امام مهدی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در نهج البلاغه - امام مهدی در کلام اسلامی - امام مهدی در تاریخ اسلامی - امام مهدی در معارف و سیره نبوی - امام مهدی در معارف و سیره حسینی - امام مهدی در معارف و سیره رضوی - امام مهدی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - امام مهدی از دیدگاه اهل سنت - پرسش‌های مرتبط

نسب‌شناسی

امام دوازدهم(ع) هم‌نام جد خود پیامبر اکرم(ص) و هم کنیه آن حضرت یعنی «ابوالقاسم» است و در پاره‌ای روایات از تصریح به نام ایشان بازداشته شده است. ایشان در نیمه شعبان ۲۵۵ق در سامرا به دنیا آمد. پدر ایشان امام حسن عسکری(ع) است و مادر ایشان ملیکه نام داشت که بعدها به ریحانه و نرجس شهرت یافت. وی بانویی پاک و مطهرو بسیار باادب و حق‌شناسبود. القاب مشهور آن حضرت بقیةالله، صاحب، صاحب‌الزمان، حجت، منتظر، خلف صالح، قائم، مهدی و صاحب‌الامراست. با آنکه به جهت شرایط نامساعد سیاسی و بیم امام‌ حسن عسکری(ع) از حاکمان بنی‌عباس به‌ویژه معتمد عباسی، ولادت امام زمان(ع) از نامحرمان پنهان داشته می‌شد، ولی امام‌ عسکری(ع) به نزدیکان و افراد مورد اعتماد خود از ولادت آن حضرت خبر دادو حتی گروهی را به مناسبت تولد فرزند خود غذا دادو شماری گوسفند به عنوان عقیقه، ذبح و میان فقرا توزیع کرد. تا سال ۲۶۰ق که امام‌ حسن عسکری(ع) به شهادت رسید، دیدار با فرزند حضرت به عده‌ای از خواص شیعه محدود بود. امام زمان(ع) پس از شهادت پدر تا حدود هفتاد سال به واسطه چند نفر نایب خاص با مردم در ارتباط بود و پس از آن به امر خداوند غیبت اختیار کرد و جز در موارد استثنایی برای کسی ظاهر نمی‌شود.

جایگاه

امام زمان(ع) از سوی خداوند متعال و به نص پیامبر اکرم(ص) همچون ائمه دیگر به امامت برگزیده شد و امام یازدهم نیز به جانشینی ایشان برای امامت نزد شیعیان خاص و افراد مورد اعتماد تصریح کرد. در منابع شیعه و سنی، در روایات متواتر از رسول خدا(ص)، به آمدن حضرت مهدی(ع) تصریح شده است؛ از جمله در روایتی، پیامبر اکرم(ص) به آمدن فرزندی از فرزندانش موصوف به «مهدی» که زمین را آکنده از عدل و داد خواهد کرد، بشارت داده استو نیز امیرالمؤمنین علی(ع)، امام حسن(ع) و امام‌ حسین(ع)و دیگر ائمه(ع) تا امام حسن عسکری(ع) از آمدن ایشان خبر داده‌اند. صحابه پیامبر(ص) و تابعان نیز به وجود و ظهور حضرت مهدی(ع) از فرزندان امام حسین(ع) تصریح کرده‌اند؛ چنان‌که حدود پنجاه نفر از صحابه و پنجاه نفر از تابعان، احادیث پیامبر اکرم(ص) دربارهٔ ظهور حضرت مهدی(ع) را نقل کرده‌اند.

امام‌ مهدی(ع) از اهل بیت پیامبر(ص) است و همانند عیسی بن مریم(ع) و یحیی بن زکریا(ع) به ایشان نیز در کودکی حکمت و توان فصل خصومت داده شده و نشانه خداوند برای جهانیان معرفی شده است. در روایات از امام زمان(ع) به عنوان فرزند قرآن و پیامبر(ص)، از عترت نبی، احیاگر قرآن و سنت، راست‌کننده کجی‌ها، درهم شکننده شوکتِ متجاوزان و مشرکان و منافقان، گسترش دهنده مکارم اخلاق و منتقم خون پیامبران و فرزندان آنان، به‌ویژه شهدای کربلا، یاد شده است.

ویژگی‌ها

نقل شده است حضرت در شمایل و خلق و خوی مانند جدّ خود پیامبر اکرم(ص) استو همه ویژگی‌های آن حضرت(ص) همچون بزرگواری، گشاده‌دستی، شرافت، علم و فروتنی و شجاعت و مکارم اخلاق در ایشان گرد آمده است. ایشان و یاران ایشان سرآمد موحدان‌اند و همواره در پی کسب رضایت خداوند و آرزومند شهادت در راه خدایند. امام‌ خمینی، عید ولادت امام زمان(ع) را عید مسلمانان و عید بشریت نامیده استو در اشعار خود در وصف حضرت(ع)، ایشان را دارنده صفات رسول خدا(ص) و همه ائمه پیشین(ع) ازجمله دارنده شمایل پدر خود امام‌ حسن عسکری(ع) دانسته است؛ چنان‌که حضرت را خاتم ولایت محمدی و دارنده فیوضات احمدی و مظهر ربوبیت خدا، خلیفه حق در ملک و ملکوت و گنجینه اسمای الهی، امام غایب و منتظر، ثمره اولیای گذشتهو احیاگر دیننامیده است؛ نیز از ایشان به عنوان موعود، خاتم الاوصیا، مفخر اولیا، غایت بعثت، ولیّ‌الله الاعظم، جلوه تام حق‌تعالی، انسان کامل، عصاره همه موجودات، صاحب‌العصر، امام اعظم، امام عصر، وارث نبوت، ولی امر، سلطان عصرو ولی برحقیاد کرده است. همچنین ایشان را ولی کامل، قطب همه زمان‌ها، بقیةالله فی الارضین، سید و مولی، هادی، یدالله، صاحب شریعت مقدسه، صاحب امر و وارث زمین، منجی، مصلح کل، امام مطلقو ولیّ عصر و ناموس دهرشمرده و احتمال داده است چه بسا مقصود از سوگند به عصر در قرآنسوگند به انسان کامل و عصاره همه موجودات و نسخه تمام هستی حضرت مهدی(ع) باشد. ایشان ولیّ عصر(ع) را ثمره بعثت پیامبر اکرم(ص) دانسته است.

امام‌ خمینی در اشعار خود حضرت مهدی(ع) را با تعابیر بلند و اوصاف مختلفی ستایش کرده است. نیز در شرح آیه إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ آن حضرت را شارح و بیان کننده قرآن، کلیدهای وجود، مخازن حضرت کبریا، معادن حکمت و وحی و اصول و ریشه همه معارف و عرفان‌ها و صاحب مقام جمع و تفصیل شمرده است. ایشان با اشاره به آیه: قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى قیام امام زمان(ع) را بالاترینِ قیام‌ها دانسته که همه قیام‌ها باید با الگوگیری از آن صورت گیرد.

امام‌ خمینی، همچنین امام زمان(ع) را نور چشم و پیرو پیامبر(ص) و قوه اجرایی اسلام می‌داندو به استناد روایاتبر آن است که ولیّ عصر(ع) دارای ولایت تشریعی است و زمام امور مردم به دست ایشان است و آن حضرت همچون پیامبر اکرم(ص) و دیگر ائمه(ع) وارث افراد بی‌وارث است؛ همچنین حضرت دارای ولایت تکوینی است و به اراده خداوند بر همه تغییرات از جمله زیادی عمر و تقدیر روزی که فرشتگانی موکل و مأمور آن‌اند، نظارت دارد و به اذن خداوند توانایی دارد حرکت هر یک از جزئیات طبیعت را که بخواهد کُند کند یا سرعت بخشد. ایشان تصریح کرده است بنابر آیه تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فرشتگان خداوند در شب قدر خدمت امام زمان(ع) می‌رسند و لیلة القدر که از زمان پیامبر اکرم(ص) بوده، برای امام زمان(ع) نیز امتداد دارد و در صورت آگاهی به سرّ آن، همه مشکلات مسلمانان آسان می‌شود. به باور ایشان اولیای خدا در همه امور بشر از جمله عبادت و تقرب به خداوند از مردم دستگیری می‌کنند.

امام‌ خمینی، امام زمان(ع) را مظهر خداوند می‌دید و دشمنان ایشان را راهزنان راه هدایت و امت شمرده و بر آنان لعنت فرستاده است. امام‌ خمینی بنابر روایاتِ اهل‌بیت(ع)بر آن است که نامه اعمال مردم هفته‌ای دو بار خدمت امام زمان(ع) عرضه می‌شود و همه مردم باید مراقب اعمال خود باشندتا حضرت به واسطه اعمال خلاف شرعِ پیروان خود پیش خدا و فرشتگان خدا به عنوان رهبر و رئیس شیعیان شرمنده نشود. ایشان به طلاب حوزه‌های علمیه توصیه کرده است برای رسیدن به مقصد، به حضرت حجت(ع) توسل بجویند و از او طلب کمک کنندو افزوده است در صورت کمک خواستن از آن حضرت در پیشبرد کارها، شکست نخواهند خورد؛ چنان‌که در وقت مبارزه با رژیم ستم‌شاهی پهلوی، از مبارزان خواست از آن حضرت کمک بگیرند. ایشان همچنین در وصیت‌نامه خود افتخار کرده است ائمه معصوم(ع) از علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) تا منجی بشر حضرت مهدی، صاحب‌الزمان(ع) که به قدرت خداوند قادر، زنده و ناظر امور است، ائمه شیعیان‌اند. ایشان همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جشن‌های برپاشده بزرگ نیمه شعبان به کوشش مردم را ابراز قدرت مذهبی علیه بدخواهان خواند.

دوران غیبت

امام زمان(ع) دارای دو نوع غیبت است: غیبت صغرا و غیبت کبرا. غیبت صغرا از روز شهادت پدر ایشان در سال ۲۶۰قآغاز شد و تا سال ۳۲۹ق پایان یافت. ایشان در این دوران به واسطه چهار نایب خودابوعمرو عثمان بن سعید، ابوجعفر محمد بن عثمان، حسین بن روح نوبختی و علی بن محمد سمری با مردم در ارتباط بود. حضرت در دوره غیبت صغرا به جز نواب چهارگانه، وکلای دیگری نیز در بغداد و دیگر نقاط داشت. شیعیان در مدت غیبت صغرا از مطالب رسیده از حضرت، به «ناحیه مقدسه» تعبیر می‌کردند. ولیّ عصر(ع) در این دوره با توقیع و نامه، مردم را راهنمایی و به پرسش‌های آنان پاسخ می‌دادو مسائل و مشکلات فکری شیعیان درباره امامت را برطرف می‌کرد. آن حضرت دربارهٔ شبهه‌هایی که مدعیان امامت یا نیابت یا مدعیان مشخص کردن زمان ظهور و نیز درباره کسانی که اموال امام زمان(ع) را بر خود حلال شمرده بودند، روشنگری می‌کرد. ایشان در ضمن نامه‌ها به حکمت غیبت خود از دیده‌ها پاسخ می‌داد و وظایف مردم را در زمان غیبت بیان می‌کرد.

مجموعه‌ای از روایات و رهنمودها شامل دعا، تفسیر قرآن، روشن‌گری دربارهٔ غلو و غلات، فلسفه غیبتو احکام شرعی، از ناحیه امام زمان(ع) صادر شده است. همچنین توقیعاتی از حضرت برای برخی علما مانند علی بن بابویه پدر شیخ صدوق در دست استو فقهای شیعه در موارد بسیاری که به بیش از شصت مورد می‌رسد به روایات و توقیعات رسیده از امام زمان(ع) استناد کرده‌اند.

امام‌ خمینی نیز از برخی از نواب اربعه از جمله عثمان بن سعید عمری، محمد بن عثمان بن سعیدو حسین بن روحیاد کرده است. ایشان در بحث‌های عرفانی، تفسیری، اصولی و فقهی خود به احادیث رسیده از امام زمان(ع) از جمله دربارهٔ دعا، به‌ویژه دعای ماه رجب، مسح بر پا، تکبیرهای آغاز رکعات در وسط نماز،سجده، یقین به نقصان نماز ظهر پس از ورود در نماز عصر، مرجعیت فقها در حوادث واقعه، مال غصبی، اموال وقفی، فوت امام جماعت، استفاده از لباس‌های بافته شده به دست زرتشتیانو غذا خوردن از سفره فرد بی‌مبالات به مال حرام، استناد کرده است. امام زمان(ع) افزون بر ارتباط علمی با مردم در دوره غیبت صغرا، در دیگر امور شیعیان نیز ورود داشته است؛ از جمله شیعیانخمس اموال خود را شامل مسکوکات نقدی یا کالا به امام زمان(ع) و وکلای ایشان در عراق تحویل می‌دادند؛ نکته‌ای که امام‌ خمینی نیز به آن تصریح کرده است. در سال ۳۲۹ق غیبت کبرا آغاز شد. در روایات شیعه از غیبت امام زمان(ع) به غیبت آفتاب تعبیر و گفته شده مردم از وجود ایشان همچون خورشیدِ پشت ابر بهره می‌برند. همچنین از آن حضرت به حجت تعبیر شده استو از نگاه امام‌ خمینی، حجت کسی است که خداوند او را در رأس کار قرار داده و همه افعال و اقوال او را قابل استناد دانسته که در برابر خصم می‌توان اقامه برهان کرد؛ از این‌رو در زمان غیبت ایشان فعالیت‌های (دینی) تعطیل نیست. امام زمان(ع) در دوره غیبت مردم را به فقهای جامع شرایط، دین‌شناس و دین‌مدار ارجاع داده است. امام‌ خمینی با استناد به روایتی، فقهای جامع شرایط را نماینده و حجت بر مردم از جانب امام زمان(ع) شمرده استو فقهای جامع شرایط فتوا و قضا برای همه احکام اجرایی اسلام به جز جهاد ابتدایی، از جانب ولیّ عصر نیابت دارند و مردم باید در این مهم آنان را یاری کنند.

امام‌ خمینی حکم مجتهدان جامع شرایط را در روزگار غیبت، حکم امام زمان(ع) دانسته و در این‌باره به حکم حکومتی میرزای شیرازی در تحریم توتون و استفاده از تنباکو استناد کرده است. ایشان افزون بر مجتهدان، طلاب علوم دینی را سربازان ولیّ عصر(ع) و فیضیه را دانشگاه امام زمان(ع) شمردهو آنان را نمایندگان و نشانه‌های امام زمان(ع) خوانده و بر آن است که همه حرکات و رفتارهای این گروه باید نمایان‌گر رفتار ولیّ عصر(ع) باشد و انحراف در این گروه به اسلام ضربه می‌زند؛ چنان‌که تنها طلابی را که به وظایف خود عمل می‌کنند، مستحق استفاده از سهم امام(ع) دانسته و افراد غیر عامل به وظیفه را مدیون ولی امر و سهم آن حضرت شمرده است. ایشان افزون بر روحانیان، دیگر اقشار جامعه را که در خدمت اهداف امام زمان(ع) فعالیت کنند از لشکریان امام زمان(ع) شمرده است.

حکومت مهدی(ع)

مقالهٔ اصلی: حکومت جهانی امام مهدی

قرآن کریم وعده داده است مستضعفان وارث زمین خواهند بود: وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ و در برخی از روایات این آیه به ظهور حکومت مهدی(ع) تفسیر شده است. امام مهدی(ع) با یاران خود، جهان را فتح و اسلام را در سراسر زمین حکمفرما می‌کند. به اعتقاد امام‌ خمینی یکی از ویژگی‌های منجی، تحقق حکومتی است که در آن، مستضعفان وارثان زمین‌اند و همه احکام اسلام در آن اجرا می‌شود و این امر در زمان پیامبر اکرم(ص) هم رخ نداده و پیامبر(ص) در اجرای بعضی احکام تقیه می‌کرد. هرچند آن حضرت همه احکام را بیان کرد و در رساندن آنها هیچ قصوری نبود، اما فهمیدن و عمل‌کردن به همه آنها، امری نبود که از عهده کسی برآید. دولت حضرت مهدی(ع) ویژگی‌های بسیاری دارد، ازجمله:

1. دوره و دولت حضرت مهدی(ع) حکومت ولیّ عصر(ع) جهانی خواهد بود و دین اسلام در سراسر گیتی گسترش خواهد یافت. در نگاه امام‌ خمینی، انقلاب جهانی در زمان ظهور امام زمان(ع) تحقق پیدا خواهد کردو حکومت ایشان نیز جهانی خواهد بود.
2. حکومت امام زمان(ع) که بر محور قرآن است،استمرار حرکت پیامبران و دعوت‌های الهی از اول تاریخ تا امروز است و سیره و روش حکومتی آن حضرت سنت و سیره پیامبر(ص) خواهد بود. امام‌ خمینی نیز خاطرنشان کرده است که امام زمان(ع) از مکه قیام خواهد کرد و دین اسلام را گسترش خواهد دادو بشریت را به توحید فرا می‌خواند. ایشان امام زمان(ع) را طبیب واقعی بشر می‌داند که اصلاح کامل بشریت در زمان ظهور ایشان واقع می‌شود. ایشان تأکید می‌کند معمولاً پیامبران(ع) موفق به اجرا کردن کامل دین و گسترش آن در همه جهان نشدند؛ اما حضرت مهدی(ع) دین آسمانی اسلام را به همه جهان خواهد شناساندو با ظهور حضرت(ع) ریشه الحاد در جهان از میان خواهد رفت. به نظر ایشان امام زمان(ع) کامل‌کننده کار پیامبران و مجری عدالت در سراسر جهان اعم از عدالت در افکار و اخلاق و رفتارهای انسان‌ها خواهد بودو حقایق احکام و شریعت اسلام را که بر مردم پنهان مانده، به مرحله اجرا در خواهد آورد.
3. در حکومت مهدی(ع) سطح خرد و اندیشه انسان‌ها بالا می‌رودو علم و دانش گسترش می‌یابد. امام‌ خمینی نیز در سروده‌های خود یادآور شده به هنگام ظهور بقیةالله، جهان لبریز از دانش و تهی از نادانی می‌شود.
4. در حکومت امام زمان(ع) عدالت همه جهان را پر خواهد کرد و ظلم و ستمو بدعت باقی نخواهد ماند و همه مردم جهان در رفاهو امنیتبه‌سر خواهند برد و نیروهای طبیعت و زمین استخراج خواهد شد. امام‌ خمینی با استناد به حدیث « يَمْلَأُ اَللَّهُ بِهِ اَلْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً »، مهدی موعود(ع) را نجات دهنده بشر از سقوط و انحطاط و ایشان را راست‌ کننده کجی‌ها و کامل‌ کننده نفوس ناقص و برگرداننده انحرافات به اعتدال خوانده که زمین به دست ایشان پس از پرشدن از ستم و جور، پر از عدل و داد و عدالت خواهد شدو امام عصر(ع) مستضعفان را نجات خواهد داد و مستکبران را درهم خواهد کوبید و انسان‌ها را نجات خواهد داد. ایشان در تعبیری دیگر امام زمان(ع) را مروج معروف و مبارزه‌ کننده با منکر دانستهو در پیامی به مناسبت نیمه شعبان، مولود نیمه شعبان را آخرین ذخیره امامت، بقیةالله، یگانه دادگستر ابدی، بزرگ پرچمدار رهایی انسان از قیود ظلم و ستم استکبار خوانده و بر حضرت و منتظران واقعی او و بر غیبت و ظهور او سلام فرستاده است. به اعتقاد ایشان یکی از عوامل غیبت امام زمان(ع) ذخیره‌بودن ایشان از جانب خداوند برای اجرای عدالت در جهان و خروج بشریت از انحطاط و پستی است.

امام زمان(ع) همان‌گونه که یارانی پاکدامن، عبادت‌پیشه، با بصیرت، شجاع، یکدل، باوفا و شهادت‌طلب دارد، دشمنان آن حضرت کینه‌ورز و خطرناک‌اند که در مقدمات نهضت آن حضرت اخلال می‌کنند و پس از ظهور و پیروزی نیز برای نابودی نهضت حضرت خواهند کوشید. در روایات عواملی چون جهالت، هوای نفس و راحت‌طلبی، از علل مخالفت با امام زمان(ع) شمرده شده است.

در نگاه امام‌ خمینی امام زمان(ع) در زمان حکومت و قدرت نیز دارای دشمنان است و کسانی با اهداف ولیّ عصر(ع) مخالفت می‌کنند و بر اثر هوای نفس، امام زمان(ع) را تکفیر می‌کنند و از اطاعت وی سر باز می‌زنندو همان دشمنان ایشان را شهید خواهند کرد؛ چنان‌که راحت‌طلبان از دیگر مخالفان امام مهدی(ع) هستند. این افراد در برابر ستم ستمگران بی‌توجه‌اند و منطقشان این است که اگر حضرت صاحب(ع) مبارزه با ستمگران را مقتضی بداند، خواهد آمد. ایشان ولایت فقیه را تداوم راه رسول خدا(ص) شمرده و تأکید کرده است مخالفان از ولایت پیامبر(ص) نیز در هراس‌اند و در صورت ظهور امام زمان(ع) نیز با آن مخالفت خواهند کرد. ایشان با اشاره به فتواهای عالمان وهابی در حمایت از مستکبران و مخالفت با مراسم برائت از مشرکان، این گروه را از مخالفان امام زمان(ع) شمرده و خاطرنشان کرده است این گروه در وقت ظهور، در جهت حمایت از خواسته‌های مستکبران، امام زمان را تکفیر خواهند کرد.

زمینه‌سازی ظهور

در روایات اسلامی برای ظهور ولیّ عصر(ع) مقدماتی بیان شده است و آماده‌ بودن مردم در شتاب گرفتن ظهور امام زمان(ع) مؤثر است؛ بدین جهت در روایات انتظار فرج از وظایف مردم در زمان غیبت شمرده شده است. امام‌ خمینی تقویت ایمان و آگاهی مردم را از (مقدمات) و نشانه‌های ظهور بقیةالله شمرده است. ایشان انتظار فرج را انتظار قدرت اسلام می‌داندو تأکید می‌کند همه باید منتظر امام زمان(ع) باشند و شرایط را برای ظهور آن حضرت آماده کنند. به نظر ایشان انتظار ظهور امام زمان(ع) امید آفرین و سازنده است و انتظار به معنای گوشه‌گیری و عبادت تنها نیست، بلکه با فعالیت‌های عدالت‌طلبانه درست می‌شود.

امام‌ خمینی در آسیب‌شناسی موضوع انتظار امام زمان(ع) نیز سخنانی دارد؛ ازجمله در نقد فرقه‌های ساختگی بابیت و بهائیت و علیه افکاری که موجب تخدیر اذهان مردم از انتظار فرج شدند، مانند سقوط تکالیف اجتماعی و حکومتی اسلام در زمان غیبت. ایشان همچنین این منطق را باطل شمرده است که با گسترش مفاسد و ستم در جهان، امام زمان(ع) ظهور می‌کند و باید در رواج ستم کوشید. امام‌ خمینی تأکید کرده است باید در زمان غیبت تلاش کرد و در اجرای احکام اسلام و مبارزه با مفاسد و گناهان کوشید و حقایق را منتشر کرد و با مبارزه با ظلم و ستم زمینه ظهور حضرت را فراهم کرد؛ چنان‌که در امور مهم از جمله رفع ستم و مقابله با دولت‌های زورگو، در مبارزه با اسلام‌ستیزی باید از امام زمان(ع) یاری جُست. ایشان دعای «یا حجة بن‌الحسن عجّل علی ظهورک» را شعاری نیکو می‌شمرد؛ ولی توصیه ایشان آن بود که مؤمنان نباید به این شعار تنها در روز جمعه بسنده کنند، بلکه باید یادآور شوند آنان منتظرند و منتظر باید در زندگی شخصی، خانوادگی، و زندگی اجتماعی حالت انتظار از وی نمایان باشد.

از سوی دیگر، اهل‌بیت(ع) به‌ویژه امام زمان(ع) به مردم توصیه کرده‌اند برای فرج امام زمان(ع) دعا کنند. امام‌ خمینی نیز برای فرج حضرت صاحب دعا می‌کرد؛ چنان‌که در روزگار دولت رضاشاه پهلوی با خواندن بخش‌هایی از دعای فرج و دعای افتتاح، از شرایط سخت و دهشتناک زمانه برای دینداران و علمای دین، به امام زمان(ع) پناه برده و از خداوند درخواست کرده است ظهور حضرت را زود برساند؛ همچنین از ولیّ‌الله اعظم(ع) می‌خواست از درگاه خداوند تقاضا کند ایشان و همه مقامات و ملت شریف را توفیق عمل به اسلام و قوانین اسلامی عطا فرماید. ایشان رضایت ولیّ عصر(ع) را رضایت خداوند شمرده و از مردم خواسته است در کسب رضایت ایشان بکوشند. ایشان خدمت به خلق خدا را از موجبات رضایت حضرت حجت(ع) و دعای ایشان را بدرقه راه خدمتگزاران به مردم شمرده است.

امام زمان(ع) و انقلاب اسلامی

امام‌ خمینی شعار بطلان حکومت پیش از ظهور امام زمان(ع) را که از طرف عده‌ای از مخالفان انقلاب مطرح می‌شد، شعاری انحرافی و گمراه کننده می‌شمرد و با آن مقابله می‌کرد. روایات اسلامی از وجود قیام‌های مشروع و به‌حق پیش از ظهور خبر داده‌اند. برخی با استناد به پاره‌ای روایات، انقلاب اسلامی به رهبری امام‌ خمینی را مصداق دولتی دانسته‌اند که زمینه ظهور را فراهم می‌کندو برخی تشکیل نظام جمهوری اسلامی را یکی از مقدمات این حرکت عظیم الهی شمرده‌اند. مردم نیز در شعارهای خود پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، این انقلاب را مرتبط با امام زمان(ع) و امام‌ خمینی را فرستاده و نایب آن حضرت می‌دانستند؛ همچنین از امام زمان(ع) می‌خواستند آنان را از دست رژیم پهلوی رهایی بخشد.

امام‌ خمینی انقلاب اسلامی ایران را مقدس و وابسته به امام زمان(ع)و سلسله پهلوی را غاصب جایگاه حضرت صاحب(ع)معرفی کرده است. ایشان در سیزدهم تیر ۱۳۵۷/ ۲۸ رجب ۱۳۹۸ق در پاسخ به پرسشی دربارهٔ برگزاری جشن و چراغانی سوم و نیمه شعبان یادآور شد با توجه به کشتارها و تبعیدی‌های بسیار به دست رژیم پهلوی، این روزها را روز عزا اعلام کرده است. ایشان روز پیروزی بر ظلم و ستم و نابودی سلسله پهلوی را روز عید امام زمان(ع) شمردهو هشدار داده کسانی که از پشتیبانی نهضت شانه خالی کنند، مطرود پیشوای عظیم مسلمانان امام عصر(ع) می‌باشند و بر ملت لازم است، آنان را طرد کنند.

امام‌ خمینی پیروزی نهضت اسلامی را مدیون توجهات ولیّ عصر(ع) می‌نامیدو آرزو می‌کرد این انقلاب مقدمه برای ظهور حضرت حجت(ع) باشدو نهضت اسلامی ایران به نهضت آن حضرت متصل شودو قدرت خود را در خدمت گسترش عدالت جهانی]] [[صاحب الزمان(ع) قرار دهد. ایشان توکل کردن مردم به آن حضرت را از رموز پیروزی انقلاب اسلامی شمرده استو بر آن است که استقلال کشور در پرتو امام زمان(ع) ارزش پیدا کرده است. ایشان پشتیبانی از دولت اسلامی را پشتیبانی از دولت امام زمان(ع) معرفی کردو از مردم خواست با اتحاد و اتفاق، رضایت ایشان را به دست آورندو نیز تفرقه مسئولان به‌ویژه جدایی روحانیان از همدیگر را از موجبات نگرانی ولیّ عصر(ع) شمرد. ایشان کشور ایران را کشور امام زمان(ع) می‌نامیدو همه کسانی که در راه پیشبرد انقلاب فعالیت کردند ازجمله طلاب علوم دینی، بانوان حاضر در صحنه، پلیس‌ها، سربازان، پاسداران و نظامیانرا سربازان امام زمان(ع) و خانواده شهدا و رزمندگان اسلامی را دوستان ایشانمعرفی می‌کرد و افراد مشغول در اداره اطلاعات را سربازان گمنام امام زمان(ع) می‌شمرد.

امام‌ خمینی تحول در مردم و پیروزی نهضت اسلامی را به برکت امام زمان(ع) دانستهو وظیفه مردم ایران را سنگین شمردهو بر آنان لازم دانسته است در راه برپایی عدالت در کشور خود کوشش کنند. ایشان با اشاره به مشکلات فراوان بر سر راه انقلاب، نهضت اسلامی ایران را مشمول عنایات ولیّ عصر(ع) می‌دانست و به مردم امید می‌داد از فشار دشمن، ترسی نداشته باشندو همه پیروزی‌های مردم ایران، به‌ویژه پیروزی‌های رزمندگان اسلام در جبهه‌های جنگ تحمیلی را از برکت‌های امام زمان(ع) و موجب روسفیدی آن حضرت می‌دانست؛ چنان‌که باور رزمندگان اسلام به سربازی امام زمان(ع) و حضور آن حضرت در جایگاه فرماندهی آنان در این معرکه را از موجبات پیروزی آنان می‌شمرد. ایشان پیروزی رزمندگان را موجب سرافرازی امام زمان(ع)و شهادت رزمندگان و شخصیت‌های بزرگ اسلام و انقلاب را به پیشگاه ولیّ عصر(ع) تسلیت گفته است.

امام‌ خمینی به همه انقلابیان و کارگزاران کشور توصیه می‌کرد در انجام اعمال خود، رضایت امام زمان(ع) را در نظر داشته باشند و به‌ویژه قوانین مجلسو اجرای آن مطابق نظر پیامبر(ص) و امام زمان(ع) باشد؛ همچنین به انقلابیان توصیه می‌کرد درست کار کنند و هشدار می‌داد همه موظف‌اند این امانت را صحیح به دست امام زمان(ع) برسانند. ایشان در دیدار با جمعی از رزمندگان اسلام، به دلیل انجام نشدن درست برخی از کارها و قوانین، به‌ویژه اصلاح نشدن وزارتخانه‌ها، از پیشگاه ولیّ عصر(ع) عذرخواهی کرد.

آثار درباره امام زمان(ع)

راویانِ حدیث، تذکره‌نگاران و مؤلفان در سده‌های گوناگون تاریخ اسلام صدها کتاب و تحقیق دربارۀ مهدی(ع) نوشته‌اند، ازجمله کمال الدین شیخ صدوق، اثبات الوصیه علی بن حسین مسعودی، کفایة الاثر خزاز قمی، المقنع فی الغیبه سید مرتضی علم‌الهدی، الارشاد و الفصول العشره شیخ مفید، کتاب الغیبه شیخ طوسی، کتاب الغیبه محمد بن ابراهیم نعمانی. معاصران نیز آثار بسیاری دربارۀ امام زمان(ع) نگاشته‌اند، ازجمله منتخب الاثر فی الامام الثانی‌عشر اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی. سید محمد صدر نیز چندین کتاب نگاشته است مانند تاریخ الغیبة الصغری، تاریخ الغیبة الکبری، تاریخ ما بعد الظهور و الیوم الموعود بین الفکری المادی و الدینی. معجم احادیث الامام المهدی(ع) در پنج جلد از علی کورانی، موسوعة کلمات الامام مهدی(ع) از مؤسسه امام‌هادی(ع)، معجم الاحادیث الامام المهدی(ع) در هشت جلد از مؤسسه معارف اسلامی و نیز دانشنامه امام‌ مهدی(ع) از دارالحدیث، از آثار جدید دربارۀ حضرت مهدی(ع) است.

منابع

1. رضوی، سید عباس، مقاله «حجت بن الحسن»، دانشنامه امام خمینی ج۴