انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)

انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	ضرورت انتظار

انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

حیدری‌نیک	شفائی	شفیعی سروستانی	طاووسی	هاشمی	پژوهشگران مسجد مقدس جمکران

جایگاه انتظار

عقیده به ظهور مصلح جهانی و ایجاد آمادگی در کل عالم و در یک عبارت "انتظار داشتن" امر حیاتی و لازمی است که پیشوایان دینی آن را راهبردی مهم در دوران غیبت دانسته و علاوه بر امر نمودن نسبت به آن، به وجوب انتظار هم اشاره کرده‌اند. در تفکر شیعی انتظار مهدی موعود (ع) همواره به عنوان یکی از اصول مسلم اعتقادی مطرح و انتظار آن منجی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده و بخش عظیمی از معارف شیعی را به خود اختصاص داده است.

ضرورت انتظار

• اهمیت و ضرورت دورۀ انتظار را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد:

1. توجه به معنا و حقیقت انتظار: انتظار یک دورۀ آماده‌سازی و زمینه‌سازی است و هر انقلاب و حرکتی که این دوره را پشت سر نگذاشته باشد، ناقص و بی ثمر است. این خاصیت انتظار است که منتظر را وادار می‌کند تا کمبودها را حدس بزند و مانع‌ها را بشناسد و برای زدودن آنها، برنامه بریزد. بنابراین، برای هر انقلابی گذر از دورۀ انتظار ضرورت است و هر قدر اهداف انقلابی بزرگ‌تر باشد، دورۀ انتظار آن هم گسترده‌تر خواهد بود.
2. بررسی اوراق زرین تاریخ: ضرورت و اهمیت دورۀ انتظار را از لابه لای صفحات تاریخ نیز می‌توان به دست آورد. پس از رحلت رسول اکرم(ص) و شهادت امیرالمؤمنین(ع) و سیدالشهداء(ع) تا امروز، ریشۀ تمام حرکت‌ها و نهضت‌های شیعی علیه باطل و استثمارگران، همین فلسفۀ اجتماعی انتظار و عقیده به ادامۀ مبارزه تا پیروزی حق بوده است. این امر چنان مورد توجه بزرگان دین قرار گرفته تا آنجا که یکی از معیارهای پذیرش اعمال نامیده شده است.
3. بررسی مواضع دشمنان: در اهمیت دوران انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان برشمرده‌اند و دو نکته را عامل پایداری شیعه می‌دانند: "نگاه سرخ" شیعیان، یعنی عاشورا و "نگاه سبز" شان یعنی انتظار.

روایات ضرورت انتظار

• در بسیاری از روایات بر لزوم و ضرورت بلکه وجوب انتظار حضرت مهدی موعود(ع) در دوران غیبت تصریح شده است امام جواد(ع) می‌‌فرماید: «همانا قیام کنندۀ از ما اهل بیت همان مهدی است که انتظار او در زمان غیبتش واجب است». و در روایتی از امام صادق(ع) یکی از ملاک‌های قبولی اعمال بندگان، انتظار مهدی قائم آل محمد(ع)، عنوان شده است. از این روایات روشن می‌‌شود دین‌داری و بندگی خدا جز به شرط تحقق انتظار قائم، امکان ندارد.

نتیجه گیری

• بنابراین، انتظار به عنوان یکی از اصول مسلم اعتقادی، امری لازم و حیاتی است که با توجه به حقیقت انتظار، بررسی تاریخ و مواضع دشمنان ضرورت آن معلوم می‌‌شود و در بسیاری از روایات بر وجوب آن تصریح شده است.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

۱. حجت الاسلام و المسلمین حیدری‌نیک؛

مجید حیدری‌نیک حجت الاسلام و المسلمین مجید حیدری‌نیک، در کتاب «نگاهی دوباره به انتظار» در این‌باره گفته است: «عقیده به ظهور مصلح و آمادگی برای انقلاب جهانی، چنان حیاتی و لازم بوده است که پیشوایان دینی انتظار را راهبرد مهم این برهه تاریخی دانسته، در دوران غیبت به آن فرمان داده‌اند. اهمیت و ضرورت دوره انتظار را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد: توجه به معنا و حقیقت انتظار همان گونه که گذشت، انتظار یک دوره آماده‌سازی و زمینه‌سازی است و هر انقلاب و حرکتی که این دوره را پشت سر نگذاشته باشد، ناقص و بی ثمر است. کسانی را می‌بینیم که به پا ایستاده‌اند و راه افتاده‌اند، ولی دوره انتظاری نداشته‌اند. گویا چیزی نمی‌خواسته‌اند و تنها بر اساس جو محیط و جریان حاکم به رفتن وادار شده‌اند. این‌ها بدون انتظار و بدون آماده باش در گام‌های نخست گرفتار شده‌اند و به خودخوری و فرار از خویشتن رسیده‌اند و سرانجام زیر فشار ابهام‌ها و اشکال‌ها، در مرحله فکر و اعتقاد، ظرفیت و تحمل، طرح و برنامه، اجرا و عمل، از کمبود امکانات گرفته تا نیازهای اقتصادی و نیازهای تخصصی و علمی، حتی آمادگی بدنی و توانایی جسمی، به انزوا و فرار از کار و جدایی از عمل روی آورده‌اند. طبیعی است آن‌ها که عمل زده بودند، بعدها با نفرت، عرفان زده، فلسفه زده و علم زده و کلاس زده هم بشوند و به دنبال پناه گاهی بگردند. باز هم طبیعی است که به پناهی نرسند و سرگردان بمانند. بنابراین، برای هر انقلابی گذر از دوره انتظار ضرورت است و هر قدر اهداف انقلابی بزرگ‌تر باشد، دوره انتظار آن هم گسترده‌تر خواهد بود. سنت تغییرناپذیر الاهی، بر این است که ایجاد تغییرات اصلاح گرایانه در گرو سلسله شرایط و زمینه‌های خارجی است و تا همه آن شرایط کاملاً تحقق نیابد، امکان رسیدن به هدف وجود ندارد. بدین جهت، آیین اسلام پس از یک دوره طولانی و چندین قرن، ظهور کرد. جهان در انتظار ماند تا پنج قرن از جاهلیت بگذرد، آنگاه آخرین پیام آسمانی به واسطه رسول گرامی اسلام (ص) فرستاده شد. این خاصیت انتظار است که تو را وادار می‌کند تا کمبودها را حدس بزنی و برای فراهم آوردن آن بکوشی. این خاصیت انتظار است که تو را به آمادگی و حضوری می‌رساند که مانع‌ها را بشناسی و برای زدودن آن‌ها، برنامه بریزی. آن جا که انسان افراد استخوان‌داری را می‌بیند که پس از سال‌ها تحصیل چگونه سر در گم هستند و نمی‌دانند چه کنند و خسته و رنجور و آزرده شده‌اند، به این نتیجه می‌رسد که علت انزوا و خستگی این‌ها نداشتن دوره انتظار است. این‌ها ندیده آمده‌اند و طبیعی است که با دیدن مشکلات، سرگردان شوند یا این که تجدید نظر دوباره داشته باشند و از اساس، کارشان را درست کنند و بنیادی پیش بیایند. بررسی اوراق زرین تاریخ ضرورت و اهمیت دوره انتظار را از لابه لای صفحات تاریخ نیز می‌توان به دست آورد. پس از رحلت رسول اکرم (ص) و شهادت امیرالمؤمنین (ع) و سیدالشهداء (ع) تا امروز، ریشه تمام حرکت‌ها و نهضت‌های شیعی علیه باطل و استثمارگران، همین فلسفه اجتماعی انتظار و عقیده به ادامه مبارزه تا پیروزی حق بوده است. این امر چنان مورد توجه بزرگان دین قرار گرفته تا آن جا که یکی از معیارهای پذیرش اعمال نامیده شده است. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُ قَالَ: أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ: ... وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ(ع)». از مهم‌ترین رازهای نهفته بقای تشیع همین روح انتظاری است که کالبد هر شیعه را آکنده ساخته، پیوسته او را به کوشش و جنبش وامی‌دارد و از نومیدی و بی‌تابی و افسردگی و درماندگی او را باز می‌دارد. این تأثیر چنان ملموس و کارساز بوده که اسلام پژوهان غربی نیز از آن گفت‌وگو کرده‌اند. «هانری کربن» اسلام شناس شهیر فرانسوی می‌گوید: ...مفهوم غیبت، اصل و حقیقت غیبت هرگز در چارچوب درخواست‌های دنیای امروز در معرض تفکر عمیق قرار نگرفته است... معنای این امر به عقیده این جانب، چشمه‌ای بی‌نهایت و ابدی از معانی و حقایق است... معنویت اسلام تنها با تشیع، امکان حیات و دوام و تقویت دارد و این معنا در برابر هرگونه تحول و تغییری که جوامع اسلامی دستخوش آن باشند، پایداری خواهد کرد. امام زمان، مفهوم اعلایی است که مکمل مفهوم غیبت است، ولی کاملا به شخصیت امام غایب، مرتبط است. این جانب، مفهوم امام غایب را با روح غربی خودم به گونه‌ای نو و بکر، احساس و درک می‌کنم و چنین به تفکر و دلم الهام می‌شود که رابطه حقیقی آن را با حیات معنوی بشر، وابسته می‌دانم. بررسی مواضع دشمنان: در اهمیت دوران انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان برشمرده‌اند: «میشل فوکو، کلر بریر» در بحث مبارزه با تفکر مهدی باوری، نخست امام حسین (ع) سپس امام زمان (ع) را مطرح می‌کنند و دو نکته را عامل پایداری شیعه می‌دانند: نگاه سرخ و نگاه سبز. در کنفرانس «تل آویو» هم افرادی مانند «برنارد لوییس، مایکل‌ام جی، جنشر، برونبرگ و مارتین کرامر» بر این بحث خیلی تکیه می‌کنند. آن‌ها در تحلیل انقلاب اسلامی، به «نگاه سرخ» شیعیان، یعنی عاشورا و «نگاه سبز» شان یعنی انتظار می‌رسند. جمله مشهوری دارند: «این‌ها به اسم امام حسین قیام می‌کنند و به اسم امام زمان (ع)، قیام شان را حفظ می‌کنند» . دشمن به اهمیت مدیریت شیعه، آن هم زمانی که رهبر آن غایب و از نظرها پنهان است پی برده، و به همین منظور اقداماتی در این زمینه انجام داده و سناریوهای متعددی را جهت تضعیف و نابودی این اندیشه مقدس طراحی کرده، متناوباً عملی ساخته است. دخالت مستقیم و حمایت از پروسه «شخصیت پردازی و مهدی تراشی»، تخریب پایه‌های فکری «مهدی باوری» از طریق ژست‌های علمی و به ظاهر شرق شناسی، پرورش و حمایت از سرسپرده‌های داخلی مانند احمد کسروی، شریعت سنگلجی، سلمان رشدی و اخیراً احمد الکاتب، انتشار تبلیغات مسموم رسانه ای، امپراتوری اهریمنی رسانه‌های استکباری و بمباران تبلیغاتی توپ خانه‌های صوتی و تصویری ژورنالیستی نظام سلطه، یکی از قوی‌ترین ابزارهای کودتای فکری و شستوشوی مغزی توده هاست. در واپسین دهه‌های قرن بیستم، هجومی از این نوع را علیه ایده «ظهور مهدی موعود» شاهد بودیم. در سال ۱۹۸۲ میلادی، سریالی با نام «نوستر آداموس» به مدت سه ماه متوالی از شبکه تلویزیونی آمریکا پخش شد. این فیلم سرگذشت ستاره شناس و پزشک فرانسوی به نام «میشل نوستر آداموس» بود که نزدیک به ۵۰۰ سال پیش می‌زیسته است. این سریال، پیشگویی‌های وی را درباره آینده جهان به تصویر کشیده بود که مهم‌ترین آن‌ها پیش گویی وی درباره ظهور نواده پیامبر اسلام در مکه مکرمه و متحد ساختن مسلمانان و پیروزی بر اروپاییان و ویران کردن شهرهای بزرگ سرزمین جدید (آمریکا) بود. هدف از این مانور تبلیغاتی، به تصویر کشیدن چهره‌ای خشن، بی رحم، ویران گر و گرفتار جنون قدرت از مهدی موعود، تحریک و بسیج عواطف ملل غربی علیه اسلام و منجی موعود آن و در کوتاه مدت، بستر‌سازی روانی بود».

۲. حجت الاسلام و المسلمین شفائی؛

محبوب شفائی حجت الاسلام و المسلمین محبوب شفائی، در کتاب «موعود حق» در این‌باره گفته است: «اهمیت و ضرورت دوره‌ای انتظار را می‌توان از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد: توجه به معنا و حقیقت انتظار: انتظار یک دوره آماده‌سازی و زمینه‌سازی است و هر انقلاب و حرکتی که این دوره پشت سر نگذاشته باشد، ناقص و بی‌ثمر است. کسانی را می‌بینیم که به پا ایستاده‌اند و راه افتاده‌اند، ولی دوره انتظاری نداشته‌اند. گویا چیزی نمی‌خواسته‌اند و تنها براساس جو محیط و جریان حاکم به رفتن وارد شده‌اند. اینها بدون انتظار و بدون آماده باش در گام‌های نخست گرفتار شده‌اند و به خود خودی و فرار از خویشتن رسیده‌اند و سرانجام زیر فشار ابهام‌ها و اشکال ها، در مرحله فکر و اعتقاد ظرفیت و تحمل، طرح و برنامه، اجرا و عمل، از کمبود امکانات گرفته تا نیاز‌های اقتصادی و نیازهای تخصصی و علمی، حتی آمادگی بدنی و توانایی جسمی، به انزوا و فرار از کار و جدایی از عمل روی آورده‌اند. طبیعی است آنها که عمل زده بودند، بعد‌ها با نفرت، عرفان‌زده، فلسفه‌زده و علم‌زده و کلاس‌زده هم بشوند و به دنبال پناهگاهی بگردند. باز هم طبیعی است که به پناهی نرسند و سرگردان بمانند. بنابراین، برای هر انقلابی گذر از دوره انتظار ضرورت است و هر قدر اهداف انقلابی بزرگ‌تر باشد، دوره انتظار آن هم گسترده‌تر خواهد بود. سنت تغییرناپذیر الاهی، بر این است که ایجاد تغییرات اصلاح‌گرایانه در گرو سلسله شرایط و زمینه‌های خارجی است و تا همه آن شرایط کاملاً تحقق نیابد، امکان رسیدن به هدف وجود ندارد. از این جهت، آیین اسلام پس از یک دوره طولانی و چندین قرن، ظهور کرد. جهان در انتظار ماند تا پنج قرن از جاهلیت بگذرد، نگاه آخرین پیام آسمانی به واسطه رسول گرامی اسلام(ص) فرستاده شد. این خاصیت انتظار است که تو را وادار می‌کند تا کمبود‌ها را حدس بزنی و برای فراهم آوردن آن تلاش نمایی، و تو را به آمادگی و حضوری می‌رساند که مانع‌ها را بشناسی و برای زدودن آنها، برنامه بریزی. آنجا که انسان افراد استخوان داری را می‌بیند که پس از سال‌ها تحصیل چگونه سر درگم هستند و نمی‌دانند چه کنند و خسته و رنجور و آزرده شده‌اند، به این نتیجه می‌رسد که علت انزوا و خستگی اینها نداشتن دوره انتظار است. اینها ندیده آمده‌اند و طبیعی است که با دیدن مشکلات، سرگردان شوند یا اینکه تجدید نظر درباره داشته باشند و از اساس، کارشان را درست کنند و بنیادی پیش بیایند. بررسی اوراق زرین تاریخ از طرفی، ضرورت و اهمیت دوره انتظار را از لابه لای صفحات تاریخ نیز می‌توان به دست آورد. "عقیده به ظهور مصلح و آمادگی برای انقلاب جهانی، چنان حیاتی و لازم بوده است که پیشوایان دینی انتظار راهبرد مهم این برهه تاریخی دانسته، در دوران غیبت به آن فرمان داده‌اند". "پس از رحلت رسول اکرم(ص) و شهادت امیر المؤمنین(ع) و سیدالشهدا(ع) تا امروز، ریشه تمام حرکت‌ها و نهضت‌های شیعی علیه باطل و استثمارگران، همین فلسفه اجتماعی انتظار و عقیده به ادامه مبارزه تا پیروزی حق بوده است. این امر چنان مورد توجه بزرگان دین قرار گرفته تا آنجا که یکی از معیارهای پذیرش اعمال نامیده شده است". "از مهمترین رازهای نهفته بقای تشیع همین روح انتظاری است که کالبد هر شیعه را آکنده ساخته، پیوسته او را به کوشش و جنبش وا می‌دارد و از نومیدی و بی‌تابی و افسردگی و در ماندگی او را باز می‌دارد. این تاثیر چنان کارساز بوده که اسلام‌پژوهان غربی نیز از آن گفت‌وگو کرده‌اند."».

۳. آقای دکتر شفیعی سروستانی؛

ابراهیم شفیعی سروستانی آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «چشم به راه» در این‌باره گفته است: «در اندیشه شیعی، انتظار موعود به عنوان اصل مسلم اعتقادی مطرح بوده و در بسیاری از روایات بر ضرورت انتظار قائم آل محمد (ع) تصریح شده است که از جمله می‌توان به روایات زیر اشاره کرد: محمد بن ابراهیم نعمانی در کتاب الغیبة روایت کرده است که روزی امام صادق (ع) خطاب به اصحاب خود فرمود: آیا شما را خبر ندهم به آنچه خدای صاحب عزت و جلال، هیچ عملی را جز به آن از بندگان نمی‌پذیرد؟ گفتم: آری، فرمود: گواهی دادن به اینکه هیچ شایسته پرستشی جز خداوند نیست و اینکه محمد (ع) بنده و فرستاده او است و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده، و ولایت ما، و بیزاری از دشمنان‌مان - یعنی دشمنان امامان - و تسلیم شدن به آنان و پرهیزکاری و تلاش و اطمینان و انتظار قائم (ع). ثقة الاسلام کلینی در کتاب الکافی روایت می‌کند روزی مردی بر حضرت ابوجعفر امام باقر (ع) وارد شد و صفحه‌ای در دست داشت. حضرت به او فرمود: "این نوشته، مناظره‌کننده‌ای است که پرسش دارد از دینی که عمل در آن مورد قبول است. آن مرد عرض کرد: رحمت خداوند بر تو باد. همین را خواسته ام. پس حضرت ابوجعفر باقر (ع) فرمود: گواهی دادن به اینکه خدا یکی است و هیچ شریکی برای او وجود ندارد و اینکه محمد بنده و رسول او است و اینکه اقرار کنی به آنچه از سوی خداوند آمده و ولایت ما خاندان و بیزاری از دشمنان ما و تسلیم به امر ما و پرهیزکاری و فروتنی و انتظار قائم ما که ما را دولتی است که هر وقت خداوند بخواهد آن را خواهد آورد. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از عبدالعظیم حسنی روایت می‌کند که روزی بر آقایم، محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن ابی طالب (ع) وارد شدم. میخواستم که درباره قائم از آن حضرت بپرسم که آیا همان مهدی است با غیر او. پس خود آن حضرت سخن آغاز کرد و به من فرمود: ای ابوالقاسم! به درستی که قانم از ماست و او است مهدی که واجب است در زمان غیبتش انتظار کشیده شود و در [زمان] ظهورش اطاعت گردد و او سومین امام از فرزندان من است. روایات یاد شده و بسیاری روایات دیگر که در اینجا مجال طرح آنها نیست، همگی بر لزوم انتظار حضرت قائم در دوران غیبت دلالت می‌کنند. با این حال، باید دید انتظار که این همه بر آن تأکید شده و یکی از شرایط اساسی اعتقاد اسلامی شمرده می‌شود، چه فضیلتی دارد و در کلام معصومین (ع) از چه جایگاهی برخوردار است».

۴. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «وظایف ما در عصر غیبت» در این‌باره گفته است: «در روایات اسلامی تأکید فراوانی به انتظار منجی شده است. مثلاً در روایتی می‌خوانیم: «إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ وَ يُطَاعَ فِي ظُهُورِهِ»؛ "به راستی قائم از ما همان مهدی است که باید در زمان غیبت او منتظر ظهور او بوده و هنگام ظهورش نیز از او اطاعت نمود". ضرورت و اهمیت انتظار را از زوایای مختلف می‌توان بررسی کرد: انتظار، زمینه‌ساز ظهور: انتظار، دوره آماده‌سازی و زمینه‌سازی برای یک نهضت است، و هر انقلاب و حرکتی که این دوره را پشت سر نگذاشته باشد ناقص و بی‌ثمر خواهد بود. چه بسیار انقلاب‌هایی که در ابتدا، شروع خوبی داشته‌اند ولی از آنجا که دوره انتظار را قبلاً طی نکرده بودند بعد از مدتی به شکست انجامیده‌اند؛ زیرا دچار خودخوری و فرار از خویشتن شده و در اخر نیز زیر فشارها و ابهامات، در مرحله فکر و اعتقاد، در مرحله ظرفیت و تحمل، در مرحله طرح و برنامه‌ریزی، و در مرحله عمل، از کمبود امکانات و نیازهای تخصصی و علمی و حتی آمادگی بدنی از پای درآمده‌اند. این خاصیت انتظار است که تو را وادار می‌کند که کمبودها را حدس بزنی و برای تأمینش بکوشی انتظار، مانع از ناامیدی از مهم‌ترین رازهای نهفته بقای تشیع، همین روح انتظاری است که کالبد هر شیعه را آکنده از امید ساخته و پیوسته او را به تلاش و کوشش و جنبش وا می‌دارد، و مانع از ناامیدی و بی‌تابی و افسردگی و درماندگی او می‌گردد. انتظار، مانع تسلط دشمنان: در اهمیت انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان برشمرده‌اند. "میشل فوکر"، "کلربریر" در بحث مبارزه با تفکر مهدی باوری ابتدا امام حسین(ع) و بعد امام زمان(ع) را مطرح می‌کنند، و دو نکته را عامل پایداری شیعه معرفی می‌نمایند: نگاه سرخ و نگاه سبز. در کنفرانس تل آویو هم افرادی مثل "برنارد لوییس"، "مایکل ام جی"، "جنشر"، "برونبرگ"، و "مارتیم کوامر"، بر این نکته تکیه فراوان داشتند. آنها در تحلیل انقلاب اسلامی به نگاه سرخ شیعیان، یعنی عاشورا و نگاه سبزشان یعنی انتظار می‌رسند. جمله مشهوری دارند که: "اینها به اسم امام حسین(ع) قیام می‌کنند و به اسم امام زمان(ع) قیامشان را حفظ می‌کنند". "ماربین" محقق آلمانی می‌گوید: "از جمله مسائل اجتماعی بسیار مهمی که موجب امیدواری و رستگاری شیعه می‌باشد اعتقاد به وجود حجت عصر و انتظار ظهور است". و نیز "پتروشفسکی"، تاریخ‌دان و ایران‌شناس علوم شوروی سابق در این زمینه می‌نویسد: "چشم به راه مهدی بودن در عقاید عمومی که نهضت‌های قرن سیزدهم را در ایران به پا داشتند مقام بلندی را داشته است...".». ۵. خانم طاووسی؛ سرکار خانم سکینه طاووسی، در کتاب «انتظار از دیدگاه اهل بیت» در این‌باره گفته‌ است: «عقیده به ظهور مصلح جهانی و ایجاد آمادگی در کل عالم و در یک عبارت "انتظار داشتن" امر حیاتی و لازمی است که پیشوایان دینی آن را راهبردی مهم در دوران غیبت دانسته و علاوه بر امر نمودن نسبت به آن، به وجوب انتظار هم اشاره کرده‌اند. در حدیثی که از امام جواد(ع) وارد شده است ایشان می‌‌فرمایند: "قائم ما حضرت مهدی است که واجب است در دوران غیبت او، انتظارش را بکشند"». ۶. خانم هاشمی؛ خانم خدیجه هاشمی، در کتاب «مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر» در این‌باره گفته است: «در احادیث متعددی از معصومین، قائم اهل بیت - که انتظار ظهورش از ارکان دین به شمار آمده - دقیقا معرفی شده است. به عنوان نمونه از حضرت جواد الائمه(ع) نقل شده است که فرمودند: "همانا قیام کننده از ما اهل بیت همان مهدی است که انتظار او در زمان غیبتش واجب است"؛ تعبیر وجوب در فرمایش حضرت جواد(ع) نشان دهنده ضرورت انتظار در زمان غیبت امام می‌باشد، و نتیجه ای که از آن به دست می‌آید این است که دین‌داری و بندگی خدا جز به شرط تحقق این رکن مهم - انتظار قائم - امکان ندارد و کسی که به دنبال عبادت پروردگار است نباید از این امر واجب غفلت ورزد» . ۷. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران؛ پژوهشگران مسجد مقدس جمکران پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، در کتاب «انتظار چیست منتظر کیست؟» در این‌باره گفته‌اند: «اعتقاد به مهدی موعود(ع) به عنوان امام غایب و مصلح جهانی از ویژگی‌های مهم تفکر شیعی است. از همین رو در این تفکر، انتظار آن منجی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده و بخش عظیمی از معارف شیعی را به خود اختصاص داده است. در تفکر شیعی انتظار مهدی موعود(ع) با ویژگی‌هایی که برای آن بیان شده همواره به عنوان یکی از اصول مسلم اعتقادی مطرح بوده و در روایات امامان شیعه(ع) بر ضرورت آن تصریح و تأکید شده است. ذیلاً به برخی از روایات به عنوان نمونه اشاره می‌شود. محمد بن ابراهیم نعمانی معروف به شیخ مفید از علما و محدثین قرن چهارم در کتاب "الغیبة" به سند خود از ابوبصیر روایت نموده است که روزی امام صادق(ع) خطاب به اصحاب خود فرمودند: "...آیا شما را خبر ندهم به چیزی که خداوند عزوجل هیچ عملی را جز به وسیله آن از بندگان قبول نمی‌کند؟! گفتم: آری. فرمود: گواهی دادن به این که هیچ کس شایسته پرستش، جز خداوند نیست و این که محمد(ص) بنده و فرستاده اوست، و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده، و ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما - اهل بیت(ع) - و تسلیم شدن در برابر دستورات آنان و پرهیزگاری و اجتهاد (کوشش) و صبر و انتظار برای آمدن قائم(ع)...". همان طور که ملاحظه می‌فرمایید، انتظار مهدی موعود(ع) از مواردی شمرده شده که اعمال بندگان بدون آن پذیرفته نمی‌شود. شیخ صدوق در کتاب "کمال الدین و تمام النعمة" به سند خود از "عبدالعظیم حسنی" روایت می‌کند که گفت: بر مولای خود امام جواد(ع) وارد شدم و می‌خواستم از ایشان در باره قائم سؤال کنم که آیا مهدی(ع) خود اوست یا کسی غیر اوست؟! پس آن حضرت، خود شروع به سخن گفتن کرده و به من فرمودند:"ای ابوالقاسم! به درستی که قائم(ع) از ماست و اوست مهدی؛ کسی که واجب است انتظار کشیدن او در زمان غیبتش، و واجب است اطاعتش وقتی که ظهور فرمود، و او سومین (نسل) از فرزندان من است" ؛ روایت یاد شده و بسیاری از روایات دیگر که در این مقاله جای طرح آن نیست، بر لزوم و ضرورت بلکه وجوب انتظار حضرت مهدی موعود(ع) در دوران غیبت دلالت می‌کنند». پرسش‌های مصداقی ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش) ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش) معنای انتظار چیست؟ (پرسش) منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش) منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش) ارکان انتظار چیست؟ (پرسش) عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش) هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش) انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش) ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش) ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش) آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش) جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش) نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش) انواع انتظار چیست؟ (پرسش) شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش) لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش) آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش) آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش) آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش) آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش) دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش) دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش) آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش) آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش) چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش) دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش) آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش) آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش) آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش) آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش) آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش) منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏ گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش) نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش) آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش) چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش) ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش) شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش) منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش) مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش) چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش) آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش) منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش) منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش) شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش) انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش) آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش) آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش) آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش) مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش) کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش) انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش) مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش) منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش) منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش) منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش) منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش) انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش) دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش) دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش) دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش) دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش) دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش) برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش) علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏ آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش) عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش) لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش) نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش) رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش) امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش) آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش) مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش) رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش) بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش) مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش) چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش) انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش) اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش) آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش) انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش) برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش) آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش) آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش) مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش) چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش) آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش) آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش) علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش) امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش) منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش) آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش) فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش) خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش) دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش) دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش) آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش) انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش) رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش) رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش) فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش) باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش) انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش) جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش) چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش) چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش) ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش) انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش) چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش) دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش) رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش) آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش) آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش) وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش) چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش) چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش) جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش) انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش) صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش) منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش) منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟ منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش) در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش) ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش) آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش) ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش) ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش) ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش) فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش) آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش) آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش) آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش) چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش) عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش) چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش) آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش) انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش) ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش) ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش) منبع‌شناسی جامع مهدویت کتاب‌شناسی مهدویت؛ مقاله‌شناسی مهدویت؛ پایان‌نامه‌شناسی مهدویت. پانویس  با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: