تکالیف منتظران امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - '== پانویس ==↵{{پانویس}}↵↵{{انتظار ظهور امام مهدی}}' به '== پانویس == {{پانویس}}')
 
(۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مهدویت}}
[[پرونده:13681460.jpeg|300px|بندانگشتی|تکالیف منتظران امام مهدی]]
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = امام مهدی
| موضوع مرتبط = امام مهدی
| عنوان مدخل  = تکالیف منتظران امام مهدی
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط = [[تکالیف منتظران امام مهدی در حدیث]] - [[تکالیف منتظران امام مهدی در کلام اسلامی]] - [[تکالیف منتظران امام مهدی در کلام اسلامی]]
| مداخل مرتبط = [[تکالیف منتظران در معارف و سیره علوی]] - [[تکالیف منتظران در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
| پرسش مرتبط  = تکالیف منتظران امام مهدی (پرسش)
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
}}
}}
[[پرونده:13681460.jpeg|300px|بندانگشتی|تکالیف منتظران امام مهدی]]
'''تکالیف منتظران امام مهدی{{ع}}''' در عصر غیبت موارد بسیاری است که در [[روایات]] متعددی به آنها اشاره شده است. این [[وظایف]] در دو دسته تقسیم می‏‌شود: وظایف عام مانند: [[امام‌شناسی]]؛ [[پایداری]] در [[محبت اهل بیت]]{{عم}}؛ [[پرهیزگاری]]؛ [[پیروی]] از دستورهای [[امامان]]{{عم}} و دست‏گیری از ضعفا و فقیران‏ و وظایف خاص مانند: [[دوستی]] با [[دوستان]] و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] [[حضرت مهدی]]{{ع}}‏‏؛ [[صبر]] بر سختی‌‏های دوران [[غیبت‏]]؛ دعا برای فرج حضرت مهدی{{ع}}‏‏؛ آماده ‏باش دائمی‏؛ [[بزرگداشت]] نام و یاد آن حضرت‏؛ [[حفظ]] پیوند با مقام ولایت‏؛ زمینه‌سازی و [[کسب آمادگی برای ظهور]] [[حجت]] [[حق]] و ارتباط‍‌ با [[فقها]] و [[مراجع تقلید]].
== مقدمه ==
درباره [[وظایف]] و [[تکالیف]] [[شیعیان]] در دوران غیبت، سخن‌های بسیاری گفته شده است و حتی در بعضی کتاب‌ها از جمله کتاب "مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم" تا هشتاد [[وظیفه]] برای [[منتظران]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} برشمرده شده است<ref>مکیال المکارم، ج ۲، ص۱۰۴.</ref>؛ اما به اختصار می‌‏توان گفت وظایف انسان‏‌ها در این دوران به دو دسته تقسیم می‏‌شود:
=== وظایف عام ‏===
این وظایف، در سخنان معصومان{{عم}} در شمار تکالیف عصر غیبت یاد شده است؛ امّا ویژه این دوران نیست و لازم است در همه زمان‏‌ها انجام شود. شاید ذکر آن‏ها در شمار وظایف دوران غیبت برای تأکید بوده است. برخی از این وظایف، بدین قرار است:
==== [[امام‌شناسی]] ====
یکی از مهمترین وظایف درباره [[امام]]، [[شناخت]] اوست که از سه جنبه باید پیرامون آن شناخت پیدا کنیم:
# '''[[شناخت شخصیت اهل بیت]]{{عم}}:''' شناخت [[خلیفه الهی]] و امام هر عصر، تنها [[معرفتی]] ساده و ابتدایی بر پایه شناخت حسب و نسب و نیز شناخت [[تاریخی]] نیست، تا آن کس که امام را به اسم و [[خاندان]] و [[تاریخ]] شناخت، [[گمان]] کند به [[معرفت]] [[حیات]] بخش امام راه یافته و از حیات و [[مرگ جاهلی]] رهیده است، بلکه شناخت شخصیت حقیقی امام و [[اعتقاد]] به [[ولایت]] به انضمام [[اطاعت]] او لازم است، و گرنه [[حاکمان]] برخاسته از [[سقیفه]]، [[طاغوتیان]] [[شام]]، [[فاجعه]] آفرینان [[کربلا]]، حکمرانان خونریز [[مروانی]] و عباسی و... بیش از دیگران به زوایای سطحی [[شناخت امامان]] عصر خویش عالم بودند<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۷۰.</ref>. [[امام عسکری]]{{ع}} فرماید: "[[زمین]] تا [[روز قیامت]]، از [[حجت خدا]] بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که [[امام زمان]]{{ع}} خود را نشناسد و به او [[معتقد]] نباشد، [[مرگ]] او [[مرگ جاهلیت]] خواهد بود"<ref>{{متن حدیث|أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.</ref>. در فرازهای پایانی [[زیارت جامعه کبیره]] این‌گونه از [[خدای متعال]] درخواست می‌کنیم: "خدایا از تو می‌خواهم که من را از جمله [[عارفان]] به [[اهل بیت]] و [[حق]] آنها قرار دهی"<ref>{{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ‌}}</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} به [[زراره]] سفارش می‌کنند که در عصر غیبت این [[دعا]] را بخوان: «بار خدایا، خویش را به من بشناسان. پس به [[درستی]] که تو اگر خویش را به من نشناسانی، [[پیغمبر]] تو را نشناسم. خداوندا، [[رسول]] خود را به من بشناسان، پس به درستی که تو اگر رسول خود را به من نشناسانی، [[حجّت]] تو را نشناسم. خداوندا، حجّت خود را به من بشناسان، پس به درستی که تو اگر حجّت خود نشناسانی، از [[دین]] خویش [[گمراه]] می‌شوم»<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي}}؛ کافی، ج۱، ص۳۳۷.</ref>.
# '''[[شناخت]] [[حق اهل بیت]]{{عم}}:''' دومین جنبه‌ای که در عرصه [[شناخت اهل بیت]]{{عم}} باید به آن توجه داشته باشیم [[شناخت حق]] این بزرگواران است. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: "به [[خداوند]] [[سوگند]]، بنده‌ای از [[اعمال]] خود سود نمی‌برد، مگر اینکه حق ما را بشناسد"<ref>{{متن حدیث|وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج۲، ص۷۹.</ref>. در [[زیارت جامعه]]، [[خدا]] و اهل بیت{{عم}} را بر اینکه به حق اهل بیت{{عم}} عارف‌ایم، [[گواه]] می‌گیریم: {{متن حدیث|عَارِفٌ بِحَقِّكُمْ‌}} و در پایان [[زیارت]] از خدا این‌گونه درخواست می‌کنیم که ما را از عارفان به حق امام قرار دهد: {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ}}.
# '''[[شناخت معارف اهل بیت]]{{ع}}:''' سومین جنبه شناخت اهل بیت، شناخت [[علوم]] و معارف آنها است. امام صادق{{ع}} می‌فرماید: "بهترین [[مردم]] پس از ما کسانی‌اند که امر ما را مورد توجه و [[مذاکره]] قرار می‌دهند و دیگران را به سوی ما [[دعوت]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|خَيْرُ النَّاسِ بَعْدَنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۳۴۸.</ref>. هروی از [[امام رضا]]{{ع}} با نقل می‌کند که حضرت فرمود: "[[خدا]] [[رحمت]] کند بنده‌ای را که امر ما را زنده دارد. به آن حضرت گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: دانش‌های ما را یاد گیرد و به [[مردم]] یاد دهد؛ زیرا مردم اگر سخنان نیکوی ما را بدانند، هر آینه از ما [[پیروی]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا}}؛ عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۳۰۷.</ref>. در [[زیارت جامعه کبیره]] نیز، خدا و [[اهل بیت]]{{عم}} را [[گواه]] می‌گیریم بر اینکه حامل [[علوم]] آنهاییم: {{متن حدیث|مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُم‌}}. [[حضرت صادق]]{{ع}} به داوود بن سرحان فرمود: "ای داوود [[سلام]] و [[درود]] من را به [[دوستان]] و یارانم برسان، در حالی که من می‌گویم: خدا رحمت کند بنده‌ای را که با دیگری گرد آیند و امر ما را به یاد آورند با یکدیگر گفت‌و‌گو نمایند سومی‌آنها گرد نمی‌آیند، جز آنکه [[خدای تعالی]] به آنها بر [[فرشتگان]] فخر می‌نماید پس هرگاه گرد هم آمدید به ذکر و یاد ما مشغول گردید؛ زیرا در [[اجتماع]] و گرد آمدن و [[مذاکره]] و یادآوری‌تان زنده کردن ماست و بهترین مردم پس از ما کسی است که کار ما را یادآوری نماید و مردم را به ذکر و یاد ما [[دعوت]] نموده و بخواند"<ref>{{متن حدیث|يَا دَاوُدُ أَبْلِغْ مَوَالِيَّ عَنِّي السَّلَامَ وَ أَنِّي أَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاكَرَ أَمْرَنَا فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُمَا وَ مَا اجْتَمَعَ اثْنَانِ عَلَى ذِكْرِنَا إِلَّا بَاهَى اللَّهُ تَعَالَى بِهِمَا الْمَلَائِكَةَ فَإِذَا اجْتَمَعْتُمْ فَاشْتَغِلُوا بِالذِّكْرِ فَإِنَّ فِي اجْتِمَاعِكُمْ وَ مُذَاكَرَتِكُمْ إِحْيَاءَنَا وَ خَيْرُ النَّاسِ مِنْ بَعْدِنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۰۰.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۴۷-۲۵۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۱۷ – ۴۲۳؛ [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۲۲۲-۲۳۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۴؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۵-۷۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۴.</ref>
==== [[پایداری]] در [[محبت اهل بیت]]{{عم}} ====
یکی از [[وظایف]] مهم ما در هر عصر و [[زمان]]، [[محبت]] و دوستی با اهل بیت پیامبر{{صل}} در جایگاه [[دوستان]] [[خداوند]] است. در دوران غیبت واپسین [[پیشوای معصوم]]، به سبب پنهان‌‏زیستی [[امام]]، ممکن است عواملی [[انسان]] را از این [[وظیفه]] مهم دور سازد؛ از این ‏رو در [[روایات]]، سفارش شده است که بر محبت به آن [[انوار]] [[مقدس]] [[پایدار]] باشیم. فراموش نکنیم این محبت، دستور [[پروردگار متعال]] است. سال‏ها پیش از آن‏که آن حضرت، [[زندگی]] [[دنیایی]] خود را آغاز کند، انسان‏‌های [[پاک]] به او ابراز محبت کرده‌‏اند. [[رسول اکرم]]{{صل}}، آن اشرف انبیا و واپسین [[فرستاده الهی]]، آن‏گاه که سخن از واپسین [[وصی]] خود به میان می‏‌آورد، در نهایت [[احترام]]، از بزرگ‏ترین واژگان محبت یعنی {{متن حدیث|بِأَبِي‏ وَ أُمِّی}}؛ بهره برده است؛ آن‏جا که فرمود: «پدر و مادرم فدایش باد! که او هم‏نام من و شبیه من و شبیه [[موسی بن عمران]] است که بر او نورهایی احاطه دارد...»<ref>{{متن حدیث|بِأَبِي‏ وَ أُمِّي‏ سَمِيِّي‏ وَ شَبِيهِي‏ وَ شَبِيهُ‏ مُوسَى‏ بْنِ‏ عِمْرَانَ‏ عَلَيْهِ‏ جُيُوبُ‏ النُّور‏}}، علی بن محمّد خزاز قمی، کفایة الاثر، ص۱۵۶.</ref>.
==== [[پرهیزگاری]] ====
[[پروای الهی]]، در همه زمان‌‏ها لازم و [[واجب]] است؛ اما در دوران غیبت به دلیل شرایط خاص، اهمیت بیشتری دارد؛ چراکه در این دوران، عوامل فراوانی دست به هم داده تا [[انسان‌‏ها]] را به بی‌راهه کشانده [[گمراه]] سازند. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «هرکس [[دوست]] دارد از [[یاران قائم]] باشد، پس می‏‌بایست [[پرهیزکار]] بوده، نیکویی‌‏های [[اخلاقی]] را عمل کند؛ در حالی که [[منتظر]] است؛ پس اگر از [[دنیا]] برود و پس از آن، [[قائم]] [[قیام]] کند، پاداشی مانند آن‏کس که قائم را [[درک]] نماید، خواهد داشت؛ پس کوشش کنید و [[منتظر]] باشید. گوارایتان بادای گروه مورد [[رحمت الهی]] واقع شده!»<ref>نعمانی، الغیبة، ص۲۰۰.</ref>. [[امام عصر]]{{ع}} نیز با توجه به ناگهانی بودن امر ظهور، همه [[شیعیان]] را در [[زمان غیبت]] به انجام [[اعمال پسندیده]] و دوری از اعمال ناپسند فرا خوانده است: «پس هر یک از شما باید آنچه را موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازد و از هر آنچه موجب [[خشم]] و ناخشنودی ما می‌گردد، دوری گزیند؛ زیرا [[فرمان]] ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن [[زمان]]، [[توبه]] و بازگشت برای کسی سودی ندارد و پشیمانی از گناه، کسی را از [[کیفر]] ما [[نجات]] نمی‌بخشد»<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص۱۷۶.</ref>. [[تهذیب نفس]] و دوری گزیدن از [[گناهان]] و [[کردار]] ناشایست، به عنوان یکی از [[وظایف منتظران]] در عصر غیبت، چنان اهمیتی دارد که در [[توقیع]] شریفی که از [[ناحیه مقدسه]] [[حضرت صاحب الامر]] خطاب به [[شیخ مفید]] صادر گشته، کردار ناشایست و گناهانی که از شیعیان آن حضرت سر می‌زند، یکی از اسباب یا تنها سبب طولانی شدن [[غیبت]] و دوری شیعیان از تقای آن [[بدر]] منیر شمرده شده است:... پس تنها چیزی که ما را از آنان (شیعیان) پوشیده می‌دارد، همانا چیزهای ناخوشایندی است که از ایشان به ما می‌رسد و خوشایند ما نیست و از آنان [[انتظار]] نمی‌رود<ref>بحارالأنوار، ج ۵۳، ص۱۷۷.</ref>. باید توجه داشت تنها زمانی می‌توانیم خود را منتظر [[امام]] عدالت‌گستر و پیرو او بدانیم که در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] خویش، راه و روش مورد نظر او را اجرا کنیم، چنان‌که در نامه [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} خطاب به [[عثمان بن حنیف]]، [[فرماندار بصره]] آمده است: «[[آگاه]] باش که هر [[پیروی]] را [[پیشوایی]] است که پی وی را پوید و از [[نور]] [[دانش]] او روشنی جوید، بدان که پیشوای شما از دنیای خود به دو [[جامه]] فرسوده بسنده کرده و دو قرصه نان را خوردنی خویش ساخته است. بدانید که شما چنین نتوانید کرد، ولی مرا به [[پارسایی]] و کوشیدن و [[پاک‌دامنی]] و [[درستی]] ورزیدن [[یاری]] کنید»<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، نامه ۴۵، ص۳۱۷.</ref>. از همین روست که در [[دعای ندبه]] می‌خوانیم: خداوندا!... ما را در راه ادای حقوق او ([[امام مهدی]]{{ع}})، تلاش در [[پیروی]] از او و دوری از [[مخالفت]] او یاری کن و با [[خشنودی]] او بر ما [[منت]] گذار<ref>بحارالأنوار، ج ۹۹، ص۱۰۹.</ref>. در اینجا ممکن است پرسیده شود: از کجا می‌توان فهمید که [[امام زمان]]{{ع}} از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد؟ در پاسخ به این [[پرسش]] باید دو نکته را یادآور شویم:
# امام زمان‌{{ع}}، ادامه‌دهنده راه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه معصومین]]{{عم}} به [[اعتقاد]] ما، همه [[امامان معصوم]]، [[مفسران]] [[کتاب خدا]] و بیان‌کنندگان [[سنت رسول خدا]]{{صل}} هستند. [[رضایت]] و خشنودی امام زمان{{ع}} نیز در چیزی نیست جز آنچه در کتاب خدا آمده یا در سخنان رسول خدا{{صل}} و دیگر امامان معصوم: به آن اشاره شده است. به بیان دیگر، اگر کسی به همه [[تکالیف]] و وظایفی که در [[قرآن]] و [[روایات معصومین]]{{عم}} به آنها امر شده است، عمل کند و از همه [[محرمات]] و گناهانی که در این دو منبع [[الهی]] از آنها [[نهی]] شده است، دوری جوید، خواهد توانست رضایت [[امام عصر]]{{ع}} را چنان که باید و شاید، به دست آورد. بنابراین، هیچ لزومی ندارد که ما حتما از زبان امام زمان{{ع}} بشنویم که ایشان از چه [[رفتار]] و گفتاری، [[خشنود]] و از چه رفتار و گفتاری، ناخشنود می‌شود. چنان‌که پیش از این گفته شد، با مراجعه به دعایی مانند "دعای مکارم الاخلاق" که از [[امام سجاد]]{{ع}} نقل شده است، می‌توانیم پی ببریم که امام زمان{{ع}} از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد.
# اشاره امام زمان{{ع}} به عوامل [[خرسندی]] و ناخرسندی خود در [[احادیث]]، [[زیارت‌ها]] و دعاهایی که در طول [[دوران غیبت صغرا]] و پس از آن، به صورت [[توقیع]] با صورت‌های دیگر از [[امام مهدی]]{{ع}} برای ما به یادگار مانده است، به صراحت تمام، آنچه موجب [[خرسندی]] یا ناخرسندی آن حضرت می‌شود، بیان و چگونه عمل کردن، چگونه [[سخن گفتن]] و چگونه [[اندیشیدن]] به ما آموخته شده است. از این رو، با مراجعه به مجموعه ارزشمند یادگارهای آن حضرت و [[تأمل]] و [[تدبر]] در آنها می‌توان به راحتی [[هدایت]] را از [[گمراهی]] و [[صراط مستقیم]] را از راه کج باز [[شناخت]]. گفتنی است مجموعه سخنان و رهنمودهای [[امام عصر]]{{ع}} را برخی نویسندگان، جمع‌آوری و در قالب کتاب منتشر کرده‌اند<ref>از آن جمله می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: [[محمد خادمی شیرازی]]، مجموعه سخنان، [[توقیعات]] و [[ادعیه]] حضرت [[بقیه الله]]{{ع}}، چاپ دوم: [[قم]]، [[رسالت]]، ۱۳۷۷؛ [[سید]] حسن شیرازی، کلمة الإمام المهدی{{ع}}، ترجمه: [[سید حسن افتخارزاده]] سبزواری، [[تهران]]، آفاق، چاپ اول: ۱۴۰۷ ه- ق؛ محمد الغروی، المختار من کلمات الإمام المهدی{{ع}}، چاپ اول: قم، مؤلف، ج ۳، ۱۴۱۴ ه- ق.</ref>.
==== [[پیروی]] از دستورهای [[امامان]]{{عم}} ====
از آن‏جا که همه امامان{{عم}}، [[نور]] واحدی هستند، [[دستورها]] و فرموده‏‌های ایشان نیز یک [[هدف]] را دنبال می‌‏کند؛ بنابراین، [[پیروی]] از هر کدام، پیروی از همه آن‏ها است. در زمانی که یکی از آن‏ها در دسترس نیست، دستورهای دیگران چراغ راه هدایت است. [[امام صادق]]{{ع}} در پاسخ کسی که گفت: «شنیده‏‌ایم [[صاحب الامر]] غایب خواهد شد؛ پس چه کنیم؟ فرمود: چنگ بزنید به آنچه از [[پیشوایان]] قبل در دستتان است، تا این‏که امر بر شما آشکار شود»<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۱۵۹، ح ۴ و ۵.</ref>.
==== دست‏گیری از ضعفا و فقیران‏ ====
کمک به ضعفا و [[محرومان]] در همه زمان‌‏ها کاری بس ارزشمند است و در [[دین اسلام]] به آن سفارش شده است؛ اما به علت [[غیبت امام]]، در دوران غیبت [[ارزش]] بیشتری دارد. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: «... هر آینه باید [[قوی]] شما ضعیفتان را کمک نماید و باید ثروتمندتان بر فقیرتان [[عطوفت]] نماید و فرد برای [[برادر دینی]] خود [[خیرخواهی]] نماید... پس اگر شخص در این حال از [[دنیا]] رفت پیش از آن‏که [[قائم]] ظهور کند، [[شهید]] از دنیا رفته است.»..<ref>محمد بن ابی القاسم طبری آملی، بشارة المصطفی، ص۱۱۳.</ref> البته [[فقر]]، گاهی [[فقر اقتصادی]] و گاهی فقر فرهنگی و [[معنوی]] است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۱۷ – ۴۲۳؛ [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۲۲۲-۲۳۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۴؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۵-۷۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۴.</ref>.
=== [[وظایف]] خاص ‏===
وظایف خاص، وظایفی است که به نوعی با [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در ارتباط است که به شمارش آن‏ها می‏‌پردازیم:
==== [[دوستی]] با [[دوستان]] و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] [[حضرت مهدی]]{{ع}}‏‏ ====
در [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بر [[محبت]] و دوستی با اهل بیت{{عم}} و دشمنی با دشمنان ایشان تأکید شده و این مربوط به همه زمان‏هاست؛ امّا در برخی روایات به صورت ویژه به دوستی با دوستان حضرت مهدی{{ع}}‏ و دشمنی با دشمنان ایشان سفارش شده است. [[امام باقر]]{{ع}} از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] می‌کند که فرمود: «خوشا بر احوال کسی که [[قائم اهل بیت]] مرا [[درک]] کرده و در [[غیبت]] و پیش از قیامش پیرو او باشد؛ دوستانش را [[دوست]] بدارد و با دشمنانش [[دشمن]] باشد؛ چنین کسی در [[روز قیامت]]، از [[رفقا]] و دوستان من و گرامی‏‌ترین [[امت]] من خواهد بود»<ref>{{متن حدیث|طُوبَى‏ لِمَنْ‏ أَدْرَكَ‏ قَائِمَ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ وَ هُوَ يَأْتَمُ‏ بِهِ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ قَبْلَ‏ قِيَامِهِ‏ وَ يَتَوَلَّى‏ أَوْلِيَاءَهُ‏ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَلِكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ‏}}، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص۲۸۶، ح ۲.</ref>.
==== [[صبر]] بر سختی‌‏های دوران [[غیبت‏]] ====
امروزه کم نیستند افرادی که به دلیل‌‏هایی، [[باور]] به آن [[امام غایب]] و یاد آن حضرت را برنمی‌‏تابند و در این راه، از هرگونه ایجاد مانع و [[اذیت]] و [[آزار]] فرو نمی‌‏گذارند. از آن‏جا که یکی از آموزه‌‏های مهم [[دینی]] [[صبر]] بر [[مشکلات]] و مصیبت‌‏ها است، لازم‏ است در این دوران، بیش از هر [[زمان]] دیگر برابر این مشکلات و مصیبت‌‏ها [[شکیبایی]] داشته باشیم. [[امام حسین بن علی]]{{عم}} فرمود: «کسی که در [[غیبت]] او بر اذیت و [[تکذیب]] صبر کند، بسان مجاهدی است که با [[شمشیر]] در رکاب [[پیامبر اکرم]]{{صل}} با [[دشمنان]] [[مبارزه]] کند»<ref>{{متن حدیث|أَمَا إِنَ‏ الصَّابِرَ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ عَلَى‏ الْأَذَى‏ وَ التَّكْذِيبِ‏ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ‏ بَيْنَ‏ يَدَيْ‏ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}‏}}، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص۳۱۷، ح ۳؛ عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۱، ص۶۸، ح ۳۶.</ref>.
==== دعا برای فرج حضرت مهدی{{ع}}‏‏ ====
[[دعا]] و [[نیایش]]، در فرهنگ اسلامی جایگاه والایی دارد. یکی از مصادیق [[دعا]] می‌‏تواند رفع گرفتاری‌‏های همه انسان‏‌ها باشد. در نگاه [[شیعه]]، این مهم تحقق نمی‌‏یابد، مگر آن زمانی که واپسین ذخیره الهی از پس پرده غیبت بیرون آمده [[جهان]] را به [[نور]] خود روشن سازد؛ از این‌‏رو است که در برخی [[روایات]] سفارش شده است برای [[فرج]] و [[گشایش]] [[دست]] به دعا برداریم. در [[روایت]] است که خود آن حضرت، در بخشی از [[توقیع شریف]] فرمود: «و برای [[تعجیل فرج]] بسیار دعا کنید»<ref>{{متن حدیث|وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ‏ الْفَرَج‏‏}}، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص۴۸۳، ح ۴.</ref>.
==== آماده ‏باش دائمی‏ ====
از مهم‏ترین [[وظایف]] دوران غیبت، آمادگی دائمی و راستین است. در این‏ باره در کتاب‏‌های [[روایی]] روایات فراوانی وجود دارد. [[امام باقر]]{{ع}} ذیل [[آیه]] شریف‏ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref>؛ فرمود: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک‏دیگر را [[یاری]] نمایید و برای [[یاری]] پیشوای [[منتظر]]، همواره آمادگی خود را [[حفظ]] کنید»<ref>{{متن حدیث|اصْبِرُوا عَلَى‏ أَدَاءِ الْفَرَائِضِ‏ وَ صابِرُوا عَدُوَّكُمْ‏ وَ رابِطُوا إِمَامَكُمُ‏ الْمُنْتَظَرَ‏‏}}، نعمانی، الغیبة، ص۱۹۹.</ref>. همچنین [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «هریک از شما برای [[ظهور قائم]]{{ع}} [[ابزار جنگی]] فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. [[امید]] است همین که کسی این [[نیت]] را داشته باشد، حقّ‏تعالی او را از [[اصحاب]] و [[یاوران]] او قرار دهد»<ref> نعمانی، الغیبة،، ص۳۲۰، ح ۱۰.</ref>. در [[روایت]] دیگری از [[امام]] [[موسی کاظم]]{{ع}} نقل شده که: «هرکس اسبی را به [[انتظار]] [[امر]] ما نگاه دارد و به سبب آن [[دشمنان]] ما را [[خشمگین]] سازد، در حالی که او منسوب به ماست، [[خداوند]] روزی‌اش را فراخ می‌گرداند.»..<ref>کافی، ج ۶، ص۵۳۵.</ref>. رمز اینکه [[شیعه]] باید هر لحظه آماده یاری امام خود باشد، این است که [[زمان ظهور]] برای ما مشخص نیست. البته نحوه آمادگی بستگی به شرایط‍‌ [[زمان]] و مکان دارد و اگر در بعضی [[روایات]] [[سخن]] آماده کردن اسب، تیر و [[شمشیر]] به میان آمده، ذکر این موارد تنها به‌عنوان تمثیل و بیان [[لزوم]] آمادگی برای یاری آن حضرت است.
==== [[بزرگداشت]] نام و یاد آن حضرت‏ ====
یکی از مسؤولیت‏‌های شیعه برابر [[حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در این دوران، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت است. این بزرگداشت، جلوه‏‌های فراوانی دارد؛ از تشکیل نشست‏‌های [[دعا]] و [[نیایش]] گرفته، تا اقدام‏‌های [[فرهنگی]] و ترویجی و از تشکیل حلقه‌‏های بحث و گفت‏وگو گرفته، تا پژوهش‌‏های بنیادین و سودمند، همه و همه می‏‌تواند در راستای بلندی بخشیدن به این نام بزرگ باشد.
==== حفظ پیوند با مقام ولایت‏ ====
حفظ و تقویت پیوند قلبی با [[امام عصر]]{{ع}} و تجدید دائمی [[عهد]] و [[پیمان]]، یکی دیگر از [[وظایف]] مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد. [[امام باقر]]{{ع}} درباره ثابت‏ قدمان بر امر [[ولایت]] فرموده است: «زمانی بر [[مردم]] آید که امامشان [[غیبت]] کند. خوشا بر افرادی که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترین ثوابی که برای آن‏ها خواهد بود، این است که باری ‏تعالی به آن‏ها ندا کرده و فرماید: "ای [[بندگان]] وای کنیزان من! به [[نهان]] من [[ایمان]] آوردید و [[غیب]] مرا تصدیق کردید؛ پس به [[ثواب]] نیکوی خود، شما را مژده می‌‏دهم. شما بندگان و کنیزان [[حقیقی]] من هستید. از شما می‏‌پذیرم و از شما درمی‌‏گذرم و برای شما می‌‏بخشم و به واسطه شما [[باران]] بر بندگانم می‌‏بارم و [[بلا]] را از آن‏ها بگردانم. و اگر شما نبودید، بر آن‏ها [[عذاب]] می‌‏فرستادم»<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص۳۳۰، باب ۳۱، ح ۱۵.</ref>. در روایتی دیگر از آن حضرت می‌خوانیم: «... بر انجام واجبات [[صبر]] کنید و با دشمنانتان [[پایداری]] کنید و پیوند خود را با [[امام]] منتظرتان مستحکم نمایید»<ref>غیبة نعمانی، ص۱۹۹.</ref>. اگر [[شیعه]] [[منتظر]]، در آغاز هر [[روز]] با حضور و توجه، [[عهد]] و پیمانی را با مقتدای خود تجدید نماید، هرگز به رکود، [[ذلت]]، [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] تن نخواهد داد. در همان [[توقیع]] حضرت به [[شیخ مفید]] آمده است، «اگر [[شیعیان]] ما... در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شد، یک‌دل و مصمم باشند، [[نعمت]] لقای ما از آنان به تأخیر نمی‌افتد.»... یکی از مشهورترین دعاهای عهد، دعایی است که [[سید بن طاووس]] آن را در در ابتدای کتاب آن ارزشمند آمده مصباح الزائر به نقل از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده و در ابتدای آن آمده است: هر کس چهل بامداد، [[خدا]] را با این عهد بخواند، از [[یاوران]] [[قائم]] ما خواهد بود. پس اگر پیش از ظهور قائم از [[دنیا]] برود، [[خداوند تعالی]]، او را از قبرش خارج می‌سازد [تا قائم را [[یاری]] دهد]. [[خداوند]] به شماره هر کلمه [از آن]، هزار [[حسنه]] به او عطا کند و هزار بدی را از او برطرف می‌سازد<ref>ابن طاووس، سید علی بن موسی، مصباح الزائر، قم، مؤسسة آل البیت{{عم}} لإحیاء التراث، ۱۴۱۷ ه- ق، ص۴۵۵؛ بحارالأنوار، ج ۹۹، ص۱۱۱.</ref>. [[شیعیان]] [[منتظر]] علاوه بر [[دعای عهد]] می‌توانند با بهره‌گیری از [[دعاها]] و زیارت‌های دیگری که مرتبط با [[امام عصر]]{{ع}} است، پیوند دایمی خود را با آن [[امام]] برقرار سازند که از آن جمله به [[دعای ندبه]]، [[دعای فرج]]، دعای [[زمان غیبت]]، [[استغاثه]] به [[امام زمان]]{{ع}}، [[زیارت آل یاسین]]، زیارت امام عصر در [[روز جمعه]]، [[نماز امام زمان]] و مانند آن می‌توان اشاره کرد. دعا به امام زمان{{ع}} در [[قنوت]] و تعقیب نمازهای پنج‌گانه نیز می‌تواند در ایجاد ارتباط و انس بیشتر با آن حضرت نقش داشته باشد. [[چشم]] انتظاران امام عصر{{ع}} همچنین می‌توانند با حضور در [[مساجد]] و مکان‌های مقدسی که به امام عصر{{ع}} منسوب است، مانند [[مسجد جمکران]] در [[قم]]، [[مسجد سهله]] در [[نجف]] و [[سرداب مقدس]] [[سامرا]]، پیوند خویش را با آن حضرت [[روز]] به روز مستحکم‌تر سازند.
==== زمینه‌سازی و [[کسب آمادگی برای ظهور]] [[حجت]] [[حق]] ====
یکی دیگر از وظایفی که به تصریح [[روایات]]، در دوران غیبت بر عهده شیعیان و منتظران فرج [[قائم آل محمد]]{{ع}} است، کسب آمادگی‌های نظامی و فراهم کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای [[یاری]] امام غایب است. در روایتی که [[نعمانی]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل کرده، آمده است: «هر یک از شما باید برای خروج [[حضرت قائم]]{{ع}} [سلاحی] آماده کند، هر چند یک تیر باشد. [[خدای تعالی]] هر گاه بداند کسی چنین نیتی دارد، [[امید]] آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را [[درک]] کند [و از [[یاران]] و همراهانش قرار گیرد]»<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص۳۲۰، ح ۱۰.</ref>. در [[روایت]] دیگری، [[شیخ کلینی]] از امام ابوالحسن [[موسی کاظم]]{{ع}} نقل می‌کند: «... هر کس اسبی را به [[انتظار]] [[امر]] ما نگاه دارد و به سبب آن، [[دشمنان]] ما را [[خشمگین]] سازد، در حالی که او منسوب به ماست، [[خداوند]] روزی‌اش را فراخ گرداند، به او [[شرح صدر]] عطا کند، او را به آرزویش برساند و در رسیدن به خواسته هایش [[یاری]] کند»<ref>الکافی، ج ۶، ص۵۳۵، ح ۱.</ref>. رمز اینکه [[شیعه]] باید هر لحظه آماده یاری امام خود باشد، این است که [[زمان ظهور]] مشخص نیست و هر آنکه [[اراده خداوند]] تعلق گیرد، ممکن است ظهور رخ دهد. بنابراین، [[شیعیان]] باید همواره در حال آماده‌باش به سر برند تا در [[زمان]] [[ضرورت]]، به فرمان امام خود برای [[مقابله با مستکبران]] و ستم‌کاران [[جهان]] به پا خیزند. با نگاهی به [[تاریخ شیعه]] می‌توانیم به عمق [[باور]] [[مردم]] به موضوع ظهور و آمادگی همیشگی آنها برای این موضوع پی ببریم. [[ابن بطوطه]] در سفرنامه خود می‌نویسد: ندبه شیعیان حِله برای [[امام زمان]] در نزدیکی [[بازار]] بزرگ [[شهر]]، مسجدی قرار دارد که بر در آن، پرده حریری آویزان است و آنجا را "[[مسجد صاحب الزمان]]" می‌خوانند. شب‌ها پیش از نماز عصر، صد مرد [[مسلح]] با شمشیرهای آخته... اسبی یا استری زین کرده می‌گیرند و به سوی مسجد صاحب الزمان روانه می‌شوند. پیشاپیش این چارپا، طبل و شیپور و بوق زده می‌شود. سایر مردم در طرفین این دسته حرکت می‌کنند و چون به مسجد صاحب الزمان می‌رسند، در برابر در ایستاده و آواز می‌دهند که: "[[بسم الله]]، ای [[صاحب الزمان]]، بسم الله بیرون آی که [[تباهی]] روی [[زمین]] را فراگرفته و [[ستم]] فراوان گشته. وقت آن است که برآیی تا [[خدا]] به وسیله تو، [[حق]] را از [[باطل]] جدا گرداند و به همین ترتیب، به نواختن بوق و شیپور و طبل ادامه می‌دهند تا نماز مغرب فرا رسد...<ref>ابن بطوطه، سفرنامه، ج ۱، ص۲۷۲، به نقل از: محمد حکیمی، در فجر ساحل، چاپ نوزدهم: تهران، آفاق، ۱۳۷۵، ص۵۵؛ برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر. ک: رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، چاپ اول: قم، انصاریان، ۱۳۷۵، ج ۲، صص ۶۹۴ - ۶۹۷.</ref>.
==== ارتباط‍‌ با [[فقها]] و [[مراجع تقلید]] ====
[[ائمه]]{{عم}} [[تکلیف]] ما را در [[زمان غیبت]] [[امام]] و عدم دسترسی به امام [[معصوم]]{{ع}} مشخص کرده و به ما امر فرموده‌اند که به فقهای جامع الشرایط‍‌ مراجعه کنیم<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص۹۵.</ref>. [[امام عصر]]{{ع}} نیز در یکی از [[توقیعات]] خود در پاسخ "[[اسحاق بن یعقوب]]" می‌فرماید: «و اما رویدادهایی که پیش می‌آید به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ زیرا آنها [[حجت]] بر شما هستند و من [[حجت خدا]] بر ایشان»<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص۴۸۳.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۱۷ – ۴۲۳؛ [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۲۲۲-۲۳۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۴؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۵-۷۴؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۵۲-۲۵۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۴.</ref>
شکی نیست [[امامان معصوم]]{{عم}} سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده‌اند برگرفته از علومی است که از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و آن حضرت نیز از [[وحی الهی]] دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند تجدید عهد هر [[روزه]] با آن یار [[سفر]] کرده است. در این‌باره سفارش شده در پگاه هر [[روز]]، زانوی [[ادب]] در مقابل ساحت آن امام همام بر [[زمین]] نهاده به دستور [[امام صادق]]{{ع}} این عهدنامه را [[نجوا]] نماید که اگر چهل صبح چنین کند، [[امید]] است از [[یاران]] آن حضرت باشد؛ دعایی که این‌گونه آغاز می‌شود: {{متن حدیث|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَولانا صَاحِبَ الزَّمَانِ اَيْنَما کَانَ وَ حَيثُما کَانَ مِنْ مَشَارِقِ الأرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلهَا غَنِيّ وَ عَنْ وَالِدَيَّ و عَنْ وُلْدِي وَ إخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زَنَةَ عَرْشِ اللَّه...}}<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح کفعمی، ص۵۵۰؛ و نیز ر.ک: شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۱۷ ـ ۴۲۳؛ [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۲۲۲-۲۳۳.</ref>
== وظایف اقشار گوناگون در برابر امام زمان{{ع}} ==
[[وظایف منتظران راستین امام مهدی]] را به‌گونه دیگری نیز می‌توان تقسیم کرد:
=== وظایف علما ===
{{اصلی|وظایف علما در عصر غیبت}}
علمای اسلام و [[رهبران]] [[فکری]] [[فرهنگی]] [[جامعۀ اسلامی]] مکرر در [[روایات]] مورد تعریف و [[تمجید]] قرار گرفته و [[شأن]] والای آنان گوشزد شده است. علما تجسم الگوی جامعۀ منتظران و [[منتظران]] تجسم [[پیروان]] آنان هستند و این [[الگو]] بودن برای [[ارزش]] دادن به عادت‌ها و اعتقادات اسلامی منتظران است که در غالب‌های مختلفی از جمله [[خطبه‌ها]]، سخنرانی‌ها، تألیف کتاب، [[تولید]] وسایل [[آموزشی]] و فرهنگی نقل متون [[اسلامی]] و انتشار و رواج آن در میان منتظران است<ref>ر.ک: [[یوسف مدن]]، [[روان‌شناسی انتظار ۱ (کتاب)|روان‌شناسی انتظار]]، ص۲۱۷-۲۲۱.</ref>. بر این اساس علما در دوران انتظار وظایفی خاص دارند؛ از جمله آن وظایف عبارت است از: [[زهد]]؛ [[دعوت]] و [[نصیحت]]؛ [[جهاد]] همه جانبۀ فرهنگی، [[اجتماعی]]، دینی؛ [[راهنمایی]] و دستگیری از [[نسل جوان]]؛ [[تعلیم]] [[دین]] و تنظیم [[اندیشه‌ها]]؛ دفاع و [[حفاظت از دین]] و [[تربیت]] [[منتظران]] براساس ابزارهای [[تربیتی]] معرفی شده توسط [[امامان]]{{ع}}<ref>ر.ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[آفتاب ولایت (کتاب)|آفتاب ولایت]]، ص۲۰۹- ۲۱۶؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۰۶-۲۰۷؛ [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۱۷۹-۱۸۴.</ref>.
شاید بزرگترین وظیفۀ [[فقیه]] و عالم قبل از همۀ این [[وظایف]] برای [[حفظ]] [[شعائر]] شیعه این باشد که فقیه باید [[نظام]] [[شیعی]] را به عنوان یک نظام فکری و عملی مرزبندی کند و برای آن از لحاظ [[عقیدتی]] و عملی با استفاده از [[میراث]] ارزشمند سخنان ائمه چهارچوبی ترسیم کند<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۱۳۱.</ref>.
=== وظایف حاکمان و فرماندهان ===
{{اصلی|وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت}}
[[حاکمان]] و فرماندهانی که [[تدبیر امور]] مختلف [[سیاسی]]، [[اقتصادی]]، [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] [[جامعه اسلامی]] را به دست گرفته‌اند در [[زمینه‌سازی ظهور]] [[امام عصر]]{{ع}} نقش جدی و اثرگذار دارند؛ لذا اهم [[وظایف]] آنان چنین بیان گردیده است:
# '''[[عدالت]]:''' عدالت به معنای حرکت میان افراط و تفریط است، به گونه‌ای که هیچ زیاده و نقصی بر آن وارد نباشد. رعایت و اجرای عدالت در تمام [[شئون]] مدیریت جامعه اسلامی از وظایف سنگین حاکمان [[حکومت اسلامی]] در عصر غیبت است:{{متن حدیث|وَ عَلَى‏ الْأُمَرَاءِ بِالْعَدْلِ‏}}.
# '''[[شفقت]]:''' دلسوزی و مدارای [[افراطی]] و نیز سختگیری و شدت افراطی، آفات اداره جامعه‌اند. بر حاکمان [[منتظر]] است که با [[برگزیدن]] [[رفتاری]] مشفقانه که دلسوزی و آسانگیری همراه [[صلابت]] و [[قاطعیت]] و [[قدرت]] است، [[جامعه]] را به سوی ظهور [[دولت مهدوی]]{{ع}} رهنمون شوند: {{متن حدیث|وَ الشَّفَقَة‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۱۴.</ref>.
=== وظایف توده مردم ===
{{اصلی|وظایف توده مردم در عصر غیبت}}
[[امت اسلامی]] در برابر [[حاکمان]] خویش در عصر غیبت ولی الله الاعظم{{ع}} وظیفه‌ای بر عهده دارند که اگر [[امت]] و حاکمان [[حکومت اسلامی]] به [[وظایف]] متقابلشان عمل کنند، هیچ [[دشمنی]] [[طمع]] نفوذ به [[جامعه اسلامی]] را نخواهد کرد. وظایف توده [[مردم]] چنین بازگو شده است:
# '''[[انصاف]]:''' نخستین [[وظیفه]] توده مردم در برابر هم و نیز در برابر حکومت اسلامی، رعایت [[اعتدال]] و [[مساوات]] در ادای حق یا همان انصاف است. امتی که با حاکمانش به انصاف [[رفتار]] نکند، یا به افراط‌گراییده و آنان را [[مستبد]] می‌سازد؛ یا به تفریط رفته و زمینه [[ضعف]] آنان را فراهم می‌آورد.
# '''[[حسن سلوک]]:''' دومین وظیفه توده مردم منتظر، رفتار نیکو و به دور از [[حب]] و بغض‌های بی‌پایه و پیراسته از زشتی‌های [[اخلاقی]] است که مایه اصلاح حاکمان و [[امیدبخشی]] به خادمان حکومت اسلامی و نیز [[ناامیدی]] [[دشمنان]] و فزونی [[اتحاد]] و انسجام امت است<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۱۵-۲۱۶.</ref>.


==مقدمه==
=== وظایف جوانان ===
*درباره [[وظایف]] و [[تکالیف]] [[شیعیان]] در [[دوران غیبت]]، سخن‌های بسیاری گفته شده است و حتی در بعضی کتاب‌ها از جمله کتاب "مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم" تا هشتاد [[وظیفه]] برای [[منتظران]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} برشمرده شده است<ref>مکیال المکارم، ج ۲، ص ۱۰۴.</ref>. ما در اینجا به تعدادی از مهم‌ترین این [[وظایف]] اشاره می‌کنیم:
{{اصلی|وظایف جوانان در عصر غیبت}}
#'''[[شناخت حجت خدا]] و [[امام عصر]]{{ع}}'''؛ نخستین [[وظیفه منتظران]]، [[کسب معرفت]] نسبت به وجود [[مقدس]] [[امام]] و [[حجت]] زمان خویش است. این موضوع تا بدان درجه از اهمیت است که در [[روایات]] بسیاری که به طریق [[شیعه]] و [[اهل سنت]] از [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} و [[ائمه]] [[معصومین]]{{عم}} [[نقل]] شده آمده است: "هرکس بمیرد و [[امام زمان]]ش را نشناسد، به [[مرگ جاهلی]] مرده است"<ref>بحار الانوار، ج ۸، ص ۳۶۸؛ ینابیع الموده، ج ۲، ص ۳۷۲.</ref>. توجه به مفاد دعاهایی که خواندن آنها در عصر [[غیبت]] تأکید شده است، نیز ما را به اهمیت موضوع [[شناخت حجت خدا]] رهنمون می‌سازد: "خدایا! خودت را به من بشناسان، که اگر خودت را به من نشناسانی، پیغمبرت را نخواهم [[شناخت]]، بارالها! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر پیغمبرت را به من نشناسانی، [[حجت]] تو را نخواهم [[شناخت]]. خدایا! [[حجت]] خود را به من بشناسان که اگر حجتت را به من نشناسانی، از دینم [[گمراه]] می‌گردم..."<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۵۱۲.</ref>.
[[جوانان]] از سویی سرمایه‌های اساسی هر [[اجتماع]] و از طرفی آینده‌سازان آن هستند و در [[اندیشه]] [[دینی]] از اهمیت والایی برخوردارند. این اهمیت و جایگاه خاص اقتضا می‌کند از آنان در برابر آفات [[روحی]] و دام وساوس [[شیطانی]] با حساسیتی ویژه محافظت شود. ارتباط دائمی با [[خدای بزرگ]] و [[مراقبت]] همیشگی، بهترین راه صیانت از [[نعمت]] جوانی است<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref>.
#'''[[پیراستگی]] از [[بدی‌ها]] و آراستگی‌ها به [[خوبی‌ها]]''': [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "هرکس [[دوست]] دارد از [[یاران]] [[قائم]]{{ع}} باشد، باید که [[منتظر]] باشد و در این حال به [[پرهیزکاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید..."<ref>غیبة نعمانی، ص ۲۰۰.</ref>. [[امام زمان]]{{ع}} نیز می‌فرماید، "هریک از شما باید آن‌چه را که موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازد و از هرآن‌چه موجب [[خشم]] ما می‌گردد، دوری گزیند..."<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.</ref> در توقیعی که از [[ناحیه مقدسه]] به مرحوم [[شیخ مفید]] صادر گردیده، [[اعمال]] ناشایست و گناهانی که از [[شیعیان]] [[حضرت]] سر می‌زند، یکی از اسباب و یا تنها سبب طولانی شدن [[غیبت]] و دوری [[شیعیان]] از [[دیدار]] آن [[حضرت]] شمرده شده است<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.</ref>.
#'''پیوند با [[مقام]] [[ولایت]]''': حفظ‍‌ و تقویت پیوند قلبی با [[حضرت]] و تجدید دائمی [[عهد]] و [[پیمان]] با آن [[حضرت]]. در روایتی از [[امام باقر]]{{ع}} می‌خوانیم: "... بر انجام [[واجبات]] [[صبر]] کنید و با دشمنانتان [[پایداری]] کنید و پیوند خود را با [[امام]] منتظرتان مستحکم نمایید"<ref>غیبة نعمانی، ص ۱۹۹.</ref>. اگر [[شیعه]] [[منتظر]]، در آغاز هر روز با حضور و توجه، [[عهد]] و پیمانی را با مقتدای خود تجدید نماید، هرگز به رکود، [[ذلت]]، [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] تن نخواهد داد. در همان [[توقیع]] [[حضرت]] به [[شیخ مفید]] آمده است، "اگر [[شیعیان]] ما... در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شد، یک‌دل و مصمم باشند، [[نعمت]] لقای ما از آنان به تأخیر نمی‌افتد...".
#'''[[کسب آمادگی برای ظهور]]''': از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] است که فرمودند: "هریک از شما باید برای خروج [[حضرت قائم]]{{ع}} (سلاحی) مهیا کند؛ هرچند یک تیر باشد. [[خدای تعالی]] هرگاه بداند کسی چنین نیتی دارد، [[امید]] آن است که عمرش را طولانی کند تا آن [[حضرت]] را [[درک]] نماید..."<ref>غیبة نعمانی، ص ۳۲۱.</ref> در [[روایت]] دیگری از [[امام موسی کاظم]]{{ع}} [[نقل]] شده که: "هرکس اسبی را به [[انتظار]] امر ما نگاه دارد و به سبب آن [[دشمنان]] ما را خشمگین سازد، در حالی که او منسوب به ماست، [[خداوند]] روزی‌اش را فراخ می‌گرداند..."<ref>کافی، ج ۶، ص ۵۳۵.</ref>. رمز اینکه [[شیعه]] باید هر لحظه آماده [[یاری امام]] خود باشد، این است که [[زمان ظهور]] برای ما مشخص نیست. البته نحوه [[آمادگی]] بستگی به شرایط‍‌ زمان و مکان دارد و اگر در بعضی [[روایات]] سخن آماده کردن اسب، تیر و [[شمشیر]] به میان آمده، ذکر این موارد تنها به‌عنوان [[تمثیل]] و بیان [[لزوم]] [[آمادگی]] برای [[یاری]] آن [[حضرت]] است.
#'''ارتباط‍‌ با [[فقها]] و [[مراجع تقلید]]''': [[ائمه]]{{عم}} [[تکلیف]] ما را در [[زمان غیبت]] [[امام]] و عدم دسترسی به [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} مشخص کرده و به ما امر فرموده‌اند که به فقهای جامع الشرایط‍‌ مراجعه کنیم<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۹۵.</ref>. [[امام عصر]]{{ع}} نیز در یکی از [[توقیعات]] خود در پاسخ "[[اسحاق بن یعقوب]]" می‌فرماید: "و اما رویدادهایی که پیش می‌آید به [[راویان حدیث]] ما مراجعه کنید، زیرا آنها [[حجت]] بر شما هستند و من [[حجت خدا]] بر ایشان"<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۴۸۳.</ref>.
#'''[[دعا برای تعجیل فرج]]''': [[امام عصر]]{{ع}} فرمود: "برای [[تعجیل فرج]]، بسیار [[دعا]] کنید که [[فرج]] شما همان است"<ref>غیبة طوسی، ص ۱۷۶.</ref>.
#'''بزرگداشت نام و یاد [[مهدی]]{{ع}}'''<ref>برترین‌های فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۸۴.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۴.</ref>.
==تکالیف منتظران امام مهدی در چشم به راه==
*در مورد [[وظایف]] و [[تکالیف]] [[شیعیان]] در [[دوران غیبت]]، بسیار سخن گفته شده است. حتی در بعضی کتاب‌ها، از جمله کتاب [[مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (کتاب)|مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم]] تا هشتاد [[وظیفه]] برای [[منتظران]] [[خاتم اوصیا]] [[حضرت بقیة الله]] {{ع}} آمده است<ref>ر.ک: موسوی اصفهانی، سید محمدتقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم {{ع}}، ۲ ج، ترجمه: سید مهدی حائری قزوینی، چاپ دوم: تهران، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، ۱۴۱۲ ه- ق، ج ۲، ص ۱۰۴ به بعد.</ref>. از آنجا که [[تبیین]] همه وظایفی که [[شیعیان]] در [[عصر غیبت]] بر عهده دارند، در این محدوده نمی‌گنجد، به شماری از مهم‌ترین [[وظایف]] اشاره می‌کنیم:
*'''[[شناخت حجت خدا]] و [[امام عصر]] {{ع}}''': اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ای که هر [[شیعه]] [[منتظر]] بر عهده دارد، [[کسب معرفت]] نسبت به وجود [[مقدس]] [[امام]] و [[حجت]] زمان خویش است. این موضوع چنان اهمیتی دارد که در [[روایات]] بسیاری که [[شیعه]] و [[اهل سنت]] از [[پیامبر گرامی اسلام]] و [[ائمه معصومین]] {{عم}} [[نقل]] کرده‌اند، چنین آمده است: "هر کس بمیرد و [[امام]] زمانش را نشناسد، به [[مرگ جاهلی]] مرده است"<ref>بحارالأنوار، ج ۸، ص ۳۶۸ و ج ۳۲، صص ۳۲۱ و ۳۳۳؛ همچنین ر.ک: القندوزی، حافظ سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ۳ ج، چاپ اول، تهران، اسوء، ۱۴۱۶ ه- ق، ج ۳، ص ۳۷۲.</ref>. [[روایت]] دیگری، کلینی از [[امام محمد باقر]] {{ع}} چنین [[نقل]] می‌کند: هر کس در حالی که امامی نداشته باشد، بمیرد، مردنش، مردن [[جاهلیت]] است و هر آن که در حال شناختن امامش بمیرد، پیش افتادن یا تأخیر این امر [[دولت]] [[آل محمد]] {{عم}}، او را زیان ترساند و هر کس بمیرد در حالی که امامش را شناخته، همچون کسی است که در [[خیمه]] [[قائم]]{{ع}} با آن [[حضرت]] باشد<ref>الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۵.</ref>. در مورد مفهوم، [[ضرورت]] و شاخصه‌های [[معرفت امام]] پیش از این، به تفصیل سخن گفتیم و در اینجا به همین مقدار بسنده می‌کنیم<ref>ر.ک: بخش دوم همین کتاب.</ref>.
*'''[[پیراستگی]] از [[بدی‌ها]] و [[آراستگی]] به [[خوبی‌ها]]''': [[وظیفه]] مهم دیگری که هر [[شیعه]] [[منتظر]] بر عهده دارد، پیراستن خود از ویژگی‌های [[ناپسند]] و آراستن خود به [[اخلاق نیکو]] است. در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: هر کس [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در این حال، به [[پرهیزکاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] کند، در حالی که [[منتظر]] است<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۲۰۰، ح ۱۶.</ref>. [[امام عصر]] {{ع}} نیز با توجه به ناگهانی بودن امر [[ظهور]]، همه [[شیعیان]] را در [[زمان غیبت]] به انجام [[اعمال پسندیده]] و دوری از [[اعمال]] [[ناپسند]] فرا خوانده است: پس هر یک از شما باید آنچه را موجب [[دوستی]] ما می‌شود، پیشه خود سازد و از هر آنچه موجب [[خشم]] و [[ناخشنودی]] ما می‌گردد، دوری گزیند؛ زیرا [[فرمان]] ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان، [[توبه]] و بازگشت برای کسی سودی ندارد و [[پشیمانی]] از [[گناه]]، کسی را از [[کیفر]] ما [[نجات]] نمی‌بخشد<ref>طبرسی، احمد بن علی بن ابی‌طالب، الإحتجاج، تحقیق: ابراهیم البهادری، محمدهادی به، به اشراف: جعفر سبحانی، ۲ ج، چاپ اول: قم، اسوه، ۱۴۱۳ ه- . ق، ج ۲، ص ۵۹۹؛ بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶، ح ۷.</ref>. [[تهذیب نفس]] و دوری گزیدن از [[گناهان]] و [[کردار]] ناشایست، به عنوان یکی از [[وظایف منتظران]] در [[عصر غیبت]]، چنان اهمیتی دارد که در [[توقیع]] شریفی که از [[ناحیه مقدسه]] [[حضرت صاحب الامر]] خطاب به [[شیخ مفید]] صادر گشته، [[کردار]] ناشایست و گناهانی که از [[شیعیان]] آن [[حضرت]] سر می‌زند، یکی از اسباب یا تنها سبب طولانی شدن [[غیبت]] و دوری [[شیعیان]] از تقای آن [[بدر]] منیر شمرده شده است: ... پس تنها چیزی که ما را از آنان ([[شیعیان]]) پوشیده می‌دارد، همانا چیزهای ناخوشایندی است که از ایشان به ما می‌رسد و خوشایند ما نیست و از آنان [[انتظار]] نمی‌رود<ref>بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷.</ref>. باید توجه داشت تنها زمانی می‌توانیم خود را [[منتظر]] [[امام]] [[عدالت‌گستر]] و پیرو او بدانیم که در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] خویش، راه و روش مورد نظر او را [[اجرا]] کنیم، چنان‌که در [[نامه]] [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} خطاب به [[عثمان بن حنیف]]، [[فرماندار بصره]] آمده است: [[آگاه]] باش که هر [[پیروی]] را [[پیشوایی]] است که پی وی را پوید و از [[نور]] [[دانش]] او روشنی جوید، بدان که پیشوای شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده بسنده کرده و دو قرصه نان را خوردنی خویش ساخته است. بدانید که شما چنین نتوانید کرد، ولی مرا به [[پارسایی]] و کوشیدن و [[پاک‌دامنی]] و درستی ورزیدن [[یاری]] کنید<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، نامه ۴۵، ص ۳۱۷.</ref>. از همین روست که در [[دعای ندبه]] می‌خوانیم: خداوندا! ... ما را در راه [[ادای حقوق]] او ([[امام مهدی]] {{ع}})، تلاش در [[پیروی]] از او و دوری از [[مخالفت]] او [[یاری]] کن و با [[خشنودی]] او بر ما منت گذار<ref>بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۹.</ref>. در اینجا ممکن است پرسیده شود: از کجا می‌توان فهمید که [[امام زمان]] {{ع}} از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد؟ در پاسخ به این پرسش باید دو نکته را یادآور شویم:
# [[امام]] زمان‌ {{ع}}، ادامه‌دهنده راه [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[ائمه معصومین]] {{عم}} به [[اعتقاد]] ما، همه [[امامان معصوم]]، [[مفسران]] [[کتاب خدا]] و بیان‌کنندگان [[سنت]] [[رسول خدا]] {{صل}} هستند. [[رضایت]] و [[خشنودی]] [[امام زمان]] {{ع}} نیز در چیزی نیست جز آنچه در [[کتاب خدا]] آمده یا در سخنان [[رسول خدا]] {{صل}} و دیگر [[امامان معصوم]]: به آن اشاره شده است. به بیان دیگر، اگر کسی به همه [[تکالیف]] و وظایفی که در [[قرآن]] و [[روایات معصومین]] {{عم}} به آنها امر شده است، عمل کند و از همه [[محرمات]] و گناهانی که در این دو منبع [[الهی]] از آنها [[نهی]] شده است، دوری جوید، خواهد توانست [[رضایت]] [[امام عصر]] {{ع}} را چنان که باید و شاید، به دست آورد. بنابراین، هیچ لزومی ندارد که ما حتما از زبان [[امام زمان]] {{ع}} بشنویم که ایشان از چه [[رفتار]] و گفتاری، [[خشنود]] و از چه [[رفتار]] و گفتاری، ناخشنود می‌شود. چنان‌که پیش از این گفته شد، با مراجعه به دعایی مانند "دعای مکارم الاخلاق" که از [[امام سجاد]] {{ع}} [[نقل]] شده است، می‌توانیم پی ببریم که [[امام زمان]] {{ع}} از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد.
#اشاره [[امام زمان]] {{ع}} به عوامل [[خرسندی]] و ناخرسندی خود در [[احادیث]]، [[زیارت‌ها]] و دعاهایی که در طول [[دوران غیبت صغرا]] و پس از آن، به صورت [[توقیع]] با صورت‌های دیگر از [[امام مهدی]] {{ع}} برای ما به یادگار مانده است، به صراحت تمام، آنچه موجب [[خرسندی]] یا ناخرسندی آن [[حضرت]] می‌شود، بیان و چگونه عمل کردن، چگونه سخن گفتن و چگونه اندیشیدن به ما آموخته شده است. از این رو، با مراجعه به مجموعه ارزشمند یادگارهای آن [[حضرت]] و تأمل و [[تدبر]] در آنها می‌توان به راحتی [[هدایت]] را از [[گمراهی]] و [[صراط مستقیم]] را از راه کج باز [[شناخت]]. گفتنی است مجموعه سخنان و رهنمودهای [[امام عصر]] {{ع}} را برخی نویسندگان، جمع‌آوری و در قالب کتاب منتشر کرده‌اند<ref>از آن جمله می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد:
[[محمد خادمی شیرازی]]، مجموعه سخنان، [[توقیعات]] و [[ادعیه]] [[حضرت]] [[بقیه الله]] {{ع}}، چاپ دوم: [[قم]]، [[رسالت]]، ۱۳۷۷؛ [[سید]] [[حسن]] شیرازی، کلمة الإمام المهدی {{ع}}، ترجمه: [[سید حسن افتخارزاده]] سبزواری، [[تهران]]، آفاق، چاپ اول: ۱۴۰۷ ه- ق؛ [[محمد]] الغروی، المختار من کلمات الإمام المهدی {{ع}}، چاپ اول: [[قم]]، مؤلف، ج ۳، ۱۴۱۴ ه- ق.</ref>.
برای روشن‌تر شدن موضوع، [[شایسته]] است که به یکی از این یادگارهای گران‌قدر [[امام عصر]] {{ع}} نگاهی بیفکنیم؛ همان دعای معروفی که با جمله {{متن حدیث|اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ...}} آغاز می‌شود و در اوایل [[مفاتیح الجنان]] نیز آمده است. در این دعای کوتاه و مختصر، [[امام مهدی]] {{ع}} هر آنچه را [[شایسته]] است خود را بدان‌ها آراسته یا از آنها پیراسته سازیم، در قالب درخواست از [[خدا]] بیان کرده و به صورت غیرمستقیم به ما فهمانده است که به عنوان [[حجت خدا]]، چه انتظاری از ما دارد و چگونه شیعه‌ای را برای خود می‌پسندد. با هم بخش‌هایی از این [[دعا]] را می‌خوانیم: بار خدایا! [[توفیق]] فرمان‌برداری، [[دوری از گناهان]]، درستی و [[پاکی]] [[نیت]] و [[شناخت]] حرام‌ها را روزی ما فرمای. ما را به [[راهنمایی]] و [[پایداری]] گرامی دار و زبان ما را در درست‌گویی و گفتار حکیمانه [[استوار]] ساز. [[دل]] ما را از [[دانش]] و [[معرفت]] سرشار کن و درون ما را از [[حرام]] و [[مال]] شبهه‌ناک [[پاکیزه]] گردان و دست ما را از [[ستمگری]] و دزدی بازدار و چشم ما را از [[فجور]] و [[خیانت]] بپوشان و گوش ما را از شنیدن سخن بیهوده و [[غیبت]] بر بند<ref>مفاتیح الجنان، دعای امام زمان {{ع}}.</ref>. در ادامه این [[دعا]]، [[امام عصر]] {{ع}}، ویژگی‌هایی را که [[شایسته]] [[عالمان]]، دانش‌پژوهان، [[پیران]]، [[جوانان]]، [[زنان]]، [[توانگران]]، [[تنگ‌دستان]]، جنگجویان حکم‌رانان و دیگر قشرهای [[اجتماعی]] است، بر می‌شمارد و از [[خداوند]] می‌خواهد به هر یک از این گروه‌های [[اجتماعی]]، ویژگی‌هایی را که [[شایسته]] آنهاست، عطا فرماید.
*'''[[پیوند با مقام ولایت]]''':حفظ و تقویت پیوند قلبی با [[امام عصر]] {{ع}} و تجدید دایمی [[عهد]] و [[پیمان]] با آن [[حضرت]]، یکی دیگر از [[وظایف]] مهمی است که هر [[شیعه]] [[منتظر]] در [[عصر غیبت]] بر عهده دارد. بدین معنا که یک [[منتظر واقعی]] [[حضرت حجت]] {{ع}} با وجود [[غیبت]] ظاهری آن [[حجت الهی]] هرگز نباید احساس کند که در [[جامعه]]، رها و بی‌مسئولیت رها شده است و هیچ تکلیفی نسبت به [[امام]] و مقتدای خود ندارد. این موضوع در [[روایات]] بسیاری مورد تأکید قرار گرفته است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. در روایتی، [[امام محمد باقر]] {{ع}} در [[تفسیر]] این [[کلام]] [[خدای تعالی]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref>. می‌فرماید: بر انجام [[واجبات]] [[صبر]] کنید و با دشمنتان‌تان [[پایداری]] کنید و پیوند خود را با [[امام]] منتظرتان مستحکم سازید<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۱۹۹؛ همچنین ر.ک: البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۳۳۴، ح ۲.</ref>. همچنین [[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر]] [[آیه]] یاد شده می‌فرماید: بر [[واجبات]] [[صبر]] کنید و یکدیگر را بر مصایب به [[صبر]] وا دارید و خود را بر پیوند با [[امامان]] [و [[یاری]] آنها] ملتزم سازید<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۳۳۴، ح ۲.</ref>. در [[روایات]] دیگری نیز به همین مضمون از [[امام]] [[جعفر صادق]] و [[امام]] [[موسی کاظم]] وارد شده است که برای رعایت اختصار، آنها را نمی‌آوریم<ref>همان.</ref>.
در روایت‌های متعددی، [[امامان]] ما، [[شیعیان]] خود را به [[تجدید عهد]] و [[بیعت با امام]] زمان خود سفارش کرده و از آنها خواسته‌اند در آغاز هر روز و حتی پس از هر [[نماز واجب]]، [[دعای عهد]] بخوانند. همه این موارد از اهمیت پیوند دایمی [[شیعیان]] با [[مقام]] عظمای [[ولایت]] و [[حجت خدا]] حکایت دارد.
یکی از مشهورترین دعاهای [[عهد]]، دعایی است که [[سید بن طاووس]] آن را در در ابتدای کتاب آن ارزشمند آمده مصباح الزائر به [[نقل]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] کرده و در ابتدای آن آمده است: هر کس [[چهل]] بامداد، [[خدا]] را با این [[عهد]] بخواند، از [[یاوران]] [[قائم]] ما خواهد بود. پس اگر پیش از [[ظهور]] [[قائم]] از [[دنیا]] برود، [[خداوند تعالی]]، او را از قبرش خارج می‌سازد [تا [[قائم]] را [[یاری]] دهد]. [[خداوند]] به شماره هر کلمه [از آن]، هزار حسنه به او عطا کند و هزار [[بدی]] را از او برطرف می‌سازد<ref>ابن طاووس، سید علی بن موسی، مصباح الزائر، قم، مؤسسة آل البیت {{عم}} لإحیاء التراث، ۱۴۱۷ ه- ق، ص ۴۵۵؛ بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۱۱.</ref>.
به [[دلیل]] اهمیت و اعتبار مضمون این دعای [[شریف]]، بخشی از آن را [[نقل]] می‌کنیم: بار خدایا! من در بامداد این روز و تمام دوران زندگانی‌ام، [[عهد]] و [[عقد]] و بیعتی را که از آن [[حضرت]] بر گردن دارم، با او تجدید می‌کنم که هرگز از آن [[عهد]] و [[بیعت]] برنگردم و بر آن پایدار بمانم. بار خدایا! مرا از [[یاران]] آن [[حضرت]] و از مدافعان [[حریم]] [[مقدس]] او و شتابندگان در پی انجام [[هدف]] او و اطاعت‌کنندگان از دستورها و [[نواهی]] او و حمایت‌کنندگان از [وجود [[شریف]]] او و سبقت‌جویان به سوی خواسته او و [[شهیدان]] در حضورش قرار ده<ref>همان.</ref>. دقت در عبارت‌های بالا می‌تواند تصویری روشن از مفهوم [[عهد]] و [[پیمان]] با [[امام]] و [[حجت]] زمان را ترسیم کند؛ [[عهد]] و پیمانی ناگسستنی برای [[یاری]] و [[نصرت امام زمان]] خود و [[پیروی]] مخلصانه و تا پای [[جان]] از [[اوامر و نواهی]] او. آیا اگر هر [[شیعه]] [[منتظر]] در آغاز هر روز، با حضور و توجه، چنین [[عهد]] و پیمانی را با [[امام]] و مقتدای خود تجدید کند، هرگز به [[سستی]]، [[خواری]]، [[ستم]] و [[بی‌عدالتی]] تن خواهد داد؟ آیا هرگز حاضر خواهد شد که به رضای مولا و سرور خود بی‌اعتنا باشد و [[گناه]] کند؟ بی‌تردید، اگر چنین [[فرهنگی]] در هر جامعه‌ای [[حاکم]] شود و همه تنها در پی رضای [[امام زمان]] خود باشند، آن [[جامعه]] هرگز دچار بحران [[فرهنگی]]، از خودبیگانگی، [[نومیدی]] و [[انحطاط]] نخواهد شد. [[مسلم]] است اگر همه [[شیعیان]] با هم‌دلی و [[همراهی]]، دست [[بیعت]] و [[یاری]] به سوی مولا و سرور خود دراز کنند و بر [[یاری]] او هم‌داستان شوند، دیری نخواهد پایید که [[فرج]] مولای‌شان را [[درک]] خواهند کرد و برای همیشه از [[ستم‌ها]] و ذلت‌ها رهایی خواهند یافت. در [[توقیع]] شریفی که پیش از این نیز به بخشی از آن اشاره شد، آمده است: اگر [[شیعیان]] ما که [[خداوند]] آنان را در اطاعتش [[یاری]] دهد، در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شده است، یک‌دل و مصمم می‌شدند، [[نعمت]] [[دیدار]] ما از آنان به تأخیر نمی‌افتاد و [[سعادت]] [[دیدار]] ما برای آنها با [[معرفت]] کامل و [[راستین]] نسبت به ما تعجیل می‌شد<ref>بحار الأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۷.</ref>.
[[شیعیان]] [[منتظر]] علاوه بر [[دعای عهد]] می‌توانند با بهره گیری از [[دعاها]] و زیارت‌های دیگری که مرتبط با [[امام عصر]] {{ع}} است، پیوند دایمی خود را با آن [[امام]] برقرار سازند که از آن جمله به [[دعای ندبه]]، [[دعای فرج]]، دعای [[زمان غیبت]]، [[استغاثه]] به [[امام زمان]] {{ع}}، [[زیارت آل یاسین]]، [[زیارت]] [[امام عصر]] در [[روز جمعه]]، [[نماز امام زمان]] و مانند آن می‌توان اشاره کرد. [[دعا به امام زمان]] {{ع}} در قنوت و تعقیب نمازهای پنج‌گانه نیز می‌تواند در ایجاد ارتباط و انس بیشتر با آن [[حضرت]] نقش داشته باشد. چشم انتظاران [[امام عصر]] {{ع}} همچنین می‌توانند با حضور در مساجد و مکان‌های مقدسی که به [[امام عصر]] {{ع}} منسوب است، مانند [[مسجد جمکران]] در [[قم]]، [[مسجد سهله]] در [[نجف]] و [[سرداب مقدس]] [[سامرا]]، پیوند خویش را با آن [[حضرت]] روز به روز مستحکم‌تر سازند.
*'''[[زمینه‌سازی]] و [[کسب آمادگی برای ظهور]] [[حجت]] [[حق]]''': یکی دیگر از وظایفی که به تصریح [[روایات]]، در [[دوران غیبت]] بر عهده [[شیعیان]] و [[منتظران فرج]] [[قائم آل محمد]] {{ع}} است، کسب آمادگی‌های [[نظامی]] و فراهم کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای [[یاری]] [[امام غایب]] است. در روایتی که [[نعمانی]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] کرده، آمده است: ر یک از شما باید برای خروج [[حضرت قائم]] {{ع}} [سلاحی] آماده کند، هر چند یک تیر باشد. [[خدای تعالی]] هر گاه بداند کسی چنین نیتی دارد، [[امید]] آن است که عمرش را طولانی کند تا آن [[حضرت]] را [[درک]] کند [و از [[یاران]] و همراهانش قرار گیرد]<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۳۲۰، ح ۱۰.</ref>.
در [[روایت]] دیگری، [[شیخ کلینی]] از [[امام]] [[ابوالحسن]] [[موسی کاظم]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند: ... هر کس اسبی را به [[انتظار]] امر ما نگاه دارد و به سبب آن، [[دشمنان]] ما را خشمگین سازد، در حالی که او منسوب به ماست، [[خداوند]] روزی‌اش را فراخ گرداند، به او شرح صدر عطا کند، او را به آرزویش برساند و در رسیدن به خواسته هایش [[یاری]] کند<ref>الکافی، ج ۶، ص ۵۳۵، ح ۱.</ref>. همچنین [[شیخ کلینی]] از [[ابوعبدالله جعفی]]، روایتی را [[نقل]] می‌کند که توجه به مفاد آن سودمند است: [[حضرت]] [[ابوجعفر محمد بن علی]] ([[امام باقر]]) {{ع}} به من فرمود: منتهای زمان [[مرابطه]] (مرزداری)<ref>"مرابطه" چنان‌که فقیهان در کتاب جهاد گفته‌اند، این است که شخص مؤمن برای جلوگیری از هجوم و نفوذ مشرکان و کافران در مرزهای کشور اسلامی یا هر موضعی که از آن احتمال حمله‌ای علیه مسلمانان می‌رود، به حال آماده باش و در کمین به سر برد. ر.ک: محمدحسن نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷، ج ۲۱، ص ۳۹. این عمل در زمان غیبت امام معصوم {{ع}} مستحب بوده و فضیلت‌های بسیاری برای آن بر شمرده شده است، چنان‌که در روایتی که به طریق اهل سنت از رسول گرامی اسلام نقل شده، آمده است: "یک شبانه‌روز مرابطه (مرزداری) در راه خدا از اینکه شخص یک ماه روزها روزه باشد و شب‌ها به عبادت قیام کند، ثوابش بیشتر است. پس هرگاه در این راه بمیرد، عملی که انجام داده است، بر او جریان خواهد یافت و روزی‌اش بر او جاری خواهد شد و از فرشته‌ای که در قبر مرده‌ها را امتحان می‌کند، ایمن خواهد ماند." (المتقی الهندی، علاءالدین علی بن‌حسام‌الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ۱۶ ج، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۳ ه- ق، ج ۴، ص ۲۸۴، ح ۱۰۵۰۹) در مورد اینکه حداقل و حداکثر زمان مرابطه چه اندازه است، باید گفت حداقل زمان مرابطه، سه روز و حداکثر آن چهل روز است؛ زیرا اگر از این مقدار بیشتر شود، دیگر مرابطه بر آن صدق نمی‌کند و جهاد شمرده می شود. شخص هم از ثواب جهادکنندگان برخوردار می‌شود. (ر.ک: جواهر الکلام، ج ۲۱، صص ۴۱ و ٤۲).</ref> نزد شما چند روز است؟ عرضه داشتم: [[چهل]] روز. فرمود: ولی [[مرابطه]] ما مرابطه‌ای است که همیشه هست...<ref>همان، ج ۸، ص ۳۸۱، ح ۵۷۶.</ref>.
[[علامه مجلسی]] در شرح این فرمایش [[امام]] می‌فرماید: بر [[شیعیان]] [[واجب]] است که خود را بر [[اطاعت]] [[امام]] برحق و [[انتظار فرج]] او ملتزم سازند و برای یاری‌اش آماده باشند<ref>المجلسی ، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول، ۲۶ + ۲ ج مقدمه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ ه- ق، ج ۲۶، ص ۵۸۲.</ref>. [[شیخ]] [[محمد حسن نجفی]] (م ۱۳۶۶ ه- ق) نیز در کتاب جواهر الکلام در شرح این [[روایت]] می‌فرماید: [[مرابطه]] در این [[روایت]] به معنای [[اراده]] [[انتظار فرج]] در تمام ساعات شبانه روز است، همچنان که در بعضی از [[روایات]] نیز به این معنا اشاره شده است، به [[مرابطه]] مصطلح در [[فقه]]<ref>جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۴۳.</ref>.
شاید بتوان گفت [[کلام]] [[صاحب]] جواهر نیز در نهایت به همان [[کلام]] [[مجلسی]] برمی‌گردد که فرمود: [[مرابطه]] در این [[روایت]] به معنای [[آمادگی]] برای [[یاری امام]] [[منتظر]] است.
رمز اینکه [[شیعه]] باید هر لحظه آماده [[یاری امام]] خود باشد، این است که [[زمان ظهور]] مشخص نیست و هر آن که [[اراده خداوند]] تعلق گیرد، ممکن است [[ظهور]] رخ دهد. بنابراین، [[شیعیان]] باید همواره در حال آماده‌باش به سر برند تا در زمان [[ضرورت]]، به [[فرمان امام]] خود برای مقابله با [[مستکبران]] و ستم‌کاران [[جهان]] به پا خیزند. با نگاهی به [[تاریخ شیعه]] می‌توانیم به عمق [[باور]] [[مردم]] به موضوع [[ظهور]] و [[آمادگی]] همیشگی آنها برای این موضوع پی ببریم. ابن بطوطه در سفرنامه خود می‌نویسد: ندبه [[شیعیان]] حِله برای [[امام زمان]] در نزدیکی بازار بزرگ [[شهر]]، مسجدی قرار دارد که بر در آن، پرده حریری آویزان است و آنجا را "[[مسجد صاحب الزمان]]" می‌خوانند. شب‌ها پیش از [[نماز عصر]]، صد مرد مسلح با شمشیرهای آخته... اسبی یا استری زین کرده می‌گیرند و به سوی [[مسجد صاحب الزمان]] روانه می‌شوند. پیشاپیش این چارپا، طبل و شیپور و بوق زده می‌شود. سایر [[مردم]] در طرفین این دسته حرکت می‌کنند و چون به [[مسجد صاحب الزمان]] می‌رسند، در برابر در [[ایستاده]] و آواز می‌دهند که: "بسم [[الله]]، ای [[صاحب الزمان]]، بسم [[الله]] بیرون آی که [[تباهی]] روی [[زمین]] را فراگرفته و [[ستم]] فراوان گشته. وقت آن است که برآیی تا [[خدا]] به وسیله تو، [[حق]] را از [[باطل]] جدا گرداند و به همین ترتیب، به نواختن بوق و شیپور و طبل ادامه می‌دهند تا [[نماز]] [[مغرب]] فرا رسد...<ref>ابن بطوطه، سفرنامه، ج ۱، ص ۲۷۲، به نقل از: محمد حکیمی، در فجر ساحل، چاپ نوزدهم: تهران، آفاق، ۱۳۷۵، ص ۵۵؛ برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، چاپ اول: قم، انصاریان، ۱۳۷۵، ج ۲، صص ۶۹۴ - ۶۹۷.</ref>.
باید توجه داشت که شیوه [[آمادگی برای ظهور]]، به شرایط زمان و مکان بستگی دارد و اگر در بعضی [[روایات]]، از آماده کردن اسب و [[شمشیر]] برای [[ظهور]] [[ولی امر]] سخن به میان آمده و برای آن، [[فضیلت]] بسیار شمرده شده است، به این معنا نیست که اینها موضوعیت دارند. با قدری تأمل روشن می‌شود که ذکر این موارد تنها به عنوان [[تمثیل]] و بیان [[لزوم]] [[آمادگی]] رزمی برای [[یاری]] [[آخرین حجت]] [[حق]] است. در این عصر بر [[شیعیان]] لازم است که با فراگرفتن [[فنون]] رزمی و مسلح شدن به تجهیزات [[نظامی]] روز، خود را برای مقابله با [[دشمنان]] [[قائم آل محمد]] {{ع}} آماده سازند. در حال حاضر، به [[دلیل]] [[حاکمیت]] [[دولت]] [[شیعی]] و [[حکومت]] [[فقیه جامع الشرایط]] بر سرزمین [[اسلامی]] [[ایران]]، این [[وظیفه]] در درجه اول بر عهده [[حکومت اسلامی]] است که در هر زمان، نیروی مسلح [[کشور]] را در بالاترین حد [[آمادگی نظامی]] قرار دهد تا به [[فضل]] [[خدا]] در هر لحظه که [[اراده الهی]] بر [[ظهور منجی]] [[بشر]]، [[حضرت مهدی]] {{ع}} قرار گرفت، بتوانند به [[بهترین]] صورت در [[خدمت]] آن [[حضرت]] باشند. [[امام خمینی]] با وسعت دیدی که داشت، "[[کسب آمادگی برای ظهور]]" را بسیار فراتر از آنچه گفته شد، مطرح می‌کرد و [[معتقد]] بود که باید از هم اکنون برای گسترش [[قدرت اسلام]] در [[جهان]] تلاش کنیم تا [[زمینه ظهور]] چنان که باید، فراهم شود. ایشان در این زمینه می‌فرمود: همه ما [[انتظار فرج]] داریم و باید در این [[انتظار]] [[خدمت]] کنیم. [[انتظار فرج]]، [[قدرت اسلام]] است و ما باید کوشش کنیم تا [[قدرت اسلام]] در عالم تحقق پیدا کند و [[مقدمات ظهور]] - ان شاء [[الله]] - تهیه شود<ref>صحیفه نور، ج ۷، ص ۲۵۵.</ref>.
*'''ارتباط با [[فقیهان]] و [[مراجع تقلید]]''':از یک سو می‌دانیم که در [[دوران غیبت]]، هیچ یک از [[احکام اسلام]] تعطیل نمی‌شود و باید تا آمدن [[امام عصر]] {{ع}}، به همه آنچه [[اسلام]] از ما خواسته است، عمل کنیم. از سوی دیگر می‌دانیم که امکان دست‌رسی به [[امام]] [[معصوم]] {{ع}} و فراگرفتن مستقیم [[احکام دین]] از ایشان، برای ما وجود ندارد. حال در این شرایط چه باید کرد؟ آیا دست روی دست بگذاریم و به هیچ یک از [[احکام اسلام]] عمل نکنیم یا به هر آنچه خود احتمال می‌دهیم درست باشد عمل کنیم؟ به [[یقین]]، هیچ یک از این دو راه ما را به مقصود نمی‌رساند. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا [[امامان معصوم]]: برای [[شیعیان]] خود در [[زمان غیبت]] [[فکری]] نکرده‌اند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت [[ائمه]]: [[تکلیف]] ما را در [[زمان غیبت]] و دسترسی نداشتن به [[امام]] [[معصوم]] مشخص کرده و به ما فرموده‌اند که به [[فقیهان]] جامع الشرایط مراجعه کنیم. در روایتی که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند، چنین می‌خوانیم: ... اما هر یک از [[فقیهان]] که [[نفس]] خود را بازدارنده، [[دین]] خود را نگه دارنده، هوای خود را پس‌زننده و [[اوامر]] مولای خود را اطاعت‌کننده بود، بر عوام ([[مردم]]) لازم است که از او [[پیروی]] کنند و تنها بعضی از [[فقیهان]] [[شیعه]] هستند که از این صفات برخوردارند، نه همه آنها<ref>حُر العاملی، محمد بن الحسن، وسانل الشیعة، ۲۰ ج، تصحیح و تحقیق: عبدالرحیم ربانی شیرازی، چاپ هشتم: تهران، اسلامیه، ۱۳۷۳، ج ۱۸، ص ۹۵، ح ۲۰.</ref> [[امام عصر]] {{ع}} نیز در یکی از توقیع‌های خود در پاسخ [[اسحاق بن یعقوب]] می‌فرماید: ... و اما در رویدادهایی [که در [[آینده]]] پیش می‌آید، به [[راویان حدیث]] ما مراجعه کنید؛ زیرا آنها [[حجت]] بر شما هستند و من [[حجت خدا]] بر ایشان<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴؛ شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، کتاب الغیبة، تحقیق: عبادالله الطهرانی و علی احمد ناصح، چاپ دوم: قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة. ۱۴۱۷ ه- ق، ص ۱۷۷.</ref>. چنان‌که می‌دانید در طول ۶۹ سال [[غیبت صغرا]]، یعنی از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ ه-.ق، چهار تن از بزرگان [[شیعه]] به عنوان "[[نواب خاص]]"، واسطه میان [[امام مهدی]] {{ع}} و [[مردم]] بودند. آنها پرسش‌های [[علما]] و بزرگان [[شیعه]] و حتی برخی از [[مردم]] معمولی را با آن [[حضرت]] مطرح می‌کردند و ایشان پاسخ می‌دادند. با پایان یافتن [[دوران غیبت صغرا]] و آغاز [[دوران غیبت کبرا]]، دیگر کسی به عنوان [[نایب خاص]] معرفی نشد و [[مردم]] موظف شدند برای یافتن پاسخ پرسش‌های [[دینی]] خود، به [[راویان]] [[احادیث اهل بیت]] {{عم}} که همان [[فقیهان]] جامع الشرایط بودند، مراجعه کنند. از آن زمان به بعد، [[فقیهان]] به عنوان [[نواب عام]] [[امام عصر]] {{ع}} مطرح شدند و [[رسالت]] [[هدایت]] [[شیعه]] را در [[عصر غیبت]] بر عهده گرفتند.
بنابراین، بر همه [[منتظران]] [[امام عصر]] {{ع}} لازم است که بنا به فرموده [[امامان]] خود، با [[پیروی]] از [[فقیهان]] و [[مجتهدان]] واجد شرایط، [[اعمال]] [[دینی]] خود را انجام دهند. در زمینه [[امور اجتماعی]] و [[سیاسی]] نیز [[وظیفه]] [[مردم]]، [[اطاعت]] از فقیهی است که بزرگان [[شیعه]] به عنوان "[[ولی فقیه]]" [[انتخاب]] کرده‌اند.
*'''[[دعا برای سلامتی]] [[امام عصر]] {{ع}}''':از [[روایات]] و [[ادعیه]] [[نقل]] شده از [[معصومان]] بر می‌آید که هر [[شیعه]] [[وظیفه]] دارد پیوسته برای [[سلامتی]] [[امام عصر]] خود و رفع هرگونه خطر و آسیب از وجود [[شریف]] او [[دعا]] کند. در اینجا به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌کنیم:
# [[علامه مجلسی]] در بیان [[اعمال]] [[ماه مبارک رمضان]] می‌نویسد: از جمله وظایفی که در هر شب ([[ماه رمضان]]) مقرر شده، این است که [[بنده]] در آغاز هر دعای [[نیکو]] و در پایان هر عمل [[پسندیده]]، آن کس را که [[جانشین]] [[خداوند]] - جل جلاله - در میان [[بندگان]] و سرزمین‌های او می‌داند، یاد کند؛ زیرا آن [[جانشین]]، عهده دار همه نیازمندی‌های [[روزه‌دار]] است؛ از خوراکی و آشامیدنی او گرفته تا همه آنچه او در نظر دارد؛ یعنی همه اسباب و وسایلی که در [[اختیار]] [[جانشین]] [[پروردگار]] بزرگ ([[رب]] الارباب) است. همچنین هر [[روزه‌دار]] [[وظیفه]] دارد آن [[جانشین خدا]] را به آنچه [[شایسته]] مانند اوست، [[دعا]] کند و [[معتقد]] باشد که [[خداوند]] - جل جلاله - و جانشینش بر وی منت گذاشته‌اند که چنین [[جایگاه]] و منزلتی را به او بخشیده‌اند<ref>بحارالأنوار، ج ۹۴، صص ۳۴۸ و ۳۴۹، به نقل از: ابن طاووس، سید علی بن موسی، إقبال الأعمال، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ ه- ق، ص ۸۶.</ref>. [[مجلسی]] پس از این عبارت، روایتی را از ابن ابی‌قره [[نقل]] می‌کند که در آن، به [[نقل]] از [[صالحین]] {{عم}} که چنین آمده است: در شب [[بیست و سوم ماه رمضان]]، [[ایستاده]] و نشسته و در هر حالی که هستی و همچنین در تمام این ماه و به هر صورت ممکن، بلکه در تمام مدت روز گارت، پس از بزرگداشت نام [[خدای تعالی]] و [[درود]] و [[صلوات]] بر [[پیامبر]] و [[خاندان]] او بگو: خداوندا، ولی و برپاکننده امرت، [[محمد]]، زاده [[حسن]]، [[مهدی]] را - که [[برترین]] درودها و [[سلام‌ها]] بر او و پدرانش باد - در این ساعت و در همه ساعت‌ها، [[سرپرست]]، نگه‌دار، [[راهبر]]، [[یاور]]، [[راهنما]] و [[پشتیبان]] باش تا او را [نه، از سر [[زور]]، بلکه] به [[اختیار]] [[مردم]] در [[زمین]] [[جایگاه]] بخشی و او را در درازا و پهنای [[زمین]] بهره‌ور و کامران سازی<ref>همان.</ref>. چنان‌که در عبارت [[مرحوم مجلسی]] نیز آمده بود، دعای ما به [[امام]] زمان‌{{ع}} در واقع شکرانه [[نعمت]] وجود [[حجت]] خداست. آن شخصیت [[بزرگواری]] که هر چه داریم از اوست و همه نعمتهای مادی و [[معنوی]] عالم به واسطه او به ما ارزانی می‌شود.
# [[امام سجاد]] {{ع}} در بسیاری از [[دعاها]] و مناجات‌های خود، [[دعا]] به [[امام]] و [[ولی عصر]] را مورد توجه قرار داده است و از جمله در دعای روز [[عرفه]] از [[خداوند]] چنین درخواست می‌کند: بار خدایا، به ولی خود [[الهام]] کن که [[شکر]] نعمتی را که به او ارزانی داشته‌ای به جای آرَد و به ما نیز [[الهام]] ده که [[شکر نعمت]] [[هدایت]] او را به جای آریم و او را از جانب خود [[سلطه]] و [[توانایی]] ده و به آسانی راه [[پیروزی]] بر او بگشای و به نیرومند‌ترین ارکان [[قدرت]] خود یاری‌اش فرمای و پشتش محکم و بازوانش توانا گردان و زیر نظر [[مراقبت]] خویش قرار ده و در سایه حفظ خود حفظش کن و به ملایکه خود یاری‌اش ده و به [[شکر]] پیروزمند خود مددش رسان<ref>صحیفه سجادیه، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، چاپ چهارم: تهران، سروش، ۱۳۸۰، صص ۳۰۵ و۳۲۵، نیایش چهل و هفتم.</ref>.
# [[امام رضا]] {{ع}} نیز از سال‌ها پیش از [[تولد]] [[نسل]] چهارم خود با بیان‌های متعدد و متفاوت، او را [[دعا]] کرده و یاری‌اش را از [[خداوند]] خواسته است. در یکی از این [[دعاها]] چنین می‌خوانیم: خداوندا! [امور] [[بنده]] و جانشینت را [[اصلاح]] کن، آن‌چنان‌که [امور] [[پیامبران]] و رسولانت را [[اصلاح]] کردی، او را با فرشتگانت در بر گیر و با [[روح‌القدس]] از جانب خودت [[یاری]] کن. در پشت سر و پیش روی نگهبانانی قرار ده که او را از [[بدی]] در [[امان]] دارند. [[بیم]] و نگرانی او را به [[امنیت]] و [[آرامش]] تبدیل کن تا تنها تو را بپرستد و کسی را برای تو شریک نگیرد. هیچ یک از آفریدگانت را بر ولی‌ات مسلط مساز. اجازه [[جهاد]] با [[دشمنان]] تو و [[دشمنان]] خودش را به او عطا کن و مرا از [[یاران]] او قرار ده؛ زیرا تو بر همه چیز [[توانایی]]<ref>معجم احادیث الإمام المهدی {{ع}}، ج ۴، ص ۱۷۱، به نقل از: شیخ طوسی، مصباح المتهجد، بیروت، ۱۴۱۱ ه- ق، ص ۳۲۶.</ref>. با توجه به [[روایات]] یاد شده، همه ما [[وظیفه]] داریم که پیوسته به [[یاد امام زمان]] خود باشیم و در دعاهای خود هیچ گاه [[دعا برای سلامتی]] و [[طول عمر]] آن [[حضرت]] را فراموش نکنیم؛ زیرا این [[دعا]] در گام نخست، ادای بخش بسیار ناچیزی از [[حقوق]] بی شماری است که [[امام عصر]] {{ع}} بر عهده همه ما دارند و در مرحله بعد، [[سپاس]] و ستایشی است به درگاه [[خداوند متعال]] که ما را از [[نعمت]] وجود [[حجت]] [[معصوم]] خود بهره‌مند ساخته و آن [[حضرت]] را واسطه میان خود و بندگانش قرار داده است.
*'''[[دعا برای تعجیل فرج]]''': یکی از [[وظایف]] مهمی که بنا به تصریح [[حضرت صاحب الامر]] {{ع}} بر عهده همه [[منتظران]] گذاشته شده، [[دعا برای تعجیل فرج]] است. [[امام عصر]] {{ع}} در توقیعی که خطاب به [[اسحاق بن یعقوب]] صادر شده است، می‌فرماید: "برای [[تعجیل فرج]] بسیار [[دعا]] کنید که [[فرج]] شما همان است"<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴؛ کتاب الغیبة (طوسی)، ص ۱۷۶.</ref>. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز [[دعا برای تعجیل فرج]] را شرط رهایی از فتنه‌های [[دوران غیبت]] دانسته است و می‌فرماید: به [[خدا]] [[سوگند]]، [او] غیبتی خواهد داشت که در آن تنها کسانی از [[هلاکت]] [[نجات]] می‌یابند که [[خداوند]] آنها را بر قول به امامتش [[ثابت قدم]] داشته و در [[دعا]] برای تعجیل فرجش موفق کرده است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۸۴.</ref>. [[دعا برای تعجیل فرج]] چنان اهمیتی دارد که [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: هر کس پس از [[نماز صبح]] و [[نماز ظهر]] بگوید: "خداوندا! بر [[محمد]] و [[خاندان]] او [[درود]] فرست و در [[فرج]] ایشان تعجیل کن، نمیرد تا [[قائم]] را دریابد<ref>مصباح المتهجد، ص ۳۲۸.</ref>. در [[روایت]] دیگری نیز آمده است که هر کس چنین کند، [[خداوند]]، شصت [[حاجت]] او را برآورده می‌سازد؛ سی [[حاجت]] از حوایج [[دنیا]] و سی [[حاجت]] از حوایج [[آخرت]]<ref>ر.ک: ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، تهران، ۱۳۴۹، ص ۴۲۱.</ref>. بنابراین، همه [[شیعیان]] باید در طول شبانه‌روز، در اوقات [[نماز]] و ایامی که در آنها [[دعا]] سفارش شده است، [[دعا برای تعجیل فرج]] را به عنوان یک [[تکلیف]] و [[وظیفه]] مهم [[عصر غیبت]] فراموش نکنند. همچنین این [[دعا]] را بر همه دعاهای خود مقدم کنند تا [[خداوند]] به [[برکت]] این [[دعا]]، آنها را از همه [[فتنه‌ها]] و آشوب‌های [[زمان غیبت]] در [[امان]] نگه دارد و همه [[گرفتاری‌ها]] و [[غم]] و غصه‌های آنها را برطرف سازد.
*'''بزرگداشت یاد و نام [[حضرت]] مهدی‌ {{ع}}''':[[مؤمنان]] باید نام همه [[معصومین]] {{عم}} را بزرگ بدارند و جز با [[تعظیم]] و [[احترام]] از آنها یاد نکنند. در این میان، [[امام مهدی]] {{ع}} از [[جایگاه]] ویژه‌ای دارد؛ زیرا
#ایشان [[امام عصر]] و زمان ما و [[حجت]] [[حی]] و حاضر و ناظر [[خداوند]] هستند؛
#آن [[حضرت]]، [[وارث]] همه [[فضایل]] و شایستگی‌هایی هستند که در [[خاندان رسالت]] وجود داشته است؛
#آن [[امام]]، احیاکننده [[مکتب اهل بیت]] {{عم}}، بلکه [[احیا]] کننده [[دین]] و [[دین]] باوری در سراسر [[جهان]] هستند؛
#ایشان در میان [[امامان]] پیش از خود نیز از [[جایگاه]] ویژه‌ای برخوردار بود. تا آنجا که [[امام صادق]] {{ع}} در پاسخ کسی که از ایشان می‌پرسد: "آیا [[قائم]] {{ع}} متولد شده است؟"، می‌فرماید: "خیر، ولی اگر او را دریابیم، در همه ایام زندگانی‌ام [[خدمت]] گزارش خواهم بود"<ref>کتاب الغیبة (نعمانی)، ص ۲۴۵، ح ۴۶.</ref><ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۵-۷۴.</ref>.


==تکالیف منتظران امام مهدی در درسنامه==
=== وظایف دانش‌آموزان و دانشجویان ===
*درباره [[وظایف]] و مسؤولیت‌‏های [[منتظران]]، سخن‏های بسیاری گفته شده است؛ اما به اختصار می‌‏توان گفت [[وظایف]] انسان‏ها در این دوران به دو دسته تقسیم می‏‌شود:
{{اصلی|وظایف دانش‌آموزان و دانشجویان در عصر غیبت}}
===وظایف عام‏===
گروهی که تأثیر شگرفی در هدایت امت اسلامی دارند دانشجویان به ویژه طالبان [[علوم]] و معارف وحیانی‌اند. این گروه که زمینه‌ساز نهادینه شدن فرهنگ انتظار و [[اصلاح]] زمینۀ ظهورند. از جملۀ وظایف دانش‌آموزان و دانشجویان که در [[زمان]] [[غیبت امام مهدی]]{{ع}} نقش مؤثری در هدایت امت اسلامی دارند عبارت‌اند از:
*این [[وظایف]]، در سخنان [[معصومان]]{{عم}} در شمار [[تکالیف]] [[عصر غیبت]] یاد شده است؛ امّا ویژه این دوران نیست و لازم است در همه زمان‏‌ها انجام شود. شاید ذکر آن‏ها در شمار [[وظایف]] [[دوران غیبت]] برای تأکید بوده است. برخی از این [[وظایف]]، بدین قرار است:
# '''تلاش در راه علم‌اندوزی:''' طالب [[دانش]] باید تمام کوشش خویش را در راه علم‌اندوزی به کار گیرد. فرد یا جامعۀ [[جاهل]] به مراتب [[حقیقی]] [[انتظار]] [[دست]] نمی‌یابد و نمی‌تواند [[زمینه‌ساز ظهور]] امامی باشد که خود خزانۀ [[علم الهی]] است<ref>ر.ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۰۷ـ ۲۰۸.</ref>.
#'''[[شناخت]] [[امام]] هر زمان:''' [[امام صادق]]{{ع}} خطاب به فضیل فرمود: "[[امام]] خود را بشناس که اگر شناختی، دیر و زود شدن این امر، آسیبی به تو نخواهد رساند ...."<ref> {{متن حدیث|" اعْرِفْ‏ إِمَامَكَ‏ فَإِنَّكَ‏ إِذَا عَرَفْتَ‏ لَمْ‏ يَضُرَّكَ‏ تَقَدَّمَ‏ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ "}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۲</ref>. [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} در این‏ باره فرمود: "[[پیشوایان]]، مدیران الهی بر مردمند و رؤسای [[بندگان]] اویند. هیچ‏کس جز کسی که آن‏ها را بشناسد و آن‏ها نیز او را بشناسند وارد [[بهشت]] نخواهد شد و جز کسی که آن‏ها را [[انکار]] کند و آن‏ها نیز او را [[انکار]] کنند، داخل [[دوزخ]] نشود ...."<ref> {{متن حدیث|" وَ إِنَّمَا الْأَئِمَّةُ قُوَّامُ‏ اللَّهِ‏ عَلَى‏ خَلْقِهِ‏ وَ عُرَفَاؤُهُ‏ عَلَى‏ عِبَادِهِ‏ وَ لَا يَدْخُلُ‏ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ‏ عَرَفَهُمْ‏ وَ عَرَفُوهُ‏ وَ لَا يَدْخُلُ‏ النَّارَ إِلَّا مَنْ‏ أَنْكَرَهُم‏"}}، سید رضی، نهج البلاغه، ص ۲۱۲، خطبه ۱۵۲</ref><ref>  یکی از کامل‏ترین متن‏های امام‏شناسی، زیارت معتبر و ارزشمندی است که از وجود مقدّس امام هادی علیه السّلام به ما رسیده و نام آن، زیارت جامعه کبیره است؛ یعنی بزرگ‏ترین و کامل‏ترین زیارتی که با آن، می‏شود همه معصومان علیهم السّلام را زیارت کرد</ref>
# '''[[شناخت امام]]{{ع}}:''' شناخت امام{{ع}} هرچه وسیع‌تر باشد تأثیرش در [[زندگی]] بیشتر خواهد بود. [[اطاعت از امام]]{{ع}} مستلزم [[شناخت]] آن حضرت است، اصولاً [[اطاعت]] واقعی بدون [[معرفت]] امکان‌پذیر نیست. عدم شناخت موجب [[گمراهی]] و [[انحراف]] از [[دین]] می‌‌شود.
#'''[[پایداری]] در [[محبت]] [[اهل بیت]]{{عم}}:''' یکی از [[وظایف]] مهم ما در هر عصر و زمان، [[محبت]] و [[دوستی]] با [[اهل بیت]] [[پیامبر]]{{صل}} در [[جایگاه]] [[دوستان]] [[خداوند]] سبحانه و تعالی است. در [[دوران غیبت]] واپسین پیشوای [[معصوم]]، به سبب [[پنهان‌‏زیستی]] [[امام]]، ممکن است عواملی [[انسان]] را از این [[وظیفه]] مهم دور سازد؛ از این ‏رو در [[روایات]]، سفارش شده است که بر [[محبت]] به آن [[انوار]] [[مقدس]] پایدار باشیم. فراموش نکنیم این [[محبت]]، [[دستور]] [[پروردگار]] متعال است. سال‏ها پیش از آن‏که آن حضرت، زندگی دنیایی خود را آغاز کند، انسان‏‌های [[پاک]] به او ابراز [[محبت]] کرده‌‏اند. [[رسول اکرم]]{{صل}}، آن اشرف [[انبیا]] و واپسین فرستاده الهی، آن‏گاه که سخن از واپسین [[وصی]] خود به میان می‏‌آورد، در نهایت [[احترام]]، از بزرگ‏ترین واژگان [[محبت]] یعنی {{عربی|" بِأَبِي‏ وَ أُمِّي‏  "}}؛ بهره برده است؛ آن‏جا که فرمود: "پدر و مادرم فدایش باد! که او هم‏نام من و شبیه من و شبیه [[موسی بن عمران]] است که بر او نورهایی احاطه دارد .... "<ref>{{متن حدیث|" بِأَبِي‏ وَ أُمِّي‏ سَمِيِّي‏ وَ شَبِيهِي‏ وَ شَبِيهُ‏ مُوسَى‏ بْنِ‏ عِمْرَانَ‏ عَلَيْهِ‏ جُيُوبُ‏ النُّور‏"}}، علی بن محمّد خزاز قمی، کفایة الاثر، ص ۱۵۶</ref>
# '''تصمیم بر [[یاری رساندن]] بر [[امام زمان]]{{ع}}:''' [[زمان ظهور]] حضرت به صورت قطع بر ما مخفی است و اگر کسی احیاناً [[زمان]] معینی را معلوم کند به نص صریح [[روایات]] [[دروغگو]] شمرده می‏‌شود، امام زمان{{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ}}<ref>کافی، ج ۱، ص۳۶۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد رضا آزاد منجیری|آزاد منجیری، محمد رضا]]، [[ویژگی‌های دانشجوی منتظر (مقاله)|ویژگی‌های دانشجوی منتظر]].</ref>
#'''[[پرهیزگاری]]:‏''' پروای الهی، در همه زمان‌‏ها لازم و [[واجب]] است؛ اما در [[دوران غیبت]] به [[دلیل]] شرایط خاص، اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که در این دوران، عوامل فراوانی دست به هم داده تا [[انسان‌‏ها]] را به بی‌راهه کشانده [[گمراه]] سازند. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "هرکس شاد می‏‌شود از آن‏که از [[یاران قائم]] باشد، پس می‏‌بایست [[پرهیزکار]] بوده، نیکویی‌‏های [[اخلاقی]] را عمل کند؛ در حالی که [[منتظر]] است؛ پس اگر از [[دنیا]] برود و پس از آن، [[قائم]] [[قیام]] کند، پاداشی مانند آن‏کس که [[قائم]] را [[درک]] نماید، خواهد داشت؛ پس کوشش کنید و [[منتظر]] باشید. گوارایتان بادای گروه مورد [[رحمت]] الهی واقع شده!" <ref>  نعمانی، الغیبة، ص ۲۰۰</ref>
#'''[[پیروی]] از دستورهای [[امامان]]{{عم}}:''' از آن‏جا که همه [[امامان]]{{عم}}، [[نور]] واحدی هستند، دستورها و فرموده‏‌های ایشان نیز یک [[هدف]] را دنبال می‌‏کند؛ بنابراین، [[پیروی]] از هر کدام، [[پیروی]] از همه آن‏ها است. در زمانی که یکی از آن‏ها در دسترس نیست، دستورهای دیگران چراغ راه [[هدایت]] است. [[امام صادق]]{{ع}} در پاسخ کسی که گفت: " شنیده‏‌ایم [[صاحب الامر]] غایب خواهد شد؛ پس چه کنیم؟ فرمود: چنگ بزنید به آنچه از [[پیشوایان]] قبل در دستتان است، تا این‏که امر بر شما آشکار شود"<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹، ح ۴ و ۵</ref>.
#'''دست‏گیری از ضعفا و فقیران‏:''' کمک به ضعفا و محرومان در همه زمان‌‏ها کاری بس ارزشمند است و در [[دین اسلام]] به آن سفارش شده است؛ اما به [[علت غیبت]] [[امام]]، در [[دوران غیبت]] [[ارزش]] بیشتری دارد. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "... هر آینه باید قوی شما ضعیفتان را کمک نماید و باید ثروتمندتان بر فقیرتان عطوفت نماید و فرد برای برادر دینی خود خیرخواهی نماید ... پس اگر شخص در این حال از [[دنیا]] رفت پیش از آن‏که [[قائم]] [[ظهور]] کند، [[شهید]] از [[دنیا]] رفته است .... "<ref>  محمد بن ابی القاسم طبری آملی، بشارة المصطفی، ص ۱۱۳</ref> البته [[فقر]]، گاهی [[فقر]] اقتصادی و گاهی [[فقر]] فرهنگی و معنوی است.


===وظایف خاص‏===
=== وظایف کهنسالان ===
* [[وظایف]] خاص، وظایفی است که به نوعی با [[غیبت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در ارتباط است که به شمارش آن‏ها می‏‌پردازیم:
{{اصلی|وظایف کهنسالان در عصر غیبت}}
#'''[[دوستی]] با [[دوستان]] و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏‏:''' در [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بر [[محبت]] و [[دوستی]] با [[اهل بیت]]{{عم}} و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] ایشان تأکید شده و این مربوط به همه زمان‏ها است؛ امّا در برخی [[روایات]] به صورت ویژه به [[دوستی]] با [[دوستان]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ و [[دشمنی]] با [[دشمنان]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] سفارش شده است. [[امام باقر]]{{ع}} از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] کند که فرمود: "خوشا بر احوال کسی که [[قائم]] [[اهل بیت]] مرا [[درک]] کرده و در [[غیبت]] و پیش از قیامش پیرو او باشد؛ دوستانش را [[دوست]] بدارد و با دشمنانش [[دشمن]] باشد؛ چنین کسی در [[روز قیامت]]، از [[رفقا]] و [[دوستان]] من و گرامی‏‌ترین [[امت]] من خواهد بود"<ref> {{متن حدیث|" طُوبَى‏ لِمَنْ‏ أَدْرَكَ‏ قَائِمَ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ وَ هُوَ يَأْتَمُ‏ بِهِ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ قَبْلَ‏ قِيَامِهِ‏ وَ يَتَوَلَّى‏ أَوْلِيَاءَهُ‏ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَلِكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ‏"}}، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۲۸۶، ح ۲</ref>.
کهنسالان در هر [[اجتماعی]] با کوله‌باری از تجربه‌های اندوخته و درس‌های آموخته از [[زندگی]]، در حرکت و [[تربیت]] [[جوامع]] نقش چشمگیری دارند. [[تربیت]] جامعه منتظر نیز از این قاعده بیرون نیست، پس شایسته است تا آنان خویش را به دو صفتی که در این دعای [[شریف]] به عنوان وصف مطلوب آنان از [[خدای سبحان]] درخواست گردیده متصف گردانند، تا هم خود [[اهل]] [[انتظار راستین]] باشند و هم [[الگوی عملی]] دیگران:
#'''[[صبر]] بر سختی‌‏های دوران [[غیبت‏]]:''' امروزه کم نیستند افرادی که به دلیل‌‏هایی، باور به آن [[امام غایب]] و یاد آن حضرت را برنمی‌‏تابند و در این راه، از هرگونه ایجاد مانع و اذیت و [[آزار]] فرو نمی‌‏گذارند. از آن‏جا که یکی از آموزه‌‏های مهم دینی [[صبر]] بر مشکلات و مصیبت‌‏ها است، لازم‏ است در این دوران، بیش از هر زمان دیگر برابر این مشکلات و مصیبت‌‏ها [[شکیبایی]] داشته باشیم. [[امام حسین بن علی]]{{عم}} فرمود: "... کسی که در [[غیبت]] او بر اذیت و [[تکذیب]] [[صبر]] کند، بسان مجاهدی است که با [[شمشیر]] در رکاب [[پیامبر اکرم]]{{صل}} با [[دشمنان]] [[مبارزه]] کند<ref> {{متن حدیث|" أَمَا إِنَ‏ الصَّابِرَ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ عَلَى‏ الْأَذَى‏ وَ التَّكْذِيبِ‏ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ‏ بَيْنَ‏ يَدَيْ‏ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}}‏"}}، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۱۷، ح ۳؛ عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۱، ص ۶۸، ح ۳۶</ref>.
# '''[[حفظ]] [[وقار]]:''' بر اساس دعای [[نورانی]] [[ولی عصر]]{{ع}} بر کهنسالان بایسته است در [[اندیشه]] و عمل، متانت خویش را حفظ کنند و از هر عملی که از قدر آنها بکاهد و جایگاهشان را پایین آورد بپرهیزند: {{متن حدیث|وَ عَلَى مَشَايِخِنَا بِالْوَقَارِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}.
#'''[[دعا برای فرج]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏‏:''' [[دعا]] و [[نیایش]]، در [[فرهنگ]] اسلامی [[جایگاه]] والایی دارد. یکی از مصادیق [[دعا]] می‌‏تواند رفع گرفتاری‌‏های همه انسان‏ها باشد. در نگاه [[شیعه]]، این مهم تحقق نمی‌‏یابد، مگر آن زمانی که واپسین [[ذخیره الهی]] از پس پرده [[غیبت]] بیرون آمده [[جهان]] را به [[نور]] خود روشن سازد؛ از این‌‏رو است که در برخی [[روایات]] سفارش شده است برای [[فرج]] و [[گشایش]] دست به [[دعا]] برداریم. در [[روایت]] است که خود آن حضرت، در بخشی از [[توقیع]] شریف فرمود: "و برای [[تعجیل فرج]] بسیار [[دعا]] کنید"<ref> {{متن حدیث|" وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ‏ الْفَرَج‏‏"}}، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴</ref>.
# '''حفظ سَکینه:''' سکینه دومین صفتی است که اتصاف به آن برای کهنسالان بایسته است. اگرچه اقتضای طبیعت کهنسالی کم صبری و بی‌قراری است، بر [[پیران]] [[منتظر]] شایسته و بایسته است تا به هنگام [[غضب]] یا هر زمینه تحریکی دیگری که آنان را به [[اضطراب]] و [[بی‌ثباتی]] در گفتار و [[رفتار]] می‌کشاند، [[آرامش]] و وزانت خویش را حفظ کنند: {{متن حدیث|وَ السَّكِينَةِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref>.
#'''آماده ‏باش دائمی‏:''' از مهم‏ترین [[وظایف]] [[دوران غیبت]]، [[آمادگی]] دائمی و [[راستین]] است. در این‏ باره در کتاب‏‌های روایی [[روایات]] فراوانی وجود دارد. [[امام باقر]]{{ع}} ذیل [[آیه]] شریف‏ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref> ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه: ۲۰۰.</ref>؛ فرمود: بر انجام [[واجبات]] [[شکیبایی]] کنید و برابر [[دشمنان]]، یک‏دیگر را [[یاری]] نمایید و برای [[یاری]] پیشوای [[منتظر]]، همواره [[آمادگی]] خود را حفظ کنید<ref> {{متن حدیث|" اصْبِرُوا عَلَى‏ أَدَاءِ الْفَرَائِضِ‏ وَ صابِرُوا عَدُوَّكُمْ‏ وَ رابِطُوا إِمَامَكُمُ‏ الْمُنْتَظَرَ‏‏"}}، نعمانی، الغیبة، ص ۱۹۹</ref>. همچنین [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "هریک از شما برای [[ظهور]] [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} ابزار جنگی فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. [[امید]] است همین که کسی این [[نیت]] را داشته باشد، حقّ‏تعالی او را از [[اصحاب]] و [[یاوران]] او قرار دهد"<ref>  نعمانی، الغیبة،، ص ۳۲۰، ح ۱۰</ref>.
#'''بزرگداشت نام و یاد آن حضرت‏:''' یکی از مسؤولیت‏‌های [[شیعه]] برابر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در این دوران، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت است. این بزرگداشت، جلوه‏‌های فراوانی دارد؛ از تشکیل نشست‏‌های [[دعا]] و [[نیایش]] گرفته، تا اقدام‏‌های فرهنگی و ترویجی و از تشکیل حلقه‌‏های بحث و گفت‏وگو گرفته، تا پژوهش‌‏های بنیادین و سودمند، همه و همه می‏‌تواند در راستای بلندی بخشیدن به این نام بزرگ باشد.
#'''حفظ پیوند با [[مقام]] [[ولایت]]‏''' حفظ و تقویت پیوند قلبی با [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} و تجدید دائمی [[عهد]] و [[پیمان]]، یکی دیگر از [[وظایف]] مهمی است که هر [[شیعه]] [[منتظر]] در [[عصر غیبت]] بر عهده دارد. [[امام باقر]]{{ع}} درباره ثابت‏ قدمان بر امر [[ولایت]] فرموده است: "زمانی بر [[مردم]] آید که امامشان [[غیبت]] کند. خوشا بر افرادی که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترین ثوابی که برای آن‏ها خواهد بود، این است که باری ‏تعالی به آن‏ها ندا کرده و فرماید: "ای [[بندگان]] وای کنیزان من! به [[نهان]] من [[ایمان]] آوردید و [[غیب]] مرا [[تصدیق]] کردید؛ پس به [[ثواب]] نیکوی خود، شما را مژده می‌‏دهم. شما [[بندگان]] و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‏‌پذیرم و از شما درمی‌‏گذرم و برای شما می‌‏بخشم و به واسطه شما [[باران]] بر بندگانم می‌‏بارم و بلا را از آن‏ها بگردانم. و اگر شما نبودید، بر آن‏ها [[عذاب]] می‌‏فرستادم .... "<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۳۰، باب ۳۱، ح ۱۵</ref>.
*شکی نیست [[امامان معصوم]]{{عم}} سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده‌اند برگرفته از علومی است که از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و آن [[حضرت]] نیز از [[وحی الهی]] دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند [[تجدید عهد]] هر [[روزه]] با آن [[یار]] سفر کرده است. در این‌باره سفارش شده در پگاه هر روز، زانوی [[ادب]] در مقابل ساحت آن [[امام همام]] بر [[زمین]] نهاده به [[دستور امام]] [[صادق]]{{ع}} این عهدنامه را [[نجوا]] نماید که اگر [[چهل]] صبح چنین کند، [[امید]] است از [[یاران]] آن [[حضرت]] باشد؛ دعایی که این‌گونه آغاز می‌شود: {{متن حدیث|"بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَولانا صَاحِبَ الزَّمَانِ اَيْنَما کَانَ وَ حَيثُما کَانَ مِنْ مَشَارِقِ الأرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلهَا غَنِيّ وَ عَنْ وَالِدَيَّ و عَنْ وُلْدِي وَ إخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زَنَةَ عَرْشِ اللَّه..."}}<ref>کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح کفعمی، ص ۵۵۰؛ و نیز ر.ک: شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۱۷ - ۴۲۳.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۲۲۲-۲۳۳.</ref>.


==وظایف منتظران در درسنامه امام شناسی==
=== وظایف زنان ===
===۱. [[امام‌شناسی]]===
{{اصلی|وظایف زنان در عصر غیبت}}
*یکی از مهمترین [[وظایف]] درباره [[امام]]، [[شناخت]] اوست که از سه جنبه باید پیرامون آن [[شناخت]] پیدا کنیم:
زن‌ها بخشی مهم از [[جامعه]] اسلامی‌اند از آن رو که سهمی درخور از [[آرامش]] و [[امنیت]] روانی [[جامعه]] وامدار نقش بی‌نظیر زنان است؛ نیز [[صلاح]] نسل امروز و سداد نسل فردا در گرو [[صلاح]] و سداد آن‌هاست. آفت بزرگی که می‌تواند مانع کارکرد اساسی و ثمربخش این بخش از اجتماع شود و آنان را که قادرند عامل [[سعادت]] فرد و [[جامعه]] باشند به ابزار انحطاط خویش و جامعه‌شان بدل کند، همانا فقدان صفت‌هایی است که [[امام عصر]] {{ع}} آن‌ها را بایسته زنان [[امت]] مهدوی می‌داند و آراستگی به آن صفات را از درگاه عز ربوبی برایشان درخواست می‌کند:
====[[شناخت شخصیت اهل بیت]]{{عم}}====
# '''حیاء:''' بانوان [[منتظر]]، امانتداران مظهریت اسمای جمالی خداوندند. آنان باید این [[امانت]] الهی را پاس دارند و خویش را در برابر وسوسه‌های شیاطین ظاهری و باطنی که می‌کوشند تا با شکستن حریم [[شرع]]، [[عقل]] و [[اخلاق]]، این [[امانت]] بزرگ الهی را ضایع کنند، حفظ و مراقبت کنند تا به دام [[شیطان]] نیفتند.
* [[شناخت]] [[خلیفه الهی]] و [[امام]] هر عصر، تنها [[معرفتی]] ساده و ابتدایی بر پایه [[شناخت]] [[حسب و نسب]] و نیز [[شناخت]] [[تاریخی]] نیست، تا آن کس که [[امام]] را به اسم و [[خاندان]] و [[تاریخ]] [[شناخت]]، [[گمان]] کند به [[معرفت]] [[حیات]] بخش [[امام]] راه یافته و از [[حیات]] و [[مرگ جاهلی]] رهیده است، بلکه [[شناخت]] [[شخصیت حقیقی]] [[امام]] و [[اعتقاد]] به [[ولایت]] به انضمام [[اطاعت]] او لازم است، و گرنه [[حاکمان]] برخاسته از [[سقیفه]]، [[طاغوتیان]] [[شام]]، فاجعه آفرینان [[کربلا]]، [[حکمرانان]] خونریز [[مروانی]] و [[عباسی]] و... بیش از دیگران به زوایای سطحی [[شناخت]] [[امامان]] عصر خویش عالم بودند<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۷۰.</ref>.
# '''[[عفت]]:''' بانوان [[منتظر]] آخرین [[حجت خداوند]] {{ع}}، پاسدار حریم عفت‌اند. حفظ [[عفت]]، یعنی نگهداشتن [[نفس]] از تمایلات و شهوات نفسانی، [[فضیلت]] والای بانوان اهل [[انتظار]] است<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص ۲۱۰-۲۱۱.</ref>.
* [[امام عسکری]]{{ع}} فرماید: "[[زمین]] تا [[روز قیامت]]، از [[حجت خدا]] بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که [[امام زمان]]{{ع}} خود را نشناسد و به او [[معتقد]] نباشد، [[مرگ]] او [[مرگ جاهلیت]] خواهد بود"<ref>{{متن حدیث|أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.</ref>.
*در فرازهای پایانی [[زیارت جامعه کبیره]] این‌گونه از [[خدای متعال]] درخواست می‌کنیم: "خدایا از تو می‌خواهم که من را از جمله [[عارفان]] به [[اهل بیت]] و [[حق]] آنها قرار دهی"<ref>{{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ‌}}</ref>.
* [[امام صادق]]{{ع}} به [[زراره]] سفارش می‌کنند که در [[عصر غیبت]] این [[دعا]] را بخوان: "بار خدایا، خویش را به من بشناسان. پس به [[درستی]] که تو اگر خویش را به من نشناسانی، [[پیغمبر]] تو را نشناسم. خداوندا، [[رسول]] خود را به من بشناسان، پس به [[درستی]] که تو اگر [[رسول]] خود را به من نشناسانی، [[حجّت]] تو را نشناسم. خداوندا، [[حجّت]] خود را به من بشناسان، پس به [[درستی]] که تو اگر [[حجّت]] خود نشناسانی، از [[دین]] خویش [[گمراه]] می‌شوم"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي}}؛ کافی، ج۱، ص۳۳۷.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۴۷-۲۹.</ref>.
====[[شناخت]] [[حق اهل بیت]]{{عم}}====
*دومین جنبه‌ای که در عرصه [[شناخت]] [[اهل بیت]]{{عم}} باید به آن توجه داشته باشیم [[شناخت حق]] این بزرگواران است.
* [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: "به [[خداوند]] [[سوگند]]، بنده‌ای از [[اعمال]] خود سود نمی‌برد، مگر اینکه [[حق]] ما را بشناسد"<ref>{{متن حدیث|وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج۲، ص۷۹.</ref>.
*در [[زیارت جامعه]]، [[خدا]] و [[اهل بیت]]{{عم}} را بر اینکه به [[حق اهل بیت]]{{عم}} عارف‌ایم، [[گواه]] می‌گیریم: {{متن حدیث|عَارِفٌ بِحَقِّكُمْ‌}} و در پایان [[زیارت]] از [[خدا]] این‌گونه درخواست می‌کنیم که ما را از [[عارفان]] به [[حق امام]] قرار دهد: {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ}}<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۴۹.</ref>.
====[[شناخت معارف اهل بیت]]{{ع}}====
*سومین جنبه [[شناخت]] [[اهل بیت]]، [[شناخت]] [[علوم]] و [[معارف]] آنها است.
* [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "[[بهترین]] [[مردم]] پس از ما کسانی‌اند که امر ما را مورد توجه و [[مذاکره]] قرار می‌دهند و دیگران را به سوی ما [[دعوت]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|خَيْرُ النَّاسِ بَعْدَنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۳۴۸.</ref>.
* [[هروی]] از [[امام رضا]]{{ع}} با [[نقل]] می‌کند که [[حضرت]] فرمود: "[[خدا]] [[رحمت]] کند بنده‌ای را که امر ما را زنده دارد. به آن [[حضرت]] گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: دانش‌های ما را یاد گیرد و به [[مردم]] یاد دهد؛ زیرا [[مردم]] اگر سخنان نیکوی ما را بدانند، هر آینه از ما [[پیروی]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا}}؛ عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۳۰۷.</ref>.
*در [[زیارت جامعه کبیره]] نیز، [[خدا]] و [[اهل بیت]]{{عم}} را [[گواه]] می‌گیریم بر اینکه حامل [[علوم]] آنهاییم: {{متن حدیث|مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُم‌}}.
* [[حضرت صادق]]{{ع}} به [[داوود بن سرحان]] فرمود: "ای [[داود]] [[سلام]] و [[درود]] من را به [[دوستان]] و یارانم برسان، در حالی که من می‌گویم: [[خدا]] [[رحمت]] کند بنده‌ای را که با دیگری گرد آیند و امر ما را به یاد آورند با یکدیگر گفت‌و‌گو نمایند سومی‌آنها گرد نمی‌آیند، جز آنکه [[خدای تعالی]] به آنها بر [[فرشتگان]] [[فخر]] می‌نماید پس هرگاه گرد هم آمدید به ذکر و یاد ما مشغول گردید، زیرا در اجتماع و گرد آمدن و [[مذاکره]] و یادآوری‌تان زنده کردن ما است و [[بهترین]] [[مردم]] پس از ما کسی است که کار ما را [[یادآوری]] نماید و [[مردم]] را به ذکر و یاد ما [[دعوت]] نموده و بخواند"<ref>{{متن حدیث|يَا دَاوُدُ أَبْلِغْ مَوَالِيَّ عَنِّي السَّلَامَ وَ أَنِّي أَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاكَرَ أَمْرَنَا فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُمَا وَ مَا اجْتَمَعَ اثْنَانِ عَلَى ذِكْرِنَا إِلَّا بَاهَى اللَّهُ تَعَالَى بِهِمَا الْمَلَائِكَةَ فَإِذَا اجْتَمَعْتُمْ فَاشْتَغِلُوا بِالذِّكْرِ فَإِنَّ فِي اجْتِمَاعِكُمْ وَ مُذَاكَرَتِكُمْ إِحْيَاءَنَا وَ خَيْرُ النَّاسِ مِنْ بَعْدِنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا}}؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۰۰.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۴۹-۲۵۱.</ref>.


===۲. تلاش مستمر===
=== وظایف ثروتمندان ===
* [[ادراک]] صحیح و روشن [[معنای انتظار]]، اقتضا می‌کند که [[انسان]]، حرکتی دائم و تلاشی پویا داشته باشد، تا بر اثر آن، خود و [[جامعه]] خویش را برای [[ظهور امام]] [[منتظر]]{{ع}} آماده کند.
{{اصلی|وظایف ثروتمندان در عصر غیبت}}
* [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "هر یک از شما باید خود را برای [[خروج قائم]] آماده کند، هر چند به آماده کردن یک تیر"<ref>{{متن حدیث|لَيُعِدَّنَّ أَحَدُكُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً}}؛ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۶۶.</ref>.
[[ثروتمندان]]، امانتداران [[اموال]] [[الهی]] و مجرای رسیدن برخی از [[نعمت‌های خداوند]] بر دیگران‌اند. میان ثروتمندان [[جامعه اسلامی]] که در [[انتظار مهدی]] [[موعود]] موجود{{ع}} به‌سر می‌برند و متکاثران مال‌اندوزی که اموال و تجارتشان را از [[خداوند]] بیشتر [[دوست]] می‌دارند<ref>ر.ک: سوره توبه، آیه ۲۴.</ref> فاصله بسیاری است. ثروتمندان [[منتظر]] به اوصافی آراسته‌اند مانند: [[تواضع]] و وسعت‌بخشی<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۱۲.</ref>.
*این [[روایت شریف]] می‌فهماند که [[انسان]] تا مرد میدان [[جهاد]] و [[مبارزه]] نشود، نمی‌تواند خویشتن را در زمره [[منتظران راستین]] آن [[حضرت]] بداند.
*لحظه میمون [[ظهور]]، ناپیداست و این خود سبب می‌شود تا هر لحظه، بی‌صبرانه در [[انتظار]] طلوع مبارکش باشیم. این [[انتظار]] عاقلانه، در پرتو [[کلام]] [[نورانی]] صادق[[آل]] [[محمّد]]{{ع}} ما را بر آن می‌دارد که خویش را با حرکت و تلاش در راه استعدادیابی و [[زمینه‌سازی ظهور]] حضرتش و به فراخور خود، حتی به اندازه مهیا کردن تیری، آماده حضورش سازیم<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۰.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۵۱-۲۵۲</ref>.
===۳. [[ارتباط با امام زمان]]===
*آنچه برای همگان ضروری و دست‌یافتنی است، ایجاد و [[حفظ]] [[ارتباط روحی]] و [[معنوی]] با آن [[حضرت]] است که در پرتو [[رعایت ادب]] حضور و [[ارتباط]] با آن [[حضرت]] تحصیل خواهد شد.
* [[دعا برای امام زمان]]{{ع}}<ref>در کتاب مکیال المکارم، نوشته سید محمد تقی موسوی اصفهانی به هشتاد وظیفه منتظران اشاره شده است.</ref> که از مهم‌ترین [[وظایف شیعه در عصر غیبت]] است. [[منتظران]] [[مصلح]] با [[اقتدا]] به دعای خویش از [[خدای سبحان]] چنین می‌‌خواهد:{{متن حدیث|اللَّهُمَ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ فِي سَبِيلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}.
*این همان معنای بلندی است که [[امام]] [[معصوم]] بدان اشاره و در [[بیان]] [[وظیفه]] [[شیعیان]] در [[عصر غیبت]] می‌فرماید: {{متن حدیث|عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ وَ انْتِظَارِ الْفَرَجِ‌}}؛ چرا که [[دعا]] اگر فقط ناظر به جنبه فردی و [[خودسازی]] باشد، [[انتظار فرج]] قطعاً ناظر به هر دو جنبه فردی و [[اجتماعی]] یا به دیگر سخن، [[خودسازی]] و [[دیگرسازی]] است.
*اظهار [[عشق]] و علاقه به [[حضرت]]، انجام دادن [[مستحبات]] و [[اعمال صالح]] به [[نیابت]] از آن [[حضرت]] و [[اهدای ثواب]] آن به [[ارواح]] طیّب [[عترت طاهره]] از [[بهترین]] راه‌هایی است که می‌تواند [[ارتباط]] [[انسان]] با آن وجود [[مبارک]] را تأمین کند<ref>امام مهدی موجود موعود، ص۱۹۵.</ref>.
*از دیگر [[آداب]] [[حسنه]] در [[ارتباط با امام عصر]]{{ع}}[[ادب]] برخاستن به [[احترام]] نام [[مبارک]] [[ولی عصر]]{{ع}} است که در میان شیفتگان و [[پیروان]] [[خاندان عصمت]]{{عم}} سنتی دیرپاست<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۵۲-۲۵۳.</ref>.


===۴. [[تخلّق]] به مکارم [[اخلاقی]]===
=== وظایف اقشار آسیب‌پذیر ===
*از مهم‌ترین [[وظایف منتظران]] در [[عصر غیبت]]، [[تخلّق]] به [[محاسن]] و مکارم [[اخلاقی]] است؛ چرا که [[منتظران]] [[مصلح]] خود باید [[صالح]] باشند.
{{اصلی|وظایف اقشار آسیب‌پذیر در عصر غیبت}}
* [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "هر کسی که بودن در شمار [[یاران قائم]] شادمانش سازد، باید به انتظارش باشد و با حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]] و [[خلق]] [[نیکو]] [[رفتار]] کند و اوست [[منتظر]]. پس اگر اجلش برسد و [[امام]] [[قائم]]{{ع}} پس از درگذشت او [[قیام]] کند، بهره او از [[پاداش]]، مانند کسی است که آن [[حضرت]] را دریافته باشد. پس بکوشید و [[منتظر]] باشید. گوارا باد شما را ای جماعتی که مشمول [[رحمت]] خدایید"<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ‌}}؛ الغیبه، ص۲۰۰.</ref>.
همان‌گونه که اغنیای [[امت اسلامی]] موظف به [[تواضع]] و وسعت بخشیدن به سایر [[اهل]] ایمان‌اند، [[نیازمندان]] و اقشار آسیب‌پذیر نیز می‌باید با [[آراستگی]] به صفات ذیل، استغنای نفس خویش را [[حفظ]] و [[جامه]] [[انتظار راستین]] را به تن کنند:
* [[امام رضا]]{{ع}} می‌فرماید: "[[منتظران]] باید [[انتظار]] خود را با [[صبر]]، [[معاشرت نیکو]]، [[حسن]] همجواری، [[ترویج]] معروف، خودداری از اذیت دیگران. [[گشاده‌رویی]]، [[پندپذیری]] و [[رحمت]] برای [[مؤمنان]] همراه نماید"<ref>{{متن حدیث|انْتِظَارَ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ وَ حُسْنَ الصُّحْبَةِ وَ حُسْنَ الْجِوَارِ وَ بَذْلَ الْمَعْرُوفِ وَ كَفَّ الْأَذَى وَ بَسْطَ الْوَجْهِ وَ النَّصِيحَةَ وَ الرَّحْمَةَ لِلْمُؤْمِنِينَ}}؛ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۶۱.</ref>.
# '''[[صبر]]:''' بر آن دسته از [[منتظران راستین]] [[امام عصر]]{{ع}} که از اغنیا نیستند رواست که با پرهیز از آشفتگی و بی‌تابی که زمینه‌ساز [[انحراف]] آنان است و با [[آرامش نفس]] به [[امداد]] [[خداوند]] قادر اتکال و بر بلای مضیقه معاش صبر کنند: {{متن حدیث|وعلی الفقراء بالصبر}}.
* [[منتظر واقعی]] [[امام زمان]]{{ع}}، خودِ [[امام زمان]]{{ع}} و بیش از همه [[انسان‌ها]] در پی تحقق [[مقدمات ظهور]] خویش است. این مهم، از سخنان [[نورانی]] و [[ادعیه]] مأثورِ آن [[امام]] به‌دست می‌آید. دعای معروف: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ}} است، که سرچشمه همه [[صفات]] [[منتظران راستین]] و بیان‌کننده مجموعه [[وظایف]] فرد و [[جامعه منتظر]] است، نمونه آن است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۵۳-۲۵۴.</ref>.
# '''[[قناعت]]:''' بر اقشار کم درآمدی که [[دل]] در گرو [[ظهور امام زمان]]{{ع}} دارند بایسته است که با تدبیر [[معیشت]] خویش بر محور قناعت، افزون بر صیانت از [[عزت نفس]]، [[زمینه‌ساز ظهور]] آن حضرت باشند: {{متن حدیث|وَ الْقَنَاعَة‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۱۳.</ref>.


==وظایف منتظران در کتاب پیامبر اعظم و امام مهدی==
=== وظایف نیروی انتظامی ===
# [[شناخت امام زمان]]: [[ایمان]] و [[پیروی]] بدون [[شناخت]] و [[معرفت]] به دست نمی‌آید و [[معرفت]]، زمینه را برای [[ایمان]] و [[پیروی]] آماده می‌کند. از این رو، روایت‌های متواتری در [[لزوم]] [[شناخت امام زمان]] از [[پیامبر اسلام]] رسیده که نشناختن [[امام زمان]] را با برابر [[کفر]] دانسته است. [[پیامبر اعظم]]{{صل}} فرمود: هر کس بمیرد و [[امام]] زمانش را نشناسد، به [[مرگ جاهلی]] مرده است<ref>کافی، ج۱، ص۳۷۷، ح۳.</ref>. هرکس [[فرزند]] مرا در زمان غیبتش [[انکار]] کند، به [[مرگ جاهلی]] مرده است<ref>کمال الدین، ج۲، ص۴۱۲.</ref>. مقصود از شناختی که [[پیامبر اسلام]] آن را [[واجب]] کرده و نداشتن آن را با [[مرگ جاهلی]] برابر دانسته، [[شناخت]] تمام ویژگی‌های آن [[حضرت]] است. تنها [[شناخت]] نام و [[نسب]] [[خانوادگی]] کافی نیست؛ چون همگان حتی [[مخالفان]] [[امامان]]، آنان را به نام و [[نسب]] و [[ویژگی‌های اخلاقی]] می‌شناسند و با این حال [[اهل]] [[دوزخ]] هستند. شناختی که در [[حدیث نبوی]] [[واجب]] شمرده شده، از دو عنصر تشکیل شده است و در صورت نبود یکی از آنها به دست نمی‌آید:
{{اصلی|وظایف نیروی انتظامی در عصر غیبت}}
## [[شناخت]] همه [[ویژگی‌های امام عصر]] به همراه اهداف و آرمان‌های ایشان و آشنایی با [[معارف]] [[مکتب اهل بیت]]{{عم}}.
نیروهای نظامی، حافظان حدود و [[ثغور]] [[ملت]] [[اسلام]] و مدافعان کیان [[نظام اسلامی]] اند که [[وظیفه]] آنان در عصر انتظار فَرَج چنین بازگو گردیده است:
##در مرحله بعد، [[اطاعت]] او را [[واجب]] بداند و در گفتار و [[رفتار]] از [[امام]] عصرش [[پیروی]] کند. پس او را [[امام]] و مقتدای خود بشناسد و در پی به دست آوردن [[رضایت]] آن [[حضرت]] باشد، به گونه‌ای که سبب سالم ماندن [[اعتقاد]] از شبهه‌های [[ملحدان]] [[گمراه کننده]] باشد. [[امام باقر]]{{ع}} در ادامه [[روایت نبوی]] می‌فرماید: هر کس بمیرد در حالی که به [[امام]] زمانش [[معرفت]] دارد، تقدّم یا تأخیر در این امر [[[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} و [[دولت آل محمد]]] به او آسیب نرساند و هر کس [[امام زمان]] خود را بشناسد، همچون کسی است که در [[خیمه]] [[قائم]] با آن [[حضرت]] باشد<ref>کافی، ج۱، ص۳۷۲، ح۵.</ref>.
# '''نصر:''' بر اساس [[اندیشه توحیدی]]، هر فتح و نَصری از [[خدا]] و به [[اذن]] اوست: {{متن قرآن|وَمَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِندِ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۲۶.</ref> و نیز یاری الهی همواره با کسانی است که [[دین الهی]] را کمک داده و در حراست و ترویج آن می‌کوشند: {{متن قرآن|إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ}}<ref>سوره محمد، آیه ۷.</ref>. بر این پایه، اولین وظیفه نیروهای نظامی تلاش در جهت تقویت و [[دفاع]] از کیان [[دین]] است تا از این راه از [[نصرت]] [[خدای سبحان]] برخوردار گردند: {{متن حدیث|وَ عَلَى‏ الْغُزَاةِ بِالنَّصْرِ}}.
#'''[[انتظار فرج]]:''' [[حضرت محمد]]{{صل}} فرمود: "برترین [[اعمال]] امتم، [[انتظار فرج]] از درگاه [[ربوبی]] است"<ref>منتخب الأثر، ص۶۲۹.</ref>. [[انتظار]] تنها یک حالت و [[اعتقاد]] نیست. [[انتظار]]، تلاش، حرکت و عمل‌آفرین است. [[انتظار]]؛ یعنی تلاش و [[زمینه‌سازی برای ظهور]]. در روایتی دیگر، [[پیامبر اسلام]]، [[انتظار]] را [[برترین]] [[جهاد]] دانسته و فرموده است: "با فضیلت‌ترین [[جهاد]] امتم، [[انتظار فرج]] است"<ref>بحارالانوار، ج۷۷، ص۱۴۳.</ref>. [[انتظار]] و حرکت با هم هستند؛ چون [[انتظار]]، عامل و علت حرکت است و مورد [[انتظار]] هرچه مقدس‌تر و عالی‌تر باشد، انتظارش، مقدس‌تر و عالی‌تر خواهد بود. [[ارزش]] افراد به انتظارشان شناخته می‌شود. از آنجا که تحقق [[دولت]] [[عدل مهدوی]]، عالی‌ترین و مقدس‌ترین [[آرمان الهی]] است، [[پیامبر خاتم]]، [[انتظار فرج]] را [[برترین]] [[کارها]] و [[جهاد]] بیان کرده است.
# '''[[غلبه]]:''' [[برتری]] قدرتمندانه بر آنان که در برابر اندیشه توحیدی به معارضه برمی‌خیزند، خواسته حضرت [[بقیةالله]]{{ع}} است. بر اساس این فقره از [[دعا]] از سویی، تلاش در جهت دستیابی به توانایی‌های تکنیکی و تاکتیکی و آخرین دستاوردهای [[دفاعی]] و از طرفی کوشش در جهت تقویت ایمان و [[صبر]] و [[استقامت]]، وظیفه گروه‌های نظامی در عصر غیبت است<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۲۱۵.</ref>.
# [[زمینه‌سازی]] برای [[تعجیل]] [[ظهور]] [[دولت حق]]: آنچه [[ضرورت]] [[زمینه‌سازی برای ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} را آشکار می‌کند، این [[روایت]] [[پیامبر اعظم]]{{صل}} است که فرمود: "قومی از [[مشرق]] [[زمین]] خروج میکنند و مقدمات [[حکومت]] و [[دولت مهدی]]{{ع}} را آماده می‌کنند".
*از این [[روایت]] چنین برمی‌آید که [[دولت امام زمان]] به مقدماتی نیاز دارد که [[منتظران]] باید آن را فراهم آورند و تا زمینه فراهم نشود، [[ظهور]] محقق نخواهد شد<ref>[[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[پیامبر و امام مهدی (کتاب)| پیامبر و امام مهدی]]، ص۳۷- ۳۹.</ref>.


==پرسش مستقیم==
== پرسش مستقیم ==
{{پرسش‌های وابسته}}
* [[وظیفه منتظران در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)]]
* [[وظیفه منتظران در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)]]
* [[وظایف منتظران راستین امام مهدی چیست؟ (پرسش)]]
{{پایان پرسش‌های وابسته}}


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان ویژگی منتظران}}
{{پرسمان ویژگی منتظران}}
{{مدخل انتظار}}


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:152036.jpg|22px]] [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|'''ما منتظریم''']]
* [[پرونده:48623.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|'''چشم به راه''']]
# [[پرونده:1254862355.jpg|22px]] [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[آفتاب ولایت (کتاب)|'''آفتاب ولایت''']]
* [[پرونده:136864.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۲''']]
# [[پرونده:151897.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|'''امام مهدی موجود موعود''']]
* [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
* [[پرونده: 136810799.jpg|22px]] [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[پیامبر و امام مهدی (کتاب)|''' پیامبر و امام مهدی ''']]
# [[پرونده:48623.jpg|22px]] [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|'''چشم به راه''']]
# [[پرونده:136864.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۲''']]
# [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]
# [[پرونده:13681062.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۲''']]
# [[پرونده:1379120.jpg|22px]] [[یوسف مدن]]، [[روان‌شناسی انتظار ۱ (کتاب)|'''روان‌شناسی انتظار''']]
# [[پرونده:97B13919.jpg|22px]] [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|'''فلسفه انتظار''']]
# [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[محمد رضا آزاد منجیری|آزاد منجیری، محمد رضا]]، [[ویژگی‌های دانشجوی منتظر (مقاله)|'''ویژگی‌های دانشجوی منتظر''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۱۳۴: خط ۱۴۸:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:امام مهدی]]
[[رده:منتظران ظهور امام مهدی]]
[[رده:تکالیف منتظران امام مهدی]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۱

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. تکالیف منتظران امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تکالیف منتظران در معارف و سیره علوی - تکالیف منتظران در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبط
تکالیف منتظران امام مهدی

تکالیف منتظران امام مهدی(ع) در عصر غیبت موارد بسیاری است که در روایات متعددی به آنها اشاره شده است. این وظایف در دو دسته تقسیم می‏‌شود: وظایف عام مانند: امام‌شناسی؛ پایداری در محبت اهل بیت(ع)؛ پرهیزگاری؛ پیروی از دستورهای امامان(ع) و دست‏گیری از ضعفا و فقیران‏ و وظایف خاص مانند: دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان حضرت مهدی(ع)‏‏؛ صبر بر سختی‌‏های دوران غیبت‏؛ دعا برای فرج حضرت مهدی(ع)‏‏؛ آماده ‏باش دائمی‏؛ بزرگداشت نام و یاد آن حضرت‏؛ حفظ پیوند با مقام ولایت‏؛ زمینه‌سازی و کسب آمادگی برای ظهور حجت حق و ارتباط‍‌ با فقها و مراجع تقلید.

مقدمه

درباره وظایف و تکالیف شیعیان در دوران غیبت، سخن‌های بسیاری گفته شده است و حتی در بعضی کتاب‌ها از جمله کتاب "مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم" تا هشتاد وظیفه برای منتظران حضرت مهدی(ع) برشمرده شده است[۱]؛ اما به اختصار می‌‏توان گفت وظایف انسان‏‌ها در این دوران به دو دسته تقسیم می‏‌شود:

وظایف عام ‏

این وظایف، در سخنان معصومان(ع) در شمار تکالیف عصر غیبت یاد شده است؛ امّا ویژه این دوران نیست و لازم است در همه زمان‏‌ها انجام شود. شاید ذکر آن‏ها در شمار وظایف دوران غیبت برای تأکید بوده است. برخی از این وظایف، بدین قرار است:

امام‌شناسی

یکی از مهمترین وظایف درباره امام، شناخت اوست که از سه جنبه باید پیرامون آن شناخت پیدا کنیم:

  1. شناخت شخصیت اهل بیت(ع): شناخت خلیفه الهی و امام هر عصر، تنها معرفتی ساده و ابتدایی بر پایه شناخت حسب و نسب و نیز شناخت تاریخی نیست، تا آن کس که امام را به اسم و خاندان و تاریخ شناخت، گمان کند به معرفت حیات بخش امام راه یافته و از حیات و مرگ جاهلی رهیده است، بلکه شناخت شخصیت حقیقی امام و اعتقاد به ولایت به انضمام اطاعت او لازم است، و گرنه حاکمان برخاسته از سقیفه، طاغوتیان شام، فاجعه آفرینان کربلا، حکمرانان خونریز مروانی و عباسی و... بیش از دیگران به زوایای سطحی شناخت امامان عصر خویش عالم بودند[۲]. امام عسکری(ع) فرماید: "زمین تا روز قیامت، از حجت خدا بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که امام زمان(ع) خود را نشناسد و به او معتقد نباشد، مرگ او مرگ جاهلیت خواهد بود"[۳]. در فرازهای پایانی زیارت جامعه کبیره این‌گونه از خدای متعال درخواست می‌کنیم: "خدایا از تو می‌خواهم که من را از جمله عارفان به اهل بیت و حق آنها قرار دهی"[۴]. امام صادق(ع) به زراره سفارش می‌کنند که در عصر غیبت این دعا را بخوان: «بار خدایا، خویش را به من بشناسان. پس به درستی که تو اگر خویش را به من نشناسانی، پیغمبر تو را نشناسم. خداوندا، رسول خود را به من بشناسان، پس به درستی که تو اگر رسول خود را به من نشناسانی، حجّت تو را نشناسم. خداوندا، حجّت خود را به من بشناسان، پس به درستی که تو اگر حجّت خود نشناسانی، از دین خویش گمراه می‌شوم»[۵].
  2. شناخت حق اهل بیت(ع): دومین جنبه‌ای که در عرصه شناخت اهل بیت(ع) باید به آن توجه داشته باشیم شناخت حق این بزرگواران است. پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: "به خداوند سوگند، بنده‌ای از اعمال خود سود نمی‌برد، مگر اینکه حق ما را بشناسد"[۶]. در زیارت جامعه، خدا و اهل بیت(ع) را بر اینکه به حق اهل بیت(ع) عارف‌ایم، گواه می‌گیریم: «عَارِفٌ بِحَقِّكُمْ‌» و در پایان زیارت از خدا این‌گونه درخواست می‌کنیم که ما را از عارفان به حق امام قرار دهد: «أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ».
  3. شناخت معارف اهل بیت(ع): سومین جنبه شناخت اهل بیت، شناخت علوم و معارف آنها است. امام صادق(ع) می‌فرماید: "بهترین مردم پس از ما کسانی‌اند که امر ما را مورد توجه و مذاکره قرار می‌دهند و دیگران را به سوی ما دعوت می‌کنند"[۷]. هروی از امام رضا(ع) با نقل می‌کند که حضرت فرمود: "خدا رحمت کند بنده‌ای را که امر ما را زنده دارد. به آن حضرت گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: دانش‌های ما را یاد گیرد و به مردم یاد دهد؛ زیرا مردم اگر سخنان نیکوی ما را بدانند، هر آینه از ما پیروی می‌کنند"[۸]. در زیارت جامعه کبیره نیز، خدا و اهل بیت(ع) را گواه می‌گیریم بر اینکه حامل علوم آنهاییم: «مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُم‌». حضرت صادق(ع) به داوود بن سرحان فرمود: "ای داوود سلام و درود من را به دوستان و یارانم برسان، در حالی که من می‌گویم: خدا رحمت کند بنده‌ای را که با دیگری گرد آیند و امر ما را به یاد آورند با یکدیگر گفت‌و‌گو نمایند سومی‌آنها گرد نمی‌آیند، جز آنکه خدای تعالی به آنها بر فرشتگان فخر می‌نماید پس هرگاه گرد هم آمدید به ذکر و یاد ما مشغول گردید؛ زیرا در اجتماع و گرد آمدن و مذاکره و یادآوری‌تان زنده کردن ماست و بهترین مردم پس از ما کسی است که کار ما را یادآوری نماید و مردم را به ذکر و یاد ما دعوت نموده و بخواند"[۹].[۱۰]

پایداری در محبت اهل بیت(ع)

یکی از وظایف مهم ما در هر عصر و زمان، محبت و دوستی با اهل بیت پیامبر(ص) در جایگاه دوستان خداوند است. در دوران غیبت واپسین پیشوای معصوم، به سبب پنهان‌‏زیستی امام، ممکن است عواملی انسان را از این وظیفه مهم دور سازد؛ از این ‏رو در روایات، سفارش شده است که بر محبت به آن انوار مقدس پایدار باشیم. فراموش نکنیم این محبت، دستور پروردگار متعال است. سال‏ها پیش از آن‏که آن حضرت، زندگی دنیایی خود را آغاز کند، انسان‏‌های پاک به او ابراز محبت کرده‌‏اند. رسول اکرم(ص)، آن اشرف انبیا و واپسین فرستاده الهی، آن‏گاه که سخن از واپسین وصی خود به میان می‏‌آورد، در نهایت احترام، از بزرگ‏ترین واژگان محبت یعنی «بِأَبِي‏ وَ أُمِّی»؛ بهره برده است؛ آن‏جا که فرمود: «پدر و مادرم فدایش باد! که او هم‏نام من و شبیه من و شبیه موسی بن عمران است که بر او نورهایی احاطه دارد...»[۱۱].

پرهیزگاری

پروای الهی، در همه زمان‌‏ها لازم و واجب است؛ اما در دوران غیبت به دلیل شرایط خاص، اهمیت بیشتری دارد؛ چراکه در این دوران، عوامل فراوانی دست به هم داده تا انسان‌‏ها را به بی‌راهه کشانده گمراه سازند. امام صادق(ع) فرمود: «هرکس دوست دارد از یاران قائم باشد، پس می‏‌بایست پرهیزکار بوده، نیکویی‌‏های اخلاقی را عمل کند؛ در حالی که منتظر است؛ پس اگر از دنیا برود و پس از آن، قائم قیام کند، پاداشی مانند آن‏کس که قائم را درک نماید، خواهد داشت؛ پس کوشش کنید و منتظر باشید. گوارایتان بادای گروه مورد رحمت الهی واقع شده!»[۱۲]. امام عصر(ع) نیز با توجه به ناگهانی بودن امر ظهور، همه شیعیان را در زمان غیبت به انجام اعمال پسندیده و دوری از اعمال ناپسند فرا خوانده است: «پس هر یک از شما باید آنچه را موجب دوستی ما می‌شود، پیشه خود سازد و از هر آنچه موجب خشم و ناخشنودی ما می‌گردد، دوری گزیند؛ زیرا فرمان ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان، توبه و بازگشت برای کسی سودی ندارد و پشیمانی از گناه، کسی را از کیفر ما نجات نمی‌بخشد»[۱۳]. تهذیب نفس و دوری گزیدن از گناهان و کردار ناشایست، به عنوان یکی از وظایف منتظران در عصر غیبت، چنان اهمیتی دارد که در توقیع شریفی که از ناحیه مقدسه حضرت صاحب الامر خطاب به شیخ مفید صادر گشته، کردار ناشایست و گناهانی که از شیعیان آن حضرت سر می‌زند، یکی از اسباب یا تنها سبب طولانی شدن غیبت و دوری شیعیان از تقای آن بدر منیر شمرده شده است:... پس تنها چیزی که ما را از آنان (شیعیان) پوشیده می‌دارد، همانا چیزهای ناخوشایندی است که از ایشان به ما می‌رسد و خوشایند ما نیست و از آنان انتظار نمی‌رود[۱۴]. باید توجه داشت تنها زمانی می‌توانیم خود را منتظر امام عدالت‌گستر و پیرو او بدانیم که در زندگی فردی و اجتماعی خویش، راه و روش مورد نظر او را اجرا کنیم، چنان‌که در نامه امیرمؤمنان علی(ع) خطاب به عثمان بن حنیف، فرماندار بصره آمده است: «آگاه باش که هر پیروی را پیشوایی است که پی وی را پوید و از نور دانش او روشنی جوید، بدان که پیشوای شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده بسنده کرده و دو قرصه نان را خوردنی خویش ساخته است. بدانید که شما چنین نتوانید کرد، ولی مرا به پارسایی و کوشیدن و پاک‌دامنی و درستی ورزیدن یاری کنید»[۱۵]. از همین روست که در دعای ندبه می‌خوانیم: خداوندا!... ما را در راه ادای حقوق او (امام مهدی(ع))، تلاش در پیروی از او و دوری از مخالفت او یاری کن و با خشنودی او بر ما منت گذار[۱۶]. در اینجا ممکن است پرسیده شود: از کجا می‌توان فهمید که امام زمان(ع) از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد؟ در پاسخ به این پرسش باید دو نکته را یادآور شویم:

  1. امام زمان‌(ع)، ادامه‌دهنده راه پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) به اعتقاد ما، همه امامان معصوم، مفسران کتاب خدا و بیان‌کنندگان سنت رسول خدا(ص) هستند. رضایت و خشنودی امام زمان(ع) نیز در چیزی نیست جز آنچه در کتاب خدا آمده یا در سخنان رسول خدا(ص) و دیگر امامان معصوم: به آن اشاره شده است. به بیان دیگر، اگر کسی به همه تکالیف و وظایفی که در قرآن و روایات معصومین(ع) به آنها امر شده است، عمل کند و از همه محرمات و گناهانی که در این دو منبع الهی از آنها نهی شده است، دوری جوید، خواهد توانست رضایت امام عصر(ع) را چنان که باید و شاید، به دست آورد. بنابراین، هیچ لزومی ندارد که ما حتما از زبان امام زمان(ع) بشنویم که ایشان از چه رفتار و گفتاری، خشنود و از چه رفتار و گفتاری، ناخشنود می‌شود. چنان‌که پیش از این گفته شد، با مراجعه به دعایی مانند "دعای مکارم الاخلاق" که از امام سجاد(ع) نقل شده است، می‌توانیم پی ببریم که امام زمان(ع) از ما چه می‌خواهد و چه کاری را می‌پسندد.
  2. اشاره امام زمان(ع) به عوامل خرسندی و ناخرسندی خود در احادیث، زیارت‌ها و دعاهایی که در طول دوران غیبت صغرا و پس از آن، به صورت توقیع با صورت‌های دیگر از امام مهدی(ع) برای ما به یادگار مانده است، به صراحت تمام، آنچه موجب خرسندی یا ناخرسندی آن حضرت می‌شود، بیان و چگونه عمل کردن، چگونه سخن گفتن و چگونه اندیشیدن به ما آموخته شده است. از این رو، با مراجعه به مجموعه ارزشمند یادگارهای آن حضرت و تأمل و تدبر در آنها می‌توان به راحتی هدایت را از گمراهی و صراط مستقیم را از راه کج باز شناخت. گفتنی است مجموعه سخنان و رهنمودهای امام عصر(ع) را برخی نویسندگان، جمع‌آوری و در قالب کتاب منتشر کرده‌اند[۱۷].

پیروی از دستورهای امامان(ع)

از آن‏جا که همه امامان(ع)، نور واحدی هستند، دستورها و فرموده‏‌های ایشان نیز یک هدف را دنبال می‌‏کند؛ بنابراین، پیروی از هر کدام، پیروی از همه آن‏ها است. در زمانی که یکی از آن‏ها در دسترس نیست، دستورهای دیگران چراغ راه هدایت است. امام صادق(ع) در پاسخ کسی که گفت: «شنیده‏‌ایم صاحب الامر غایب خواهد شد؛ پس چه کنیم؟ فرمود: چنگ بزنید به آنچه از پیشوایان قبل در دستتان است، تا این‏که امر بر شما آشکار شود»[۱۸].

دست‏گیری از ضعفا و فقیران‏

کمک به ضعفا و محرومان در همه زمان‌‏ها کاری بس ارزشمند است و در دین اسلام به آن سفارش شده است؛ اما به علت غیبت امام، در دوران غیبت ارزش بیشتری دارد. امام باقر(ع) فرمود: «... هر آینه باید قوی شما ضعیفتان را کمک نماید و باید ثروتمندتان بر فقیرتان عطوفت نماید و فرد برای برادر دینی خود خیرخواهی نماید... پس اگر شخص در این حال از دنیا رفت پیش از آن‏که قائم ظهور کند، شهید از دنیا رفته است.»..[۱۹] البته فقر، گاهی فقر اقتصادی و گاهی فقر فرهنگی و معنوی است[۲۰].

وظایف خاص ‏

وظایف خاص، وظایفی است که به نوعی با غیبت حضرت مهدی(ع)‏ در ارتباط است که به شمارش آن‏ها می‏‌پردازیم:

دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان حضرت مهدی(ع)‏‏

در روایات فراوانی از پیامبر اکرم(ص) بر محبت و دوستی با اهل بیت(ع) و دشمنی با دشمنان ایشان تأکید شده و این مربوط به همه زمان‏هاست؛ امّا در برخی روایات به صورت ویژه به دوستی با دوستان حضرت مهدی(ع)‏ و دشمنی با دشمنان ایشان سفارش شده است. امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) روایت می‌کند که فرمود: «خوشا بر احوال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کرده و در غیبت و پیش از قیامش پیرو او باشد؛ دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد؛ چنین کسی در روز قیامت، از رفقا و دوستان من و گرامی‏‌ترین امت من خواهد بود»[۲۱].

صبر بر سختی‌‏های دوران غیبت‏

امروزه کم نیستند افرادی که به دلیل‌‏هایی، باور به آن امام غایب و یاد آن حضرت را برنمی‌‏تابند و در این راه، از هرگونه ایجاد مانع و اذیت و آزار فرو نمی‌‏گذارند. از آن‏جا که یکی از آموزه‌‏های مهم دینی صبر بر مشکلات و مصیبت‌‏ها است، لازم‏ است در این دوران، بیش از هر زمان دیگر برابر این مشکلات و مصیبت‌‏ها شکیبایی داشته باشیم. امام حسین بن علی(ع) فرمود: «کسی که در غیبت او بر اذیت و تکذیب صبر کند، بسان مجاهدی است که با شمشیر در رکاب پیامبر اکرم(ص) با دشمنان مبارزه کند»[۲۲].

دعا برای فرج حضرت مهدی(ع)‏‏

دعا و نیایش، در فرهنگ اسلامی جایگاه والایی دارد. یکی از مصادیق دعا می‌‏تواند رفع گرفتاری‌‏های همه انسان‏‌ها باشد. در نگاه شیعه، این مهم تحقق نمی‌‏یابد، مگر آن زمانی که واپسین ذخیره الهی از پس پرده غیبت بیرون آمده جهان را به نور خود روشن سازد؛ از این‌‏رو است که در برخی روایات سفارش شده است برای فرج و گشایش دست به دعا برداریم. در روایت است که خود آن حضرت، در بخشی از توقیع شریف فرمود: «و برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید»[۲۳].

آماده ‏باش دائمی‏

از مهم‏ترین وظایف دوران غیبت، آمادگی دائمی و راستین است. در این‏ باره در کتاب‏‌های روایی روایات فراوانی وجود دارد. امام باقر(ع) ذیل آیه شریف‏ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۲۴]؛ فرمود: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک‏دیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید»[۲۵]. همچنین امام صادق(ع) فرمود: «هریک از شما برای ظهور قائم(ع) ابزار جنگی فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. امید است همین که کسی این نیت را داشته باشد، حقّ‏تعالی او را از اصحاب و یاوران او قرار دهد»[۲۶]. در روایت دیگری از امام موسی کاظم(ع) نقل شده که: «هرکس اسبی را به انتظار امر ما نگاه دارد و به سبب آن دشمنان ما را خشمگین سازد، در حالی که او منسوب به ماست، خداوند روزی‌اش را فراخ می‌گرداند.»..[۲۷]. رمز اینکه شیعه باید هر لحظه آماده یاری امام خود باشد، این است که زمان ظهور برای ما مشخص نیست. البته نحوه آمادگی بستگی به شرایط‍‌ زمان و مکان دارد و اگر در بعضی روایات سخن آماده کردن اسب، تیر و شمشیر به میان آمده، ذکر این موارد تنها به‌عنوان تمثیل و بیان لزوم آمادگی برای یاری آن حضرت است.

بزرگداشت نام و یاد آن حضرت‏

یکی از مسؤولیت‏‌های شیعه برابر حضرت مهدی(ع)‏ در این دوران، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت است. این بزرگداشت، جلوه‏‌های فراوانی دارد؛ از تشکیل نشست‏‌های دعا و نیایش گرفته، تا اقدام‏‌های فرهنگی و ترویجی و از تشکیل حلقه‌‏های بحث و گفت‏وگو گرفته، تا پژوهش‌‏های بنیادین و سودمند، همه و همه می‏‌تواند در راستای بلندی بخشیدن به این نام بزرگ باشد.

حفظ پیوند با مقام ولایت‏

حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر(ع) و تجدید دائمی عهد و پیمان، یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد. امام باقر(ع) درباره ثابت‏ قدمان بر امر ولایت فرموده است: «زمانی بر مردم آید که امامشان غیبت کند. خوشا بر افرادی که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترین ثوابی که برای آن‏ها خواهد بود، این است که باری ‏تعالی به آن‏ها ندا کرده و فرماید: "ای بندگان وای کنیزان من! به نهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید؛ پس به ثواب نیکوی خود، شما را مژده می‌‏دهم. شما بندگان و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‏‌پذیرم و از شما درمی‌‏گذرم و برای شما می‌‏بخشم و به واسطه شما باران بر بندگانم می‌‏بارم و بلا را از آن‏ها بگردانم. و اگر شما نبودید، بر آن‏ها عذاب می‌‏فرستادم»[۲۸]. در روایتی دیگر از آن حضرت می‌خوانیم: «... بر انجام واجبات صبر کنید و با دشمنانتان پایداری کنید و پیوند خود را با امام منتظرتان مستحکم نمایید»[۲۹]. اگر شیعه منتظر، در آغاز هر روز با حضور و توجه، عهد و پیمانی را با مقتدای خود تجدید نماید، هرگز به رکود، ذلت، ظلم و بی‌عدالتی تن نخواهد داد. در همان توقیع حضرت به شیخ مفید آمده است، «اگر شیعیان ما... در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شد، یک‌دل و مصمم باشند، نعمت لقای ما از آنان به تأخیر نمی‌افتد.»... یکی از مشهورترین دعاهای عهد، دعایی است که سید بن طاووس آن را در در ابتدای کتاب آن ارزشمند آمده مصباح الزائر به نقل از امام صادق(ع) روایت کرده و در ابتدای آن آمده است: هر کس چهل بامداد، خدا را با این عهد بخواند، از یاوران قائم ما خواهد بود. پس اگر پیش از ظهور قائم از دنیا برود، خداوند تعالی، او را از قبرش خارج می‌سازد [تا قائم را یاری دهد]. خداوند به شماره هر کلمه [از آن]، هزار حسنه به او عطا کند و هزار بدی را از او برطرف می‌سازد[۳۰]. شیعیان منتظر علاوه بر دعای عهد می‌توانند با بهره‌گیری از دعاها و زیارت‌های دیگری که مرتبط با امام عصر(ع) است، پیوند دایمی خود را با آن امام برقرار سازند که از آن جمله به دعای ندبه، دعای فرج، دعای زمان غیبت، استغاثه به امام زمان(ع)، زیارت آل یاسین، زیارت امام عصر در روز جمعه، نماز امام زمان و مانند آن می‌توان اشاره کرد. دعا به امام زمان(ع) در قنوت و تعقیب نمازهای پنج‌گانه نیز می‌تواند در ایجاد ارتباط و انس بیشتر با آن حضرت نقش داشته باشد. چشم انتظاران امام عصر(ع) همچنین می‌توانند با حضور در مساجد و مکان‌های مقدسی که به امام عصر(ع) منسوب است، مانند مسجد جمکران در قم، مسجد سهله در نجف و سرداب مقدس سامرا، پیوند خویش را با آن حضرت روز به روز مستحکم‌تر سازند.

زمینه‌سازی و کسب آمادگی برای ظهور حجت حق

یکی دیگر از وظایفی که به تصریح روایات، در دوران غیبت بر عهده شیعیان و منتظران فرج قائم آل محمد(ع) است، کسب آمادگی‌های نظامی و فراهم کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری امام غایب است. در روایتی که نعمانی از امام صادق(ع) نقل کرده، آمده است: «هر یک از شما باید برای خروج حضرت قائم(ع) [سلاحی] آماده کند، هر چند یک تیر باشد. خدای تعالی هر گاه بداند کسی چنین نیتی دارد، امید آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند [و از یاران و همراهانش قرار گیرد]»[۳۱]. در روایت دیگری، شیخ کلینی از امام ابوالحسن موسی کاظم(ع) نقل می‌کند: «... هر کس اسبی را به انتظار امر ما نگاه دارد و به سبب آن، دشمنان ما را خشمگین سازد، در حالی که او منسوب به ماست، خداوند روزی‌اش را فراخ گرداند، به او شرح صدر عطا کند، او را به آرزویش برساند و در رسیدن به خواسته هایش یاری کند»[۳۲]. رمز اینکه شیعه باید هر لحظه آماده یاری امام خود باشد، این است که زمان ظهور مشخص نیست و هر آنکه اراده خداوند تعلق گیرد، ممکن است ظهور رخ دهد. بنابراین، شیعیان باید همواره در حال آماده‌باش به سر برند تا در زمان ضرورت، به فرمان امام خود برای مقابله با مستکبران و ستم‌کاران جهان به پا خیزند. با نگاهی به تاریخ شیعه می‌توانیم به عمق باور مردم به موضوع ظهور و آمادگی همیشگی آنها برای این موضوع پی ببریم. ابن بطوطه در سفرنامه خود می‌نویسد: ندبه شیعیان حِله برای امام زمان در نزدیکی بازار بزرگ شهر، مسجدی قرار دارد که بر در آن، پرده حریری آویزان است و آنجا را "مسجد صاحب الزمان" می‌خوانند. شب‌ها پیش از نماز عصر، صد مرد مسلح با شمشیرهای آخته... اسبی یا استری زین کرده می‌گیرند و به سوی مسجد صاحب الزمان روانه می‌شوند. پیشاپیش این چارپا، طبل و شیپور و بوق زده می‌شود. سایر مردم در طرفین این دسته حرکت می‌کنند و چون به مسجد صاحب الزمان می‌رسند، در برابر در ایستاده و آواز می‌دهند که: "بسم الله، ای صاحب الزمان، بسم الله بیرون آی که تباهی روی زمین را فراگرفته و ستم فراوان گشته. وقت آن است که برآیی تا خدا به وسیله تو، حق را از باطل جدا گرداند و به همین ترتیب، به نواختن بوق و شیپور و طبل ادامه می‌دهند تا نماز مغرب فرا رسد...[۳۳].

ارتباط‍‌ با فقها و مراجع تقلید

ائمه(ع) تکلیف ما را در زمان غیبت امام و عدم دسترسی به امام معصوم(ع) مشخص کرده و به ما امر فرموده‌اند که به فقهای جامع الشرایط‍‌ مراجعه کنیم[۳۴]. امام عصر(ع) نیز در یکی از توقیعات خود در پاسخ "اسحاق بن یعقوب" می‌فرماید: «و اما رویدادهایی که پیش می‌آید به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ زیرا آنها حجت بر شما هستند و من حجت خدا بر ایشان»[۳۵].[۳۶]

شکی نیست امامان معصوم(ع) سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده‌اند برگرفته از علومی است که از پیامبر اکرم(ص) و آن حضرت نیز از وحی الهی دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند تجدید عهد هر روزه با آن یار سفر کرده است. در این‌باره سفارش شده در پگاه هر روز، زانوی ادب در مقابل ساحت آن امام همام بر زمین نهاده به دستور امام صادق(ع) این عهدنامه را نجوا نماید که اگر چهل صبح چنین کند، امید است از یاران آن حضرت باشد؛ دعایی که این‌گونه آغاز می‌شود: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَولانا صَاحِبَ الزَّمَانِ اَيْنَما کَانَ وَ حَيثُما کَانَ مِنْ مَشَارِقِ الأرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلهَا غَنِيّ وَ عَنْ وَالِدَيَّ و عَنْ وُلْدِي وَ إخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زَنَةَ عَرْشِ اللَّه...»[۳۷].[۳۸]

وظایف اقشار گوناگون در برابر امام زمان(ع)

وظایف منتظران راستین امام مهدی را به‌گونه دیگری نیز می‌توان تقسیم کرد:

وظایف علما

مقالهٔ اصلی: وظایف علما در عصر غیبت

علمای اسلام و رهبران فکری فرهنگی جامعۀ اسلامی مکرر در روایات مورد تعریف و تمجید قرار گرفته و شأن والای آنان گوشزد شده است. علما تجسم الگوی جامعۀ منتظران و منتظران تجسم پیروان آنان هستند و این الگو بودن برای ارزش دادن به عادت‌ها و اعتقادات اسلامی منتظران است که در غالب‌های مختلفی از جمله خطبه‌ها، سخنرانی‌ها، تألیف کتاب، تولید وسایل آموزشی و فرهنگی نقل متون اسلامی و انتشار و رواج آن در میان منتظران است[۳۹]. بر این اساس علما در دوران انتظار وظایفی خاص دارند؛ از جمله آن وظایف عبارت است از: زهد؛ دعوت و نصیحت؛ جهاد همه جانبۀ فرهنگی، اجتماعی، دینی؛ راهنمایی و دستگیری از نسل جوان؛ تعلیم دین و تنظیم اندیشه‌ها؛ دفاع و حفاظت از دین و تربیت منتظران براساس ابزارهای تربیتی معرفی شده توسط امامان(ع)[۴۰].

شاید بزرگترین وظیفۀ فقیه و عالم قبل از همۀ این وظایف برای حفظ شعائر شیعه این باشد که فقیه باید نظام شیعی را به عنوان یک نظام فکری و عملی مرزبندی کند و برای آن از لحاظ عقیدتی و عملی با استفاده از میراث ارزشمند سخنان ائمه چهارچوبی ترسیم کند[۴۱].

وظایف حاکمان و فرماندهان

مقالهٔ اصلی: وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت

حاکمان و فرماندهانی که تدبیر امور مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه اسلامی را به دست گرفته‌اند در زمینه‌سازی ظهور امام عصر(ع) نقش جدی و اثرگذار دارند؛ لذا اهم وظایف آنان چنین بیان گردیده است:

  1. عدالت: عدالت به معنای حرکت میان افراط و تفریط است، به گونه‌ای که هیچ زیاده و نقصی بر آن وارد نباشد. رعایت و اجرای عدالت در تمام شئون مدیریت جامعه اسلامی از وظایف سنگین حاکمان حکومت اسلامی در عصر غیبت است:«وَ عَلَى‏ الْأُمَرَاءِ بِالْعَدْلِ‏».
  2. شفقت: دلسوزی و مدارای افراطی و نیز سختگیری و شدت افراطی، آفات اداره جامعه‌اند. بر حاکمان منتظر است که با برگزیدن رفتاری مشفقانه که دلسوزی و آسانگیری همراه صلابت و قاطعیت و قدرت است، جامعه را به سوی ظهور دولت مهدوی(ع) رهنمون شوند: «وَ الشَّفَقَة‏‏‏‏‏‏‏‏‏»[۴۲].

وظایف توده مردم

مقالهٔ اصلی: وظایف توده مردم در عصر غیبت

امت اسلامی در برابر حاکمان خویش در عصر غیبت ولی الله الاعظم(ع) وظیفه‌ای بر عهده دارند که اگر امت و حاکمان حکومت اسلامی به وظایف متقابلشان عمل کنند، هیچ دشمنی طمع نفوذ به جامعه اسلامی را نخواهد کرد. وظایف توده مردم چنین بازگو شده است:

  1. انصاف: نخستین وظیفه توده مردم در برابر هم و نیز در برابر حکومت اسلامی، رعایت اعتدال و مساوات در ادای حق یا همان انصاف است. امتی که با حاکمانش به انصاف رفتار نکند، یا به افراط‌گراییده و آنان را مستبد می‌سازد؛ یا به تفریط رفته و زمینه ضعف آنان را فراهم می‌آورد.
  2. حسن سلوک: دومین وظیفه توده مردم منتظر، رفتار نیکو و به دور از حب و بغض‌های بی‌پایه و پیراسته از زشتی‌های اخلاقی است که مایه اصلاح حاکمان و امیدبخشی به خادمان حکومت اسلامی و نیز ناامیدی دشمنان و فزونی اتحاد و انسجام امت است[۴۳].

وظایف جوانان

مقالهٔ اصلی: وظایف جوانان در عصر غیبت

جوانان از سویی سرمایه‌های اساسی هر اجتماع و از طرفی آینده‌سازان آن هستند و در اندیشه دینی از اهمیت والایی برخوردارند. این اهمیت و جایگاه خاص اقتضا می‌کند از آنان در برابر آفات روحی و دام وساوس شیطانی با حساسیتی ویژه محافظت شود. ارتباط دائمی با خدای بزرگ و مراقبت همیشگی، بهترین راه صیانت از نعمت جوانی است[۴۴].

وظایف دانش‌آموزان و دانشجویان

مقالهٔ اصلی: وظایف دانش‌آموزان و دانشجویان در عصر غیبت

گروهی که تأثیر شگرفی در هدایت امت اسلامی دارند دانشجویان به ویژه طالبان علوم و معارف وحیانی‌اند. این گروه که زمینه‌ساز نهادینه شدن فرهنگ انتظار و اصلاح زمینۀ ظهورند. از جملۀ وظایف دانش‌آموزان و دانشجویان که در زمان غیبت امام مهدی(ع) نقش مؤثری در هدایت امت اسلامی دارند عبارت‌اند از:

  1. تلاش در راه علم‌اندوزی: طالب دانش باید تمام کوشش خویش را در راه علم‌اندوزی به کار گیرد. فرد یا جامعۀ جاهل به مراتب حقیقی انتظار دست نمی‌یابد و نمی‌تواند زمینه‌ساز ظهور امامی باشد که خود خزانۀ علم الهی است[۴۵].
  2. شناخت امام(ع): شناخت امام(ع) هرچه وسیع‌تر باشد تأثیرش در زندگی بیشتر خواهد بود. اطاعت از امام(ع) مستلزم شناخت آن حضرت است، اصولاً اطاعت واقعی بدون معرفت امکان‌پذیر نیست. عدم شناخت موجب گمراهی و انحراف از دین می‌‌شود.
  3. تصمیم بر یاری رساندن بر امام زمان(ع): زمان ظهور حضرت به صورت قطع بر ما مخفی است و اگر کسی احیاناً زمان معینی را معلوم کند به نص صریح روایات دروغگو شمرده می‏‌شود، امام زمان(ع) فرمودند: «کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ»[۴۶].[۴۷]

وظایف کهنسالان

مقالهٔ اصلی: وظایف کهنسالان در عصر غیبت

کهنسالان در هر اجتماعی با کوله‌باری از تجربه‌های اندوخته و درس‌های آموخته از زندگی، در حرکت و تربیت جوامع نقش چشمگیری دارند. تربیت جامعه منتظر نیز از این قاعده بیرون نیست، پس شایسته است تا آنان خویش را به دو صفتی که در این دعای شریف به عنوان وصف مطلوب آنان از خدای سبحان درخواست گردیده متصف گردانند، تا هم خود اهل انتظار راستین باشند و هم الگوی عملی دیگران:

  1. حفظ وقار: بر اساس دعای نورانی ولی عصر(ع) بر کهنسالان بایسته است در اندیشه و عمل، متانت خویش را حفظ کنند و از هر عملی که از قدر آنها بکاهد و جایگاهشان را پایین آورد بپرهیزند: «وَ عَلَى مَشَايِخِنَا بِالْوَقَارِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏».
  2. حفظ سَکینه: سکینه دومین صفتی است که اتصاف به آن برای کهنسالان بایسته است. اگرچه اقتضای طبیعت کهنسالی کم صبری و بی‌قراری است، بر پیران منتظر شایسته و بایسته است تا به هنگام غضب یا هر زمینه تحریکی دیگری که آنان را به اضطراب و بی‌ثباتی در گفتار و رفتار می‌کشاند، آرامش و وزانت خویش را حفظ کنند: «وَ السَّكِينَةِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏»[۴۸].

وظایف زنان

مقالهٔ اصلی: وظایف زنان در عصر غیبت

زن‌ها بخشی مهم از جامعه اسلامی‌اند از آن رو که سهمی درخور از آرامش و امنیت روانی جامعه وامدار نقش بی‌نظیر زنان است؛ نیز صلاح نسل امروز و سداد نسل فردا در گرو صلاح و سداد آن‌هاست. آفت بزرگی که می‌تواند مانع کارکرد اساسی و ثمربخش این بخش از اجتماع شود و آنان را که قادرند عامل سعادت فرد و جامعه باشند به ابزار انحطاط خویش و جامعه‌شان بدل کند، همانا فقدان صفت‌هایی است که امام عصر (ع) آن‌ها را بایسته زنان امت مهدوی می‌داند و آراستگی به آن صفات را از درگاه عز ربوبی برایشان درخواست می‌کند:

  1. حیاء: بانوان منتظر، امانتداران مظهریت اسمای جمالی خداوندند. آنان باید این امانت الهی را پاس دارند و خویش را در برابر وسوسه‌های شیاطین ظاهری و باطنی که می‌کوشند تا با شکستن حریم شرع، عقل و اخلاق، این امانت بزرگ الهی را ضایع کنند، حفظ و مراقبت کنند تا به دام شیطان نیفتند.
  2. عفت: بانوان منتظر آخرین حجت خداوند (ع)، پاسدار حریم عفت‌اند. حفظ عفت، یعنی نگهداشتن نفس از تمایلات و شهوات نفسانی، فضیلت والای بانوان اهل انتظار است[۴۹].

وظایف ثروتمندان

مقالهٔ اصلی: وظایف ثروتمندان در عصر غیبت

ثروتمندان، امانتداران اموال الهی و مجرای رسیدن برخی از نعمت‌های خداوند بر دیگران‌اند. میان ثروتمندان جامعه اسلامی که در انتظار مهدی موعود موجود(ع) به‌سر می‌برند و متکاثران مال‌اندوزی که اموال و تجارتشان را از خداوند بیشتر دوست می‌دارند[۵۰] فاصله بسیاری است. ثروتمندان منتظر به اوصافی آراسته‌اند مانند: تواضع و وسعت‌بخشی[۵۱].

وظایف اقشار آسیب‌پذیر

مقالهٔ اصلی: وظایف اقشار آسیب‌پذیر در عصر غیبت

همان‌گونه که اغنیای امت اسلامی موظف به تواضع و وسعت بخشیدن به سایر اهل ایمان‌اند، نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر نیز می‌باید با آراستگی به صفات ذیل، استغنای نفس خویش را حفظ و جامه انتظار راستین را به تن کنند:

  1. صبر: بر آن دسته از منتظران راستین امام عصر(ع) که از اغنیا نیستند رواست که با پرهیز از آشفتگی و بی‌تابی که زمینه‌ساز انحراف آنان است و با آرامش نفس به امداد خداوند قادر اتکال و بر بلای مضیقه معاش صبر کنند: «وعلی الفقراء بالصبر».
  2. قناعت: بر اقشار کم درآمدی که دل در گرو ظهور امام زمان(ع) دارند بایسته است که با تدبیر معیشت خویش بر محور قناعت، افزون بر صیانت از عزت نفس، زمینه‌ساز ظهور آن حضرت باشند: «وَ الْقَنَاعَة‏‏‏‏‏‏‏‏‏»[۵۲].

وظایف نیروی انتظامی

مقالهٔ اصلی: وظایف نیروی انتظامی در عصر غیبت

نیروهای نظامی، حافظان حدود و ثغور ملت اسلام و مدافعان کیان نظام اسلامی اند که وظیفه آنان در عصر انتظار فَرَج چنین بازگو گردیده است:

  1. نصر: بر اساس اندیشه توحیدی، هر فتح و نَصری از خدا و به اذن اوست: ﴿وَمَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِندِ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ﴾[۵۳] و نیز یاری الهی همواره با کسانی است که دین الهی را کمک داده و در حراست و ترویج آن می‌کوشند: ﴿إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ﴾[۵۴]. بر این پایه، اولین وظیفه نیروهای نظامی تلاش در جهت تقویت و دفاع از کیان دین است تا از این راه از نصرت خدای سبحان برخوردار گردند: «وَ عَلَى‏ الْغُزَاةِ بِالنَّصْرِ».
  2. غلبه: برتری قدرتمندانه بر آنان که در برابر اندیشه توحیدی به معارضه برمی‌خیزند، خواسته حضرت بقیةالله(ع) است. بر اساس این فقره از دعا از سویی، تلاش در جهت دستیابی به توانایی‌های تکنیکی و تاکتیکی و آخرین دستاوردهای دفاعی و از طرفی کوشش در جهت تقویت ایمان و صبر و استقامت، وظیفه گروه‌های نظامی در عصر غیبت است[۵۵].

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

  1. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
  2. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  3. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
  4. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
  5. وظیفه منتظران در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  6. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
  7. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
  8. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
  9. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  10. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
  11. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
  12. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
  13. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  14. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
  15. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  16. آیا کسانی که منتظر فرج امام مهدی هستند دارای فضیلتی خاص می‌‏باشند؟ (پرسش)
  17. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  18. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
  19. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
  20. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)

منابع

  1. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم
  2. مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت
  3. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود
  4. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  5. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه
  6. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲
  7. مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی
  8. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲
  9. یوسف مدن، روان‌شناسی انتظار
  10. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار
  11. آزاد منجیری، محمد رضا، ویژگی‌های دانشجوی منتظر

پانویس

  1. ↑ مکیال المکارم، ج ۲، ص۱۰۴.
  2. ↑ امام مهدی موجود موعود، ص۱۷۰.
  3. ↑ «أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.
  4. ↑ «أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ‌»
  5. ↑ «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي»؛ کافی، ج۱، ص۳۳۷.
  6. ↑ «وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا»؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۱۷۰؛ فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج۲، ص۷۹.
  7. ↑ «خَيْرُ النَّاسِ بَعْدَنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا»؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۳۴۸.
  8. ↑ «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا»؛ عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۳۰۷.
  9. ↑ «يَا دَاوُدُ أَبْلِغْ مَوَالِيَّ عَنِّي السَّلَامَ وَ أَنِّي أَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاكَرَ أَمْرَنَا فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُمَا وَ مَا اجْتَمَعَ اثْنَانِ عَلَى ذِكْرِنَا إِلَّا بَاهَى اللَّهُ تَعَالَى بِهِمَا الْمَلَائِكَةَ فَإِذَا اجْتَمَعْتُمْ فَاشْتَغِلُوا بِالذِّكْرِ فَإِنَّ فِي اجْتِمَاعِكُمْ وَ مُذَاكَرَتِكُمْ إِحْيَاءَنَا وَ خَيْرُ النَّاسِ مِنْ بَعْدِنَا مَنْ ذَاكَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَى ذِكْرِنَا»؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۰۰.
  10. ↑ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۴۷-۲۵۱؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۱۷ – ۴۲۳؛ درسنامه مهدویت ج۲، ص۲۲۲-۲۳۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۴؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۵-۷۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۴۴.
  11. ↑ «بِأَبِي‏ وَ أُمِّي‏ سَمِيِّي‏ وَ شَبِيهِي‏ وَ شَبِيهُ‏ مُوسَى‏ بْنِ‏ عِمْرَانَ‏ عَلَيْهِ‏ جُيُوبُ‏ النُّور‏»، علی بن محمّد خزاز قمی، کفایة الاثر، ص۱۵۶.
  12. ↑ نعمانی، الغیبة، ص۲۰۰.
  13. ↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص۱۷۶.
  14. ↑ بحارالأنوار، ج ۵۳، ص۱۷۷.
  15. ↑ نهج‌البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، نامه ۴۵، ص۳۱۷.
  16. ↑ بحارالأنوار، ج ۹۹، ص۱۰۹.
  17. ↑ از آن جمله می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: محمد خادمی شیرازی، مجموعه سخنان، توقیعات و ادعیه حضرت بقیه الله(ع)، چاپ دوم: قم، رسالت، ۱۳۷۷؛ سید حسن شیرازی، کلمة الإمام المهدی(ع)، ترجمه: سید حسن افتخارزاده سبزواری، تهران، آفاق، چاپ اول: ۱۴۰۷ ه- ق؛ محمد الغروی، المختار من کلمات الإمام المهدی(ع)، چاپ اول: قم، مؤلف، ج ۳، ۱۴۱۴ ه- ق.
  18. ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۱۵۹، ح ۴ و ۵.
  19. ↑ محمد بن ابی القاسم طبری آملی، بشارة المصطفی، ص۱۱۳.
  20. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۱۷ – ۴۲۳؛ درسنامه مهدویت ج۲، ص۲۲۲-۲۳۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۴؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۵-۷۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۴۴.
  21. ↑ «طُوبَى‏ لِمَنْ‏ أَدْرَكَ‏ قَائِمَ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ وَ هُوَ يَأْتَمُ‏ بِهِ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ قَبْلَ‏ قِيَامِهِ‏ وَ يَتَوَلَّى‏ أَوْلِيَاءَهُ‏ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَلِكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ‏»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۸۶، ح ۲.
  22. ↑ «أَمَا إِنَ‏ الصَّابِرَ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ عَلَى‏ الْأَذَى‏ وَ التَّكْذِيبِ‏ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ‏ بَيْنَ‏ يَدَيْ‏ رَسُولِ اللَّهِ(ص)‏»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۱۷، ح ۳؛ عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۱، ص۶۸، ح ۳۶.
  23. ↑ «وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ‏ الْفَرَج‏‏»، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص۴۸۳، ح ۴.
  24. ↑ ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
  25. ↑ «اصْبِرُوا عَلَى‏ أَدَاءِ الْفَرَائِضِ‏ وَ صابِرُوا عَدُوَّكُمْ‏ وَ رابِطُوا إِمَامَكُمُ‏ الْمُنْتَظَرَ‏‏»، نعمانی، الغیبة، ص۱۹۹.
  26. ↑ نعمانی، الغیبة،، ص۳۲۰، ح ۱۰.
  27. ↑ کافی، ج ۶، ص۵۳۵.
  28. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۳۰، باب ۳۱، ح ۱۵.
  29. ↑ غیبة نعمانی، ص۱۹۹.
  30. ↑ ابن طاووس، سید علی بن موسی، مصباح الزائر، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۷ ه- ق، ص۴۵۵؛ بحارالأنوار، ج ۹۹، ص۱۱۱.
  31. ↑ کتاب الغیبة (نعمانی)، ص۳۲۰، ح ۱۰.
  32. ↑ الکافی، ج ۶، ص۵۳۵، ح ۱.
  33. ↑ ابن بطوطه، سفرنامه، ج ۱، ص۲۷۲، به نقل از: محمد حکیمی، در فجر ساحل، چاپ نوزدهم: تهران، آفاق، ۱۳۷۵، ص۵۵؛ برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر. ک: رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، چاپ اول: قم، انصاریان، ۱۳۷۵، ج ۲، صص ۶۹۴ - ۶۹۷.
  34. ↑ وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص۹۵.
  35. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص۴۸۳.
  36. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۱۷ – ۴۲۳؛ درسنامه مهدویت ج۲، ص۲۲۲-۲۳۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۴؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۵-۷۴؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۵۲-۲۵۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۴۴.
  37. ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح کفعمی، ص۵۵۰؛ و نیز ر.ک: شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان.
  38. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۱۷ ـ ۴۲۳؛ درسنامه مهدویت ج۲، ص۲۲۲-۲۳۳.
  39. ↑ ر.ک: یوسف مدن، روان‌شناسی انتظار، ص۲۱۷-۲۲۱.
  40. ↑ ر.ک: مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۲۰۹- ۲۱۶؛ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۰۶-۲۰۷؛ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۷۹-۱۸۴.
  41. ↑ ر.ک: حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۳۱.
  42. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۱۴.
  43. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۱۵-۲۱۶.
  44. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۰۹-۲۱۰.
  45. ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۰۷ـ ۲۰۸.
  46. ↑ کافی، ج ۱، ص۳۶۸.
  47. ↑ ر.ک: آزاد منجیری، محمد رضا، ویژگی‌های دانشجوی منتظر.
  48. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۰۸-۲۰۹.
  49. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۱۰-۲۱۱.
  50. ↑ ر.ک: سوره توبه، آیه ۲۴.
  51. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۱۲.
  52. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۱۳.
  53. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۲۶.
  54. ↑ سوره محمد، آیه ۷.
  55. ↑ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۲۱۵.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=تکالیف_منتظران_امام_مهدی&oldid=1316558»