نشانه‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-:::::* +*))
جز (جایگزینی متن - '}}↵↵== منبع‌شناسی جامع مهدویت ==↵{{منبع‌ جامع}}↵* کتاب‌شناسی مهدویت؛↵* مقاله‌شناسی مهدویت؛↵* پایان‌نامه‌شناسی مهدویت. ↵{{پایان منبع جامع}}' به '}}')
 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{پرسش غیرنهایی}}
{{جعبه اطلاعات پرسش
{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی       = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع فرعی        = [[نشانه‌های غیر حتمی ظهور]] چیستند؟
| تصویر = 7626626268.jpg
| تصویر             = 7626626268.jpg
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[مقدمات ظهور امام مهدی]] / [[نشانه‌های ظهور امام مهدی]]  
| اندازه تصویر      = 200px
| مدخل اصلی =  
| مدخل بالاتر     = [[مهدویت]] / [[مقدمات ظهور امام مهدی]] / [[نشانه‌های ظهور امام مهدی]]  
| مدخل وابسته =  
| مدخل اصلی   =
| تعداد پاسخ = 7
| مدخل وابسته   =  
| پاسخ‌دهنده        =
| پاسخ‌دهندگان      = 7 پاسخ
}}
}}
'''[[نشانه‌های غیر حتمی ظهور]] چیستند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.
'''[[نشانه‌های غیر حتمی ظهور]] چیستند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.


==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
== پاسخ نخست ==
[[پرونده:13681099.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[سید محمد کاظم قزوینی]]]]
آیت‌الله '''[[سید محمد کاظم قزوینی]]'''، در کتاب ''«[[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:


== پاسخ نخست ==
«[[نشانه‌های غیر حتمی ظهور|علایم غیر حتمی ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}}، مقداری از [[خطبه]] مفصل [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} است که به [[خطبه]] "البیان" نامیده شده؛ این [[خطبه]] در بر گیرنده امور بسیار و علایم متفرقه متعددی برای [[ظهور امام زمان]] {{ع}} است: [[امام علی|امیرالمومنین]] {{ع}} روزی بالای [[منبر]] فرمود: "من [[پدر]] [[مهدی]] {{ع}} هستم که در [[آخر الزمان]] [[قیام]] خواهد کرد". [[مالک اشتر]] بلند شد و گفت:‌ای [[امام علی|امیرالمومنین]] {{ع}}! چه زمانی [[قائم]] شما، [[قیام]] خواهد کرد؟ پس از آن چیزهایی که در بیان علایم فرمود، این بود: "وای بر شهر [[ری]]<ref>ری؛ شهری درحوالی تهران و ظاهراً مراد از ری در این جا، منطقه تهران است.</ref>، [[کشتار]] بزرگ، [[اسیر]] بردن زنان، کشتن کودکان و از بین بردن مردان که در آن جا روی می‌دهد! وای بر جزیره [[قیس]]<ref>شاید جزیره قیس، جزیزه معروف کیش باشد که درخلیج فارس واقع شده است و نزذیک دبی و بندرعباس است.</ref> از دست مرد مخوف و گمراهانش که آن جا می‌آیند و همه کسانی که آن جا هستند را می‌کشند و [[غارت]] می‌کنند! وای بر اهل بحرین از واقعه‌هایی که بر آنها، پشت سرهم و از هر طرف و از هر مکانی وارد می‌شود که بزرگانشان را می‌گیرند و کوچکان آنها را به [[اسارت]] می‌برند!
[[پرونده:13681099.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[سید محمد کاظم قزوینی]]]]
# اولین واقعه در جزیره‌ای- که در شاخ شمالی قرار دارد و "سماهیچ" نام دارد- واقع می‌شود.
::::::آیت‌الله '''[[سید محمد کاظم قزوینی]]'''، در کتاب ''«[[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:
# واقعه دوم که در شهر و بین رودخانه و سد- که شاخ شمال غربی شهر است- واقع می‌شود.
# بین اُبَله و [[مسجد]].
# بین کوه بلند و دو تپه معروف به کوه حنوه.
# سپس به کرخه رو می‌کند.
# بین جنگل‌ها و درخت‌های سدر که طرف شط ماحی است.
# در حورتین که آن، مصیبتی بزرگ است.


«[[نشانه‌های غیر حتمی ظهور|علایم غیر حتمی ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}}، مقداری از [[خطبه]] مفصل [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} است که به [[خطبه]] "البیان" نامیده شده؛ این [[خطبه]] در بر گیرنده امور بسیار و علایم متفرقه متعددی برای [[ظهور امام زمان]] {{ع}} است: [[امام علی|امیرالمومنین]]{{ع}} روزی بالای [[منبر]] فرمود: "من [[پدر]] [[مهدی]] {{ع}} هستم که در [[آخر الزمان]] [[قیام]] خواهد کرد". [[مالک اشتر]] بلند شد و گفت:‌ای [[امام علی|امیرالمومنین]]{{ع}}! چه زمانی [[قائم]] شما، [[قیام]] خواهد کرد؟ پس از آن چیزهایی که در بیان علایم فرمود، این بود: "وای بر شهر [[ری]]<ref>ری؛ شهری درحوالی تهران و ظاهراً مراد از ری در این جا، منطقه تهران است.</ref>، [[کشتار]] بزرگ، [[اسیر]] بردن زنان، کشتن کودکان و از بین بردن مردان که در آن جا روی می‌دهد! وای بر جزیره [[قیس]]<ref>شاید جزیره قیس، جزیزه معروف کیش باشد که درخلیج فارس واقع شده است و نزذیک دبی و بندرعباس است.</ref> از دست مرد مخوف و گمراهانش که آن جا می‌آیند و همه کسانی که آن جا هستند را می‌کشند و [[غارت]] می‌کنند! وای بر اهل بحرین از واقعه‌هایی که بر آنها، پشت سرهم و از هر طرف و از هر مکانی وارد می‌شود که بزرگانشان را می‌گیرند و کوچکان آنها را به [[اسارت]] می‌برند!
علامت آنها این است که سر مردی از بزرگان [[عرب]] را در ساحل جزیره و در خانه‌‌اش می‌بُرند؛ آن گاه است که [[عرب]] بر او [[هجوم]] می‌آورند؛ مردان کشته می‌شوند، اموالشان به [[غارت]] برده می‌شود و [[عجم]] بر [[عرب]]، حمله می‌کنند. وای بر اهل "خطه" از واقعه‌های مختلفی که پشت سرهم بر آنها می‌آید! اولش واقعه‌ای در بطحاء- روستایی در عراق- واقعه‌ای در دبیره- منطقه‌ای در بحرین، واقعه صفصف، واقعه‌ای در ساحل، واقعه‌ای در بازار قصاب‌ها، واقعه‌ای در شاهراه آن، واقعه‌ای بین منطقه زراقه، واقعه‌ای در جراره- منطقه‌ای در عراق- واقعه مدارس و واقعه دیگری در تاروت. وای بر اهل [[بغداد]] از اهل [[ری]]! و از [[مرگ]]، [[قتل]] و ترسی که تمام [[اهل عراق]] زمانی که [[شمشیر]] بین آنها فرود می‌آید و هر چه [[قدر]] که [[خدا]] بخواهد، کشته می‌شوند! از نشانه‌های آن، این است: هنگامی که [[پادشاه روم]] ضعیف شود و [[عرب]] بر آن جا مسلط شود و آزمایشات مثل [[هجوم]] مورچه‌ها به [[مردم]] [[هجوم]] می‌آورند و در آن زمان، [[عجم]] بر [[عرب]] یورش برده، [[بصره]] را تسخیر می‌کند. [[آگاه]] باشید! وای بر [[فلسطین]] و از آزمایشات- که قابل [[تحمل]] نیستند- بر سر آنان فرود می‌آید! [[آگاه]] باشید! وای بر اهل [[دنیا]] از [[فتنه‌ها]] و بلاهایی که بر سرشان می‌آید! وای بر همه کشورهای غرب، شرق، جنوب و شمال! [[آگاه]] باشید! بعضی از [[مردم]] بر بعضی دیگر مسلط می‌شوند و جنگ‌های دایمی، دامن گیر آنان می‌شود و این به سبب اعمال خودشان است و پروردگارت به [[بندگان]]، [[ظلم]] نمی‌کند"<ref>الزام الناصب؛ ج ۲، صص ۱۸۹- ۱۹۱.</ref>.
::::#اولین واقعه در جزیره‌ای- که در شاخ شمالی قرار دارد و "سماهیچ" نام دارد- واقع می‌شود.
::::#واقعه دوم که در شهر و بین رودخانه و سد- که شاخ شمال غربی شهر است- واقع می‌شود.
::::#بین اُبَله و [[مسجد]].
::::#بین کوه بلند و دو تپه معروف به کوه حنوه.
::::#سپس به کرخه رو می‌کند.
::::#بین جنگل‌ها و درخت‌های سدر که طرف شط ماحی است.
::::#در حورتین که آن، مصیبتی بزرگ است.


علامت آنها این است که سر مردی از بزرگان [[عرب]] را در ساحل جزیره و در خانه‌‌اش می‌بُرند؛ آن گاه است که [[عرب]] بر او [[هجوم]] می‌آورند؛ مردان کشته می‌شوند، اموالشان به [[غارت]] برده می‌شود و [[عجم]] بر [[عرب]]، حمله می‌کنند. وای بر اهل "خطه" از واقعه‌های مختلفی که پشت سرهم بر آنها می‌آید! اولش واقعه‌ای در بطحاء- روستایی در عراق-، واقعه‌ای در دبیره- منطقه‌ای در بحرین، واقعه صفصف، واقعه‌ای در ساحل، واقعه‌ای در بازار قصاب‌ها، واقعه‌ای در شاهراه آن، واقعه‌ای بین منطقه زراقه، واقعه‌ای در جراره- منطقه‌ای در عراق-، واقعه مدارس و واقعه دیگری در تاروت. وای بر اهل [[بغداد]] از اهل [[ری]]! و از [[مرگ]]، [[قتل]] و ترسی که تمام [[اهل عراق]] زمانی که [[شمشیر]] بین آنها فرود می‌آید و هر چه [[قدر]] که [[خدا]] بخواهد، کشته می‌شوند! از نشانه‌های آن، این است: هنگامی که [[پادشاه روم]] ضعیف شود و [[عرب]] بر آن جا مسلط شود و آزمایشات مثل [[هجوم]] مورچه‌ها به [[مردم]] [[هجوم]] می‌آورند و در آن زمان، [[عجم]] بر [[عرب]] یورش برده، [[بصره]] را تسخیر می‌کند. [[آگاه]] باشید! وای بر [[فلسطین]] و از آزمایشات- که قابل [[تحمل]] نیستند- بر سر آنان فرود می‌آید! [[آگاه]] باشید! وای بر اهل [[دنیا]] از [[فتنه‌ها]] و بلاهایی که بر سرشان می‌آید! وای بر همه کشورهای غرب، شرق، جنوب و شمال! [[آگاه]] باشید! بعضی از [[مردم]] بر بعضی دیگر مسلط می‌شوند و جنگ‌های دایمی، دامن گیر آنان می‌شود و این به سبب اعمال خودشان است و پروردگارت به [[بندگان]]، [[ظلم]] نمی‌کند"<ref>الزام الناصب؛ ج ۲، صص ۱۸۹- ۱۹۱.</ref>.
به همین مقدار از علایم غیرح تمی اکتفا می‌کنیم و مقداری از آن نیز، قبلاً در سخنان [[شیخ مفید]] گذشت»<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۳۰۴-۳۰۷.</ref>.
::::::به همین مقدار از علایم غیرح تمی اکتفا می‌کنیم و مقداری از آن نیز، قبلاً در سخنان [[شیخ مفید]] گذشت»<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۳۰۴-۳۰۷.</ref>.


== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
خط ۳۶: خط ۳۱:
| تصویر = 11538.jpg
| تصویر = 11538.jpg
| پاسخ‌دهنده = محمد علی رضایی اصفهانی
| پاسخ‌دهنده = محمد علی رضایی اصفهانی
| پاسخ = [[حجت الاسلام و المسلمین]] '''[[محمد علی رضایی اصفهانی]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت ۱ (کتاب)|مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[محمد علی رضایی اصفهانی]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت ۱ (کتاب)|مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:
*«'''[[نشانه‌های غیر حتمی]]:''' اموری هستند که در صورت فراهم بودن شرایط به عنوان نشانه پدید می‌آید. بعضی از این [[نشانه‌ها]] را بر می‌شماریم. به روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} که به گوشه‌ای از [[مفاسد]] [[آخرالزمان]] اشاره فرموده توجه کنید:
*«'''[[نشانه‌های غیر حتمی]]:''' اموری هستند که در صورت فراهم بودن شرایط به عنوان نشانه پدید می‌آید. بعضی از این [[نشانه‌ها]] را بر می‌شماریم. به روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} که به گوشه‌ای از [[مفاسد]] [[آخرالزمان]] اشاره فرموده توجه کنید:


حکایت شده که [[امام صادق]] {{ع}} به یکی از [[یاران]] خود فرمود: هر گاه دیدی که:
حکایت شده که [[امام صادق]] {{ع}} به یکی از [[یاران]] خود فرمود: هر گاه دیدی که:
{{ستون-شروع|2}}
# [[حق]] بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛
<small>
# [[ظلم و ستم]] فراگیر شده؛
:::::#[[حق]] بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛
# کارهای بد آشکار شده و از آن [[نهی]] نمی‌شود و بدکاران بازخواست نمی‌شوند؛
:::::#[[ظلم و ستم]] فراگیر شده؛
# بچه‌ها به بزرگترها [[احترام]] نمی‌گذارند؛
:::::#کارهای بد [[آشکار]] شده و از آن [[نهی]] نمی‌شود و بدکاران بازخواست نمی‌شوند؛
# [[نوجوانان]] پسر، همان کنند که زنان می‌کنند؛
:::::#بچه‌ها به بزرگترها [[احترام]] نمی‌گذارند؛
# [[انسان‌ها]] [[اموال]] خود را در غیر [[اطاعت خدا]] [[مصرف]] می‌کنند؛
:::::#[[نوجوانان]] پسر، همان کنند که زنان می‌کنند؛
# کسی که [[امر به معروف]] می‌کند [[خوار]] و ذلیل است؛
:::::#[[انسان‌ها]] [[اموال]] خود را در غیر [[اطاعت خدا]] [[مصرف]] می‌کنند؛
# [[نماز]] را سبک شمارند؛
:::::#کسی که [[امر به معروف]] می‌کند [[خوار]] و ذلیل است؛
# [[هرج و مرج]] زیاد است؛
:::::#[[نماز]] را سبک شمارند؛
# در [[مکه]] و [[مدینه]] کارهایی می‌کنند که [[خدا]] [[دوست]] ندارد؛
:::::#[[هرج و مرج]] زیاد است؛
# سال به سال [[بدعت‌ها]] و [[بدی‌ها]] بیشتر شود؛
:::::#در [[مکه]] و [[مدینه]] کارهایی می‌کنند که [[خدا]] [[دوست]] ندارد؛
# زن‌ها بر مسند [[حکومت]] بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها برای آنها پیش نرود؛
:::::#سال به سال [[بدعت‌ها]] و [[بدی‌ها]] بیشتر شود؛
# [[هدف]] [[مردم]] شکم و شهوتشان است؛
:::::#زن‌ها بر مسند [[حکومت]] بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها برای آنها پیش نرود؛
# و دیدی که [[نشانه‌های حق]] ویران شده است، در این وقت خود را حفظ کن و از [[خدا]] بخواه که از خطرات [[گناه]] نجاتت بدهد!<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۰، ۲۵۶.</ref>
:::::#[[هدف]] [[مردم]] شکم و شهوتشان است؛
 
:::::#و دیدی که [[نشانه‌های حق]] ویران شده است، در این وقت خود را حفظ کن و از [[خدا]] بخواه که از خطرات [[گناه]] نجاتت بدهد!<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۰، ۲۵۶.</ref>
* و نیز در روایتی دیگر برخی [[نشانه‌های غیر حتمی]] را اینگونه برشمرده‌اند:
.</small>
# خراب شدن دیوار [[مسجد کوفه]]؛
{{پایان}}
# [[جاری شدن نهری از شط فرات در کوچه‌های کوفه]]؛
*و نیز در روایتی دیگر برخی [[نشانه‌های غیر حتمی]] را اینگونه برشمرده‌اند:
# [[قحطی]] شدید قبل از [[ظهور]]؛
{{ستون-شروع|2}}
# [[وقوع زلزله و طاعون در کثیری از بلاد]]؛
<small>
# [[حرکت پرچم‌های سیاه از خراسان]]؛
:::::#خراب شدن دیوار [[مسجد کوفه]]؛
# [[خراب شدن بصره]]؛
:::::#[[جاری شدن نهری از شط فرات در کوچه‌های کوفه]]؛
# [[کسوف خورشید در سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان]]؛
:::::#[[قحطی]] شدید قبل از [[ظهور]]؛
# [[فرا گرفتن ظلمت و کفر و معاصی در تمام عالم]]<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۵... و کتاب نشانه‌های شگفت‌آور آخرالزمان.</ref>‏‌
:::::#[[وقوع زلزله و طاعون در کثیری از بلاد]]؛
 
:::::#[[حرکت پرچم‌های سیاه از خراسان]]؛
* '''یادآوری:''' این [[نشانه‌ها]] بدان معنا نیست که ما به [[گناه]] و [[ستم]] کمک کنیم تا نشانه‌های [[ظهور]] تحقق یابد (چنانچه برخی کوته‌فکران می‌پندارند) بلکه ما باید با [[تلاش]] فردی ([[خودسازی]]) و [[تلاش]] [[اجتماعی]] (کوشش در راه [[اصلاح جامعه]] و توسعه‌ [[عدل]] و...) زمینه ساز [[ظهور]] [[حضرت]] گردیم و ان‌شاءالله از [[یاران]] [[امام زمان]] {{ع}} قرار گیریم»<ref>[[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، [[مهدویت ۱ (کتاب)|مهدویت]]، ص ۱۰۱-۱۰۹.</ref>.
:::::#[[خراب شدن بصره]]؛
:::::#[[کسوف خورشید در سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان]]؛
:::::#[[فرا گرفتن ظلمت و کفر و معاصی در تمام عالم]]<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۵... و کتاب نشانه‌های شگفت‌آور آخرالزمان.</ref>‏‌
.</small>
{{پایان}}
*'''یادآوری:''' این [[نشانه‌ها]] بدان معنا نیست که ما به [[گناه]] و [[ستم]] کمک کنیم تا نشانه‌های [[ظهور]] تحقق یابد (چنانچه برخی کوته‌فکران می‌پندارند) بلکه ما باید با [[تلاش]] فردی ([[خودسازی]]) و [[تلاش]] [[اجتماعی]] (کوشش در راه [[اصلاح جامعه]] و توسعه‌ [[عدل]] و...) زمینه ساز [[ظهور]] [[حضرت]] گردیم و ان‌شاءالله از [[یاران]] [[امام زمان]] {{ع}} قرار گیریم»<ref>[[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، [[مهدویت ۱ (کتاب)|مهدویت]]، ص ۱۰۱-۱۰۹.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۷۷: خط ۶۶:
| تصویر = 11562.jpg
| تصویر = 11562.jpg
| پاسخ‌دهنده = حبیب‌الله طاهری
| پاسخ‌دهنده = حبیب‌الله طاهری
| پاسخ = [[حجت الاسلام و المسلمین]] دکتر [[حبیب‌الله طاهری]] در کتاب ''«[[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]»'' در این‌باره گفته‌است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[حبیب‌الله طاهری]] در کتاب ''«[[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]»'' در این‌باره گفته‌است:
*«منظور از [[علائم غیر حتمی]]، علائمی است که مشروط به شرایط‌‌‌‌اند، لذا ممکن است شرایط آنها مهیا شود و واقع شوند و ممکن است شراط محقق نشود و واقع نگردند. ضمناً ممکن است بعضی از این [[علائم]] در طول زمان واقع شده و برخی دیگر در آینده واقع گردند، زیرا بسیاری از امور به عنوان [[علائم ظهور]] شمرده شده که سالها پیش واقع شده‌اند، مانند انقراض [[دولت]] [[بنی‌ عباس]]، ولی باید دانست که تنها برخی [[علائم]] "مانند: [[خروج سفیانی]] و [[دجال]] و [[سید حسنی]] و [[ندای آسمانی]]" در ایامی قریب به [[ظهور]] [[حضرت]] رخ می‌دهند و گرنه بسیاری از [[علائم]]، [[علائم]] بعیده هستند که ممکن است بین وقوع آنها و [[ظهور]] [[حضرت]] فاصله‌ای طولانی باشد، منظور [[ائمه]] از بیان این گونه مسائل به عنوان [[علائم]]، این بود که این امور [[قبل از ظهور]] واقع می‌شوند، اما دور یا نزدیک مدنظر نبوده است.  
*«منظور از [[علائم غیر حتمی]]، علائمی است که مشروط به شرایط‌‌‌‌اند، لذا ممکن است شرایط آنها مهیا شود و واقع شوند و ممکن است شراط محقق نشود و واقع نگردند. ضمناً ممکن است بعضی از این [[علائم]] در طول زمان واقع شده و برخی دیگر در آینده واقع گردند، زیرا بسیاری از امور به عنوان [[علائم ظهور]] شمرده شده که سالها پیش واقع شده‌اند، مانند انقراض [[دولت]] [[بنی‌ عباس]]، ولی باید دانست که تنها برخی [[علائم]] "مانند: [[خروج سفیانی]] و [[دجال]] و [[سید حسنی]] و [[ندای آسمانی]]" در ایامی قریب به [[ظهور]] [[حضرت]] رخ می‌دهند و گرنه بسیاری از [[علائم]]، [[علائم]] بعیده هستند که ممکن است بین وقوع آنها و [[ظهور]] [[حضرت]] فاصله‌ای طولانی باشد، منظور [[ائمه]] از بیان این گونه مسائل به عنوان [[علائم]]، این بود که این امور [[قبل از ظهور]] واقع می‌شوند، اما دور یا نزدیک مدنظر نبوده است.  
:::::به هر حال، اموری را که در کتب مربوطه به عنوان [[علائم غیر حتمیه]] نوشته‌اند، عبارتند از:  
:::::به هر حال، اموری را که در کتب مربوطه به عنوان [[علائم غیر حتمیه]] نوشته‌اند، عبارتند از:  
::::#تمامی آنچه در جو [[حاکم]] قبل از [[ظهور]] گفته شد مبنی بر این که [[مردم]] از لحاظ [[عقاید]] و گفتار چگونه خواهند شد، جو [[حاکم]] بر [[جوامع]] چه خواهد بود، [[ظلم و جور]] همه جا را فرا گرفته و [[معصیت خدا]] رائج می‌شود، چون این مسائل در ذیل مطلب دوم بیان شد، از [[نقل]] مکرر آن صرف‌نظر می‌کنیم.  
# تمامی آنچه در جو [[حاکم]] قبل از [[ظهور]] گفته شد مبنی بر این که [[مردم]] از لحاظ [[عقاید]] و گفتار چگونه خواهند شد، جو [[حاکم]] بر [[جوامع]] چه خواهد بود، [[ظلم و جور]] همه جا را فرا گرفته و [[معصیت خدا]] رائج می‌شود، چون این مسائل در ذیل مطلب دوم بیان شد، از [[نقل]] مکرر آن صرف‌نظر می‌کنیم.  
::::#ادعای [[نبوت]] از سوی شصت نفر: در [[روایات]] وارد شده که قبل از [[ظهور]] [[حضرت]] [[ولی عصر]] شصت نفر از کذابین درروی کره [[زمین]] ادعای [[نبوت]] می‌کنند و [[مردم]] را به خود و [[شریعت]] خود می‌خوانند که تاکنون عده‌ای مانند: مسیلمه [[کذاب]]، زنی به نام "سجاج"، [[سید علی محمد باب]] و... [[ادعای نبوت]] کرده‌اند و ممکن است عده‌ای دیگر در اینده چنین ادعایی را داشته باشند.  
# ادعای [[نبوت]] از سوی شصت نفر: در [[روایات]] وارد شده که قبل از [[ظهور]] [[حضرت]] [[ولی عصر]] شصت نفر از کذابین درروی کره [[زمین]] ادعای [[نبوت]] می‌کنند و [[مردم]] را به خود و [[شریعت]] خود می‌خوانند که تاکنون عده‌ای مانند: مسیلمه [[کذاب]]، زنی به نام "سجاج"، [[سید علی محمد باب]] و... [[ادعای نبوت]] کرده‌اند و ممکن است عده‌ای دیگر در اینده چنین ادعایی را داشته باشند.  
::::#ادعای [[امامت]] از سوی [[دوازده نفر]] ازسادات.  
# ادعای [[امامت]] از سوی [[دوازده نفر]] ازسادات.  
::::#[[مسجد]] قرار دادن قبرستان‌ها.  
# [[مسجد]] قرار دادن قبرستان‌ها.  
::::#خرابی شهر [[بغداد]] بعد از آبادی کامل.  
# خرابی شهر [[بغداد]] بعد از آبادی کامل.  
::::#خراب شدن دیوار [[مسجد کوفه]].  
# خراب شدن دیوار [[مسجد کوفه]].  
::::#جریان نهری از شط [[فرات]] از وسط شهر [[کوفه]].  
# جریان نهری از شط [[فرات]] از وسط شهر [[کوفه]].  
::::#آباد شدن شهر [[کوفه]] پس از خراب شدن آن.  
# آباد شدن شهر [[کوفه]] پس از خراب شدن آن.  
::::#جاری شدن نهری از [[فرات]] در شهر [[نجف]].  
# جاری شدن نهری از [[فرات]] در شهر [[نجف]].  
::::#بنا شدن [[قبه]] طلا که شاید منظور قبه‌های طلایی است که بر روی قبرهای [[ائمه]]{{عم}} به وسیله [[سلاطین]] [[شیعه]] بنا شده است.  
# بنا شدن [[قبه]] طلا که شاید منظور قبه‌های طلایی است که بر روی قبرهای [[ائمه]] {{عم}} به وسیله [[سلاطین]] [[شیعه]] بنا شده است.  
::::#ظاهر شدن [[ستاره دنباله‌دار]] در نزدیکی ستاره جدی.  
# ظاهر شدن [[ستاره دنباله‌دار]] در نزدیکی ستاره جدی.  
::::#[[ظهور]] [[قحطی]] شدید، و در بعضی از [[روایات]] [[قحطی]] شدید قبل از [[ظهور]] [[حضرت]] جزء [[علائم حتمیه]] شمرده شده که این خود [[امتحان]] [[سختی]] برای [[مردم]] است. [[امام صادق]]{{ع}} پس از بیان این علامت به [[آیه شریفه]]: {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ}} استشهاد کرده و [[آیه]] را با آن [[امتحان]] تطبیق فرموده است.  
# [[ظهور]] [[قحطی]] شدید، و در بعضی از [[روایات]] [[قحطی]] شدید قبل از [[ظهور]] [[حضرت]] جزء [[علائم حتمیه]] شمرده شده که این خود [[امتحان]] [[سختی]] برای [[مردم]] است. [[امام صادق]] {{ع}} پس از بیان این علامت به [[آیه شریفه]]: {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ}} استشهاد کرده و [[آیه]] را با آن [[امتحان]] تطبیق فرموده است.  
::::#وقوع [[زلزله]] شدید و بروز [[طاعون]]  
# وقوع [[زلزله]] شدید و بروز [[طاعون]]  
::::#تهاجم ملخ.  
# تهاجم ملخ.  
::::#[[خراب شدن بصره]] به دست سیدی معروف به [[صاحب الزنج]].  
# [[خراب شدن بصره]] به دست سیدی معروف به [[صاحب الزنج]].  
::::#[[قتل بیوح]]، یعنی کشتاری وسیع و فراگیر که در اثر [[جنگ‌ها]]، حتی گفته شده که دو سوم [[مردم]] کشته می‌شوند.  
# [[قتل بیوح]]، یعنی کشتاری وسیع و فراگیر که در اثر [[جنگ‌ها]]، حتی گفته شده که دو سوم [[مردم]] کشته می‌شوند.  
::::#تزیین [[قرآن]] و طلاکاری مساجد و تطویل منارات.  
# تزیین [[قرآن]] و طلاکاری مساجد و تطویل منارات.  
::::# [[خروج یمانی]] که از [[یمن]] [[خروج]] می‌کنند و پس از [[خروج]] او [[فتنه]] عظیمی در اطراف [[یمن]] و نواحی آن برپا می‌شود.  
# [[خروج یمانی]] که از [[یمن]] [[خروج]] می‌کنند و پس از [[خروج]] او [[فتنه]] عظیمی در اطراف [[یمن]] و نواحی آن برپا می‌شود.  
::::#[[خروج خراسانی]] که از [[خراسان]] [[خروج]] می‌کند و [[فتنه]] عظیمی در اطراف [[خراسان]] برپا خواهد شد، در بعضی [[روایات]] آمده که [[یمانی]] و [[خراسانی]] و [[سفیانی]] در زمان واحد [[خروج]] می‌کنند و [[یمانی]] [[هدایت]] کننده‌تر از آن دو است و او خلایق را به [[حق]] [[دعوت]] می‌کند. و ده‌ها علامت دیگر گه گفته شد ذکر این نکته لازم است که بسیاری از [[علائم غیر حتمی]] در عالم واقع شده و برخی هم ممکن است در آینده واقع شود.  
# [[خروج خراسانی]] که از [[خراسان]] [[خروج]] می‌کند و [[فتنه]] عظیمی در اطراف [[خراسان]] برپا خواهد شد، در بعضی [[روایات]] آمده که [[یمانی]] و [[خراسانی]] و [[سفیانی]] در زمان واحد [[خروج]] می‌کنند و [[یمانی]] [[هدایت]] کننده‌تر از آن دو است و او خلایق را به [[حق]] [[دعوت]] می‌کند. و ده‌ها علامت دیگر گه گفته شد ذکر این نکته لازم است که بسیاری از [[علائم غیر حتمی]] در عالم واقع شده و برخی هم ممکن است در آینده واقع شود.  
:::::نکته دیگر اینکه معمولاً [[علائم]] و [[نشانه‌های ظهور]]، اغلب در [[روایات]] [[ملاحم و فتن]] آمده است و از [[اخبار غیبی]] هستند که [[فهم]] دقیق آنها و تطبیق صحیح آنها بر مصادیق خارجی، کاری مشکل و در پاره‌ای از آنها برای ما ناممکن است، زیرا گاهی علامتی را در گذشته با مصداقی تطبیق کردند، ولی بعداً نیز همان علامت به وقوع پیوست و باز معلوم نیست که حقیقتاً این مصداق همان علامتی باشد که در [[روایت]] آمده است، لذا پیدا کردن مصداق و [[تطبیق علائم]] ذکرشده در [[روایات]] با آنها کاری بس مشکل است. پس اینکه بعضی از مؤلفان، مانند [[صاحب]] کفایة الموحدین بسیاری از [[علائم غیر حتمیه]] را به حوادثی که واقع شده تطبیق کرده، معلوم نیست که تطبیقی دقیقی باشد و شاید آنچه در [[روایات]] آمده است در آینده واقع شود»<ref>[[حبیب‌الله طاهری|طاهری، حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص۲۷۹-۲۸۱.</ref>.
:::::نکته دیگر اینکه معمولاً [[علائم]] و [[نشانه‌های ظهور]]، اغلب در [[روایات]] [[ملاحم و فتن]] آمده است و از [[اخبار غیبی]] هستند که [[فهم]] دقیق آنها و تطبیق صحیح آنها بر مصادیق خارجی، کاری مشکل و در پاره‌ای از آنها برای ما ناممکن است، زیرا گاهی علامتی را در گذشته با مصداقی تطبیق کردند، ولی بعداً نیز همان علامت به وقوع پیوست و باز معلوم نیست که حقیقتاً این مصداق همان علامتی باشد که در [[روایت]] آمده است، لذا پیدا کردن مصداق و [[تطبیق علائم]] ذکرشده در [[روایات]] با آنها کاری بس مشکل است. پس اینکه بعضی از مؤلفان، مانند [[صاحب]] کفایة الموحدین بسیاری از [[علائم غیر حتمیه]] را به حوادثی که واقع شده تطبیق کرده، معلوم نیست که تطبیقی دقیقی باشد و شاید آنچه در [[روایات]] آمده است در آینده واقع شود»<ref>[[حبیب‌الله طاهری|طاهری، حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص۲۷۹-۲۸۱.</ref>.
}}
}}
خط ۱۰۷: خط ۹۶:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[مهدی علی‌پور]]'''، در مقاله ''«[[ظهور (مقاله)|ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[مهدی علی‌پور]]'''، در مقاله ''«[[ظهور (مقاله)|ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:


«پاره‌ای از [[نشانه‌ها]] در [[سال ظهور]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} یا کمی پیش‌تر از آن به وقوع می‌پیوندند، اما حتمی نیستند؛ یعنی احتمال "[[بداء]]" و تغییر در آن‌ها وجود دارد. بخشی از این علامت‌ها عبارت است از:
«پاره‌ای از [[نشانه‌ها]] در [[سال ظهور]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} یا کمی پیش‌تر از آن به وقوع می‌پیوندند، اما حتمی نیستند؛ یعنی احتمال "[[بداء]]" و تغییر در آن‌ها وجود دارد. بخشی از این علامت‌ها عبارت است از:
::::#'''[[مرگ و میرها]]، [[زلزله‌ها]]، [[جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی]]:''' خشک‌سالی، [[زلزله]] و جنگ‌های خانمان‌سوز داخلی و خارجی، [[مرگ]] و میرهای فراوان به ارمغان می‌آورد و [[جهان]] را به اوج [[بدبختی]] و [[بیداد]] می‌رساند. به [[گواه]] [[روایات]]، دوسوم [[مردم]] نابود می‌شوند و بقیه در [[ستم]] و [[فقر]] و فلاکت، روزگار می‌گذرانند. [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} را می‌فرماید: "برامت من بلایی که سخت‌تر از آن شنیده نشده است، نازل می‌شود و [[زمین]] با همه وسعتش بر آن‌ها تنگ می‌گردد"<ref> عمادالدین طبری، بشارة المصطفی، ص۲۵۰.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} نیز فرمود: "[[ظهور]] تحقق نمی‌یابد جز هنگامی که دوسوم [[مردم]] نابود شوند. [[اصحاب]] پرسیدند: پس چه کسی باقی می‌ماند؟ [[حضرت]] فرمود: آیا نمی‌پسندید از ثلث باقی باشید؟!<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۳و ۲۰۷.</ref>. در این باره از [[امام صادق]]{{ع}}این گونه [[نقل]] شده است: "پیش از آمدن [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} دو [[مرگ]] گسترده خواهد بود؛ [[مرگ سرخ]] و [[مرگ سفید]]، تا از هفت بخش [[انسان‌ها]]، پنج بخش نابود گردد.<ref>[[شیخ صدوق]] ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۶۵۵ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص۲۰۷ .</ref>. درباره این حوادث، [[روایات]] بسیار است.<ref> تفصیل روایات این بحث و موضوع بندی آن در موسوعة حضرت امام مهدی{{ع}} و يوم‌الخلاص (كامل سليمان) وجود دارد.</ref>.
# '''[[مرگ و میرها]]، [[زلزله‌ها]]، [[جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی]]:''' خشک‌سالی، [[زلزله]] و جنگ‌های خانمان‌سوز داخلی و خارجی، [[مرگ]] و میرهای فراوان به ارمغان می‌آورد و [[جهان]] را به اوج [[بدبختی]] و [[بیداد]] می‌رساند. به [[گواه]] [[روایات]]، دوسوم [[مردم]] نابود می‌شوند و بقیه در [[ستم]] و [[فقر]] و فلاکت، روزگار می‌گذرانند. [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} را می‌فرماید: "برامت من بلایی که سخت‌تر از آن شنیده نشده است، نازل می‌شود و [[زمین]] با همه وسعتش بر آن‌ها تنگ می‌گردد"<ref> عمادالدین طبری، بشارة المصطفی، ص۲۵۰.</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} نیز فرمود: "[[ظهور]] تحقق نمی‌یابد جز هنگامی که دوسوم [[مردم]] نابود شوند. [[اصحاب]] پرسیدند: پس چه کسی باقی می‌ماند؟ [[حضرت]] فرمود: آیا نمی‌پسندید از ثلث باقی باشید؟!<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۳و ۲۰۷.</ref>. در این باره از [[امام صادق]] {{ع}}این گونه [[نقل]] شده است: "پیش از آمدن [[امام مهدی|قائم]] {{ع}} دو [[مرگ]] گسترده خواهد بود؛ [[مرگ سرخ]] و [[مرگ سفید]]، تا از هفت بخش [[انسان‌ها]]، پنج بخش نابود گردد.<ref>[[شیخ صدوق]] ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۶۵۵ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص۲۰۷ .</ref>. درباره این حوادث، [[روایات]] بسیار است.<ref> تفصیل روایات این بحث و موضوع بندی آن در موسوعة حضرت امام مهدی {{ع}} و يوم‌الخلاص (كامل سليمان) وجود دارد.</ref>.
::::#'''[[خسوف و کسوف]]:''' [[خورشید]] گرفتگی یا ماه گرفتگی عجیب نیست؛ اما آنچه همه محققان پذیرفته‌اند، تحقق [[کسوف]] در اواخر و [[خسوف]] در اواسط ماه قمری است. تا کنون عکس این حالت شنیده نشده و اگر تحقق یابد، بسیار شگفتی آفرین است. براساس [[روایات]]، نزدیک [[زمان ظهور]]، این حادثه رخ خواهد داد؛ یعنی [[خورشید]] گرفتگی در وسط و ماه گرفتگی در اواخر یا اوایل ماه قمری اتفاق می‌افتد. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: دو نشانه، اندکی [[پیش از ظهور]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} رخ خواهد داد؛ [[خسوف]] در پنجم ماه و [[کسوف]] در پانزدهم. این وضعیت از هبوط [[حضرت آدم]]{{ع}} به [[زمین]] تا آن روز بی‌سابقه است. در آن هنگام، حساب و [[نظام]] ستاره‌شناسان به هم می‌خورد.<ref>[[شیخ صدوق]]، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶۵۵ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص۲۰۷.</ref>. [[امام صادق]]{{ع }} می‌فرماید: "[[خورشید]] در پانزدهم [[رمضان]] می‌گیرد و ماه در آخر آن؛ بر خلاف آنچه تا کنون انس گرفته‌اند.<ref>محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبه، ص ۱۲۴ و لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الأثر في الأمام الثاني عشر {{ع}}،ص۴۴۱.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} نیز فرمودند: به زودی [[خداوند]] این نشانه را خواهد فرستاد: [[خورشید]] از هنگام زوال تا عصر در وسط [[آسمان]] خواهد ماند؛ همه به این نشانه توجه خواهند کرد. آن‌گاه سیمای مردی را در [[خورشید]] می‌بینند و نام و نشانش را خواهند [[شناخت]]. این نشانه پرشکوه در [[عهد]] [[سفیانی]] خواهد بود<ref> بحارالانوار، ص ۲۲۱ و سلیمان قندوزی، ینابیع المودة لذوي القربی، ج ۳، ص ۱۶۴.</ref>. برخی معتقدند، مراد سیمای [[حضرت مسیح]]{{ع }} است که در [[خورشید]] [[آشکار]] می‌شود؛ او از [[آسمان]] فرود می‌آید، با حسب و [[نسب]] شناخته می‌شود و دیگر کسی درباره‌اش [[تردید]] نمی‌کند. هم چنین در [[روایات]] آمده است: "در زمان قریب به [[ظهور]]، كف دستی در [[آسمان]] ظاهر می‌شود.<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۳۳.</ref>
# '''[[خسوف و کسوف]]:''' [[خورشید]] گرفتگی یا ماه گرفتگی عجیب نیست؛ اما آنچه همه محققان پذیرفته‌اند، تحقق [[کسوف]] در اواخر و [[خسوف]] در اواسط ماه قمری است. تا کنون عکس این حالت شنیده نشده و اگر تحقق یابد، بسیار شگفتی آفرین است. براساس [[روایات]]، نزدیک [[زمان ظهور]]، این حادثه رخ خواهد داد؛ یعنی [[خورشید]] گرفتگی در وسط و ماه گرفتگی در اواخر یا اوایل ماه قمری اتفاق می‌افتد. [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: دو نشانه، اندکی [[پیش از ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} رخ خواهد داد؛ [[خسوف]] در پنجم ماه و [[کسوف]] در پانزدهم. این وضعیت از هبوط [[حضرت آدم]] {{ع}} به [[زمین]] تا آن روز بی‌سابقه است. در آن هنگام، حساب و [[نظام]] ستاره‌شناسان به هم می‌خورد.<ref>[[شیخ صدوق]]، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶۵۵ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص۲۰۷.</ref>. [[امام صادق]]{{ع }} می‌فرماید: "[[خورشید]] در پانزدهم [[رمضان]] می‌گیرد و ماه در آخر آن؛ بر خلاف آنچه تا کنون انس گرفته‌اند.<ref>محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبه، ص ۱۲۴ و لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الأثر في الأمام الثاني عشر {{ع}}،ص۴۴۱.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} نیز فرمودند: به زودی [[خداوند]] این نشانه را خواهد فرستاد: [[خورشید]] از هنگام زوال تا عصر در وسط [[آسمان]] خواهد ماند؛ همه به این نشانه توجه خواهند کرد. آن‌گاه سیمای مردی را در [[خورشید]] می‌بینند و نام و نشانش را خواهند [[شناخت]]. این نشانه پرشکوه در [[عهد]] [[سفیانی]] خواهد بود<ref> بحارالانوار، ص ۲۲۱ و سلیمان قندوزی، ینابیع المودة لذوي القربی، ج ۳، ص ۱۶۴.</ref>. برخی معتقدند، مراد سیمای [[حضرت مسیح]]{{ع }} است که در [[خورشید]] آشکار می‌شود؛ او از [[آسمان]] فرود می‌آید، با حسب و [[نسب]] شناخته می‌شود و دیگر کسی درباره‌اش [[تردید]] نمی‌کند. هم چنین در [[روایات]] آمده است: "در زمان قریب به [[ظهور]]، كف دستی در [[آسمان]] ظاهر می‌شود.<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۳۳.</ref>
::::#'''[[بارش بسیار باران]]:''' در [[زمان ظهور]]، [[بارانی بی‌سابقه]] فرو می‌بارد. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: آن‌گاه که هنگامه [[قیام]] فرا رسد، [[بارانی بی‌همانند]] بر [[مردم]] می‌بارد؛ [[بارانی که نظیر آن دیده نشده]] است.<ref> علی حائری یزدی، الزام الناصب، ج ۲، ص ۱۵۹ و شیخ علی کورائی، معجم احادیث الامام المهدی {{ع}}، ج ۴،ص ۷۹ .</ref> [[شیخ مفید]] در توضیح این پدیده می‌گوید: آن‌گاه سلسله [[نشانه‌های ظهور]]، با ۲۴ روز [[باران پیاپی]] و [[باران فراوان|فراوان]] پایان می‌پذیرد. [[خداوند]] به وسیله آن، [[زمین]] را پس از مردنش زنده می‌سازد و برکاتش را [[آشکار]] می‌سازد.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸ .</ref>
# '''[[بارش بسیار باران]]:''' در [[زمان ظهور]]، [[بارانی بی‌سابقه]] فرو می‌بارد. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: آن‌گاه که هنگامه [[قیام]] فرا رسد، [[بارانی بی‌همانند]] بر [[مردم]] می‌بارد؛ [[بارانی که نظیر آن دیده نشده]] است.<ref> علی حائری یزدی، الزام الناصب، ج ۲، ص ۱۵۹ و شیخ علی کورائی، معجم احادیث الامام المهدی {{ع}}، ج ۴،ص ۷۹ .</ref> [[شیخ مفید]] در توضیح این پدیده می‌گوید: آن‌گاه سلسله [[نشانه‌های ظهور]]، با ۲۴ روز [[باران پیاپی]] و [[باران فراوان|فراوان]] پایان می‌پذیرد. [[خداوند]] به وسیله آن، [[زمین]] را پس از مردنش زنده می‌سازد و برکاتش را آشکار می‌سازد.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸ .</ref>
::::#'''[[سید هاشمی]]:''' برخی از محققان، [[سید هاشمی]] را همان "[[نفس زکیه]]" پنداشته‌اند<ref> ر.ک: سیدمحمدکاظم قزوینی، حضرت [[امام مهدی]]{{ع}} از ولادت تا ظهور، ص۵۰۰.</ref> در حالی که پیش‌تر بیان کردیم، "[[نفس زکیه]]" در [[مسجدالحرام]] و بین [[رکن و مقام]] به [[شهادت]] می‌رسد. البته بعضی از [[روایت‌ها]] "[[سید حسنی]]" و "[[سید خراسانی]]" را نیز [[نفس زکیه]] خوانده‌اند. این [[سید]] که [[حسنی تبار]] است، اندکی پیش از [[قتل]] [[نفس زکیه]] در [[مکه]]، هم‌زمان با یورش [[سپاه سفیانی]] به [[عراق]] و نیز رسیدن [[سپاه خراسانی]] از طریق قصر شیرین و خانقین بدان سامان، به [[شهادت]] می‌رسد. [[سید هاشمی]] مورد تأیید و [[ستایش]] [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} است. [[سید حسنی]] با [[سید خراسانی]] تفاوت دارد؛ براساس پاره‌ای [[روایات]]، [[سید خراسانی]] "[[سید حسینی|حسینی]]" است و یک ماه بعد از کشته شدن "[[سید حسنی]]"، [[تسلیم]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} شده و با او [[بیعت]] می‌کند. [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرماید: گویا دو [[سید حسنی]] و [[سید حسینی|حسینی]] را با خود می‌بینم که هر دو ، آن [[پرچم هدایت]] را به اهتزاز در می‌آورند. [[سید حسینی]] آن را به [[امام]]{{ع}} [[تسلیم]] و با او [[بیعت]] می‌کند.<ref> کامل سليمان، يوم الخلاص، ص ۱۰۲۶ .</ref> [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} نیز فرموده است: مردی [[هاشمی]] با هفتادتن از [[بندگان]] [[شایسته]] [[خدا]] در [[پشت کوفه]] کشته می‌شود و [[نفس زکیه]] میان [[رکن و مقام]] به [[قتل]] می‌رسد.<ref> بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۰ و ۲۷۳ و علی محمد علی دخیل، الامام المهدی{{ع}}،ص۲۳۳.</ref>
# '''[[سید هاشمی]]:''' برخی از محققان، [[سید هاشمی]] را همان "[[نفس زکیه]]" پنداشته‌اند<ref> ر.ک: سیدمحمدکاظم قزوینی، حضرت [[امام مهدی]] {{ع}} از ولادت تا ظهور، ص۵۰۰.</ref> در حالی که پیش‌تر بیان کردیم، "[[نفس زکیه]]" در [[مسجدالحرام]] و بین [[رکن و مقام]] به [[شهادت]] می‌رسد. البته بعضی از [[روایت‌ها]] "[[سید حسنی]]" و "[[سید خراسانی]]" را نیز [[نفس زکیه]] خوانده‌اند. این [[سید]] که [[حسنی تبار]] است، اندکی پیش از [[قتل]] [[نفس زکیه]] در [[مکه]]، هم‌زمان با یورش [[سپاه سفیانی]] به [[عراق]] و نیز رسیدن [[سپاه خراسانی]] از طریق قصر شیرین و خانقین بدان سامان، به [[شهادت]] می‌رسد. [[سید هاشمی]] مورد تأیید و [[ستایش]] [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} است. [[سید حسنی]] با [[سید خراسانی]] تفاوت دارد؛ براساس پاره‌ای [[روایات]]، [[سید خراسانی]] "[[سید حسینی|حسینی]]" است و یک ماه بعد از کشته شدن "[[سید حسنی]]"، [[تسلیم]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} شده و با او [[بیعت]] می‌کند. [[پیامبر]] {{صل}} می‌فرماید: گویا دو [[سید حسنی]] و [[سید حسینی|حسینی]] را با خود می‌بینم که هر دو ، آن [[پرچم هدایت]] را به اهتزاز در می‌آورند. [[سید حسینی]] آن را به [[امام]] {{ع}} [[تسلیم]] و با او [[بیعت]] می‌کند.<ref> کامل سليمان، يوم الخلاص، ص ۱۰۲۶ .</ref> [[امام علی|حضرت علی]] {{ع}} نیز فرموده است: مردی [[هاشمی]] با هفتادتن از [[بندگان]] [[شایسته]] [[خدا]] در [[پشت کوفه]] کشته می‌شود و [[نفس زکیه]] میان [[رکن و مقام]] به [[قتل]] می‌رسد.<ref> بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۰ و ۲۷۳ و علی محمد علی دخیل، الامام المهدی {{ع}}،ص۲۳۳.</ref>
::::#'''[[خروج سید خراسانی]]:''' [[سید خراسانی]]، [[شیعه]] و پیرو [[خاندان رسالت]] است. او در [[عقیده]] خویش [[استوار]] می‌نماید و از نفوذ گسترده و [[محبوبیت]] مردمی بهره می‌برد. نهضتش را از [[ایران]] آغاز کرده، به [[عراق]] می‌رسد و به [[یاری]] [[ایرانیان]] [[سپاه]] [[سفیانی]] را [[شکست]] می‌دهد.  [[پیامبر خاتم|پیامبراکرم]]{{صل }} فرمود: به زودی عجم‌ها برای بازگشت شما به [[دین]] با شما خواهند جنگید؛ چنان‌که برای پذیرش نخستین [[اسلام]] با آن‌ها جنگیدید. [[خداوند]] دست‌های شما را از آن‌ها پر می‌کند و آنها شیران ژیانی می‌شوند که هرگز از برابر شما نمی‌گریزند و گردن‌های شما را می‌زنند و [[ثروت]] های شما را تحت سیطره خود در می‌آورند.<ref> کامل سليمان، يوم الخلاص، ص۱۰۳۷.</ref>. بر اساس [[روایات]]، [[پرچم]] دار این [[سپاه]] "[[شعیب بن صالح]]" است. او از [[ایران]] به سوی [[عراق]] و [[سوریه]] و سپس [[بیت المقدس]] پیش می‌تازد، با [[سپاه]] [[یمنی]] [[پیمان]] می‌بندد، در نهایت با [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} [[بیعت]] می‌کند و خود و سپاهیانش را در [[اختیار]] آن [[حضرت]] قرار می‌دهد. [[پیامبر]]{{صل }} فرمود: پرچم‌های سیاهی که از [[خراسان]] در می‌آید، در [[کوفه]] فرود می‌آید. هنگامی که [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[ظهور]] می‌کند، این [[پرچم‌ها]] برای [[بیعت]] حضور آن [[حضرت]] گسیل می‌شود.<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۲۷۴ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۷.</ref>»<ref>[[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص ۲۶۲-۲۶۶.</ref>.
# '''[[خروج سید خراسانی]]:''' [[سید خراسانی]]، [[شیعه]] و پیرو [[خاندان رسالت]] است. او در [[عقیده]] خویش [[استوار]] می‌نماید و از نفوذ گسترده و [[محبوبیت]] مردمی بهره می‌برد. نهضتش را از [[ایران]] آغاز کرده، به [[عراق]] می‌رسد و به [[یاری]] [[ایرانیان]] [[سپاه]] [[سفیانی]] را [[شکست]] می‌دهد.  [[پیامبر خاتم|پیامبراکرم]]{{صل }} فرمود: به زودی عجم‌ها برای بازگشت شما به [[دین]] با شما خواهند جنگید؛ چنان‌که برای پذیرش نخستین [[اسلام]] با آن‌ها جنگیدید. [[خداوند]] دست‌های شما را از آن‌ها پر می‌کند و آنها شیران ژیانی می‌شوند که هرگز از برابر شما نمی‌گریزند و گردن‌های شما را می‌زنند و [[ثروت]] های شما را تحت سیطره خود در می‌آورند.<ref> کامل سليمان، يوم الخلاص، ص۱۰۳۷.</ref>. بر اساس [[روایات]]، [[پرچم]] دار این [[سپاه]] "[[شعیب بن صالح]]" است. او از [[ایران]] به سوی [[عراق]] و [[سوریه]] و سپس [[بیت المقدس]] پیش می‌تازد، با [[سپاه]] [[یمنی]] [[پیمان]] می‌بندد، در نهایت با [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} [[بیعت]] می‌کند و خود و سپاهیانش را در [[اختیار]] آن [[حضرت]] قرار می‌دهد. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: پرچم‌های سیاهی که از [[خراسان]] در می‌آید، در [[کوفه]] فرود می‌آید. هنگامی که [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] می‌کند، این [[پرچم‌ها]] برای [[بیعت]] حضور آن [[حضرت]] گسیل می‌شود.<ref>[[شیخ طوسی]]، الغیبه، ص ۲۷۴ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۷.</ref>»<ref>[[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص ۲۶۲-۲۶۶.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۱۱۹: خط ۱۰۸:
| پاسخ‌دهنده = سید مجتبی السادة
| پاسخ‌دهنده = سید مجتبی السادة
| پاسخ = آقای '''[[سید مجتبی السادة]]'''، در کتاب ''«[[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = آقای '''[[سید مجتبی السادة]]'''، در کتاب ''«[[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]»'' در این‌باره گفته است:
::::#« '''نمایان شدن بدنی کاملا واضح در قرص [[خورشید]] و دستی که از [[آسمان]] اشاره می‌کند:'''
#«'''نمایان شدن بدنی کاملا واضح در قرص [[خورشید]] و دستی که از [[آسمان]] اشاره می‌کند:'''
::::##'''خارج شدن سروسینه مردی در قرص [[خورشید]]:''' [[امام باقر‌]] {{ع}} ذیل این [[آیه]] که: {{متن قرآن|إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ}}<ref>اگر بخواهیم آیه‌ای را از آسمان بر آنها نازل می‌کنیم که گردن‌های خود را خاضعانه در مقابل آن فرود آورند؛ سوره الشعراء، آیه ۴.</ref>. فرمودند: [[خداوند]] با آنها چنین خواهد کرد؛ [[راوی]] می‌گوید: پرسیدم آنها چه کسانی هستند؟ فرمودند: [[بنی امیه]] و [[پیروان]] آنها منظور [[سفیانی]] و یارانش است‌<ref>الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۳؛ اعلام الوری، ص ۴۲۸؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۱؛ المهدی الموعود {{ع}}، ص ۵۳؛ یوم الخلاص، ص ۵۱۷؛ السفیانی، ص ۱۲۱.</ref>. [[راوی]] می‌گوید باز پرسیدم: آن [[آیه]] چیست؟ [[حضرت]] جواب دادند: "ثابت ماندن [[خورشید]] از ظهر تا وقت عصر و خارج شدن سینه و صورت مردی در قرص [[خورشید]] که با حسب و نسبش برای مردم‌ شناخته شده است. اینها در زمان [[سفیانی]] است و پس از آن او و پیروانش هلاک می‌شوند"<ref>{{عربی|" رُكُودُ الشَّمْسِ‏ مَا بَيْنَ‏ زَوَالِ‏ الشَّمْسِ‏ إِلَى‏ وَقْتِ‏ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرِ رَجُلٍ وَ وَجْهِهِ فِي عَيْنِ الشَّمْسِ يُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ ذَلِكَ فِي زَمَانِ السُّفْيَانِيِّ وَ عِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ "}}الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۳؛ بشارة الاسلام، ص ۱۲۰.</ref>. این [[حدیث]] به خوبی [[تبیین]] می‌کند که این علامت پس از [[خروج سفیانی]] است و [[سفیانی]] هم همان‌گونه که بیان شد در [[ماه رجب]] [[خروج]] می‌کند. علاوه بر این، [[امام صادق]]‌ {{ع}} طی [[حدیث]] دیگری تصریح می‌کنند که این نشانه در [[ماه رجب]] واقع می‌شود و فرمودند: "سالی که در آن [[صیحه]] و فریاد آسمانی واقع می‌شود، قبل از آن آیه‌ای در [[ماه رجب]] نمایان خواهد شد"<ref>{{عربی|" الْعَامُ‏ الَّذِي‏ فِيهِ‏ الصَّيْحَةُ قَبْلَهُ‏ الْآيَةُ فِي‏ رَجَبٍ‏ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ وَجْهٌ يَطْلُعُ فِي الْقَمَرِ وَ يَدٌ بَارِزَةٌ"}}؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۷۲؛ بشارة الاسلام، ص ۱۲۰.</ref>. [[راوی]] می‌گوید: پرسیدم آن [[آیه]] چیست؟ فرمودند: چهره‌ای که در ماه (و به قولی [[خورشید]]) و دستی نمایان، دیده می‌شود. این [[بدن]] کامل و نمایان (سینه و صورت) از آن همان کسی است که نداهای سه‌گانه [[ماه رجب]] را- همانگونه که خواهیم دید- سر خواهد داد. از [[امام رضا]] {{ع}} [[نقل]] کرده‌اند که ضمن [[حدیثی]] طولانی می‌فرمایند: "...و صدای سومی که [با آن‌] بدنی واضح و نمایان در قرص [[شمس]] دیده می‌شود..." <ref>{{عربی|" وَ الصَّوْتُ‏ الثَّالِثُ‏ يَرَوْنَ‏ بَدَناً بَارِزاً نَحْوَ عَيْنِ‏ الشَّمْسِ‏ هَذَا "}}؛ یوم الخلاص، ص ۵۱۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۳ با الفاظی دیگر.</ref>. برخی از [[علما]] معتقدند که این پیکر همان [[بدن]] [[مطهر]] [[امام علی|امیر المؤمنین‌]]{{ع}} است که [[مردم]] ایشان را می‌شناسند. [[شیخ]] [[محمد نجفی]] در کتاب بیان الائمه‌ {{عم}} (ج ۳ ص ۴۸) چنین نظری را بیان می‌کنند. و بعضی دیگر می‌گویند [[حضرت مسیح]]{{ع}} است که این نظر را [[حجة الاسلام]] [[علی کورانی]] در کتاب الممهدون لل[[مهدی]]‌ {{ع}} (ص ۳۷) بیان کرده‌اند که این نظر قابل قبول‌تر به نظر می‌رسد.
## '''خارج شدن سروسینه مردی در قرص [[خورشید]]:''' [[امام باقر‌]] {{ع}} ذیل این [[آیه]] که: {{متن قرآن|إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ}}<ref>اگر بخواهیم آیه‌ای را از آسمان بر آنها نازل می‌کنیم که گردن‌های خود را خاضعانه در مقابل آن فرود آورند؛ سوره الشعراء، آیه ۴.</ref>. فرمودند: [[خداوند]] با آنها چنین خواهد کرد؛ [[راوی]] می‌گوید: پرسیدم آنها چه کسانی هستند؟ فرمودند: [[بنی امیه]] و [[پیروان]] آنها منظور [[سفیانی]] و یارانش است‌<ref>الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۳؛ اعلام الوری، ص ۴۲۸؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۱؛ المهدی الموعود {{ع}}، ص ۵۳؛ یوم الخلاص، ص ۵۱۷؛ السفیانی، ص ۱۲۱.</ref>. [[راوی]] می‌گوید باز پرسیدم: آن [[آیه]] چیست؟ [[حضرت]] جواب دادند: "ثابت ماندن [[خورشید]] از ظهر تا وقت عصر و خارج شدن سینه و صورت مردی در قرص [[خورشید]] که با حسب و نسبش برای مردم‌ شناخته شده است. اینها در زمان [[سفیانی]] است و پس از آن او و پیروانش هلاک می‌شوند"<ref>{{عربی|" رُكُودُ الشَّمْسِ‏ مَا بَيْنَ‏ زَوَالِ‏ الشَّمْسِ‏ إِلَى‏ وَقْتِ‏ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرِ رَجُلٍ وَ وَجْهِهِ فِي عَيْنِ الشَّمْسِ يُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ ذَلِكَ فِي زَمَانِ السُّفْيَانِيِّ وَ عِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ "}}الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۳؛ بشارة الاسلام، ص ۱۲۰.</ref>. این [[حدیث]] به خوبی [[تبیین]] می‌کند که این علامت پس از [[خروج سفیانی]] است و [[سفیانی]] هم همان‌گونه که بیان شد در [[ماه رجب]] [[خروج]] می‌کند. علاوه بر این، [[امام صادق]]‌ {{ع}} طی [[حدیث]] دیگری تصریح می‌کنند که این نشانه در [[ماه رجب]] واقع می‌شود و فرمودند: "سالی که در آن [[صیحه]] و فریاد آسمانی واقع می‌شود، قبل از آن آیه‌ای در [[ماه رجب]] نمایان خواهد شد"<ref>{{عربی|" الْعَامُ‏ الَّذِي‏ فِيهِ‏ الصَّيْحَةُ قَبْلَهُ‏ الْآيَةُ فِي‏ رَجَبٍ‏ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ وَجْهٌ يَطْلُعُ فِي الْقَمَرِ وَ يَدٌ بَارِزَةٌ"}}؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۷۲؛ بشارة الاسلام، ص ۱۲۰.</ref>. [[راوی]] می‌گوید: پرسیدم آن [[آیه]] چیست؟ فرمودند: چهره‌ای که در ماه (و به قولی [[خورشید]]) و دستی نمایان، دیده می‌شود. این [[بدن]] کامل و نمایان (سینه و صورت) از آن همان کسی است که نداهای سه‌گانه [[ماه رجب]] را- همانگونه که خواهیم دید- سر خواهد داد. از [[امام رضا]] {{ع}} [[نقل]] کرده‌اند که ضمن [[حدیثی]] طولانی می‌فرمایند: "...و صدای سومی که [با آن‌] بدنی واضح و نمایان در قرص [[شمس]] دیده می‌شود..." <ref>{{عربی|" وَ الصَّوْتُ‏ الثَّالِثُ‏ يَرَوْنَ‏ بَدَناً بَارِزاً نَحْوَ عَيْنِ‏ الشَّمْسِ‏ هَذَا "}}؛ یوم الخلاص، ص ۵۱۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۳ با الفاظی دیگر.</ref>. برخی از [[علما]] معتقدند که این پیکر همان [[بدن]] [[مطهر]] [[امام علی|امیر المؤمنین‌]]{{ع}} است که [[مردم]] ایشان را می‌شناسند. [[شیخ]] [[محمد نجفی]] در کتاب بیان الائمه‌ {{عم}} (ج ۳ ص ۴۸) چنین نظری را بیان می‌کنند. و بعضی دیگر می‌گویند [[حضرت مسیح]] {{ع}} است که این نظر را [[حجة الاسلام]] [[علی کورانی]] در کتاب الممهدون لل[[مهدی]]‌ {{ع}} (ص ۳۷) بیان کرده‌اند که این نظر قابل قبول‌تر به نظر می‌رسد.
::::##'''دستی که در [[آسمان]] ظاهر می‌شود و اشاره می‌کند: این [[حق]] است‌ این [[حق]] است‌:''' بعضی از [[روایات]] این نشانه را از [[علایم حتمی]] شمرده‌اند: [[امام صادق]]‌ {{ع}} در [[حدیثی]] بلند و طولانی فرمودند: "و دستی که از [[آسمان]] طلوع کرده و نمایان می‌شود از [[علایم حتمی]] است"<ref>{{عربی|" وَ كَفٌّ يَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ "}}؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۲۰؛ الغیبة شیخ طوسی، ص ۲۶۸۰؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۹؛ بشارة الاسلام، ص ۱۶.</ref>. آن [[حضرت]] در [[تبیین]] علامت‌های روز [[موعود]] هم این‌چنین می‌فرمایند: "نشانه آن‌روز دستی است از [[آسمان]] بر [[حکومت]] و [[امیر]] آن زمان دلالت کرده که [[مردم]] به آن خواهند نگریست" <ref>{{عربی|" أمارة ذلک الیوم، إن کفا من السماء مدلاة ینظر إلیها الناس‌ "}}؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ یوم الخلاص، ص ۵۴۱.</ref>. چقدر [[امامان]] بزرگوار‌ {{عم}} بلند مرتبه‌اند که صدها سال قبل ما را از این جریانات باخبر کردند. [[بدن]] و دست معجزه‌ای [[الهی]] است و درحالی‌که [[انسان]] در عصر کنونی ثابت کرد می‌تواند صحبتهایش را با اختراعات و اکتشافات و [[علم]] خویش از سطح ماه به [[زمین]] منتقل کند و از آنها بیشتر قدرت‌نمایی کند. از خداوندی که مسلما از مخلوقاتش داناتر و تواناتر است، این مطلب، خیلی عجیب و غیر قابل تصور، نخواهد بود.
## '''دستی که در [[آسمان]] ظاهر می‌شود و اشاره می‌کند: این [[حق]] است‌ این [[حق]] است‌:''' بعضی از [[روایات]] این نشانه را از [[علایم حتمی]] شمرده‌اند: [[امام صادق]]‌ {{ع}} در [[حدیثی]] بلند و طولانی فرمودند: "و دستی که از [[آسمان]] طلوع کرده و نمایان می‌شود از [[علایم حتمی]] است"<ref>{{عربی|" وَ كَفٌّ يَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ "}}؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۲۰؛ الغیبة شیخ طوسی، ص ۲۶۸۰؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۹؛ بشارة الاسلام، ص ۱۶.</ref>. آن [[حضرت]] در [[تبیین]] علامت‌های روز [[موعود]] هم این‌چنین می‌فرمایند: "نشانه آن‌روز دستی است از [[آسمان]] بر [[حکومت]] و [[امیر]] آن زمان دلالت کرده که [[مردم]] به آن خواهند نگریست" <ref>{{عربی|" أمارة ذلک الیوم، إن کفا من السماء مدلاة ینظر إلیها الناس‌ "}}؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ یوم الخلاص، ص ۵۴۱.</ref>. چقدر [[امامان]] بزرگوار‌ {{عم}} بلند مرتبه‌اند که صدها سال قبل ما را از این جریانات باخبر کردند. [[بدن]] و دست معجزه‌ای [[الهی]] است و درحالی‌که [[انسان]] در عصر کنونی ثابت کرد می‌تواند صحبتهایش را با اختراعات و اکتشافات و [[علم]] خویش از سطح ماه به [[زمین]] منتقل کند و از آنها بیشتر قدرت‌نمایی کند. از خداوندی که مسلما از مخلوقاتش داناتر و تواناتر است، این مطلب، خیلی عجیب و غیر قابل تصور، نخواهد بود.
::::#'''نداهای سه‌گانه‌:''' سه [[ندای آسمانی]] را همه در [[ماه رجب]] می‌شنوند:
# '''نداهای سه‌گانه‌:''' سه [[ندای آسمانی]] را همه در [[ماه رجب]] می‌شنوند:
::::##{{عربی|" أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ‏ عَلَى‏ الْقَوْمِ‏ الظَّالِمِينَ‏ "}}<ref>بدانید لعنت خدا شامل حال جمعیت ظالم و ستمکار می‌شود.</ref>
##{{عربی|" أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ‏ عَلَى‏ الْقَوْمِ‏ الظَّالِمِينَ‏ "}}<ref>بدانید لعنت خدا شامل حال جمعیت ظالم و ستمکار می‌شود.</ref>
::::## {{عربی|" يَا مَعَاشِرَ الْمُؤْمِنِين‏‏ "}} {{متن قرآن|أَزِفَتِ الآزِفَةُ}}<ref>سوره نجم، آیه ۵۸.</ref>؛<ref>ای گروه مؤمنان قیامت (ظهور) نزدیک شده است‌آزفة امری است که به نزدیکی وصف می‌شده و یا واقعا نزدیک شدنی بوده است (ر.ک: علامه مجلسی، سه رساله درباره حجة ابن العسکری {{ع}}، ص ۱۵۸.) که این لفظ در قرآن به معنای قیامت به کار رفته و در اینجا منظور ظهور حضرت مهدی {{ع}}، می‌باشد. (م.)</ref>.
## {{عربی|" يَا مَعَاشِرَ الْمُؤْمِنِين‏‏ "}} {{متن قرآن|أَزِفَتِ الآزِفَةُ}}<ref>سوره نجم، آیه ۵۸.</ref>؛<ref>ای گروه مؤمنان قیامت (ظهور) نزدیک شده است‌آزفة امری است که به نزدیکی وصف می‌شده و یا واقعا نزدیک شدنی بوده است (ر.ک: علامه مجلسی، سه رساله درباره حجة ابن العسکری {{ع}}، ص ۱۵۸.) که این لفظ در قرآن به معنای قیامت به کار رفته و در اینجا منظور ظهور حضرت مهدی {{ع}}، می‌باشد. (م.)</ref>.
::::## [[بدن]] [[آشکار]] و نمایانی ندا می‌دهد: {{عربی|" الا ان الله بعث مهدی آل‌ محمد {{صل}} للقضاء [[علی]] الظالمین‏‏ "}}<ref>بدانید که خداوند مهدی آل محمد {{صل}} را برای نابود کردن ستمکاران برانگیخت و فرستاد.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} طی [[حدیثی]] طولانی فرمودند: "ندایی می‌آید که هردور و نزدیکی آن را می‌شنود؛ برای [[مؤمنان]] [[رحمت]] و برای [[کافران]] [[عذاب]] است"<ref>{{عربی|" قَدْ نُودُوا نِدَاءً يَسْمَعُهُ‏ مَنْ‏ بِالْبُعْدِ كَمَا يَسْمَعُهُ‏ مَنْ‏ بِالْقُرْبِ‏ يَكُونُ رَحْمَةً عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ عَذَاباً عَلَى الْكَافِرِينَ فَقُلْتُ بِأَبِي وَ أُمِّي أَنْتَ وَ مَا ذَلِكَ النِّدَاءُ قَالَ ثَلَاثَةُ أَصْوَاتٍ فِي رَجَبٍ أَوَّلُهَا  {{متن قرآن|أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ}} ‏ وَ الثَّانِي‏  {{متن قرآن|أَزِفَتِ الْآزِفَةُ}}  يَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الثَّالِثُ يَرَوْنَ يَداً بَارِزاً مَعَ قَرْنِ الشَّمْسِ يُنَادِي أَلَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً عَلَى هَلَاكِ الظَّالِمِينَ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَأْتِي الْمُؤْمِنِينَ الْفَرَجُ وَ يَشْفِي اللَّهُ صُدُورَهُمْ-  {{متن قرآن|وَ يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ}} ‏‏ "}}</ref>. [[حسن بن محبوب]] که [[راوی]] است، می‌گوید: به [[حضرت]] عرض کردم: [[پدر]] و مادرم به فدایتان؛ آن ندا چیست؟ فرمودند: سه ندا در [[رجب]] خواهد بود. اولین آنها چنین است: بدانید که [[لعنت خدا]] شامل [[ستمکاران]] می‌شود و دومین آنها:‌ای گروه [[مؤمنین]] [[قیامت]] ([[ظهور]]) نزدیک شده است و سومین بدنی آشکارا در قرص [[خورشید]]، مشاهده می‌شود که ندا درمی‌دهد: [[خداوند]] فلان بن فلان را برای هلاک و نابودی [[ستمکاران]] برانگیخته است و در این زمان [[فرج]] و گشایش‌ [[مؤمنین]] خواهد آمد و [[خداوند]] سینه‌هایشان را شفا داده و [[سختی]] و [[غم]] و غصه را از قلبهایشان می‌زداید". قریب به این مضمون هم از [[امام باقر‌]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرموده‌اند: "[[خداوند]] تبارک و تعالی با پدید آوردن این [[آیات]]، انکارکنندگان را مبهوت و متحیر خواهد کرد"<ref>{{عربی|" و سیبهت الله المنکرین حین حدوث هذه الآیات "}}</ref> و [[امام صادق]]‌ {{ع}} چنین می‌فرمایند که: "سالی که در آن [[صیحه آسمانی]] واقع می‌شود پیش از آن آیه‌ای در [[رجب]] خواهد بود. از ایشان پرسیدند: آن [[آیه]] چیست؟ فرمودند: چهره‌ای که در ماه نمایان می‌شود و دستی که آشکارا اشاره می‌کند و ندایی که از [[آسمان]] هرکس آن را به زبان خویش می‌شنود"<ref>{{عربی|" الْعَامُ‏ الَّذِي‏ فِيهِ‏ الصَّيْحَةُ قَبْلَهُ الْآيَةُ فِي رَجَبٍ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ وَجْهٌ يَطْلُعُ فِي الْقَمَرِ وَ يَدٌ بَارِزَةٌ وَ نِدَاءٌ مِنَ السَّمَاءِ حَتَّى يَسْمَعَهُ‏ أَهْلُ‏ الْأَرْضِ‏ كُلُ‏ أَهْلِ‏ لُغَةٍ بِلُغَتِهِمْ‏ "}}؛الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ یوم الخلاص، ص ۵۴۱.</ref>. با توجه به آنچه گفته شد می‌توانیم میان [[ندا]] و [[صیحه]] تفاوت قایل شویم، چراکه [[صیحه]] در [[ماه رمضان]] واقع می‌شود و به شکل ندای [[جبرئیل‌]]{{ع}} است؛ در حالی‌ که نداهای سه‌گانه در [[ماه رجب]] پدید می‌آیند و ندای چهارم در ماه [[محرم]] و روز [[ظهور]] [[حضرت]] خواهد بود و به خلاف نداهای چهارگانه در ماه‌های [[رجب]] و [[محرم]]، [[صیحه]] [[ماه رمضان]] در زمره علایم محتوم به شمار آمده است.
## [[بدن]] آشکار و نمایانی ندا می‌دهد: {{عربی|" الا ان الله بعث مهدی آل‌ محمد {{صل}} للقضاء [[علی]] الظالمین‏‏ "}}<ref>بدانید که خداوند مهدی آل محمد {{صل}} را برای نابود کردن ستمکاران برانگیخت و فرستاد.</ref>. [[امام رضا]] {{ع}} طی [[حدیثی]] طولانی فرمودند: "ندایی می‌آید که هردور و نزدیکی آن را می‌شنود؛ برای [[مؤمنان]] [[رحمت]] و برای [[کافران]] [[عذاب]] است"<ref>{{عربی|" قَدْ نُودُوا نِدَاءً يَسْمَعُهُ‏ مَنْ‏ بِالْبُعْدِ كَمَا يَسْمَعُهُ‏ مَنْ‏ بِالْقُرْبِ‏ يَكُونُ رَحْمَةً عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ عَذَاباً عَلَى الْكَافِرِينَ فَقُلْتُ بِأَبِي وَ أُمِّي أَنْتَ وَ مَا ذَلِكَ النِّدَاءُ قَالَ ثَلَاثَةُ أَصْوَاتٍ فِي رَجَبٍ أَوَّلُهَا  {{متن قرآن|أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ}} ‏ وَ الثَّانِي‏  {{متن قرآن|أَزِفَتِ الْآزِفَةُ}}  يَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الثَّالِثُ يَرَوْنَ يَداً بَارِزاً مَعَ قَرْنِ الشَّمْسِ يُنَادِي أَلَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً عَلَى هَلَاكِ الظَّالِمِينَ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَأْتِي الْمُؤْمِنِينَ الْفَرَجُ وَ يَشْفِي اللَّهُ صُدُورَهُمْ-  {{متن قرآن|وَ يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ}} ‏‏ "}}</ref>. [[حسن بن محبوب]] که [[راوی]] است، می‌گوید: به [[حضرت]] عرض کردم: [[پدر]] و مادرم به فدایتان؛ آن ندا چیست؟ فرمودند: سه ندا در [[رجب]] خواهد بود. اولین آنها چنین است: بدانید که [[لعنت خدا]] شامل [[ستمکاران]] می‌شود و دومین آنها:‌ای گروه [[مؤمنین]] [[قیامت]] ([[ظهور]]) نزدیک شده است و سومین بدنی آشکارا در قرص [[خورشید]]، مشاهده می‌شود که ندا درمی‌دهد: [[خداوند]] فلان بن فلان را برای هلاک و نابودی [[ستمکاران]] برانگیخته است و در این زمان [[فرج]] و گشایش‌ [[مؤمنین]] خواهد آمد و [[خداوند]] سینه‌هایشان را شفا داده و [[سختی]] و [[غم]] و غصه را از قلبهایشان می‌زداید". قریب به این مضمون هم از [[امام باقر‌]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرموده‌اند: "[[خداوند]] تبارک و تعالی با پدید آوردن این [[آیات]]، انکارکنندگان را مبهوت و متحیر خواهد کرد"<ref>{{عربی|" و سیبهت الله المنکرین حین حدوث هذه الآیات "}}</ref> و [[امام صادق]]‌ {{ع}} چنین می‌فرمایند که: "سالی که در آن [[صیحه آسمانی]] واقع می‌شود پیش از آن آیه‌ای در [[رجب]] خواهد بود. از ایشان پرسیدند: آن [[آیه]] چیست؟ فرمودند: چهره‌ای که در ماه نمایان می‌شود و دستی که آشکارا اشاره می‌کند و ندایی که از [[آسمان]] هرکس آن را به زبان خویش می‌شنود"<ref>{{عربی|" الْعَامُ‏ الَّذِي‏ فِيهِ‏ الصَّيْحَةُ قَبْلَهُ الْآيَةُ فِي رَجَبٍ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ وَجْهٌ يَطْلُعُ فِي الْقَمَرِ وَ يَدٌ بَارِزَةٌ وَ نِدَاءٌ مِنَ السَّمَاءِ حَتَّى يَسْمَعَهُ‏ أَهْلُ‏ الْأَرْضِ‏ كُلُ‏ أَهْلِ‏ لُغَةٍ بِلُغَتِهِمْ‏ "}}؛الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ یوم الخلاص، ص ۵۴۱.</ref>. با توجه به آنچه گفته شد می‌توانیم میان [[ندا]] و [[صیحه]] تفاوت قایل شویم، چراکه [[صیحه]] در [[ماه رمضان]] واقع می‌شود و به شکل ندای [[جبرئیل‌]]{{ع}} است؛ در حالی‌ که نداهای سه‌گانه در [[ماه رجب]] پدید می‌آیند و ندای چهارم در ماه [[محرم]] و روز [[ظهور]] [[حضرت]] خواهد بود و به خلاف نداهای چهارگانه در ماه‌های [[رجب]] و [[محرم]]، [[صیحه]] [[ماه رمضان]] در زمره علایم محتوم به شمار آمده است.
::::#'''ثابت ماندن [[خورشید]] و [[خسوف]] ماه در شب [[بدر]] (نیمه ماه):''' از علایم غیر حتمی [[سال ظهور]] ثابت ماندن [[خورشید]] و حرکت نکردن آن از ظهر تا هنگام عصر یکی از روزهای [[ماه رجب]] است. همچنین در شب [[بدر]] این ماه، [[خسوف]] و ماه‌گرفتگی رخ خواهد داد. از [[امام بقار|امام پنجم‌]]{{ع}} در مورد این [[آیه]] (اگر بخواهیم از [[آسمان]] بر آنها آیه‌ای نازل می‌کنیم)<ref>{{متن قرآن|إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً...}} سوره شعراء، آیه ۴.</ref> پرسیدند [[حضرت]] فرمودند: "ثابت ماندن [[خورشید]] از ظهر تا هنگام عصر ... که اینها در زمان [[سفیانی]] است و به دنبال آن، او و [[قوم]] و پیروانش هلاک خواهند شد" <ref>{{عربی|" رُكُودُ الشَّمْسِ‏ مَا بَيْنَ‏ زَوَالِ‏ الشَّمْسِ‏ إِلَى‏ وَقْتِ‏ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرٍ وَ وَجْهٍ فِي عَيْنِ الشَّمْسِ يُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ وَ ذَلِكَ فِي زَمَانِ السُّفْيَانِيِّ وَ عِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ‏ "}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۱.</ref>.
# '''ثابت ماندن [[خورشید]] و [[خسوف]] ماه در شب [[بدر]] (نیمه ماه):''' از علایم غیر حتمی [[سال ظهور]] ثابت ماندن [[خورشید]] و حرکت نکردن آن از ظهر تا هنگام عصر یکی از روزهای [[ماه رجب]] است. همچنین در شب [[بدر]] این ماه، [[خسوف]] و ماه‌گرفتگی رخ خواهد داد. از [[امام بقار|امام پنجم‌]]{{ع}} در مورد این [[آیه]] (اگر بخواهیم از [[آسمان]] بر آنها آیه‌ای نازل می‌کنیم)<ref>{{متن قرآن|إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً...}} سوره شعراء، آیه ۴.</ref> پرسیدند [[حضرت]] فرمودند: "ثابت ماندن [[خورشید]] از ظهر تا هنگام عصر ... که اینها در زمان [[سفیانی]] است و به دنبال آن، او و [[قوم]] و پیروانش هلاک خواهند شد" <ref>{{عربی|" رُكُودُ الشَّمْسِ‏ مَا بَيْنَ‏ زَوَالِ‏ الشَّمْسِ‏ إِلَى‏ وَقْتِ‏ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرٍ وَ وَجْهٍ فِي عَيْنِ الشَّمْسِ يُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ وَ ذَلِكَ فِي زَمَانِ السُّفْيَانِيِّ وَ عِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ‏ "}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۱.</ref>.
:::::این نشانه به خوبی از [[خروج]] و [[شورش]] [[سفیانی]] در [[ماه رجب]] حکایت می‌کند؛ چرا که این علامت در زمان او اتفاق می‌افتد. سکون [[خورشید]] در [[آسمان]] هرچند برای مدت کمی رخ می‌دهد، ولی معجزه‌ای عجیب از [[ناحیه]] [[خداوند متعال]] است. [[مردم]] از طولانی شدن ناگهانی مدت روز، تابش نامتعارف و بیش از حد گرما و حرارت [[خورشید]] به [[زمین]] از این واقعه باخبر می‌شوند. پدید آمدن چنین نشانه‌ای آسمانی در [[ماه رجب]] خبر از [[هلاکت]] و درهم کوبیده شدن [[سفیانی]] و [[سپاهیان]] و حزب و پیروانش می‌دهد. تأکید بر ثابت ماندن [[خورشید]] در [[ماه رجب]] ناظر به همزمانی این حادثه با [[خروج]] سینه و صورت مردی در قرص [[خورشید]] است که قبلا در زمره حوادث [[ماه رجب]] و همزمان با [[شورش]] [[سفیانی]] از آن یاد کردیم.
 
:::::از جمله دیگر حوادث [[ماه رجب]]، [[خسوف]] و ماه‌گرفتگی در شب [[بدر]] این ماه است؛ [[ام سعید اخمسیه]] به [[امام صادق]]‌ {{ع}} عرض می‌کند: "یابن [[رسول الله]] {{صل}} فدایتان شوم! نشانه‌ای از [[خروج]] و [[قیام]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} به من [[مرحمت]] کنید. [[حضرت]] فرمودند: "ام سعید! وقتی ماه در شب [[بدر]] [[ماه رجب]] گرفته شود و [[خسوف]] رخ دهد، مردی پس از آن [[خروج]] کند و به دنبال آن [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[قیام]] خواهند کرد"<ref>{{عربی|" يَا أُمَّ سَعِيدٍ، إِذَا انْكَسَفَ الْقَمَرُ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مِنْ‏ رَجَبٍ‏، وَ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ تَحْتِهِ، فَذَاكِ عِنْدَ خُرُوجِ الْقَائِمِ‏ "}}؛ دلائل الامامة، ص ۲۵۹؛ بیان الائمه {{عم}} ج ۲، ص ۶۹۵.</ref>»<ref>[[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۹۵-۱۰۲.</ref>.
این نشانه به خوبی از [[خروج]] و [[شورش]] [[سفیانی]] در [[ماه رجب]] حکایت می‌کند؛ چرا که این علامت در زمان او اتفاق می‌افتد. سکون [[خورشید]] در [[آسمان]] هرچند برای مدت کمی رخ می‌دهد، ولی معجزه‌ای عجیب از [[ناحیه]] [[خداوند متعال]] است. [[مردم]] از طولانی شدن ناگهانی مدت روز، تابش نامتعارف و بیش از حد گرما و حرارت [[خورشید]] به [[زمین]] از این واقعه باخبر می‌شوند. پدید آمدن چنین نشانه‌ای آسمانی در [[ماه رجب]] خبر از [[هلاکت]] و درهم کوبیده شدن [[سفیانی]] و [[سپاهیان]] و حزب و پیروانش می‌دهد. تأکید بر ثابت ماندن [[خورشید]] در [[ماه رجب]] ناظر به همزمانی این حادثه با [[خروج]] سینه و صورت مردی در قرص [[خورشید]] است که قبلا در زمره حوادث [[ماه رجب]] و همزمان با [[شورش]] [[سفیانی]] از آن یاد کردیم.
 
از جمله دیگر حوادث [[ماه رجب]]، [[خسوف]] و ماه‌گرفتگی در شب [[بدر]] این ماه است؛ [[ام سعید اخمسیه]] به [[امام صادق]]‌ {{ع}} عرض می‌کند: "یا ابن [[رسول الله]] {{صل}} فدایتان شوم! نشانه‌ای از [[خروج]] و [[قیام]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} به من [[مرحمت]] کنید. [[حضرت]] فرمودند: "ام سعید! وقتی ماه در شب [[بدر]] [[ماه رجب]] گرفته شود و [[خسوف]] رخ دهد، مردی پس از آن [[خروج]] کند و به دنبال آن [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[قیام]] خواهند کرد"<ref>{{عربی|" يَا أُمَّ سَعِيدٍ، إِذَا انْكَسَفَ الْقَمَرُ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مِنْ‏ رَجَبٍ‏، وَ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ تَحْتِهِ، فَذَاكِ عِنْدَ خُرُوجِ الْقَائِمِ‏ "}}؛ دلائل الامامة، ص ۲۵۹؛ بیان الائمه {{عم}} ج ۲، ص ۶۹۵.</ref>»<ref>[[سید مجتبی السادة|الساده، مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۹۵-۱۰۲.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۱۴۱: خط ۱۳۲:
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۶. نویسندگان کتاب [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]؛
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۶. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛
| تصویر = 991395.jpg
| تصویر = 991395.jpg
| پاسخ‌دهنده =
| پاسخ‌دهنده = نگین آفرینش ج۱ (کتاب)
| پاسخ = نویسندگان کتاب ''«[[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]»'' در این باره گفته‌اند:
| پاسخ = نویسندگان کتاب ''«[[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]»'' در این باره گفته‌اند:


«[[علائم]] فروان دیگری برای [[ظهور]] بیان شده است که غیر حتمی هستند. بعضی از آن‌ها عبارتند از: [[خروج خراسانی]]، [[خروج سید حسنی]]، [[قیام]] [[شعیب بن صالح]]، [[خورشید]] گرفتگی، ماه گرفتگی در [[ماه رمضان]]، [[بارش باران‌های فراوان]] و آشوب‌های فراگیر. اکنون برخی از این [[نشانه‌ها]] را به اختصار توضیح می‌دهیم:
«[[علائم]] فروان دیگری برای [[ظهور]] بیان شده است که غیر حتمی هستند. بعضی از آن‌ها عبارتند از: [[خروج خراسانی]]، [[خروج سید حسنی]]، [[قیام]] [[شعیب بن صالح]]، [[خورشید]] گرفتگی، ماه گرفتگی در [[ماه رمضان]]، [[بارش باران‌های فراوان]] و آشوب‌های فراگیر. اکنون برخی از این [[نشانه‌ها]] را به اختصار توضیح می‌دهیم:
::::#'''[[خروج خراسانی]]:''' در [[روایات]] متعدد از [[قیام]] مردی [[خراسانی]]، [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} یاد شده و گفته شده است که [[قیام]] او همزمان با [[خروج سفیانی]] و [[یمانی]] خواهد بود.<ref>غیبت طوسی، ح ۴۴۳، ص ۴۴۶.</ref> گفتنی است که ویژگی‌های [[خراسانی]] و [[قیام]] او در [[روایات]] [[شیعه]]، به روشنی بیان نشده است؛ولی به نظر می‌رسد که او از [[زمینه‌سازان ظهور]] [[امام مهدی|مهدی موعود]]{{ع}} خواهد بود.
# '''[[خروج خراسانی]]:''' در [[روایات]] متعدد از [[قیام]] مردی [[خراسانی]]، [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} یاد شده و گفته شده است که [[قیام]] او همزمان با [[خروج سفیانی]] و [[یمانی]] خواهد بود.<ref>غیبت طوسی، ح ۴۴۳، ص ۴۴۶.</ref> گفتنی است که ویژگی‌های [[خراسانی]] و [[قیام]] او در [[روایات]] [[شیعه]]، به روشنی بیان نشده است؛ولی به نظر می‌رسد که او از [[زمینه‌سازان ظهور]] [[امام مهدی|مهدی موعود]] {{ع}} خواهد بود.
::::#'''[[خروج سید حسنی]]:''' در [[روایات]] [[شیعه]] از [[قیام]] مردی به عنوان [[حسنی]] یاد شده و از [[علائم ظهور]] شمرده شده است. [[راوی]] می‌گوید: از [[امام صادق]]{{ع}} پرسیدم: "[[فرج]] شما چه زمانی است؟ فرمود: وقتی شامی و [[یمانی]] ظاهر شوند و [[سید حسنی|حسنی]] حرکت کند... آن گاه که [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} از [[خدا]] برای [[ظهور]] اجازه می‌گیرد، در این زمان بعضی از [[یاران]] [[سید حسنی|حسنی]] از این امر [[آگاه]] می‌شوند و به [[سید حسنی|حسنی]] خبر می‌دهند و او [[قیام]] می‌کند، ولی اهل [[مکه]] او را می‌کشند. پس در آن هنگام [[صاحب الامر]] [[ظهور]] می‌کند و [[مردم]] با او [[بیعت]] می‌کنند <ref>کافی، ج ۸، ح ۲۸۵، ص ۲۲۴.</ref>. از [[روایت]] بالا معلوم می‌شود که حرکت [[سید حسنی|حسنی]] زمانی است که امر [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} هنوز بر [[مردم]] [[جهان]] [[آشکار]] نشده و [[سید حسنی|حسنی]] با [[قیام]] خود به دنبال [[زمینه‌سازی]] برای [[قیام]] بزرگ آن [[حضرت]] است.
# '''[[خروج سید حسنی]]:''' در [[روایات]] [[شیعه]] از [[قیام]] مردی به عنوان [[حسنی]] یاد شده و از [[علائم ظهور]] شمرده شده است. [[راوی]] می‌گوید: از [[امام صادق]] {{ع}} پرسیدم: "[[فرج]] شما چه زمانی است؟ فرمود: وقتی شامی و [[یمانی]] ظاهر شوند و [[سید حسنی|حسنی]] حرکت کند... آن گاه که [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} از [[خدا]] برای [[ظهور]] اجازه می‌گیرد، در این زمان بعضی از [[یاران]] [[سید حسنی|حسنی]] از این امر [[آگاه]] می‌شوند و به [[سید حسنی|حسنی]] خبر می‌دهند و او [[قیام]] می‌کند، ولی اهل [[مکه]] او را می‌کشند. پس در آن هنگام [[صاحب الامر]] [[ظهور]] می‌کند و [[مردم]] با او [[بیعت]] می‌کنند <ref>کافی، ج ۸، ح ۲۸۵، ص ۲۲۴.</ref>. از [[روایت]] بالا معلوم می‌شود که حرکت [[سید حسنی|حسنی]] زمانی است که امر [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} هنوز بر [[مردم]] [[جهان]] آشکار نشده و [[سید حسنی|حسنی]] با [[قیام]] خود به دنبال [[زمینه‌سازی]] برای [[قیام]] بزرگ آن [[حضرت]] است.
::::#'''[[فتنه دجال]]:''' کلمه "[[دجّال]]" از ریشه "دجْل" و به معنای [[دروغ‌گو]] و حیله‌گر است. این واژه پیش از [[اسلام]] در [[مسیحیت]] و در کتاب [[انجیل]] در معنای "ضدّ [[مسیح]]" بارها به کار رفته است. در رساله اوّل یوحنّا نوشته است: [[دروغ‌گو]] کیست جز آنکه [[مسیح]] بودن [[عیسی]] را [[انکار]] کند؟ او [[دجال]] است که [[پدر]] و پسر را [[انکار]] می‌کند.<ref>رساله اول یوحنّا، باب ۲، آیه ۲۲.</ref> به نظر می‌رسد [[حضرت عیسی]]{{ع}} [[خروج]] [[دجّال]] را خبر داده و [[مردم]] را از فتنه‌اش پرهیز می‌داده است. در [[اسلام]] نیز مطالبی درباره [[دجّال]] به ویژه در [[روایات اهل سنت]] آمده است. [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: تمام پیامبرانی که بعد از [[نوح]] [[مبعوث]] شدند [[قوم]] خود را از [[فتنه دجال]] می‌ترسانیدند.<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۷، ح ۲، ص ۵۲۸.</ref> نیز فرمود: "[[قیامت]] بر پا نشود، تا اینکه سی نفر [[دجّال]] و [[دروغ‌گو]] ظاهر شوند"<ref>معجم احادیث الامام المهدی، ج ۳، ح ۴۰۰، ص ۶۹.</ref>. از این [[روایات]]، استفاده می‌شود که [[دجّال]]، نام شخص معینی نیست و به هر [[دروغ‌گو]] و [[گمراه]] کننده‌ای گفته می‌شود و اینکه در بعضی از [[روایات]] از فردی خاص نام برده شده و برای او و مرکبش اوصاف عجیب و غریبی بیان گردیده، مدرک قابل اعتمادی ندارد؛ بلکه درباره [[دجال]] می‌توان چنین گفت که در آخر الزمّان و نزدیک [[ظهور]] [[امام مهدی|صاحب الامر]]{{ع}} شخصی پیدا خواهد شد که در حیله گری، سرآمد حقّه‌بازان است و در دروغ‌گویی بر تمام دجال‌های گذشته [[برتری]] دارد. با ادعاهای پوچش گروهی را [[گمراه]] می‌کند و چنین جلوه می‌دهد که حیات [[مردم]] و [[آب]] و نام آن‌ها به دست اوست. کارهای خوب را بد و کارهای بد را خوب معرفی می‌کند؛ امّا کفرش بر همگان [[آشکار]] است.<ref>ر.ک: دادگستر جهان، ص ۲۱۷ – ۲۱۹.</ref> گفتنی است که بعضی از [[دانشمندان]] معتقدند که [[دجّال]]، کنایه از [[استکبار جهانی]] و [[سلطه]] [[فرهنگ مادی]] بر [[جهان]] است؛ زیرا [[استکبار]] با تکیه بر [[ثروت]] و [[قدرت]] مادّی و نیز [[فریب]] و [[نیرنگ]]، بسیاری از [[مردم]] را به [[تباهی]] و [[فساد]] می‌کشاند و از مسیر [[بندگی]] [[خدا]] به [[بردگی]] [[شیطان]] [[منحرف]] می‌کند. طبق این برداشت، "[[دجّال]]" جریانی [[انحرافی]] است که [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} ایجاد می‌شود.<ref>ر.ک: حکومت جهانی امام مهدی، ص ۱۷۸ – ۱۸۰.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۱، ص ۱۷۷ - ۱۷۹.</ref>.
# '''[[فتنه دجال]]:''' کلمه "[[دجّال]]" از ریشه "دجْل" و به معنای [[دروغ‌گو]] و حیله‌گر است. این واژه پیش از [[اسلام]] در [[مسیحیت]] و در کتاب [[انجیل]] در معنای "ضدّ [[مسیح]]" بارها به کار رفته است. در رساله اوّل یوحنّا نوشته است: [[دروغ‌گو]] کیست جز آنکه [[مسیح]] بودن [[عیسی]] را [[انکار]] کند؟ او [[دجال]] است که [[پدر]] و پسر را [[انکار]] می‌کند.<ref>رساله اول یوحنّا، باب ۲، آیه ۲۲.</ref> به نظر می‌رسد [[حضرت عیسی]] {{ع}} [[خروج]] [[دجّال]] را خبر داده و [[مردم]] را از فتنه‌اش پرهیز می‌داده است. در [[اسلام]] نیز مطالبی درباره [[دجّال]] به ویژه در [[روایات اهل سنت]] آمده است. [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: تمام پیامبرانی که بعد از [[نوح]] [[مبعوث]] شدند [[قوم]] خود را از [[فتنه دجال]] می‌ترسانیدند.<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۷، ح ۲، ص ۵۲۸.</ref> نیز فرمود: "[[قیامت]] بر پا نشود، تا اینکه سی نفر [[دجّال]] و [[دروغ‌گو]] ظاهر شوند"<ref>معجم احادیث الامام المهدی، ج ۳، ح ۴۰۰، ص ۶۹.</ref>. از این [[روایات]]، استفاده می‌شود که [[دجّال]]، نام شخص معینی نیست و به هر [[دروغ‌گو]] و [[گمراه]] کننده‌ای گفته می‌شود و اینکه در بعضی از [[روایات]] از فردی خاص نام برده شده و برای او و مرکبش اوصاف عجیب و غریبی بیان گردیده، مدرک قابل اعتمادی ندارد؛ بلکه درباره [[دجال]] می‌توان چنین گفت که در آخر الزمّان و نزدیک [[ظهور]] [[امام مهدی|صاحب الامر]] {{ع}} شخصی پیدا خواهد شد که در حیله گری، سرآمد حقّه‌بازان است و در دروغ‌گویی بر تمام دجال‌های گذشته [[برتری]] دارد. با ادعاهای پوچش گروهی را [[گمراه]] می‌کند و چنین جلوه می‌دهد که حیات [[مردم]] و [[آب]] و نام آن‌ها به دست اوست. کارهای خوب را بد و کارهای بد را خوب معرفی می‌کند؛ امّا کفرش بر همگان آشکار است.<ref>ر.ک: دادگستر جهان، ص ۲۱۷ – ۲۱۹.</ref> گفتنی است که بعضی از [[دانشمندان]] معتقدند که [[دجّال]]، کنایه از [[استکبار جهانی]] و [[سلطه]] [[فرهنگ مادی]] بر [[جهان]] است؛ زیرا [[استکبار]] با تکیه بر [[ثروت]] و [[قدرت]] مادّی و نیز [[فریب]] و [[نیرنگ]]، بسیاری از [[مردم]] را به [[تباهی]] و [[فساد]] می‌کشاند و از مسیر [[بندگی]] [[خدا]] به [[بردگی]] [[شیطان]] [[منحرف]] می‌کند. طبق این برداشت، "[[دجّال]]" جریانی [[انحرافی]] است که [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} ایجاد می‌شود.<ref>ر.ک: حکومت جهانی امام مهدی، ص ۱۷۸ – ۱۸۰.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۱، ص ۱۷۷ - ۱۷۹.</ref>.
}}
}}


== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان نشانه‌های ظهور امام مهدی}}
{{پرسمان نشانه‌های ظهور امام مهدی}}
== منبع‌شناسی جامع مهدویت ==
{{منبع‌شناسی جامع}}
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های مهدویت|کتاب‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های مهدویت|مقاله‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های مهدویت|پایان‌نامه‌شناسی مهدویت]].
{{پایان}}
{{پایان}}


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:پرسش‌]]
[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسمان مهدویت]]
[[رده:پرسمان مهدویت]]
[[رده:(اح): پرسش‌هایی با ۶ پاسخ]]
[[رده:(اح): پرسش‌هایی با ۶ پاسخ]]
[[رده:(اح): پرسش‌های مهدویت با ۶ پاسخ]]
[[رده:(اح): پرسش‌های مهدویت با ۶ پاسخ]]
[[رده:پرسش‌های مربوط به نشانه‌های ظهور امام مهدی]]
[[رده:پرسش‌های مربوط به نشانه‌های ظهور امام مهدی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۰۶

نشانه‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی
تعداد پاسخ۷ پاسخ

نشانه‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید محمد کاظم قزوینی

آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است:

«علایم غیر حتمی ظهور امام زمان (ع)، مقداری از خطبه مفصل امیرالمؤمنین (ع) است که به خطبه "البیان" نامیده شده؛ این خطبه در بر گیرنده امور بسیار و علایم متفرقه متعددی برای ظهور امام زمان (ع) است: امیرالمومنین (ع) روزی بالای منبر فرمود: "من پدر مهدی (ع) هستم که در آخر الزمان قیام خواهد کرد". مالک اشتر بلند شد و گفت:‌ای امیرالمومنین (ع)! چه زمانی قائم شما، قیام خواهد کرد؟ پس از آن چیزهایی که در بیان علایم فرمود، این بود: "وای بر شهر ری[۱]، کشتار بزرگ، اسیر بردن زنان، کشتن کودکان و از بین بردن مردان که در آن جا روی می‌دهد! وای بر جزیره قیس[۲] از دست مرد مخوف و گمراهانش که آن جا می‌آیند و همه کسانی که آن جا هستند را می‌کشند و غارت می‌کنند! وای بر اهل بحرین از واقعه‌هایی که بر آنها، پشت سرهم و از هر طرف و از هر مکانی وارد می‌شود که بزرگانشان را می‌گیرند و کوچکان آنها را به اسارت می‌برند!

  1. اولین واقعه در جزیره‌ای- که در شاخ شمالی قرار دارد و "سماهیچ" نام دارد- واقع می‌شود.
  2. واقعه دوم که در شهر و بین رودخانه و سد- که شاخ شمال غربی شهر است- واقع می‌شود.
  3. بین اُبَله و مسجد.
  4. بین کوه بلند و دو تپه معروف به کوه حنوه.
  5. سپس به کرخه رو می‌کند.
  6. بین جنگل‌ها و درخت‌های سدر که طرف شط ماحی است.
  7. در حورتین که آن، مصیبتی بزرگ است.

علامت آنها این است که سر مردی از بزرگان عرب را در ساحل جزیره و در خانه‌‌اش می‌بُرند؛ آن گاه است که عرب بر او هجوم می‌آورند؛ مردان کشته می‌شوند، اموالشان به غارت برده می‌شود و عجم بر عرب، حمله می‌کنند. وای بر اهل "خطه" از واقعه‌های مختلفی که پشت سرهم بر آنها می‌آید! اولش واقعه‌ای در بطحاء- روستایی در عراق- واقعه‌ای در دبیره- منطقه‌ای در بحرین، واقعه صفصف، واقعه‌ای در ساحل، واقعه‌ای در بازار قصاب‌ها، واقعه‌ای در شاهراه آن، واقعه‌ای بین منطقه زراقه، واقعه‌ای در جراره- منطقه‌ای در عراق- واقعه مدارس و واقعه دیگری در تاروت. وای بر اهل بغداد از اهل ری! و از مرگ، قتل و ترسی که تمام اهل عراق زمانی که شمشیر بین آنها فرود می‌آید و هر چه قدر که خدا بخواهد، کشته می‌شوند! از نشانه‌های آن، این است: هنگامی که پادشاه روم ضعیف شود و عرب بر آن جا مسلط شود و آزمایشات مثل هجوم مورچه‌ها به مردم هجوم می‌آورند و در آن زمان، عجم بر عرب یورش برده، بصره را تسخیر می‌کند. آگاه باشید! وای بر فلسطین و از آزمایشات- که قابل تحمل نیستند- بر سر آنان فرود می‌آید! آگاه باشید! وای بر اهل دنیا از فتنه‌ها و بلاهایی که بر سرشان می‌آید! وای بر همه کشورهای غرب، شرق، جنوب و شمال! آگاه باشید! بعضی از مردم بر بعضی دیگر مسلط می‌شوند و جنگ‌های دایمی، دامن گیر آنان می‌شود و این به سبب اعمال خودشان است و پروردگارت به بندگان، ظلم نمی‌کند"[۳].

به همین مقدار از علایم غیرح تمی اکتفا می‌کنیم و مقداری از آن نیز، قبلاً در سخنان شیخ مفید گذشت»[۴].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱.حجت الاسلام و المسلمین رضایی اصفهانی؛
حجت الاسلام و المسلمین محمد علی رضایی اصفهانی، در کتاب «مهدویت» در این‌باره گفته است:

حکایت شده که امام صادق (ع) به یکی از یاران خود فرمود: هر گاه دیدی که:

  1. حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛
  2. ظلم و ستم فراگیر شده؛
  3. کارهای بد آشکار شده و از آن نهی نمی‌شود و بدکاران بازخواست نمی‌شوند؛
  4. بچه‌ها به بزرگترها احترام نمی‌گذارند؛
  5. نوجوانان پسر، همان کنند که زنان می‌کنند؛
  6. انسان‌ها اموال خود را در غیر اطاعت خدا مصرف می‌کنند؛
  7. کسی که امر به معروف می‌کند خوار و ذلیل است؛
  8. نماز را سبک شمارند؛
  9. هرج و مرج زیاد است؛
  10. در مکه و مدینه کارهایی می‌کنند که خدا دوست ندارد؛
  11. سال به سال بدعت‌ها و بدی‌ها بیشتر شود؛
  12. زن‌ها بر مسند حکومت بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها برای آنها پیش نرود؛
  13. هدف مردم شکم و شهوتشان است؛
  14. و دیدی که نشانه‌های حق ویران شده است، در این وقت خود را حفظ کن و از خدا بخواه که از خطرات گناه نجاتت بدهد![۵]
  1. خراب شدن دیوار مسجد کوفه؛
  2. جاری شدن نهری از شط فرات در کوچه‌های کوفه؛
  3. قحطی شدید قبل از ظهور؛
  4. وقوع زلزله و طاعون در کثیری از بلاد؛
  5. حرکت پرچم‌های سیاه از خراسان؛
  6. خراب شدن بصره؛
  7. کسوف خورشید در سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان؛
  8. فرا گرفتن ظلمت و کفر و معاصی در تمام عالم[۶]‏‌
۲.حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:
  • «منظور از علائم غیر حتمی، علائمی است که مشروط به شرایط‌‌‌‌اند، لذا ممکن است شرایط آنها مهیا شود و واقع شوند و ممکن است شراط محقق نشود و واقع نگردند. ضمناً ممکن است بعضی از این علائم در طول زمان واقع شده و برخی دیگر در آینده واقع گردند، زیرا بسیاری از امور به عنوان علائم ظهور شمرده شده که سالها پیش واقع شده‌اند، مانند انقراض دولت بنی‌ عباس، ولی باید دانست که تنها برخی علائم "مانند: خروج سفیانی و دجال و سید حسنی و ندای آسمانی" در ایامی قریب به ظهور حضرت رخ می‌دهند و گرنه بسیاری از علائم، علائم بعیده هستند که ممکن است بین وقوع آنها و ظهور حضرت فاصله‌ای طولانی باشد، منظور ائمه از بیان این گونه مسائل به عنوان علائم، این بود که این امور قبل از ظهور واقع می‌شوند، اما دور یا نزدیک مدنظر نبوده است.
به هر حال، اموری را که در کتب مربوطه به عنوان علائم غیر حتمیه نوشته‌اند، عبارتند از:
  1. تمامی آنچه در جو حاکم قبل از ظهور گفته شد مبنی بر این که مردم از لحاظ عقاید و گفتار چگونه خواهند شد، جو حاکم بر جوامع چه خواهد بود، ظلم و جور همه جا را فرا گرفته و معصیت خدا رائج می‌شود، چون این مسائل در ذیل مطلب دوم بیان شد، از نقل مکرر آن صرف‌نظر می‌کنیم.
  2. ادعای نبوت از سوی شصت نفر: در روایات وارد شده که قبل از ظهور حضرت ولی عصر شصت نفر از کذابین درروی کره زمین ادعای نبوت می‌کنند و مردم را به خود و شریعت خود می‌خوانند که تاکنون عده‌ای مانند: مسیلمه کذاب، زنی به نام "سجاج"، سید علی محمد باب و... ادعای نبوت کرده‌اند و ممکن است عده‌ای دیگر در اینده چنین ادعایی را داشته باشند.
  3. ادعای امامت از سوی دوازده نفر ازسادات.
  4. مسجد قرار دادن قبرستان‌ها.
  5. خرابی شهر بغداد بعد از آبادی کامل.
  6. خراب شدن دیوار مسجد کوفه.
  7. جریان نهری از شط فرات از وسط شهر کوفه.
  8. آباد شدن شهر کوفه پس از خراب شدن آن.
  9. جاری شدن نهری از فرات در شهر نجف.
  10. بنا شدن قبه طلا که شاید منظور قبه‌های طلایی است که بر روی قبرهای ائمه (ع) به وسیله سلاطین شیعه بنا شده است.
  11. ظاهر شدن ستاره دنباله‌دار در نزدیکی ستاره جدی.
  12. ظهور قحطی شدید، و در بعضی از روایات قحطی شدید قبل از ظهور حضرت جزء علائم حتمیه شمرده شده که این خود امتحان سختی برای مردم است. امام صادق (ع) پس از بیان این علامت به آیه شریفه: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ﴾ استشهاد کرده و آیه را با آن امتحان تطبیق فرموده است.
  13. وقوع زلزله شدید و بروز طاعون
  14. تهاجم ملخ.
  15. خراب شدن بصره به دست سیدی معروف به صاحب الزنج.
  16. قتل بیوح، یعنی کشتاری وسیع و فراگیر که در اثر جنگ‌ها، حتی گفته شده که دو سوم مردم کشته می‌شوند.
  17. تزیین قرآن و طلاکاری مساجد و تطویل منارات.
  18. خروج یمانی که از یمن خروج می‌کنند و پس از خروج او فتنه عظیمی در اطراف یمن و نواحی آن برپا می‌شود.
  19. خروج خراسانی که از خراسان خروج می‌کند و فتنه عظیمی در اطراف خراسان برپا خواهد شد، در بعضی روایات آمده که یمانی و خراسانی و سفیانی در زمان واحد خروج می‌کنند و یمانی هدایت کننده‌تر از آن دو است و او خلایق را به حق دعوت می‌کند. و ده‌ها علامت دیگر گه گفته شد ذکر این نکته لازم است که بسیاری از علائم غیر حتمی در عالم واقع شده و برخی هم ممکن است در آینده واقع شود.
نکته دیگر اینکه معمولاً علائم و نشانه‌های ظهور، اغلب در روایات ملاحم و فتن آمده است و از اخبار غیبی هستند که فهم دقیق آنها و تطبیق صحیح آنها بر مصادیق خارجی، کاری مشکل و در پاره‌ای از آنها برای ما ناممکن است، زیرا گاهی علامتی را در گذشته با مصداقی تطبیق کردند، ولی بعداً نیز همان علامت به وقوع پیوست و باز معلوم نیست که حقیقتاً این مصداق همان علامتی باشد که در روایت آمده است، لذا پیدا کردن مصداق و تطبیق علائم ذکرشده در روایات با آنها کاری بس مشکل است. پس اینکه بعضی از مؤلفان، مانند صاحب کفایة الموحدین بسیاری از علائم غیر حتمیه را به حوادثی که واقع شده تطبیق کرده، معلوم نیست که تطبیقی دقیقی باشد و شاید آنچه در روایات آمده است در آینده واقع شود»[۸].
۳. حجت الاسلام و المسلمین علی‌پور؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی علی‌پور، در مقاله «ظهور» در این‌باره گفته است:

«پاره‌ای از نشانه‌ها در سال ظهور امام زمان (ع) یا کمی پیش‌تر از آن به وقوع می‌پیوندند، اما حتمی نیستند؛ یعنی احتمال "بداء" و تغییر در آن‌ها وجود دارد. بخشی از این علامت‌ها عبارت است از:

  1. مرگ و میرها، زلزله‌ها، جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی: خشک‌سالی، زلزله و جنگ‌های خانمان‌سوز داخلی و خارجی، مرگ و میرهای فراوان به ارمغان می‌آورد و جهان را به اوج بدبختی و بیداد می‌رساند. به گواه روایات، دوسوم مردم نابود می‌شوند و بقیه در ستم و فقر و فلاکت، روزگار می‌گذرانند. پیامبر گرامی اسلام (ص) را می‌فرماید: "برامت من بلایی که سخت‌تر از آن شنیده نشده است، نازل می‌شود و زمین با همه وسعتش بر آن‌ها تنگ می‌گردد"[۹]. امام باقر (ع) نیز فرمود: "ظهور تحقق نمی‌یابد جز هنگامی که دوسوم مردم نابود شوند. اصحاب پرسیدند: پس چه کسی باقی می‌ماند؟ حضرت فرمود: آیا نمی‌پسندید از ثلث باقی باشید؟![۱۰]. در این باره از امام صادق (ع)این گونه نقل شده است: "پیش از آمدن قائم (ع) دو مرگ گسترده خواهد بود؛ مرگ سرخ و مرگ سفید، تا از هفت بخش انسان‌ها، پنج بخش نابود گردد.[۱۱]. درباره این حوادث، روایات بسیار است.[۱۲].
  2. خسوف و کسوف: خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی عجیب نیست؛ اما آنچه همه محققان پذیرفته‌اند، تحقق کسوف در اواخر و خسوف در اواسط ماه قمری است. تا کنون عکس این حالت شنیده نشده و اگر تحقق یابد، بسیار شگفتی آفرین است. براساس روایات، نزدیک زمان ظهور، این حادثه رخ خواهد داد؛ یعنی خورشید گرفتگی در وسط و ماه گرفتگی در اواخر یا اوایل ماه قمری اتفاق می‌افتد. امام باقر (ع) فرمود: دو نشانه، اندکی پیش از ظهور حضرت مهدی (ع) رخ خواهد داد؛ خسوف در پنجم ماه و کسوف در پانزدهم. این وضعیت از هبوط حضرت آدم (ع) به زمین تا آن روز بی‌سابقه است. در آن هنگام، حساب و نظام ستاره‌شناسان به هم می‌خورد.[۱۳]. امام صادق(ع) می‌فرماید: "خورشید در پانزدهم رمضان می‌گیرد و ماه در آخر آن؛ بر خلاف آنچه تا کنون انس گرفته‌اند.[۱۴]. امام صادق (ع) نیز فرمودند: به زودی خداوند این نشانه را خواهد فرستاد: خورشید از هنگام زوال تا عصر در وسط آسمان خواهد ماند؛ همه به این نشانه توجه خواهند کرد. آن‌گاه سیمای مردی را در خورشید می‌بینند و نام و نشانش را خواهند شناخت. این نشانه پرشکوه در عهد سفیانی خواهد بود[۱۵]. برخی معتقدند، مراد سیمای حضرت مسیح(ع) است که در خورشید آشکار می‌شود؛ او از آسمان فرود می‌آید، با حسب و نسب شناخته می‌شود و دیگر کسی درباره‌اش تردید نمی‌کند. هم چنین در روایات آمده است: "در زمان قریب به ظهور، كف دستی در آسمان ظاهر می‌شود.[۱۶]
  3. بارش بسیار باران: در زمان ظهور، بارانی بی‌سابقه فرو می‌بارد. امام صادق (ع) می‌فرماید: آن‌گاه که هنگامه قیام فرا رسد، بارانی بی‌همانند بر مردم می‌بارد؛ بارانی که نظیر آن دیده نشده است.[۱۷] شیخ مفید در توضیح این پدیده می‌گوید: آن‌گاه سلسله نشانه‌های ظهور، با ۲۴ روز باران پیاپی و فراوان پایان می‌پذیرد. خداوند به وسیله آن، زمین را پس از مردنش زنده می‌سازد و برکاتش را آشکار می‌سازد.[۱۸]
  4. سید هاشمی: برخی از محققان، سید هاشمی را همان "نفس زکیه" پنداشته‌اند[۱۹] در حالی که پیش‌تر بیان کردیم، "نفس زکیه" در مسجدالحرام و بین رکن و مقام به شهادت می‌رسد. البته بعضی از روایت‌ها "سید حسنی" و "سید خراسانی" را نیز نفس زکیه خوانده‌اند. این سید که حسنی تبار است، اندکی پیش از قتل نفس زکیه در مکه، هم‌زمان با یورش سپاه سفیانی به عراق و نیز رسیدن سپاه خراسانی از طریق قصر شیرین و خانقین بدان سامان، به شهادت می‌رسد. سید هاشمی مورد تأیید و ستایش رسول اکرم (ص) و ائمه (ع) است. سید حسنی با سید خراسانی تفاوت دارد؛ براساس پاره‌ای روایات، سید خراسانی "حسینی" است و یک ماه بعد از کشته شدن "سید حسنی"، تسلیم حضرت مهدی (ع) شده و با او بیعت می‌کند. پیامبر (ص) می‌فرماید: گویا دو سید حسنی و حسینی را با خود می‌بینم که هر دو ، آن پرچم هدایت را به اهتزاز در می‌آورند. سید حسینی آن را به امام (ع) تسلیم و با او بیعت می‌کند.[۲۰] حضرت علی (ع) نیز فرموده است: مردی هاشمی با هفتادتن از بندگان شایسته خدا در پشت کوفه کشته می‌شود و نفس زکیه میان رکن و مقام به قتل می‌رسد.[۲۱]
  5. خروج سید خراسانی: سید خراسانی، شیعه و پیرو خاندان رسالت است. او در عقیده خویش استوار می‌نماید و از نفوذ گسترده و محبوبیت مردمی بهره می‌برد. نهضتش را از ایران آغاز کرده، به عراق می‌رسد و به یاری ایرانیان سپاه سفیانی را شکست می‌دهد. پیامبراکرم(ص) فرمود: به زودی عجم‌ها برای بازگشت شما به دین با شما خواهند جنگید؛ چنان‌که برای پذیرش نخستین اسلام با آن‌ها جنگیدید. خداوند دست‌های شما را از آن‌ها پر می‌کند و آنها شیران ژیانی می‌شوند که هرگز از برابر شما نمی‌گریزند و گردن‌های شما را می‌زنند و ثروت های شما را تحت سیطره خود در می‌آورند.[۲۲]. بر اساس روایات، پرچم دار این سپاه "شعیب بن صالح" است. او از ایران به سوی عراق و سوریه و سپس بیت المقدس پیش می‌تازد، با سپاه یمنی پیمان می‌بندد، در نهایت با امام عصر (ع) بیعت می‌کند و خود و سپاهیانش را در اختیار آن حضرت قرار می‌دهد. پیامبر (ص) فرمود: پرچم‌های سیاهی که از خراسان در می‌آید، در کوفه فرود می‌آید. هنگامی که حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند، این پرچم‌ها برای بیعت حضور آن حضرت گسیل می‌شود.[۲۳]»[۲۴].
۴. آقای السادة (پژوهشگر معارف مهدویت)؛
آقای سید مجتبی السادة، در کتاب «شش ماه پایانی» در این‌باره گفته است:
  1. «نمایان شدن بدنی کاملا واضح در قرص خورشید و دستی که از آسمان اشاره می‌کند:
    1. خارج شدن سروسینه مردی در قرص خورشید: امام باقر‌ (ع) ذیل این آیه که: ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾[۲۵]. فرمودند: خداوند با آنها چنین خواهد کرد؛ راوی می‌گوید: پرسیدم آنها چه کسانی هستند؟ فرمودند: بنی امیه و پیروان آنها منظور سفیانی و یارانش است‌[۲۶]. راوی می‌گوید باز پرسیدم: آن آیه چیست؟ حضرت جواب دادند: "ثابت ماندن خورشید از ظهر تا وقت عصر و خارج شدن سینه و صورت مردی در قرص خورشید که با حسب و نسبش برای مردم‌ شناخته شده است. اینها در زمان سفیانی است و پس از آن او و پیروانش هلاک می‌شوند"[۲۷]. این حدیث به خوبی تبیین می‌کند که این علامت پس از خروج سفیانی است و سفیانی هم همان‌گونه که بیان شد در ماه رجب خروج می‌کند. علاوه بر این، امام صادق‌ (ع) طی حدیث دیگری تصریح می‌کنند که این نشانه در ماه رجب واقع می‌شود و فرمودند: "سالی که در آن صیحه و فریاد آسمانی واقع می‌شود، قبل از آن آیه‌ای در ماه رجب نمایان خواهد شد"[۲۸]. راوی می‌گوید: پرسیدم آن آیه چیست؟ فرمودند: چهره‌ای که در ماه (و به قولی خورشید) و دستی نمایان، دیده می‌شود. این بدن کامل و نمایان (سینه و صورت) از آن همان کسی است که نداهای سه‌گانه ماه رجب را- همانگونه که خواهیم دید- سر خواهد داد. از امام رضا (ع) نقل کرده‌اند که ضمن حدیثی طولانی می‌فرمایند: "...و صدای سومی که [با آن‌] بدنی واضح و نمایان در قرص شمس دیده می‌شود..." [۲۹]. برخی از علما معتقدند که این پیکر همان بدن مطهر امیر المؤمنین‌(ع) است که مردم ایشان را می‌شناسند. شیخ محمد نجفی در کتاب بیان الائمه‌ (ع) (ج ۳ ص ۴۸) چنین نظری را بیان می‌کنند. و بعضی دیگر می‌گویند حضرت مسیح (ع) است که این نظر را حجة الاسلام علی کورانی در کتاب الممهدون للمهدی‌ (ع) (ص ۳۷) بیان کرده‌اند که این نظر قابل قبول‌تر به نظر می‌رسد.
    2. دستی که در آسمان ظاهر می‌شود و اشاره می‌کند: این حق است‌ این حق است‌: بعضی از روایات این نشانه را از علایم حتمی شمرده‌اند: امام صادق‌ (ع) در حدیثی بلند و طولانی فرمودند: "و دستی که از آسمان طلوع کرده و نمایان می‌شود از علایم حتمی است"[۳۰]. آن حضرت در تبیین علامت‌های روز موعود هم این‌چنین می‌فرمایند: "نشانه آن‌روز دستی است از آسمان بر حکومت و امیر آن زمان دلالت کرده که مردم به آن خواهند نگریست" [۳۱]. چقدر امامان بزرگوار‌ (ع) بلند مرتبه‌اند که صدها سال قبل ما را از این جریانات باخبر کردند. بدن و دست معجزه‌ای الهی است و درحالی‌که انسان در عصر کنونی ثابت کرد می‌تواند صحبتهایش را با اختراعات و اکتشافات و علم خویش از سطح ماه به زمین منتقل کند و از آنها بیشتر قدرت‌نمایی کند. از خداوندی که مسلما از مخلوقاتش داناتر و تواناتر است، این مطلب، خیلی عجیب و غیر قابل تصور، نخواهد بود.
  2. نداهای سه‌گانه‌: سه ندای آسمانی را همه در ماه رجب می‌شنوند:
    1. " أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ‏ عَلَى‏ الْقَوْمِ‏ الظَّالِمِينَ‏ "[۳۲]
    2. " يَا مَعَاشِرَ الْمُؤْمِنِين‏‏ " ﴿أَزِفَتِ الآزِفَةُ﴾[۳۳]؛[۳۴].
    3. بدن آشکار و نمایانی ندا می‌دهد: " الا ان الله بعث مهدی آل‌ محمد (ص) للقضاء علی الظالمین‏‏ "[۳۵]. امام رضا (ع) طی حدیثی طولانی فرمودند: "ندایی می‌آید که هردور و نزدیکی آن را می‌شنود؛ برای مؤمنان رحمت و برای کافران عذاب است"[۳۶]. حسن بن محبوب که راوی است، می‌گوید: به حضرت عرض کردم: پدر و مادرم به فدایتان؛ آن ندا چیست؟ فرمودند: سه ندا در رجب خواهد بود. اولین آنها چنین است: بدانید که لعنت خدا شامل ستمکاران می‌شود و دومین آنها:‌ای گروه مؤمنین قیامت (ظهور) نزدیک شده است و سومین بدنی آشکارا در قرص خورشید، مشاهده می‌شود که ندا درمی‌دهد: خداوند فلان بن فلان را برای هلاک و نابودی ستمکاران برانگیخته است و در این زمان فرج و گشایش‌ مؤمنین خواهد آمد و خداوند سینه‌هایشان را شفا داده و سختی و غم و غصه را از قلبهایشان می‌زداید". قریب به این مضمون هم از امام باقر‌ (ع) نقل شده است که فرموده‌اند: "خداوند تبارک و تعالی با پدید آوردن این آیات، انکارکنندگان را مبهوت و متحیر خواهد کرد"[۳۷] و امام صادق‌ (ع) چنین می‌فرمایند که: "سالی که در آن صیحه آسمانی واقع می‌شود پیش از آن آیه‌ای در رجب خواهد بود. از ایشان پرسیدند: آن آیه چیست؟ فرمودند: چهره‌ای که در ماه نمایان می‌شود و دستی که آشکارا اشاره می‌کند و ندایی که از آسمان هرکس آن را به زبان خویش می‌شنود"[۳۸]. با توجه به آنچه گفته شد می‌توانیم میان ندا و صیحه تفاوت قایل شویم، چراکه صیحه در ماه رمضان واقع می‌شود و به شکل ندای جبرئیل‌(ع) است؛ در حالی‌ که نداهای سه‌گانه در ماه رجب پدید می‌آیند و ندای چهارم در ماه محرم و روز ظهور حضرت خواهد بود و به خلاف نداهای چهارگانه در ماه‌های رجب و محرم، صیحه ماه رمضان در زمره علایم محتوم به شمار آمده است.
  3. ثابت ماندن خورشید و خسوف ماه در شب بدر (نیمه ماه): از علایم غیر حتمی سال ظهور ثابت ماندن خورشید و حرکت نکردن آن از ظهر تا هنگام عصر یکی از روزهای ماه رجب است. همچنین در شب بدر این ماه، خسوف و ماه‌گرفتگی رخ خواهد داد. از امام پنجم‌(ع) در مورد این آیه (اگر بخواهیم از آسمان بر آنها آیه‌ای نازل می‌کنیم)[۳۹] پرسیدند حضرت فرمودند: "ثابت ماندن خورشید از ظهر تا هنگام عصر ... که اینها در زمان سفیانی است و به دنبال آن، او و قوم و پیروانش هلاک خواهند شد" [۴۰].

این نشانه به خوبی از خروج و شورش سفیانی در ماه رجب حکایت می‌کند؛ چرا که این علامت در زمان او اتفاق می‌افتد. سکون خورشید در آسمان هرچند برای مدت کمی رخ می‌دهد، ولی معجزه‌ای عجیب از ناحیه خداوند متعال است. مردم از طولانی شدن ناگهانی مدت روز، تابش نامتعارف و بیش از حد گرما و حرارت خورشید به زمین از این واقعه باخبر می‌شوند. پدید آمدن چنین نشانه‌ای آسمانی در ماه رجب خبر از هلاکت و درهم کوبیده شدن سفیانی و سپاهیان و حزب و پیروانش می‌دهد. تأکید بر ثابت ماندن خورشید در ماه رجب ناظر به همزمانی این حادثه با خروج سینه و صورت مردی در قرص خورشید است که قبلا در زمره حوادث ماه رجب و همزمان با شورش سفیانی از آن یاد کردیم.

از جمله دیگر حوادث ماه رجب، خسوف و ماه‌گرفتگی در شب بدر این ماه است؛ ام سعید اخمسیه به امام صادق‌ (ع) عرض می‌کند: "یا ابن رسول الله (ص) فدایتان شوم! نشانه‌ای از خروج و قیام حضرت مهدی (ع) به من مرحمت کنید. حضرت فرمودند: "ام سعید! وقتی ماه در شب بدر ماه رجب گرفته شود و خسوف رخ دهد، مردی پس از آن خروج کند و به دنبال آن حضرت مهدی (ع) قیام خواهند کرد"[۴۱]»[۴۲].
۵. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:

«علائم غیرحتمی، علائمی است که تحقق آن مشروط است. شاید به خاطر تغییر اوضاع جهان اتفاق نیفتد و همچنین معلوم نیست که پس از اتفاق افتادن، چه مدت طول خواهد کشید تا ظهور امام زمان (ع) به وقوع پیوندد. علائم غیرحتمی زیاد است؛ تعدادی از آنها اتفاق افتاده و تعدادی نیز امکان دارد اتفاق بیفتد. اما نکته قابل توجه این است که انسان باید از تطبیق کردن پرهیز نماید و اتفاقات جاری را به آسانی همان نشانه ظهور نداند، زیرا این ادعا دلیل قاطع و یقینی می‌خواهد و نمی‌توان آن را با سلیقه خود تعیین کرد. چه‌بسا چنین برداشتی باعث امید کاذب و واهی یا باعث بدبینی و یأس گردد. همان‌طور که قبلاً یادآوری گردید، نشانه‌های غیرحتمی بسیار است و در صحت و دلالت نیز با یکدیگر تفاوت دارند و برخی از علائم قیامت می‌باشند، نه ظهور.

در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود: (۱): بیرون آمدن پرچم‌های سیاه از طرف خراسان؛ (۲): خسوف و کسوف در یک ماه رمضان؛ (۳): باران‌های پیاپی؛ (۴): جنگ‌های خونین؛ (۵): گسترش ظلم و فساد؛ (۶): آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق؛ (۷): فتنه و آشوب در سوریه؛ (۸): اختلاف در میان امت اسلام؛ (۹): انقراض سلسله بنی‌عباس؛ (۱۰): بالا آمدن آب دجله؛ (۱۱): قیام سید حسنی؛ (۱۲): گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها و...»[۴۳].
۶. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛
نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:

«علائم فروان دیگری برای ظهور بیان شده است که غیر حتمی هستند. بعضی از آن‌ها عبارتند از: خروج خراسانی، خروج سید حسنی، قیام شعیب بن صالح، خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی در ماه رمضان، بارش باران‌های فراوان و آشوب‌های فراگیر. اکنون برخی از این نشانه‌ها را به اختصار توضیح می‌دهیم:

  1. خروج خراسانی: در روایات متعدد از قیام مردی خراسانی، پیش از ظهور امام عصر (ع) یاد شده و گفته شده است که قیام او همزمان با خروج سفیانی و یمانی خواهد بود.[۴۴] گفتنی است که ویژگی‌های خراسانی و قیام او در روایات شیعه، به روشنی بیان نشده است؛ولی به نظر می‌رسد که او از زمینه‌سازان ظهور مهدی موعود (ع) خواهد بود.
  2. خروج سید حسنی: در روایات شیعه از قیام مردی به عنوان حسنی یاد شده و از علائم ظهور شمرده شده است. راوی می‌گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم: "فرج شما چه زمانی است؟ فرمود: وقتی شامی و یمانی ظاهر شوند و حسنی حرکت کند... آن گاه که مهدی (ع) از خدا برای ظهور اجازه می‌گیرد، در این زمان بعضی از یاران حسنی از این امر آگاه می‌شوند و به حسنی خبر می‌دهند و او قیام می‌کند، ولی اهل مکه او را می‌کشند. پس در آن هنگام صاحب الامر ظهور می‌کند و مردم با او بیعت می‌کنند [۴۵]. از روایت بالا معلوم می‌شود که حرکت حسنی زمانی است که امر ظهور مهدی (ع) هنوز بر مردم جهان آشکار نشده و حسنی با قیام خود به دنبال زمینه‌سازی برای قیام بزرگ آن حضرت است.
  3. فتنه دجال: کلمه "دجّال" از ریشه "دجْل" و به معنای دروغ‌گو و حیله‌گر است. این واژه پیش از اسلام در مسیحیت و در کتاب انجیل در معنای "ضدّ مسیح" بارها به کار رفته است. در رساله اوّل یوحنّا نوشته است: دروغ‌گو کیست جز آنکه مسیح بودن عیسی را انکار کند؟ او دجال است که پدر و پسر را انکار می‌کند.[۴۶] به نظر می‌رسد حضرت عیسی (ع) خروج دجّال را خبر داده و مردم را از فتنه‌اش پرهیز می‌داده است. در اسلام نیز مطالبی درباره دجّال به ویژه در روایات اهل سنت آمده است. پیامبر اکرم (ص) فرمود: تمام پیامبرانی که بعد از نوح مبعوث شدند قوم خود را از فتنه دجال می‌ترسانیدند.[۴۷] نیز فرمود: "قیامت بر پا نشود، تا اینکه سی نفر دجّال و دروغ‌گو ظاهر شوند"[۴۸]. از این روایات، استفاده می‌شود که دجّال، نام شخص معینی نیست و به هر دروغ‌گو و گمراه کننده‌ای گفته می‌شود و اینکه در بعضی از روایات از فردی خاص نام برده شده و برای او و مرکبش اوصاف عجیب و غریبی بیان گردیده، مدرک قابل اعتمادی ندارد؛ بلکه درباره دجال می‌توان چنین گفت که در آخر الزمّان و نزدیک ظهور صاحب الامر (ع) شخصی پیدا خواهد شد که در حیله گری، سرآمد حقّه‌بازان است و در دروغ‌گویی بر تمام دجال‌های گذشته برتری دارد. با ادعاهای پوچش گروهی را گمراه می‌کند و چنین جلوه می‌دهد که حیات مردم و آب و نام آن‌ها به دست اوست. کارهای خوب را بد و کارهای بد را خوب معرفی می‌کند؛ امّا کفرش بر همگان آشکار است.[۴۹] گفتنی است که بعضی از دانشمندان معتقدند که دجّال، کنایه از استکبار جهانی و سلطه فرهنگ مادی بر جهان است؛ زیرا استکبار با تکیه بر ثروت و قدرت مادّی و نیز فریب و نیرنگ، بسیاری از مردم را به تباهی و فساد می‌کشاند و از مسیر بندگی خدا به بردگی شیطان منحرف می‌کند. طبق این برداشت، "دجّال" جریانی انحرافی است که پیش از ظهور مهدی (ع) ایجاد می‌شود.[۵۰]»[۵۱].

پرسش‌های وابسته

  1. علائم و نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  2. علائم و نشانه‌های ظهور چیستند؟ (پرسش)
  3. علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
    1. علائم و نشانه‏‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      1. آیا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      6. آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
    2. نشانه‏‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
      1. آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا قیام سید حسنی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا خروج دجال از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا خروج شیصبانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
      6. آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      9. آیا قساوت دل‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      10. آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      11. آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      12. آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      13. آیا باران‌های پیاپی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      14. آیا گسترش ظلم و فساد از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      15. آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      16. آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      17. آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      18. آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      19. آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      20. آیا بالا آمدن آب دجله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      21. آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      22. آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر می‌شود از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      23. آیا وقوع مسخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      24. آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      25. آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      26. آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      27. آیا حمله ملخ‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      28. آیا مرگ سریع از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      29. آیا بستن پل کرخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      30. آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      31. آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      32. آیا قیام مغربی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      33. آیا خشک شدن نیل از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  4. علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
  5. علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
  6. علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
  7. در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانه‌های ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
    1. مراد از علائم در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    2. مراد از آیت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    3. مراد از دلالت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    4. مراد از آخر الزمان در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    5. مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    6. مراد از ظهور در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    7. مراد از خروج در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    8. مراد از قیام در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    9. مراد از اشراط الساعه در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  8. منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
  9. مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  10. آیا ندای شیطانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  11. فواید دانستن علائم و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  12. چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانه‌های ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
  13. موقوف یا مشروط بودن نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  14. نتیجه تقسیم‌بندی نشانه‌های ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
  15. آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسان‌های بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
  16. آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف می‌شود؟ (پرسش)
  17. آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
  18. آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
  19. آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
  20. آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
  21. آیا طوفان‏‌ها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌‏دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
  22. اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
  23. آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آن‏که متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفه‏‌ای و اهل کجاست؟ (پرسش)
  24. آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
  25. آیا تعبیر از آیت الله خامنه‏‌ای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
  26. از آن‏جا که دجال قبل از امام مهدی می‏‌آید آیا می‏‌توانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
  27. امام مهدی از چه راهی متوجه می‏‌شوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
  28. از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
  29. تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
  30. جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
  31. پدیده‏‌های غیرمتعارف قبل از ظهور کدام‏اند؟ (پرسش)
  32. آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز می‌‌شود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
  33. آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
  34. استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  35. ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
  36. در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
  37. آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
  38. چرا علائم و نشانه‌های ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
  39. آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
  40. نشانه‌های ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  41. ارتباط میان ماه رمضان و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  42. چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)

پانویس

  1. ↑ ری؛ شهری درحوالی تهران و ظاهراً مراد از ری در این جا، منطقه تهران است.
  2. ↑ شاید جزیره قیس، جزیزه معروف کیش باشد که درخلیج فارس واقع شده است و نزذیک دبی و بندرعباس است.
  3. ↑ الزام الناصب؛ ج ۲، صص ۱۸۹- ۱۹۱.
  4. ↑ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۳۰۴-۳۰۷.
  5. ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۰، ۲۵۶.
  6. ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۵... و کتاب نشانه‌های شگفت‌آور آخرالزمان.
  7. ↑ رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۰۱-۱۰۹.
  8. ↑ طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص۲۷۹-۲۸۱.
  9. ↑ عمادالدین طبری، بشارة المصطفی، ص۲۵۰.
  10. ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۳و ۲۰۷.
  11. ↑ شیخ صدوق ، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۶۵۵ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص۲۰۷ .
  12. ↑ تفصیل روایات این بحث و موضوع بندی آن در موسوعة حضرت امام مهدی (ع) و يوم‌الخلاص (كامل سليمان) وجود دارد.
  13. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶۵۵ و بحار الانوار، ج ۵۲، ص۲۰۷.
  14. ↑ محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبه، ص ۱۲۴ و لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الأثر في الأمام الثاني عشر (ع)،ص۴۴۱.
  15. ↑ بحارالانوار، ص ۲۲۱ و سلیمان قندوزی، ینابیع المودة لذوي القربی، ج ۳، ص ۱۶۴.
  16. ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۳۳.
  17. ↑ علی حائری یزدی، الزام الناصب، ج ۲، ص ۱۵۹ و شیخ علی کورائی، معجم احادیث الامام المهدی (ع)، ج ۴،ص ۷۹ .
  18. ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸ .
  19. ↑ ر.ک: سیدمحمدکاظم قزوینی، حضرت امام مهدی (ع) از ولادت تا ظهور، ص۵۰۰.
  20. ↑ کامل سليمان، يوم الخلاص، ص ۱۰۲۶ .
  21. ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۰ و ۲۷۳ و علی محمد علی دخیل، الامام المهدی (ع)،ص۲۳۳.
  22. ↑ کامل سليمان، يوم الخلاص، ص۱۰۳۷.
  23. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۷۴ و بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۷.
  24. ↑ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۶۲-۲۶۶.
  25. ↑ اگر بخواهیم آیه‌ای را از آسمان بر آنها نازل می‌کنیم که گردن‌های خود را خاضعانه در مقابل آن فرود آورند؛ سوره الشعراء، آیه ۴.
  26. ↑ الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۳؛ اعلام الوری، ص ۴۲۸؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۱؛ المهدی الموعود (ع)، ص ۵۳؛ یوم الخلاص، ص ۵۱۷؛ السفیانی، ص ۱۲۱.
  27. ↑ " رُكُودُ الشَّمْسِ‏ مَا بَيْنَ‏ زَوَالِ‏ الشَّمْسِ‏ إِلَى‏ وَقْتِ‏ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرِ رَجُلٍ وَ وَجْهِهِ فِي عَيْنِ الشَّمْسِ يُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ ذَلِكَ فِي زَمَانِ السُّفْيَانِيِّ وَ عِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ "الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۳؛ بشارة الاسلام، ص ۱۲۰.
  28. ↑ " الْعَامُ‏ الَّذِي‏ فِيهِ‏ الصَّيْحَةُ قَبْلَهُ‏ الْآيَةُ فِي‏ رَجَبٍ‏ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ وَجْهٌ يَطْلُعُ فِي الْقَمَرِ وَ يَدٌ بَارِزَةٌ"؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۷۲؛ بشارة الاسلام، ص ۱۲۰.
  29. ↑ " وَ الصَّوْتُ‏ الثَّالِثُ‏ يَرَوْنَ‏ بَدَناً بَارِزاً نَحْوَ عَيْنِ‏ الشَّمْسِ‏ هَذَا "؛ یوم الخلاص، ص ۵۱۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۳ با الفاظی دیگر.
  30. ↑ " وَ كَفٌّ يَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ "؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۲۰؛ الغیبة شیخ طوسی، ص ۲۶۸۰؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۹؛ بشارة الاسلام، ص ۱۶.
  31. ↑ " أمارة ذلک الیوم، إن کفا من السماء مدلاة ینظر إلیها الناس‌ "؛ الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ یوم الخلاص، ص ۵۴۱.
  32. ↑ بدانید لعنت خدا شامل حال جمعیت ظالم و ستمکار می‌شود.
  33. ↑ سوره نجم، آیه ۵۸.
  34. ↑ ای گروه مؤمنان قیامت (ظهور) نزدیک شده است‌آزفة امری است که به نزدیکی وصف می‌شده و یا واقعا نزدیک شدنی بوده است (ر.ک: علامه مجلسی، سه رساله درباره حجة ابن العسکری (ع)، ص ۱۵۸.) که این لفظ در قرآن به معنای قیامت به کار رفته و در اینجا منظور ظهور حضرت مهدی (ع)، می‌باشد. (م.)
  35. ↑ بدانید که خداوند مهدی آل محمد (ص) را برای نابود کردن ستمکاران برانگیخت و فرستاد.
  36. ↑ " قَدْ نُودُوا نِدَاءً يَسْمَعُهُ‏ مَنْ‏ بِالْبُعْدِ كَمَا يَسْمَعُهُ‏ مَنْ‏ بِالْقُرْبِ‏ يَكُونُ رَحْمَةً عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ عَذَاباً عَلَى الْكَافِرِينَ فَقُلْتُ بِأَبِي وَ أُمِّي أَنْتَ وَ مَا ذَلِكَ النِّدَاءُ قَالَ ثَلَاثَةُ أَصْوَاتٍ فِي رَجَبٍ أَوَّلُهَا ﴿أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ﴾ ‏ وَ الثَّانِي‏ ﴿أَزِفَتِ الْآزِفَةُ﴾ يَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الثَّالِثُ يَرَوْنَ يَداً بَارِزاً مَعَ قَرْنِ الشَّمْسِ يُنَادِي أَلَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً عَلَى هَلَاكِ الظَّالِمِينَ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَأْتِي الْمُؤْمِنِينَ الْفَرَجُ وَ يَشْفِي اللَّهُ صُدُورَهُمْ- ﴿وَ يُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ﴾ ‏‏ "
  37. ↑ " و سیبهت الله المنکرین حین حدوث هذه الآیات "
  38. ↑ " الْعَامُ‏ الَّذِي‏ فِيهِ‏ الصَّيْحَةُ قَبْلَهُ الْآيَةُ فِي رَجَبٍ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ وَجْهٌ يَطْلُعُ فِي الْقَمَرِ وَ يَدٌ بَارِزَةٌ وَ نِدَاءٌ مِنَ السَّمَاءِ حَتَّى يَسْمَعَهُ‏ أَهْلُ‏ الْأَرْضِ‏ كُلُ‏ أَهْلِ‏ لُغَةٍ بِلُغَتِهِمْ‏ "؛الغیبة نعمانی، ص ۱۶۹؛ یوم الخلاص، ص ۵۴۱.
  39. ↑ ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً...﴾ سوره شعراء، آیه ۴.
  40. ↑ " رُكُودُ الشَّمْسِ‏ مَا بَيْنَ‏ زَوَالِ‏ الشَّمْسِ‏ إِلَى‏ وَقْتِ‏ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرٍ وَ وَجْهٍ فِي عَيْنِ الشَّمْسِ يُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ وَ ذَلِكَ فِي زَمَانِ السُّفْيَانِيِّ وَ عِنْدَهَا يَكُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ‏ "؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۱.
  41. ↑ " يَا أُمَّ سَعِيدٍ، إِذَا انْكَسَفَ الْقَمَرُ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مِنْ‏ رَجَبٍ‏، وَ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ تَحْتِهِ، فَذَاكِ عِنْدَ خُرُوجِ الْقَائِمِ‏ "؛ دلائل الامامة، ص ۲۵۹؛ بیان الائمه (ع) ج ۲، ص ۶۹۵.
  42. ↑ الساده، مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۹۵-۱۰۲.
  43. ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۶.
  44. ↑ غیبت طوسی، ح ۴۴۳، ص ۴۴۶.
  45. ↑ کافی، ج ۸، ح ۲۸۵، ص ۲۲۴.
  46. ↑ رساله اول یوحنّا، باب ۲، آیه ۲۲.
  47. ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۷، ح ۲، ص ۵۲۸.
  48. ↑ معجم احادیث الامام المهدی، ج ۳، ح ۴۰۰، ص ۶۹.
  49. ↑ ر.ک: دادگستر جهان، ص ۲۱۷ – ۲۱۹.
  50. ↑ ر.ک: حکومت جهانی امام مهدی، ص ۱۷۸ – ۱۸۰.
  51. ↑ بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۱۷۷ - ۱۷۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=نشانه‌های_غیر_حتمی_ظهور_چیستند؟_(پرسش)&oldid=1196459»