نشانههای ظهور امام مهدی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ظهور امام مهدی است. نشانههای ظهور امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: نشانههای ظهور امام مهدی در کلام اسلامی - نشانههای ظهور امام مهدی در معارف و سیره علوی - نشانههای ظهور امام مهدی در معارف مهدویت - پرسش‌های مرتبطشرایط ظهور یعنی اموری که تحقق ظهور وابسته به آنهاست و تا آنها محقق نشوند ظهور واقع نخواهد شد. مانند وجود یاران باوفا و آمادگی جهانی برای پذیرش امام زمان (ع). اما علائم ظهور به نشانه‌هایی گفته میشود که بر اساس روایات معصومین (ع) قبل از ظهور و یا در آستانه آن واقع خواهد شد و نوید ظهور را می‌دهد. مانند قیام یمانی، خروج سفیانی و.... ما برای ایجاد شرایط باید تلاش کنیم، نشانه‌ها خود واقع میشوند.
مقدمه
نشانههای ظهور[۱]، عبارت است از آن دسته از رخدادها که بر اساس پیشبینی معصومان (ع)، پیش از ظهور یا در آستانه آن، یا همزمان یا پس از ظهور حضرت مهدی (ع) پدید می‌آید. پدید آمدن هریک از آن نشانه‌ها نویدی از ظهور حضرت مهدی (ع) و نزدیکتر شدن قیام جهانی آن حضرت است.
نشانههای ظهور از یک نگاه، به چهار دسته تقسیم میشود:
- نشانه‌هایی که با فاصله زمانی قابل توجهی پیش از ظهور]رخ میدهند؛
- نشانه‌هایی که با فاصله بسیار اندک، پیش از ظهور اتفاق میافتند "در آستانه ظهور"؛
- نشانه‌هایی که همزمان با حادثه ظهور حضرت مهدی (ع) رخ میدهند؛
- نشانه‌هایی که با فاصلهای اندک پس از ظهور و پیش از قیام حضرت مهدی (ع) اتفاق میافتند[۲].
آشنایی با مفاهیم
برخی از واژه‌هایی که در بحث نشانه‌ها به کار رفته، عبارت است از:
- علایم: "عَلایم" جمع "علامه"، از ریشه "علم" به معنای "نشانه" است. و در عربی به معنای "آیه و دلالت" آمده است. از این‌رو عَلَم به معنای پرچم است که لشکر به نشانه آن گرد آیند[۳].
- آخِرُ الزمان: این تعبیر در منابع روایی شیعه[۴] و اهل سنت[۵] نقل شده است. درباره چگونگی شگل‌گیری و انجام جهان، سخن روشنی در آیات و روایات به چشم نمی‌خورد؛ اما آن گاه که سخن از این دوران به میان می‌آید، همواره به دو پدیده بسیار مهم و بزرگ اشاره میشود: ولادت و بعثت پیامبر اسلام (ص) و ظهور و قیام موعود نجات بخش، حضرت مهدی (ع).
- ملاحم و فتن: "ملاحم"، جمع "ملحمه" به معنای جنگ، کشتار[۶] و حادثه پرکشتار[۷] است. "فِتَن" جمع "فتنه" و از ریشه "فتن" به معنای امتحان و آزمودن[۸] است. این واژه به طور معمول، درباره آن دسته از آزمون‌هایی به کار می‌رود که با تلخی و سختی همراه است[۹]. این دو واژه به‌ویژه در منابع اهل سنت فراوان به کار رفته است. "ملاحم" بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دوره زندگی انسان بر زمین و آستانه رستاخیز بزرگ پدید می‌آید. و مقصود از "فتن" در اصطلاح، آزمایش‌های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‌نماید.
- ظهور: از اصطلاحات بسیار رایج در "فرهنگ مهدویت" واژه "ظهور" است. این کلمه در اصطلاح، ظاهر شدن حضرت مهدی (ع) پس از پنهان‌زیستی طولانی، برای قیام و برپایی حکومت عدل جهانی است. کلمه "ظهور" افزون بر آشکار شدن حضرت مهدی (ع)، بر موارد دیگری چون آشکار شدن دولت حق[۱۰]، آشکار شدن امر امامان معصوم (ع)[۱۱] و پیروزی حضرت[۱۲] به کار رفته است.
- قیام: از مشهورترین تعبیرها برای انقلاب جهانی حضرت مهدی (ع) "قیام" است. این واژه به معنای "ایستادن"[۱۳] و در اصطلاح عبارت از: نهضت جهانی حضرت مهدی (ع) در برابر ستمگران، برای برپایی قسط و عدل در سراسر کره زمین است[۱۴].
تفاوت نشانههای ظهور و شرایط ظهور
بحث علائم و نشانههای ظهور ارتباط بسیار نزدیکی با بحث شرایط ظهور دارد، لذا لازم است این دو واژه تعریف شود تا تفاوت آنها معلوم گردد. شرایط به معنای سبب‌ها و زمینه‌ها، به اموری گفته میشود که تحققِ مطلوب و مشروط، به وجود آنها بستگی دارد و تا اینها محقق نشوند، مشروط به وجود نمی‌آید. بر این اساس مراد از شرایط ظهور آن دسته از اموری هستند که تحقق ظهور وابسته به وجود آنهاست و تا آنها محقق نشوند ظهور نیز واقع نخواهد شد.
علائم به معنای نشانه‌ها، به اموری گفته میشود که نمایانگر مقصود و مطلوب هستند. به عبارت دیگر نشانه پدیده‌ای است که با مقصود و مطلوب مرتبط بوده و ضمن آنکه آدمی را به سوی آن راهنمایی می‌کند، در مسیر بودن و نزدیک شدن به هدف را یادآور میشود. مراد از علائم ظهور آن دسته از حوادثی است که براساس بیان پیشوایان معصوم (ع)، قبل و یا در آستانۀ ظهور واقع خواهد شد و تحقق هر کدام نوید نزدیک شدن یا وقوع قیام امام مهدی (ع) را می‌دهد. در نتیجه علائم فقط کاشف از پدیده ظهورند[۱۵] ولی شرایط محقق ظهورند. فایده دانستن شرایط ظهور آن است که انسان‌ها را برای فراهم کردن شرایط به تلاش و جنبش وا می‌دارد.[۱۶]
برخی از تفاوت‌هایی که میان شرایط ظهور و نشانههای ظهور گفته شده عبارت‌اند از:
- وابستگی ظهور به شرایط، یک نحوه وابستگی واقعی است، اما وابستگی به نشانه‌ها وابستگی از جهت کشف و اعلام است نه به عنوان یک امر واقعی و ارتباط حقیقی. نبود بعضی از شرایط موجب عدم ظهور است و نبود آنها کار ظهور و تحقق اهداف آن را که گسترش عدالت جهانی باشد مختل میسازد و خواه ناخواه برنامهریزی کامل الهی برای تحقق این منظور ناتمام میماند؛ اما نشانه، هیچگونه دخالتی در اصل ظهور ندارد و فقط دلالتی بر ظهور داشته و موجب آگاهی و اطلاع مردم از ظهور میشود. البته باید توجه داشت بعضی از نشانه‌ها خود جزئی از شرایط هستند، مثلاً وجود دجال و یا قتل نفس زکیه؛ از پیامدها و نتایج دوران فتنهها و انحرافاتی است که وسیلهای برای آزمایش مردم و یکی از شرایط ظهور است. بنابراین بین این گونه نشانه‌ها و بعضی شرایط ارتباطی محکم و رابطهای لازم وجود دارد.
- علائم ظهور عبارت است از چندین رویداد و حادثه که گاهی نیز به طور پراکنده پدید آمده و تنها ارتباط واقعی که بین آنها و ظهور وجود دارد، این است که همۀ آنها پیش از ظهور تحقق مییابند، و به همین جهت در روایات به عنوان علامت مطرح شده‌اند. اما شرایط ظهور به اعتبار برنامهریزی طولانی الهی، با ظهور رابطۀ واقعی داشته و سبب پیدایش آن هستند.
- علامت ظهور، رویدادی است که ادامه و گسترش ندارد و هر اندازه به طول انجامد در نهایت دوامی نخواهد داشت؛ بر خلاف شرایط که مستلزم بقا و تداوم است، و بر طبق برنامهریزی الهی تا هنگام ظهور حضرت آن شرایط پدید آمده میبایست باقی باشد تا نتیجه خود را بدهد و ظهور تحقق یابد.
- تمامی علامات پیش از ظهور پدید آمده و از بین می‌رود؛ لکن شرایط به طور کامل به وجود نمیآیند مگر نزدیک ظهور و یا به هنگام وقوع آن و ممکن نیست از بین بروند و الا لازم می‌آید شرط از مشروط جدا شده و نتایج با مقدمات ارتباط و پیوستگی نداشته باشند و وقوع چنین چیزی محال است. البته از جهتی دیگر این مورد وجه مشترک بین علائم و شرایط ظهور است زیرا هر دو قبل از ظهور حضرت محقق میشوند، زیرا اگر قبل از تحقق شرایط و نشانه‌ها ظهور انجام بگیرد لازم می‌آید که مشروط پیش از آن که شرطش وجود یابد، تحقق پذیرد... و همچنین علاماتی که درستی آن محرز شده است، دروغ از کار درآید.
- شرایط ظهور در برنامهریزی الهی دخیل هستند و میبایست مورد توجه قرار گیرند؛ زیرا فرا رسیدن روز موعود متوقف بر آنها است، لکن نشانه‌ها هیچگونه دخالتی در این مسیر ندارند بلکه فایدۀ مهم آنها این است که مسلمان‌ها را از وجود آن روز آگاه ساخته و ذهن آنها را برای استقبال از آن روز آماده میسازند.
- نشانههای ظهور را می‌توان شناسایی کرد و میتوانیم بفهمیم کدام یک از آنها تاکنون موجود شده و کدام یک هنوز موجود نگشته، اما در مورد شرایط، نمیتوان به تمام شرایط در یک زمان دست یافت و یا آنها را حاصل کرد؛ زیرا برخی از شرایط، وجود تعداد کافی از افراد آزموده و با اخلاص در سطح جهانی بوده و بررسی درست و شناسائی آنها برای اشخاص عادی امکانپذیر نیست.
- تحقق هم زمان همۀ نشانه‌ها یا گردآمدن آنها در یک زمان ضرورت ندارد، نشانه‌ها می‌توانند با فاصله‌های بسیار اتفاق افتند و در زمان واحد گرد نیایند، ولی شرایط چنین نیستند؛ در نهایت باید تمام شرایط با هم محقق شوند و در یک زمان اجتماع کنند تا ظهور پدید آید.
- انسان نسبت به شرایط ظهور، تکلیف دارد و باید زمینه‌های تحقق آن را مهیا سازد بر خلاف علایم ظهور که نسبت به ایجاد آن وظیفه ایی ندارد.
- درک شرایط ظهور نیازی به بیان خداوند متعال ندارد و عقل آدمی آن را می‌فهمد؛ ولی علائم ظهور نیازمند بیان خداوند متعال است؛ چون یک نوع پیشگویی بوده و درک آن از توان عقل خارج است.
- شرایط ظهور با هم ارتباط متقابل و واقعی دارند، حال آنکه ارتباط خاصی میان نشانههای ظهور مشاهده نمی‌شود.
- شرایط ظهور باید مداومت داشته باشند و شرط بقای ظهورند، حال آنکه نشانههای ظهور در زمانی خاص رخ میدهند و نه لزوم و نه امکان دارد که آن شرایط در مدت زمانی طولانی واقع شوند و وقوع آنها ادامه یابد.
- همه شرایط ظهور باید متحقق باشند؛ با آنکه نشانههای ظهور لازم نیست که همهشان رخ بدهند و تنها حدوث علایم حتمی کافی است و بقیه به نزدیکی ظهور دلالت میکنند و اگر پیش از ظهور رخ ندهند، مشکلی در امر ظهور پیش نمی‌آید[۱۷].
کارکرد نشانههای ظهور
شناخت نشانههای ظهور، از آن جهت دارای اهمیت است که کارکردها و فواید مختلفی را برای مؤمنان در بر دارد. به جهت همین کارکردهاست که اهل بیت (ع) به تبییم علائم باری شیعیان اهمیت داده‌اند و شناخت این نشانه‌ها را برای آنان لازم دانسته‌اند. مهم‌ترین کارکردهای شناخت این نشانههای عبارت‌اند از:
- شناخت حق: ظهور امام مهدی (ع) و آغاز انقلاب مهدوی، ناگهانی و یکباره است. شناخت این قیام و تمیز دادن آن از واقعه‌های مشابه، امری مهم و در خور توجه است؛ زیرا آیندۀ فردی و اجتماعی مؤمنان، با آن گره خورده است. انکار این جریان، ممکن است به انکار معرفت امام حق منجر شود که بدفرجامی آدمی را در پی دارد. روشن است که اطمینان بخشی به مؤمنان دربارۀ حقیقت قیام و انقلاب مهدوی، به لوازم م مقدماتی نیازمند است. تبیین علائم ظهور و معرفی آن به شیعیان به‌ویژه متدینان و فرهیختگان یکی از این مقدّمات و لوازم است که سبب آگاهی و بصیرت آنان در شناخت حقانیت مهدی خواهد شد.
- شناسایی مدعیان باطل: در طول تاریخ برای گروهی از افرادی که در پی منافع شخصی و گروهی بوده‌اند استفاده از مقدسات، امری رایج بوده است. این افراد با سوء نیت و گروهی نیز با نیت اصلاح وضعیت نابسامان موجود در دورۀ خود، از عنوان قیام و انقلاب امام مهدی (ع) سوء استفاده کرده و به ناحق، ادّعای مهدویت خویش را مطرح کرده‌اند. اگر چه حقیقت این افراد برای عالمان و فرهیختگان مشخص بوده و هست، ولی امکان فریب خوردن بسیاری از افراد ساده‌دل نیز با توجّه به روح زلال و صاف آنها، وجود دارد.
بیان علائم ظهور در کلمات ائمه اطهار (ع) و جمع‌آوری آن در متون روایی، یکی از راه‌هایی است که امکان شناسایی مهدی واقعی را از مدّعیان دروغین و غیر اصیل، فراهم می‌کند. برپایۀ تحقیقات انجام شده، شمار فراوانی مهدی دروغین در طول تاریخ بیش از هزار سالۀ غیبت شناسایی شده‌اند[۱۸] که هیچ یک همراه با علائم معرفی شده از ناحیۀ پیامبر (ص) و امامان (ع) نبوده است. از این رو، این علائم به شناخت مدّعیان دروغین و ناراستیِ ادعای آنان، کمک کرده است[۱۹].
اقسام نشانههای ظهور
نشانههای ظهور، گوناگون است و برشمردن همه این اقسام، نهچندان مفید است و نه لازم؛ چه آنکه بسیاری از آنها، نشانههای قطعی ظهور نیست. افزون بر این، از نگاه سند و محتوا نیز دارای اشکال است و درستی و نادرستی آنها، خیلی روشن نیست؛ از این‌رو در تقسیم نشانه‌ها فقط به موارد ذیل بسنده میکنیم:
نشانههای حتمی و غیر حتمی
میان نشانههای ظهور، شماری از آنها، علایم حتمی ظهور دانسته شده‌اند. منظور از نشانههای حتمی ـ مقابل نشانههای غیر حتمی ـ آن است که پدیدار شدن آنها ـ بدون هیچ قید و شرطی ـ قطعی و الزامی خواهد بود؛ به گونهای که تا آنها واقع نشود، حضرت مهدی (ع) ظهور و قیام نخواهد کرد. البته باید توجه کرد که حتمی با مسلم و قطعی بودن وقوع این نشانه‌ها، به این معنا نیست که پدید نیامدن آنها، محال است؛ بلکه به حسب فراهم بودن شرایط و نبودن بازدارندهها، پدید آمدن آنها قطعی خواهد بود. از روایات فراوانی که در میان آنها روایات صحیح نیز وجود دارد حتمی بودن نشانههای پنجگانه ذیل استفاده میشود: خروج سفیانی، قیام یمانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و خسف در بیداء"[۲۰].
در برابر نشانههای حتمی، نشانههای غیر حتمی قرار دارد؛ یعنی مقید و مشروط به اموری است که در صورت تحقق آنها، پدید می‌آید. به عبارت دیگر، نشانههای غیر حتمی، شاید پدید آید و شاید بدون پیدایش آنها امام زمان (ع) ظهور کند.
پارهای از نشانههای غیر حتمی از این قرار است:
- مرگ و میرها، زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های فراگیر؛
- خسوف و کسوف نابههنگام؛
- بارش باران‌های فراوان و ...[۲۱].
نشانههای متصل و غیر متصل
بر اساس روایاتی چند، شماری از نشانههای ظهور، متصل به آن خواهد بود؛ به گونهای که بین آنها و ظهور حضرت مهدی (ع) فاصله چندانی نباشد. البته اینکه فاصله آن نشانه‌ها تا ظهور، چه مدت و یا چند روز است، به طور دقیق روشن نیست؛ ولی قدر مسلم آن است که فاصله زیاد نیست و احتمالا، مجموعه نشانههای متصل به ظهور در همان سال ظهور یا سال پیش از آن، رخ می‌دهد. بر این اساس تردیدی نیست که شماری از نشانههای ظهور، نزدیک ظهور و متصل به آن واقع میشود. در مقابل، نشانههای غیر متصل است که در طول تاریخ در دوران غیبت کبرا اتفاق افتاده و خواهد افتاد[۲۲].
نشانههای عادی و غیرعادی
پدید آمدن نشانههای ظهور- همچون واقع شدن دیگر پدیدهها- به روال طبیعی و عادی است؛ ولی پیشگویی برخی از آنها، به گونهای در روایات بازتاب یافته که به نظر میرسد، واقع شدن آنها به طور عادی، غیرممکن می‌نماید و تحقق آنها به صورت غیرطبیعی در چهارچوب معجزه خواهد بود؛ برای نمونه طلوع خورشید از مغرب و صیحه آسمانی، اگر همان معنای ظاهری آنها مراد باشد، باید به گونه معجزه رخ دهد؛ زیرا پدیدار شدن چنین اموری، به طور عادی ممکن نیست. البته شاید بعضی از این نشانه‌ها، معنای کنایی و رمزی داشته باشد و به رخدادهایی اشاره کند که پیدایی آنها به گونه عادی امکان دارد.
در پایان، گفتنی است در منابع روایی حدیثهای فراوانی درباره نشانههای ظهور وجود دارد. اسناد این روایات، بیشتر ضعیف و غیر قابل اعتماد است. از نگاه دلالت نیز، هماهنگی و انسجام لازم بین آنها نیست و پارهای از آنها دگرگون و دستخوش تغییراتی شده‌اند.
اینک با انبوهی از روایات صحیح و غیر صحیح در زمینه نشانههای ظهور، روبهرو هستیم که دست کم، شماری از آنها از آفت جعل و تحریف مصون نمانده است. بدبختانه کتابهایی نیز وجود دارد که در آنها از سر جهل یا به عمد، به این امر دامن زده شده است. البته برخی با گردآوری این روایات، خواستهاند اصل آنها محفوظ بماند و نیز بنمایانند که همگان، در اصل ظهور مهدی (ع) اتفاق نظر دارند؛ بنابراین التزام به درستی همه این روایات مشکل است و در بررسی نشانههای ظهور، احتمال جعل و تحریف و دسیسههای دستهای پنهان سیاست را نباید نادیده گرفت.
ناگفته نماند وجود مواردی از جعل و تحریف، در نشانههای ظهور یا وجود مدعیان دروغین هیچگاه دلیل نمی‌شود همه روایات از اعتبار بیفتد یا اصل همه نشانه‌ها زیر سؤال برود؛ زیرا دستهای از این نشانه‌ها مسلّم و قطعی است. همچنین وجود پارهای اشکالات و ضعفها در نشانههای ظهور و احتمال تحریف و تغییر در آنها از سوی دشمنان یا ادعاهای واهی برخی شیادان درباره اصل مهدویت، هیچگاه به اصل مهدویت و اعتقاد به ظهور قائم (ع) آسیبی نمیرساند؛ زیرا اعتقاد به مهدویت و ظهور حضرت مهدی (ع) مورد اتفاق فریقین است و با تواتر ثابت شده است و هرگز خدشهای در آن وارد نمیگردد[۲۳].
از آنجا که در منابع دینی، قیام حضرت مهدی (ع)، یکی از نشانههای برپایی قیامت شمرده شده است؛ پارهای از نشانههای ظهور، نشانههای قیامت نیز شمرده میشود. امام علی (ع) در این باره فرمود: "پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود: به ناگزیر ده چیز پیش از برپایی قیامت خواهد بود: سفیانی، دجال، دود، دابه، خروج قائم (ع)، طلوع خورشید از مغرب خود، فرود آمدن حضرت عیسی (ع)، فرورفتن در مشرق و فرورفتن در جزیرة العرب و آتشی که از قعر عدن بیرون خواهد آمد، تا مردم را به سوی محشر سوق دهد"[۲۴].[۲۵]
تطبیق نشانههای ظهور
یکی از نکات بسیار مهمی که در باب علائم ظهور باید به آن توجه داشت بحث تطبیق علائم مطرح شده در روایات با اتفاقات واقع شده است، بدین معنی که با تطبیق دادن یک حادثه خارجی با آنچه در روایات ذکر شده، آن حادثه همان علامتی دانسته شود که امام خبر داده است. تطبیق دادن در صورتی که با دلایل کافی و مستند باشد، اشکالی ندارد، ولی تطبیق علائم با وقایع خارجی بدون شواهد قطعی کار درستی نیست به دلیل آنکه:
- منابع اصلی و قدیمی شیعه معمولاً از نشانه‌هایی محدود نام برده‌اند و برخی از این نشانه‌هایی که مطرح میشود، در این منابع ذکر نشده است.
- اسناد برخی از احادیث دارای اشکال است.
- معلوم نیست این واقعۀ خارجی واقعاً و حقیقتاً همان پیشگویی امام باشد، شاید مراد امام واقعۀ خارجی دیگری باشد.
- در مواردی که سخن از وقوع یک نشانه و فرج بعد از آن شده است، گویا مراد، فرج و ظهور امام زمان (ع) نیست، بلکه یک گشایش و آرامش و راحتی برای مؤمنان مورد نظر است[۲۶].
احتمال بدا در نشانه‌ها
بدا، یکی از اعتقادات شیعه است بدان معنا که خداوند، تغییراتی را در برخی امور ایجاد می‌کند که تصوّر ما بر قطعی بودن آنهاست. در واقع، تغییری در علم الهی به وجود نمی‌آید؛ بلکه تغییر در اطلاع ما از آنچه قبلاً خبر داده شده، ایجاد میشود. پس بدا، به معنای آشکار شدن بعد از خفاست. در موضوع علائم ظهور، احادیث داریم که می‌گویند ممکن است حتّی دربارۀ مهم‌ترین نشانه‌ها هم بدا پیش آید. ابوهاشم جعفری، یار دیرین چندین امام آخر می‌گوید: نزد امام جواد (ع) از سفیانی و حتمی بودن خروج او سخن به میان آمد. گفتم: آیا ممکن است در امر حتمی، بدا پیش آید؟ فرمود: آری. گفتم: می‌ترسم دربارۀ قائم هم بدا حاصل شود. فرمود: نه! قائم، وعدۀ الهی است و در آن، تخلّف نمی‌شود[۲۷]. این حدیث با آنچه در قرآن آمده است که: ﴿ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾[۲۸] سازگار و موافق است؛ چه آنکه حکم محو و اثبات برای همۀ حوادثی که زمان بردارند، عمومیت دارد و این حوادث، عبارت اند از: همۀ آنچه در آسمان‌ها و زمین و ما بین آنها هست[۲۹].[۳۰]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- علائم و نشانههای ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- علائم و نشانههای ظهور چیستند؟ (پرسش)
- علائم و نشانههای ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
- علائم و نشانههای حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا خروج سفیانی از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خسف بیداء از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا ندای آسمانی از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قتل نفس زکیه از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام یمانی از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- نشانههای غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
- آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام خراسانی از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام سید حسنی از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خروج دجال از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خروج شیصبانی از نشانههای ظهور است؟ (پرسش)
- آیا قیام شعیب بن صالح از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام عوف سلمی از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قساوت دل‌ها از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا باران‌های پیاپی از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا گسترش ظلم و فساد از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا بالا آمدن آب دجله از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر میشود از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا وقوع مسخ از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانههای حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا حمله ملخ‌ها از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مرگ سریع از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا بستن پل کرخ از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام مغربی از نشانههای ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خشک شدن نیل از نشانههای ظهور است؟ (پرسش)
- علائم و نشانههای حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
- علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
- در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانههای ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
- مراد از علائم در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از آیت در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از دلالت در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از آخر الزمان در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از ملاحم و فتن در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از ظهور در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از خروج در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از قیام در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از اشراط الساعه در نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
- مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- آیا ندای شیطانی از نشانههای ظهور است؟ (پرسش)
- فواید دانستن علائم و نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانههای ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
- موقوف یا مشروط بودن نشانههای ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- نتیجه تقسیم‌بندی نشانههای ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
- آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسانهای بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
- آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف میشود؟ (پرسش)
- آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
- آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
- آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
- آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
- آیا طوفانها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
- اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
- آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آنکه متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفهای و اهل کجاست؟ (پرسش)
- آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
- آیا تعبیر از آیت الله خامنهای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
- از آنجا که دجال قبل از امام مهدی می‌آید آیا میتوانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
- امام مهدی از چه راهی متوجه میشوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
- از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
- تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
- جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
- پدیدههای غیرمتعارف قبل از ظهور کداماند؟ (پرسش)
- آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز میشود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
- آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
- استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
- در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
- چرا علائم و نشانههای ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
- آیا در نشانههای ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانههای حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
- نشانههای ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- ارتباط میان ماه رمضان و نشانههای ظهور چیست؟ (پرسش)
- چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
- پرچم‌های عصر ظهور
- قتل نفس زکیه بین رکن ومقام
- قحطی آستانه ظهور
- خروج خراسانی
- بیست و چهار باران برکت زا
- قتل عام آستانه ظهور
- آتش بزرگ از مشرق
- نشانههای حتمی ظهور
- فتنه های عصر ظهور
- گرسنگی آستانه ظهور
- ظهور منکر
- امر به منکر
- نهی از معروف
- همجنس بازی
- فسق صاحبان رأی حکومتها
- اندکی فقیهان هدایت گر
- کثرت فقهای گمراه
- کثرت فقهای خائن
- زخرف مساجد
- کثرت ظلم
- کثرت فساد
- زیور کاری مصحف ها
- ظهور جهل
- رفع علم
- کثرت قاریان
- اندکی عمل به قرآن
- کثرت قتل
- کثرت شاعران
- جایگزینی قبور با مساجد
- جهالت قبل از ظهور
- ظلمت قبل از ظهور
- ظلم قبل از ظهور
- نشانه های قریبه ظهور
- سقوط حساب منجمان
- خروج سروسی
- کثرت فتنه‌های آستانه ظهور
- صدای فتح از ناحیه دمشق
- نزول اخوان ترک در جزیره
- کثرت اختلاف در ناحیه مغرب
- اختلاف سه پرچم در شام
- نزول پرچم های سیاه خراسان
- ندای ابلیس در آخر روز
- اختلاف رمحان در شام
- هلاکت صد هزار نفری شام
- لشکرکشی روم علیه شیعه
- لشکرکشی ترک علیه شیعه
- مرگ خلیفه جمع کنند اموال
- اختلاف ترک و روم
- حضور مردم در دمشق
- ورود اهل مغرب به مصر
- خروج دعوت کننده به آل محمد
- نزول ترک در حیره
- نزول روم در فلسطین
- جنگ عبدالله در قرقیسیاء
- طلوع نشانه با خورشید
- اختلاف سه پرچم در کوفه
- کثرت هرج و مرج
منابع
محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی ج۷
سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳
سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.
صدر، سید محمد صدر، تاریخ غیبت کبری
یوسفیان، مهدی، شرایط ظهور
موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان
حاجی‌زاده، یدالله، وجه جمع فراگیر شدن ظلم و فساد در آستانه ظهور حضرت حجت با عدم جواز اباحی‌گری
زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید
علی‌زاده، مهدی، نشانههای یار و چکامه انتظار
علی‌پور، مهدی، ظهور
رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت
رضوی، رسول، امام مهدی- رضی آصف آگاه، سید محمد، بازشناسی تعریف علائم و شرایط ظهور
صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی
کارگر، رحیم، مهدویت دوران ظهور
السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی
رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات
محمدی منفرد، بهروز، مهدویت
پانویس
- ↑ نگارنده، بحث را بر اساس آنچه امروزه مشهور است پی گرفته؛ اما بر این باور است که تعریف مشهور نشانههای ظهور نادرست می‌نماید؛ چرا که بیشتر کسانی که نشانههای ظهور را تعریف کرده‌اند به رخدادهای پیش از ظهور تفسیر کرده‌اند، در حالی که بررسیها نشان می‌دهد همه نشانههای حتمی ظهور پس از ظهور حضرت مهدی (ع) رخ خواهد داد؛ از این رو نشانههای قیام یا نشانههای مهدی موعود را مناسبتر میداند. یا اینکه گفته شود نشانههای ظهور به این معناست که حکایت از واقع شدن ظهور می‌کند
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۴۵ - ۴۴۸.
- ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۱۵۳.
- ↑ نک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۹۱، ح۳، ج۵، ص۵۵، ح۱؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۳۹۰، ج۴، ص۳۶۵؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۳۶، ص۱۷۸؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۳۱۱، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۸۸، ح۸، ج۱، ص۳۳۰، ح۱۴ و ….
- ↑ نک: احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۱، ص۸۱؛ بخاری، صحیح بخاری، ج۴، ص۱۷۹، ج۶، ص۱۱۵؛ مسلم، صحیح مسلم، ج۱، ص۹، ص۱۱۴، ج۸، ص۱۸۵؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۹، ابی اشعث سجستانی، سنن ابی داوود، ج۲، ص۲۹۱، ص۴۲۹؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۳۷۰؛ ج۴، ص۳۰.
- ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ج۳، ص۲۴۶.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۵، ص۴۸۶؛ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۱۶۲۵.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۵، ص۸۹؛ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۱۳۶۰.
- ↑ ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.
- ↑ امیر مؤمنان علی (ع) در خطبه‌ای می‌فرماید: «… سَیُحِق اللهُ الْحَق بِکَلِمَاتِهِ وَ یَمْحَقُ الْبَاطِلَ‌ها هَا طُوبَی لَهُمْ عَلَی صَبْرِهِمْ عَلَی دِینِهِمْ فِی حَالِ هُدْنَتِهِمْ وَ یَا شَوْقَاهْ إِلَی رُؤْیَتِهِمْ فِی حَالِ ظُهُورِ دَوْلَتِهِم»؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۳۵، ح۳.
- ↑ طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۴؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۸۳.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۵۰۷.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۵، ص۳۴۵؛ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص ۱۵۳۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۵-۱۱۳.
- ↑ ر.ک. آصف آگاه، سید محمد رضی، بازشناسی تعریف علائم و شرایط ظهور، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۱؛ حاجی‌زاده، یدالله، وجه جمع فراگیر شدن ظلم و فساد در آستانه ظهور حضرت حجت با عدم جواز اباحی‌گری، ص ۲۶۷.
- ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ج ۲، ص ۲۵۱ ـ ۲۵۲؛ علی‌زاده، مهدی، نشانههای یار و چکامه انتظار، ص ۱۸ ـ ۲۰؛ محمدی، بهروز، مهدویت، ج ۱۰، ص ۴۸؛ رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۰۱ـ ۱۰۹؛ صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی، ص ۱۳۶ـ ۱۴۰؛ حاجی‌زاده، یدالله، وجه جمع فراگیر شدن ظلم و فساد در آستانه ظهور حضرت حجت با عدم جواز اباحی‌گری، ص ۲۶۷.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۳۹۹ ـ ۴۹۵؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۲۹ ـ ۳۰؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۳۷ ـ ۲۳۸؛ یوسفیان، مهدی، شرایط ظهور، ص ۱۳ و ۱۴؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۲۲ ـ ۲۲۳؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۵۱۸؛ کارگر، رحیم، مهدویت دوران ظهور، ص ۲۳ و ۲۶ و ۳۳ ـ ۳۷؛ آصف آگاه، سید محمد رضی، بازشناسی تعریف علائم و شرایط ظهور، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۱.
- ↑ ر.ک: ج۴ ص۷ (بخش چهارم / فصل چهارم / مدعیان دروغین).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی ج۷، ص۴۱۴ .
- ↑ «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ مِنَ الْعَلَامَاتِ الصَّيْحَةُ وَ السُّفْيَانِيُ وَ الْخَسْفُ بِالْبَيْدَاءِ وَ خُرُوجُ الْيَمَانِيِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ»، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۳۶، ح ۴۲۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۴۵ - ۴۴۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۴۵ - ۴۴۸.
- ↑ جمعی از نویسندگان، چشمبهراه مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۲۵۸.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۳۶، ح ۴۲۶
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۴۵ - ۴۴۸.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۷، ص ۴۵۱ ـ ۴۵۳؛ جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها، ص ۵۳؛ زمانی، سید حسن، نشانههای قیام حضرت مهدی، ص ۷۵ ـ ۷۶.
- ↑ «كُنَّا عِنْدَ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضَا (ع) فَجَرَى ذِكْرُ السُّفْيَانِيِّ وَ مَا جَاءَ فِي الرِّوَايَةِ مِنْ أَنَّ أَمْرَهُ مِنَ الْمَحْتُومِ فَقُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع) هَلْ يَبْدُو لِلَّهِ فِي الْمَحْتُومِ قَالَ نَعَمْ قُلْنَا لَهُ فَنَخَافُ أَنْ يَبْدُوَ لِلَّهِ فِي الْقَائِمِ فَقَالَ إِنَّ الْقَائِمَ مِنَ الْمِيعَادِ وَ اللَّهُ لا يُخْلِفُ الْمِيعاد»، الغیبة النعماني: ص ۳۰۲ ح ۱۰.
- ↑ هر سرآمدی، زمانی نگاشته دارد خداوند هر چه را بخواهد از لوح محفوظ پاک می‌کند و یا در آن می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه ۳۸ و ۳۹.
- ↑ المیزان: ج۱۱ ص۳۷۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی ج۷، ص۴۵۵