجدانی است؛ یعنی نمی‌توان آن را توصیف کرد و توضیح داد. [[معنای انتظار]]  فقط برای شخص [[منتظِر]]، روشن و آشکار  است و اگر کسی هیچ‌گاه حالت [[انتظار]] را نچشیده باشد، با توصیف و توضیح، نمی‌توان [[معنای انتظار]] را برایش روشن کرد؛ تنها می‌توان با مثالی [[یادآوری]] کرد که: آن زمانی که یکی از عزیزانت به [[سفر]] رفته بود و تو از او خبر نداشتی و گفته بود تا فلان موقع بر می‌گردم، آن حالِ وجدانی که قبل از آمدن او برایت ایجاد شده بود "[[انتظار]]" نام دارد<ref>ر.ک: [[سید محمد بنی هاشمی|بنی هاشمی، سید محمد]]، [[انتظار فرج (کتاب)|انتظار فرج]]، ص۲۷. </ref>.
+===انتظار از جنس عمل===
+[[انتظار]] تنها یک حالت [[روحی]] و درونی نیست و صرفاً در تمنا، [[آرزو]] و چشم‌به‌راه‌بودن خلاصه نمی‌شود، بلکه از درون و بیرون سرایت می‌کند و حرکت و [[اقدام]] را می‌آفریند؛ اگر [[کشاورزی]] بدون [[کار و تلاش]] و کِشت، آرزوی محصول فراوانی را داشته باشد، این را [[انتظار]] نمی‌گویند. باید در جهت آن امری که انتظارش  را می‌کشیم حرکت کرد و نهایت کوشش را در به دست آوردن آن انجام داد. [[انتظار]]، یعنی حرکت و عمل کردن برای هدفی [[ارزشمند]]؛ بی‌شک چنین معنایی با بی‌هدفی و سکون و [[انزوا]] و [[تن‌پروری]] [[سازگاری]] ندارد؛ بنابراین، عمل جزء جداناشدنی [[معنای انتظار]] است؛ در [[روایات]]، [[انتظار]] را [[برترین اعمال]] نامیده‌اند: [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ «[[برترین]] آعمال [[امت]] من [[انتظار فرج]] از [[خدای متعال]] است»<ref>کمال الدین، ج ۲، باب ۵۵، ح۱؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲. </ref> و نیز [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|انْتِظَارُ الْفَرْجِ مِنْ أَعْظَمِ الْعَمَلِ}}؛ «[[انتظار فرج]] از [[برترین اعمال]] است». <ref> منتخب الأثر، ص۲۴۴ </ref>.
-===[[انتظار]] یعنی [[حاکمیت قرآن]] و [[اسلام]]===
+===نتیجه===
-*[[انتظار فرج]] یعنی، [[انتظار]] [[حاکمیت قرآن]] و [[اسلام]]<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۹۵-۹۶.</ref>، یعنی [[انتظار]] برای برآورده شدن [[هدف]] و مقصود نهایی و خدایی، یعنی رسیدن [[انسان]] به یک [[زندگی]] عادلانه تحت [[رهبری]] و [[زعامت]] [[حضرت مهدی]]{{ع}}<ref>ر.ک: [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص۳۵۴، ۳۵۵.</ref>، یعنی  [[راضی]] و قانع نبودن [[انسان]] به وضع موجود<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۹۵-۹۶؛ [[عباس رحیمی|رحیمی، عباس]]، [[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]، ص۳۰.</ref>. البته معنای [[انتظار فرج]] فقط در [[انتظار]] برای [[ظهور]] [[حضرت]] خلاصه نمی‌شود، بلکه مصادیق مختلفی دارد. به طور کلی می‌‌توان گفت [[انتظار فرج]] یعنی باز شدن تمام بن بست ها، چرا که وقتی [[عاقبت]] زندگیِ [[انسان]]، در مقابله با این همه حرکت ظالمانه و ستمگرانه، ختم به [[گشایش]] می‌‌شود، در بن‌بست‌های جاری [[زندگی]] هم همین [[گشایش]] وجود دارد<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۹۵-۹۶.</ref>.
+به‌طورکلی [[انتظار فرج]] به مطلقِ [[انتظار]] کشیدن در برابر [[مشکلات]] و تلاش برای رفع آنها گفته می‌شود و در معنای خاص به [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]]{{ع}} اطلاق می‌شود<ref>ر.ک: [[عبدالهادی فضلی|فضلی، عبدالهادی]]، [[در انتظار مهدی موعود (کتاب)| در انتظار مهدی موعود]]، ص۷۴-۷۶. </ref>. ذاتِ [[انتظار]]، [[امید]] به رسیدنِ [[آینده]] مطلوب و [[نفی]] وضعیت موجود است؛ [[نفی]] وضعیت موجود تنها در بعد نظر و [[فکر]] خلاصه نمی‌شود و با دست روی دست گذاشتن، [[آینده]] مطلوب از [[راه]] نمی‌رسد، بلکه [[انتظار]] پیوند عمیقی با عمل دارد و عمل، جزء جدانشدنی [[معنای انتظار]] است؛ بنابراین، انسانِ [[منتظر]] با [[امید]] کامل به رفع [[مشکلات]]، پیوسته با اقدام‌های سازنده خود، به دنبال رسیدن به آن وضع مطلوب، به‌ویژه [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]]{{ع}}، در تلاش و کوشش است؛ زیرا [[فَرَج]] نهاییِ [[انسان]] با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} اتفاق می‌افتد که سبب برچیده شدن ظلم‌و‌ستم‌ها، [[تبعیض‌ها]]، ناعدالتی‌ها و در نهایت، [[گشایش]] در همه [[شئون]] [[زندگی]] [[انسان]] خواهد بود<ref>ر.ک: [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج (مقاله)|انتظار فرج]]؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۱۷؛ [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۲؛ [[یحیی صالح‌نیا|صالح‌نیا، یحیی]]؛ [[تنها بر فراز (کتاب)|تنها بر فراز]]، ص 83؛ [[سید محسن خرازی|خرازی، سید محسن]]، [[انتظار ریشه اصلاحات فردی و اجتماعی (مقاله)| انتظار ریشه اصلاحات فردی و اجتماعی]]، [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]، [[محمد مهدی حائری‌پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]، [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۱، ص ۱۳۶ - ۱۳۷؛ [[محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان (کتاب)| تکالیف بندگان نسبت به امام زمان]]، ص۹۳، ۹۴؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)| قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص۱۴، ۱۵؛ [[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[جهت‌نما (کتاب)|جهت‌نما]]، ص۶۱، ۶۲؛ [[مجید حیدری نیک| حیدری نیک، مجید]]، [[نگاهی دوباره به انتظار (کتاب)| نگاهی دوباره به انتظار]]، ص۱۶، ۲۲؛ [[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار فرج (مقاله)|انتظار فرج]]؛ [[یحیی صالح‌نیا|صالح‌نیا، یحیی]]، [[تنها بر فراز (کتاب)|تنها بر فراز]]، ص۸۳؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ج۲، ص۲۴۱، ۲۴۲؛ [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۱۵۸-۱۶۰؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۱۵۹-۱۶۸؛ [[عبدالهادی فضلی|فضلی، عبدالهادی]]، [[در انتظار مهدی موعود (کتاب)| در انتظار مهدی موعود]]، ص۷۴-۷۶؛ [[عباس رحیمی|رحیمی، عباس]]، [[امید فردا (کتاب)|امید فردا]]، ص۳۰؛ [[مجید حیدری نیک| حیدری نیک، مجید]]، [[نگاهی دوباره به انتظار (کتاب)| نگاهی دوباره به انتظار]]، ص۱۶، ۲۲. </ref>.
-===[[انتظار]]، تمنا و آرزوی صرف نیست===
-*[[انتظار]]، تمنا و [[آرزو]] نیست، به طوری که روشی برای رسیدن به آن وجود نداشته باشد و در حد یک [[آرزو]] باقی بماند؛ مثلا یک کشاورز بدون تلاش و کشت و کار، [[آرزو]] می‌‌کند محصول فراوانی به دست بیاورد. اینرا [[انتظار]] نمی‌گویند. چنانکه در مسئلۀ [[انتظار ظهور]] [[حضرت]] با اعراض از [[کتاب خدا]] و [[سنت انبیا]] نمی‌توان به محصولی رسید و این امر در [[حد]] [[آرزو]] باقی می‌‌ماند<ref>ر.ک: [[سید محسن خرازی|خرازی، سید محسن]]، [[انتظار ریشه اصلاحات فردی و اجتماعی (مقاله)|انتظار ریشه اصلاحات فردی و اجتماعی]].</ref>.
-===[[انتظار مثبت]] و [[انتظار منفی]]===
-*[[انتظار]] دو معنا دارد مثبت و منفی: معنای مثبت [[انتظار]] آن است که نظام‌‌های بشری را نپذیریم. چون این نظام‌ها برگرفته از [[قوانین]] ظالمانه است<ref>ر.ک:[[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[جهت‌نما (کتاب)|جهت‌نما]]، ص ۶۱ ـ ۶۲.</ref>. اما [[انتظار منفی]] یعنی در برابر هر [[ضعف]]، [[عیب]] و ستمی‌ [[سکوت]] کنیم تا خود [[حضرت]] [[ظهور]] کند و آن را [[اصلاح]] نماید<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[حکومت جهانی مهدی (کتاب)|حکومت جهانی مهدی]]، ص ۸۵؛[[محسن قرائتی|قرائتی، محسن]]، [[جهت‌نما (کتاب)|جهت‌نما]]، ص ۶۱ ـ ۶۲؛[[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۶۵-۶۸.</ref>.
-===[[اقسام انتظار]] بر اساس معنای آن===
-*معنای [[انتظار]] را می‌‌توان بر چهار نوع تقسیم کرد، [[انتظار]] [[اعتقادی]]، [[انتظار]] [[اجتماعی]]، [[انتظار]] مطلق، [[انتظار]] [[مقید]].
-#[[انتظار]] [[اعتقادی]]: یعنی [[معرفت]] به [[امام]]؛ در واقع می‌‌توان [[معرفت]] به [[امام]] را جزئی از معنای [[انتظار]] دانست<ref>ر.ک: [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۱۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت]]، نویسدگان کتاب افتاب مهر، ج۱، ص ۸۱ – ۸۲؛[[میرتقی حسینی گرگانی|حسینی گرگانی؛میرتقی]]، [[ نزول مسیح و ظهور موعود (کتاب)|نزول مسیح و ظهور موعود]]، ص ۳۵-۳۸؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۲۷.</ref>.
-#[[انتظار]] [[اجتماعی]]: معنایش همان [[انتظار]] عملی است که محصول و نتیجۀ [[انتظار]] [[اعتقادی]] است<ref>ر.ک [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۲۷.</ref>.
-#[[انتظار]] مطلق: یعنی دمیدن [[روح]] [[امید]] در [[مردم]] و القای روحیۀ [[پایداری]] و [[صبر]] در برابر تمامی مشکلات در همۀ زمینه‌ها<ref>ر.ک: [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۵، ص۳۰۵-۳۰۸.</ref>.
-#[[انتظار]] [[مقید]]: یعنی [[انتظار]] برای [[انقلاب مهدوی]]. این دسته از [[احادیث]]، با عبارات متفاوتی، بیان شده مانند<ref>دانشنامه امام مهدی، ج ۵، ص ۳۴۴، ح ۹۳۳: «هر کس در حال انتظار این امر بمیرد، مانند کسی است که همراه قائم و در خیمه اوست».</ref>: {{متن حدیث|"مَنْ مَاتَ مُنْتَظِراً لِهَذَا اَلْأَمْرِ کَانَ کَمَنْ کَانَ مَعَ اَلْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ"}}<ref>ر.ک: [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۵، ص۳۰۵-۳۰۸.</ref>
 ==پرسش مستقیم==