احمد بن عامر طایی

مقدمه

از راویان امام رضا(ع). ابوجعد احمد بن عامر بن سلیمان بن صالح بن وهب بن عامر بن حسان بن شریح بن سعد بن حارثة بن طایی، از اصحاب و راویان امام رضا(ع) به شمار می‌آید^[۱]، اجداد وی نیز در جرگه علاقه‌مندان و پیروان ائمه(ع) بوده‌اند؛ جدش وهب بن عامر در همراهی با امام حسین(ع) مقامی والا یافت و در واقعه عاشورا به شهادت رسید^[۲]. حسان بن شریح نیز از شیعیان مخلصی بود که در جنگ صفین در رکاب امیر مؤمنان(ع) شهید شد^[۳]. اما به رغم آنچه از ارتباط احمد با امام رضا(ع) در متون شیعی دیده می‌شود، او زیست‌نامه روشنی ندارد و بیشترین اطلاعات مربوط به وی از طریق پسرش عبدالله در متون تاریخی و حدیثی آمده^[۴]، همان‌طور که عمده، بلکه تمام احادیث منقول از وی نیز، از طریق همو در متون روایی راه یافته است^[۵]. البته برخی ابراهیم بن رجاء مقری را هم راوی او ذکر می‌کنند^[۶]، ولی روایتی از او دیده نمی‌شود.

بر اساس پاره‌ای از داده‌ها، احمد در سال ۱۵۷ق متولد شد^[۷] و ظاهراً مدتی در بغداد زیست^[۸] و گویی بصره نیز محل رفت و آمد یا سکونت دوران پایانی عمرش بوده است^[۹]. خطیب بغدادی محل اسکان اصلی وی را سامرا ذکر می‌کند^[۱۰]. بنا به گفته فرزندش عبدالله، او در سال ۱۹۴ق، با امام رضا(ع) ملاقات کرده و گویی مدتی مؤذن نماز امام رضا(ع) و امام هادی(ع) بوده است^[۱۱]. نتیجه آن همنشینی و همراهی، شکل‌گیری نسخه روایی شده که نوری آن را همان صحیفه معروف می‌داند^[۱۲]. صحیفه که حاوی مجموعه‌ای از احادیث است برابر آنچه آقابزرگ تهرانی آورده، به نام صحیفة الإمام الرضا(ع)، مسند الرضا(ع)، رضویات و صحیفة أهل البیت(ع) شناخته شده است. این نوشتار که ۲۴۰ حدیث منسوب به امام رضا(ع) در بردارد، به سند فرزند احمد، أبو القاسم عبدالله ذکر شده^[۱۳] و منبع استناد بسیاری از محدثان و راویان شیعه و سنی و همچنین مقیاس داوری‌های آنان درباره او شده است، چون جز از این طریق حدیثی از او به چشم نمی‌خورد.

در کتب رجالی شیعه، به رغم وجود چنین کتابی از احمد بن عامر و شمار معتنابهی از احادیث، معرفی و ارزیابی درخوری از او ارائه نشده است. بیشتر نوشته‌ها به ذکر نام و نسب وی اکتفا^[۱۴] و دسته‌ای به استناد داوری نجاشی^[۱۵]، از نسخه روایی‌اش یاد کرده و آن را نیکو و قابل اعتماد دانسته‌اند^[۱۶]. اما چیزی از زندگی و شخصیت وی به میان نیاورده‌اند. برخی از نویسندگان اهل سنت، نیز به ذکر وجود چنین نسخه‌ای از او به روایت فرزندش ابوالقاسم، بسنده کرده و گویی آن را مقرون به قبول یافته‌اند^[۱۷]، اما دسته‌ای دیگر برخلاف داوری پیش‌گفته، آن را باطل و غیر قابل استناد ذکر کرده^[۱۸] و گاه اساساً احمد با فرزندش را که تنها راوی احادیث اوست، به وضع حدیث متهم می‌سازند^[۱۹]. متقی هندی پس از ذکر دیدگاه ذهبی در میزان الاعتدال، مبنی بر بطلان این صحیفه، با رعایت انصاف و اعتدال می‌نویسد که احادیث صحیحی نیز در آن وجود دارد^[۲۰].

احادیث آمده در این صحیفه که همگی منقول از اهل بیت(ع) است، حوزه‌های مختلف اعتقادی، اخلاقی، فقهی، سیاسی و حتی ملاحم را شامل می‌شود، اما آنچه به متون روایی اهل سنت راه یافته، بیشتر مباحث نخست و در متون شیعی حاوی مباحث آخر است، هر چند استثناهایی نیز دیده می‌شود. واقعیت آن است که برخی از احادیث آمده در این صحیفه به شدت رنگ مذهبی دارد، به گونه‌ای که در آثار دیگر کمتر مشابه آن را می‌توان دید. شاید به همین سبب علمای رجال از پرداختن به او طفره رفته‌اند. از جمله روایات ضعیفی که به سند پیش‌گفته از امام علی(ع) نقل شده آن است که پیامبر(ص) فرمود: جبرئیل بر من نازل شد در حالی‌که قبای سیاهی بر تن و عمامه‌ای مشکی به سر داشت و چون از او پرسیدم چرا چنینی، گفت: این صورت پادشاهان، از فرزندان عموی تو عباس است. در ادامه رسول خدا(ص) از حقانیت آنان می‌پرسد و جبرئیل با تجلیل از آنان یاد می‌کند و بر حقشان می‌داند^[۲۱]. البته اهل فن این روایت را مورد مداقه قرار داده و در نهایت مجعولش شناخته‌اند^[۲۲]، ولی با همه اینها، روایت از این طریق به دیگر کتاب‌ها راه یافته است.

در همین صحیفه آمده که امام از طریق پدرانش از پیامبر(ص) نقل کرده است که خداوند فرمود: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِي‏ فَمَنْ‏ دَخَلَ‏ حِصْنِي‏ أَمِنَ‏ مِنْ‏ عَذَابِي‏»^[۲۳]. و نیز فرمود: خداوند ازدواج علی(ع) و فاطمه(س) را به من بشارت داد^[۲۴]. و باز فرمود: دخترم فاطمه نامیده شد، چون او و دوستدارانش از آتش باز داشته شدند^[۲۵]. همچنین احادیث بسیاری دیگر که از این کتاب به متون تاریخی و روایی اهل سنت راه یافته است^[۲۶]، از این‌رو می‌توان احمد را به واقع انتقال‌دهنده یا اشاعه‌دهنده فرهنگ رضوی قلمداد کرد. از جمله روایات وارد شده، قضاوت‌های امام علی(ع) در خصوص قاتلی بود که از ضربه‌های شمشیر مرد انصاری که به قصاص خون فرزندش او را به قصد کشتن ضربه زده بود، نجات یافته و پس از شش‌ماه درمان شده بود. قاتل به زعم خلیفه دوم (خلافت۱۳-۲۳ق)، می‌بایست مجدداً به تیغ شمشیر سپرده شود، چنان‌که ولی دم متقاضی آن بود، اما متهم از امام علی(ع) یاری خواست و آن حضرت حکم بعدی را مقبول ندانست و اجرای دوباره حکم را ناعادلانه شمرد. با این استدلال که اگر ولی دم بخواهد دوباره بر متهم اجرای حکم کند، او نیز حق دارد راجع به رفتاری که با او شده تقاضای قصاص کند، مرد انصاری چون چنین دید از ادعای خود دست برداشت و متعهد شد که کاری با او نداشته باشد. عمر که نظاره‌گر این ماجرا بود دستش را به آسمان برداشت و گفت: اگر علی نبود، عمر هلاک می‌شد^[۲۷].

صحیفة الرضای احمد بن عامر که تمامی روایاتش، حسب آنچه در اختیار است، منقول از امام رضا(ع) از پدرانش از پیامبر(ص) داشته است، بر اساس تبارشناسی سندی که آقابزرگ از روی نسخه ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (۵۴۸ق) انجام داده، چنین است: او بر اساس املای ابوالفتح عبد الکریم بن هوازن قشیری در سال ۵۲۹ق و او به قرائت ابوالحسن علی بن محمد بن علی حاتمی در سال ۴۵۲ق مبتنی بر قرائت ابو الحسن احمد بن محمد بن هارون زوزنی، از ابوبکر محمد بن عبدالله بن محمد نوه عباس بن حمزة نیشابوری در سال ۳۸۷ از ابوالقاسم عبدالله بن احمد بن عامر طایی در بصره به سال ۲۶۰ق، از پدرش احمد بن عامر که در سال ۱۹۴ق، از امام رضا(ع) شنیده، آن را دریافت کرده است. سپس می‌نویسد: این صحیفه ضمن مجموعه‌ای در بمبئی و ایران چاپ شده و هادی کاشف‌الغطا نسخه‌ای از آن را با افزوده‌هایی در اختیار داشته است^[۲۸].

آقابزرگ در جایی دیگر، از این اثر با عنوان کتاب ابی‌جعد یاد می‌کند و می‌نویسد: این همان مسند الرضا(ع) یا صحیفة الرضاست که همراه با نثر اللآلی و طب الأئمة(ع)، به دستور سید حسین طباطبایی بروجردی، زعیم حوزه علمیه با تصحیح ابوالحسن شعرانی و همکاری کوشانپور در سال ۱۳۷۷ق به چاپ رسیده است^[۲۹]^[۳۰]^[۳۱]

منابع

واسعی، سید علی رضا و امیری، زکیه سادات، مقاله «احمد بن عامر طایی»، دانشنامه امام رضا ج۱

اصحاب امام رضا (ع)

پانویس

↑ رجال النجاشی، ص۱۰۰؛ رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۶؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۶۲۳.
↑ کتاب الرجال، ابن داود، ص۲۹؛ إیضاح الاشتباه، ص۱۱۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۳۹؛ مسند الإمام الرضا(ع)، ج۲، ص۴۹۰.
↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۶۲۳.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱.
↑ الخصال، ص۲۰۸؛ علل الشرایع، ج۲، ص۴۹۳؛ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۴۱؛ الیقین، ص۴۹۰؛ عمدة عیون صحاح الأخبار، ص۲۹۲.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۷.
↑ رجال النجاشی، ص۱۰۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۳۹.
↑ کفایة الأثر، ص۱۶۶.
↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۳۹۴؛ بشارة المصطفی(ص)، ص۳۲۴.
↑ تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۶.
↑ رجال النجاشی، ص۱۰۱.
↑ خاتمة المستدرک، ج۱، ص۲۶۴.
↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۱۸.
↑ إیضاح الاشتباه، ص۱۱۱؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۳۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۱.
↑ رجال النجاشی، ص۱۰۱.
↑ نقد الرجال، ج۱، ص۱۲۷؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۳۹؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۳۲.
↑ تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۳۶؛ ج۹، ص۳۹۳؛ الأنساب، سمعانی، ج۴، ص۳۹؛ تاریخ الإسلام، ذهبی، ج۲۴، ص۱۴۹.
↑ کتاب الضعفاء والمتروکین، ابن جوزی، ج۲، ص۱۱۵؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۹۰؛ لسان المیزان، ج۱، ص۱۹۰؛ ج۳، ص۲۵۲.
↑ الکشف الحثیث، ص۴۶؛ تذکرة الموضوعات، ص۱۴۱؛ فیض القدیر، ج۳، ص۷۷۱؛ ج۴، ص۱۶۳؛ تنزیه الشریعة، ج۱، ص۲۸.
↑ کنز العمال، ج۱۳، ص۱۵۴- ۱۵۶.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۰، ص۲۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۶، ص۳۵۲.
↑ الموضوعات، ج۲، ص۳۴.
↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۸، ص۳۶۷.
↑ المناقب، خوارزمی، ص۳۴۲.
↑ بشارة المصطفی(ص)، ص۲۰۹.
↑ فضائل التسمیة بأحمد و محمد، ج۱، ص۱۸، ۳۴، ۳۹؛ حلیة الأولیاء، ج۱، ص۸۵؛ الطب النبوی، ص۳۶۹، ۳۷۹؛ شعب الإیمان، ج۱۰، ص۶۰۶، ج۱۲، ص۴۱۱؛ الکفایة فی علم الروایة، ج۱، ص۷۸؛ معجم الشیوخ، ج۱، ص۵۴۷؛ ج۲، ص۶۸۰.
↑ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۳۶۵؛ بحار الأنوار، ج۴۰، ص۲۳۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۸، ص۲۵۴.
↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۱۸.
↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۲۶، ص۳۱۱.
↑ .منابع: أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید محسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ الأنساب، عبدالکریم بن محمد معروف به سمعانی (۵۶۲ق)، تعلیق: عبدالله عمر بارودی، بیروت، دار الجنان، اول، ۱۴۰۸ق؛ إیضاح الاشتباه، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: محمد حسون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۱ق؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛ بشارة المصطفی(ص) لشیعة المرتضی، محمد بن علی طبری (قرن ۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۲۰ق؛ تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، دوم، ۱۴۱۳ق، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۷ق؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق؛ تذکرة الموضوعات، محمد طاهر بن علی هندی فتنی (۹۸۶ق)، مصر، منیریة، اول، ۱۳۴۳ق؛ تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأحادیث الشنیعة الموضوعة، علی بن محمد کنانی (۹۶۳ق)، تحقیق: عبدالله غماری - عبدالوهاب عبداللطیف، قاهرة، مکتبة القاهرة، اول، بیتا؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۰۳ق؛ حلیة الأولیاء، احمد بن عبدالله معروف به ابونعیم اصفهانی (۴۳۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۹ق خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۷ق، الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۳ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق؛ کتاب الضعفاء و المتروکین، عبدالرحمن بن علی معروف به ابن جوزی (۵۹۷ق)، تحقیق: عبدالله قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۰۶ق؛ الطب النبوی، احمد بن عبدالله معروف به ابونعیم اصفهانی (۴۳۰ق)، تحقیق: مصطفی خضر دونمز ترکی، دار ابن حزم، اول، ۲۰۰۶م؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق؛ عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، یحیی بن حسن حلی معروف به ابن بطریق (۶۰۰ق)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۷ق، عیون أخبار الرضا(ع)، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ فضائل التسمیة بأحمد و محمد، حسین بن عبدالله بغدادی صیرفی (۳۸۸ق)، تحقیق: ابو مریم مجدی، طنطا، دار الصحابة للتراث، اول، ۱۴۱۱ق؛ شعب الإیمان، احمد بن حسین بیهقی (۴۵۸ق)، تحقیق: عبدالعلی عبدالحمید حامد، ریاض، مکتبة الرشد، اول، ۱۴۲۳ق؛ فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، محمد عبد الرؤوف مناوی (۱۰۳۱ق)، تصحیح: أحمد عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۵ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق، الکشف الحثیث عمن رمی بوضع الحدیث، ابراهیم بن محمد حلبی (۸۴۱ق)، تحقیق: صبحی سامرائی، بیروت، عالم الکتب - مکتبة النهضة العربیة، اول، ۱۴۰۷ق؛ کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر عانا، علی بن محمد خزاز رازی (قرن ۴ق)، تحقیق و تصحیح: عبد اللطیف حسینی کوه کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق، الکفایة فی علم الروایة، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: ابو عبدالله سورقی - ابراهیم حمدی مدنی، مدینه، المکتبة العلمیة، بی تا، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، علی بن حسام معروف به متقی هندی (۹۷۵ق)، تحقیق: بکری یانی، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۹ق، لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، بیروت، اول، ۱۴۰۸ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا(ع)، عزیز الله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا(ع)، اول، ۱۴۰۶ق؛ معجم الشیوخ، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: وفا تقی الدین، دمشق، دار البشائر، اول، ۱۴۲۱ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق، مناقب آل أبی طالب، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق)، قم، نشر علامه، اول، ۱۳۷۹ق؛ المناقب، موفق بن احمد خوارزمی (۵۶۸ق)، تحقیق: مالک محمودی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، دوم، ۱۴۱۱ق؛ الموضوعات من الأحادیث المرفوعات، عبدالرحمن بن علی معروف به ابن جوزی (۵۹۷ق)، تحقیق: عبد الرحمن محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیة، اول، ۱۳۸۶ق؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۳۸۲ق؛ نقد الرجال، سیا۔ مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق، الیقین باختصاص مولانا علی(ع) بإمرة المؤمنین، علی بن موسی معروف به سیدبن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: اسماعیل انصاری زنجانی، قم، دار الکتاب الجزائری، اول، ۱۴۱۳ق.
↑ واسعی، سید علی رضا و امیری، زکیه سادات، مقاله «احمد بن عامر طایی»، دانشنامه امام رضا ص ۶۹۳.

[1] رجال النجاشی، ص۱۰۰؛ رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۶؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۶۲۳.

[2] کتاب الرجال، ابن داود، ص۲۹؛ إیضاح الاشتباه، ص۱۱۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۳۹؛ مسند الإمام الرضا(ع)، ج۲، ص۴۹۰.

[3] أعیان الشیعة، ج۲، ص۶۲۳.

[4] رجال الطوسی، ص۳۵۱.

[5] الخصال، ص۲۰۸؛ علل الشرایع، ج۲، ص۴۹۳؛ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۴۱؛ الیقین، ص۴۹۰؛ عمدة عیون صحاح الأخبار، ص۲۹۲.

[6] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۷.

[7] رجال النجاشی، ص۱۰۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۳۹.

[8] کفایة الأثر، ص۱۶۶.

[9] تاریخ بغداد، ج۹، ص۳۹۴؛ بشارة المصطفی(ص)، ص۳۲۴.

[10] تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۶.

[11] رجال النجاشی، ص۱۰۱.

[12] خاتمة المستدرک، ج۱، ص۲۶۴.

[13] الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۱۸.

[14] إیضاح الاشتباه، ص۱۱۱؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۳۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۱.

[15] رجال النجاشی، ص۱۰۱.

[16] نقد الرجال، ج۱، ص۱۲۷؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۳۹؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۳۲.

[17] تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۳۶؛ ج۹، ص۳۹۳؛ الأنساب، سمعانی، ج۴، ص۳۹؛ تاریخ الإسلام، ذهبی، ج۲۴، ص۱۴۹.

[18] کتاب الضعفاء والمتروکین، ابن جوزی، ج۲، ص۱۱۵؛ میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۹۰؛ لسان المیزان، ج۱، ص۱۹۰؛ ج۳، ص۲۵۲.

[19] الکشف الحثیث، ص۴۶؛ تذکرة الموضوعات، ص۱۴۱؛ فیض القدیر، ج۳، ص۷۷۱؛ ج۴، ص۱۶۳؛ تنزیه الشریعة، ج۱، ص۲۸.

[20] کنز العمال، ج۱۳، ص۱۵۴- ۱۵۶.

[21] تاریخ بغداد، ج۱۰، ص۲۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۶، ص۳۵۲.

[22] الموضوعات، ج۲، ص۳۴.

[23] تاریخ مدینة دمشق، ج۴۸، ص۳۶۷.

[24] المناقب، خوارزمی، ص۳۴۲.

[25] بشارة المصطفی(ص)، ص۲۰۹.

[26] فضائل التسمیة بأحمد و محمد، ج۱، ص۱۸، ۳۴، ۳۹؛ حلیة الأولیاء، ج۱، ص۸۵؛ الطب النبوی، ص۳۶۹، ۳۷۹؛ شعب الإیمان، ج۱۰، ص۶۰۶، ج۱۲، ص۴۱۱؛ الکفایة فی علم الروایة، ج۱، ص۷۸؛ معجم الشیوخ، ج۱، ص۵۴۷؛ ج۲، ص۶۸۰.

[27] المناقب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۳۶۵؛ بحار الأنوار، ج۴۰، ص۲۳۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۸، ص۲۵۴.

[28] الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۱۸.

[29] الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۲۶، ص۳۱۱.

[30] .منابع: أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید محسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ الأنساب، عبدالکریم بن محمد معروف به سمعانی (۵۶۲ق)، تعلیق: عبدالله عمر بارودی، بیروت، دار الجنان، اول، ۱۴۰۸ق؛ إیضاح الاشتباه، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: محمد حسون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۱ق؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛ بشارة المصطفی(ص) لشیعة المرتضی، محمد بن علی طبری (قرن ۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۲۰ق؛ تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، دوم، ۱۴۱۳ق، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۷ق؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق؛ تذکرة الموضوعات، محمد طاهر بن علی هندی فتنی (۹۸۶ق)، مصر، منیریة، اول، ۱۳۴۳ق؛ تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأحادیث الشنیعة الموضوعة، علی بن محمد کنانی (۹۶۳ق)، تحقیق: عبدالله غماری - عبدالوهاب عبداللطیف، قاهرة، مکتبة القاهرة، اول، بیتا؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۰۳ق؛ حلیة الأولیاء، احمد بن عبدالله معروف به ابونعیم اصفهانی (۴۳۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۹ق خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۷ق، الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۳ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق؛ کتاب الضعفاء و المتروکین، عبدالرحمن بن علی معروف به ابن جوزی (۵۹۷ق)، تحقیق: عبدالله قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۰۶ق؛ الطب النبوی، احمد بن عبدالله معروف به ابونعیم اصفهانی (۴۳۰ق)، تحقیق: مصطفی خضر دونمز ترکی، دار ابن حزم، اول، ۲۰۰۶م؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق؛ عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، یحیی بن حسن حلی معروف به ابن بطریق (۶۰۰ق)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۷ق، عیون أخبار الرضا(ع)، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ فضائل التسمیة بأحمد و محمد، حسین بن عبدالله بغدادی صیرفی (۳۸۸ق)، تحقیق: ابو مریم مجدی، طنطا، دار الصحابة للتراث، اول، ۱۴۱۱ق؛ شعب الإیمان، احمد بن حسین بیهقی (۴۵۸ق)، تحقیق: عبدالعلی عبدالحمید حامد، ریاض، مکتبة الرشد، اول، ۱۴۲۳ق؛ فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، محمد عبد الرؤوف مناوی (۱۰۳۱ق)، تصحیح: أحمد عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۵ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق، الکشف الحثیث عمن رمی بوضع الحدیث، ابراهیم بن محمد حلبی (۸۴۱ق)، تحقیق: صبحی سامرائی، بیروت، عالم الکتب - مکتبة النهضة العربیة، اول، ۱۴۰۷ق؛ کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر عانا، علی بن محمد خزاز رازی (قرن ۴ق)، تحقیق و تصحیح: عبد اللطیف حسینی کوه کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق، الکفایة فی علم الروایة، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: ابو عبدالله سورقی - ابراهیم حمدی مدنی، مدینه، المکتبة العلمیة، بی تا، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، علی بن حسام معروف به متقی هندی (۹۷۵ق)، تحقیق: بکری یانی، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۹ق، لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، بیروت، اول، ۱۴۰۸ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا(ع)، عزیز الله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا(ع)، اول، ۱۴۰۶ق؛ معجم الشیوخ، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: وفا تقی الدین، دمشق، دار البشائر، اول، ۱۴۲۱ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق، مناقب آل أبی طالب، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق)، قم، نشر علامه، اول، ۱۳۷۹ق؛ المناقب، موفق بن احمد خوارزمی (۵۶۸ق)، تحقیق: مالک محمودی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، دوم، ۱۴۱۱ق؛ الموضوعات من الأحادیث المرفوعات، عبدالرحمن بن علی معروف به ابن جوزی (۵۹۷ق)، تحقیق: عبد الرحمن محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیة، اول، ۱۳۸۶ق؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۳۸۲ق؛ نقد الرجال، سیا۔ مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق، الیقین باختصاص مولانا علی(ع) بإمرة المؤمنین، علی بن موسی معروف به سیدبن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: اسماعیل انصاری زنجانی، قم، دار الکتاب الجزائری، اول، ۱۴۱۳ق.

[31] واسعی، سید علی رضا و امیری، زکیه سادات، مقاله «احمد بن عامر طایی»، دانشنامه امام رضا ص ۶۹۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]