عصمت امام علی در قرآن: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۵: | خط ۵: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
[[عصمت]]، به معنای "[[مصونیت]] از [[گناه]]، [[خطا]]، [[جهل]] و ناهنجاریهای [[رفتاری]]"، از ویژگیهای قطعی [[پیامبران الهی]] است. متون متعددی در دست است که همگی یک [[پیام]] دارند | [[عصمت]]، به معنای "[[مصونیت]] از [[گناه]]، [[خطا]]، [[جهل]] و ناهنجاریهای [[رفتاری]]"، از ویژگیهای قطعی [[پیامبران الهی]] است. متون متعددی در دست است که همگی یک [[پیام]] دارند و آن اینکه [[علی]]{{ع}} به عنوان [[جانشین پیامبر خدا]] هیچ گاه نمیلغزد، نمیشکند، کژ نمیرود، [[استوار]] است، در نهایت [[سلامت]] است، مستقیم است، حقنگر و حقمدار است و.... [[علی]]{{ع}}، عنوان افتخارآمیز "[[عصمت]]" را بر پیشانی دارد و بدینسان، [[مردمان]]، در [[الگوگیری]]، [[پیروی]] و [[هدایتجویی]] از او، در اماناند و [[آیین]] و دینشان به [[سلامت]] است و...<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۱۰۷.</ref>. | ||
==[[عصمت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از نگاه [[آیات]]== | ==[[عصمت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از نگاه [[آیات]]== | ||
===[[آیه مباهله]]=== | |||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} از جانب [[خداوند]] [[مأموریت]] یافت به نصرانیهای [[نجران]] ـ که درباره [[پندار]] [[الوهیت]] [[حضرت مسیح]]، [[تسلیم]] [[منطق]] و [[برهان]] نشدند ـ پیشنهاد [[مباهله]] بدهد<ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودیهای خویش و خودیهای شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> و از آنان بخواهد تا با [[فرزندان]] و [[زنان]] خود برای مباهله حاضر شوند. مطابق روایات و اقوال [[مفسران]] و مورخان [[اسلامی]]، پیامبر اکرم{{صل}} [[علی بن ابیطالب]]، [[فاطمه زهرا]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} را برای مباهله با خود برد<ref>تفصیل این جریان و نکات تفسیری مربوط به آیه شریفه در بحث مربوط به برهان افضلیت آمده است.</ref>. روشن است حسن و حسین{{عم}}، مصداق {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} و [[فاطمه]]{{س}}، مصداق {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} و [[علی]]{{ع}} مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} است. بنابراین، علی{{ع}} به منزله نفس [[پیامبر]]{{صل}} است و همه [[مقامات معنوی]] آن حضرت را داراست، مگر [[مقام نبوت]] که استثنا شده است. | |||
بر این اساس، علی{{ع}} غیر از مقام نبوت، دیگر مقامات معنوی پیامبر{{صل}} را دارا بوده است که عصمت از آن جمله است. | بر این اساس، علی{{ع}} غیر از مقام نبوت، دیگر مقامات معنوی پیامبر{{صل}} را دارا بوده است که عصمت از آن جمله است. | ||
===[[آیه تطهیر]]=== | |||
[[خداوند متعال]] [[اراده]] کرده است هر گونه [[پلیدی]] را از [[اهلبیت پیامبر]] اکرم{{صل}} دور سازد: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند میخواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گردان» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. این اراده، [[اراده تشریعی]] نیست، زیرا اراده تشریعی خداوند به [[طهارت]] و [[پاکیزگی]] [[معنوی]] عموم [[مکلفان]] تعلق گرفته است و به [[اهلبیت پیامبر]]{{صل}} اختصاص ندارد، چنانکه پس از بیان [[حکم]] [[وضو]] و [[تیمم]] ـ که عموم مکلفان را شامل میشود ـ فرموده است: {{متن قرآن|مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ}}<ref>«خداوند نمیخواهد شما را در تنگنا افکند ولی میخواهد شما را پاکیزه گرداند» سوره مائده، آیه ۶.</ref>. | |||
از سوی دیگر، در [[اراده تکوینی]] [[خداوند]]، تخلّف [[راه]] ندارد: {{متن قرآن|إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}<ref>«فرمان او جز این نیست که چون چیزی را بخواهد بدو میگوید: باش! بیدرنگ خواهد بود» سوره یس، آیه ۸۲.</ref> میگوید باش و آن موجود میشود. بنابراین، [[طهارت]] اهلبیت پیامبر اکرم{{صل}} که مورد خواست و اراده تکوینی خداوند بوده است، قطعاً تحقق یافته است؛ در نتیجه آنان از هر گونه [[خطا]] و گناهی [[معصوم]] بودهاند. | از سوی دیگر، در [[اراده تکوینی]] [[خداوند]]، تخلّف [[راه]] ندارد: {{متن قرآن|إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}<ref>«فرمان او جز این نیست که چون چیزی را بخواهد بدو میگوید: باش! بیدرنگ خواهد بود» سوره یس، آیه ۸۲.</ref> میگوید باش و آن موجود میشود. بنابراین، [[طهارت]] اهلبیت پیامبر اکرم{{صل}} که مورد خواست و اراده تکوینی خداوند بوده است، قطعاً تحقق یافته است؛ در نتیجه آنان از هر گونه [[خطا]] و گناهی [[معصوم]] بودهاند. | ||
در برخی دیگر از روایات آمده است | اکنون باید دید مقصود از اهلبیت پیامبر چه کسانیاند؟ پاسخ این [[پرسش]] با توجه به [[روایات]] بسیاری که درباره [[آیه تطهیر]] [[نقل]] شده این است که مقصود از اهلبیت پیامبر{{صل}} در این [[آیه]]؛ [[امیرالمؤمنین]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} بوده است. در برخی از این روایات آمده است [[رسول خدا]]{{صل}} آنان را زیر عبای خود گرد آورد و به خداوند عرضه داشت: “اینان [[اهلبیت]] من هستند”. [[امسلمه]]، [[همسر پیامبر]]{{صل}} از آن حضرت پرسید: “آیا من از اهلبیت نیستم؟” [[پیامبر]] فرمود: “تو بر [[خیر و خوبی]] هستی، ولی اینها اهلبیت من هستند”<ref>تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۱-۱۳؛ الدر المنشور، ج۶، ص۵۳۲-۵۳۳؛ اسباب النزول، ص۱۳۹؛ مسند احمد بن حنبل، ج۱۸، ص۳۱۴.</ref>. | ||
در برخی دیگر از روایات آمده است پیامبر{{صل}} مدت طولانی هنگامی که میخواست به [[مسجد]] برود در برابر [[خانه]] [[حضرت علی]]{{ع}} میایستاد و به آنان [[سلام]] میکرد و آیه تطهیر را [[تلاوت]] میفرمود<ref>تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۱؛ الدر المنشور، ج۶، ص۵۳۲-۵۳۵؛ مشکل الآثار، ج۱، ص۳۳۹.</ref>. در روایات دیگری نیز آمده است که [[امامان]] اهلبیت در موارد گوناگون به آیه تطهیر استناد کرده و آن را مخصوص خود دانستهاند<ref>نور الثقلین، ج۴، ص۲۷۰-۲۷۷.</ref>. | |||
به [[دلیل]] [[روایات]] یاد شده است که بسیاری از [[مفسران]] و [[محدثان]] [[اهلسنت]] نیز همانند [[شیعه]] گفتهاند مقصود از [[اهلبیت]] در [[آیه تطهیر]] “اهل کساء” | به [[دلیل]] [[روایات]] یاد شده است که بسیاری از [[مفسران]] و [[محدثان]] [[اهلسنت]] نیز همانند [[شیعه]] گفتهاند مقصود از [[اهلبیت]] در [[آیه تطهیر]] “اهل کساء” هستند، چنانکه [[ابوبکر]] [[نقاش]] گفته است: “اکثر مفسران بر این عقیدهاند که [[آیه]] در [[شأن]] [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} نازل شده است”<ref>جواهر العقدین، ص۱۹۸؛ غایة المرام، ج۳، ص۱۷۳.</ref>. ابوبکر حضرمی نیز همین مطلب را بیان کرده است<ref>غایة المرام، ج۳، ص۱۷۴.</ref>. [[ابوجعفر طحاوی مصری]]<ref>مشکل الآثار، ج۱، ص۳۲۲ و ۳۳۹.</ref>، [[ابنصباغ مالکی]]<ref>الفصول المهمة، ص۲۳.</ref>، [[حاکم نیشابوری]]<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۴۸.</ref>، [[محبالدین طبری]]<ref>الریاض النضرة، ج۴، ص۱۳۰.</ref>، [[شیخ مؤمن شبلنجی شافعی]]<ref>نور الابصار، ص۲۲۳-۲۲۶.</ref>، [[حافظ سلیمان قندوزی حنفی]]<ref>ینابیع المودة، ج۱، ص۳۴۹.</ref>، از کسانیاند که آیه تطهیر را مخصوص “اهل کساء” دانستهاند<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۵۷-۶۷.</ref>. | ||
{{مدخل امام علی}} | {{مدخل امام علی}} |
نسخهٔ ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۲۵
مقدمه
عصمت، به معنای "مصونیت از گناه، خطا، جهل و ناهنجاریهای رفتاری"، از ویژگیهای قطعی پیامبران الهی است. متون متعددی در دست است که همگی یک پیام دارند و آن اینکه علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر خدا هیچ گاه نمیلغزد، نمیشکند، کژ نمیرود، استوار است، در نهایت سلامت است، مستقیم است، حقنگر و حقمدار است و.... علی(ع)، عنوان افتخارآمیز "عصمت" را بر پیشانی دارد و بدینسان، مردمان، در الگوگیری، پیروی و هدایتجویی از او، در اماناند و آیین و دینشان به سلامت است و...[۱].
عصمت امیرالمؤمنین(ع) از نگاه آیات
آیه مباهله
پیامبر اکرم(ص) از جانب خداوند مأموریت یافت به نصرانیهای نجران ـ که درباره پندار الوهیت حضرت مسیح، تسلیم منطق و برهان نشدند ـ پیشنهاد مباهله بدهد[۲] و از آنان بخواهد تا با فرزندان و زنان خود برای مباهله حاضر شوند. مطابق روایات و اقوال مفسران و مورخان اسلامی، پیامبر اکرم(ص) علی بن ابیطالب، فاطمه زهرا، حسن و حسین(ع) را برای مباهله با خود برد[۳]. روشن است حسن و حسین(ع)، مصداق ﴿أَبْنَاءَنَا﴾ و فاطمه(س)، مصداق ﴿نِسَاءَنَا﴾ و علی(ع) مصداق ﴿أَنْفُسَنَا﴾ است. بنابراین، علی(ع) به منزله نفس پیامبر(ص) است و همه مقامات معنوی آن حضرت را داراست، مگر مقام نبوت که استثنا شده است.
بر این اساس، علی(ع) غیر از مقام نبوت، دیگر مقامات معنوی پیامبر(ص) را دارا بوده است که عصمت از آن جمله است.
آیه تطهیر
خداوند متعال اراده کرده است هر گونه پلیدی را از اهلبیت پیامبر اکرم(ص) دور سازد: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾[۴]. این اراده، اراده تشریعی نیست، زیرا اراده تشریعی خداوند به طهارت و پاکیزگی معنوی عموم مکلفان تعلق گرفته است و به اهلبیت پیامبر(ص) اختصاص ندارد، چنانکه پس از بیان حکم وضو و تیمم ـ که عموم مکلفان را شامل میشود ـ فرموده است: ﴿مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ﴾[۵].
از سوی دیگر، در اراده تکوینی خداوند، تخلّف راه ندارد: ﴿إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾[۶] میگوید باش و آن موجود میشود. بنابراین، طهارت اهلبیت پیامبر اکرم(ص) که مورد خواست و اراده تکوینی خداوند بوده است، قطعاً تحقق یافته است؛ در نتیجه آنان از هر گونه خطا و گناهی معصوم بودهاند.
اکنون باید دید مقصود از اهلبیت پیامبر چه کسانیاند؟ پاسخ این پرسش با توجه به روایات بسیاری که درباره آیه تطهیر نقل شده این است که مقصود از اهلبیت پیامبر(ص) در این آیه؛ امیرالمؤمنین، فاطمه، حسن و حسین(ع) بوده است. در برخی از این روایات آمده است رسول خدا(ص) آنان را زیر عبای خود گرد آورد و به خداوند عرضه داشت: “اینان اهلبیت من هستند”. امسلمه، همسر پیامبر(ص) از آن حضرت پرسید: “آیا من از اهلبیت نیستم؟” پیامبر فرمود: “تو بر خیر و خوبی هستی، ولی اینها اهلبیت من هستند”[۷].
در برخی دیگر از روایات آمده است پیامبر(ص) مدت طولانی هنگامی که میخواست به مسجد برود در برابر خانه حضرت علی(ع) میایستاد و به آنان سلام میکرد و آیه تطهیر را تلاوت میفرمود[۸]. در روایات دیگری نیز آمده است که امامان اهلبیت در موارد گوناگون به آیه تطهیر استناد کرده و آن را مخصوص خود دانستهاند[۹].
به دلیل روایات یاد شده است که بسیاری از مفسران و محدثان اهلسنت نیز همانند شیعه گفتهاند مقصود از اهلبیت در آیه تطهیر “اهل کساء” هستند، چنانکه ابوبکر نقاش گفته است: “اکثر مفسران بر این عقیدهاند که آیه در شأن علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) نازل شده است”[۱۰]. ابوبکر حضرمی نیز همین مطلب را بیان کرده است[۱۱]. ابوجعفر طحاوی مصری[۱۲]، ابنصباغ مالکی[۱۳]، حاکم نیشابوری[۱۴]، محبالدین طبری[۱۵]، شیخ مؤمن شبلنجی شافعی[۱۶]، حافظ سلیمان قندوزی حنفی[۱۷]، از کسانیاند که آیه تطهیر را مخصوص “اهل کساء” دانستهاند[۱۸].
- آخرین خطبه امام علی
- شهادت آرزوی امام علی
- پدر امام علی
- از ذو قار تا بصره
- ازدواج امام علی
- امارت امام علی در حدیث
- امامت امام علی در حدیث
- انواع دانشهای امام علی
- انگیزههای دشمنی با امام علی
- ایثار امام علی در شب هجرت
- بازگشت خورشید برای امام علی
- اقدامات امام علی در جنگ بدر
- بیعت با امام علی
- اقدامات امام علی در جنگ تبوک
- ترور امام علی
- توطئه برای ترور امام علی
- جایگاه علمی امام علی
- اقدامات امام علی در جنگ احد
- اقدامات امام علی در جنگ بنی قریظه
- اقدامات امام علی در جنگ بنی نضیر
- اقدامات امام علی در جنگ حنین
- خبر دادن پیامبر از شهادت علی
- خلافت امام علی در حدیث
- اقدامات امام علی در جنگ خندق
- اقدامات امام علی در جنگ خیبر
- داوریهای امام علی
- دشمنان امام علی
- دعاهای پیامبر خاتم برای امام علی
- دلایل تنهایی امام علی
- حب امام علی
- رویارویی امام علی با ناکثین
- زیانهای دشمنی با امام علی
- سیاستهای اجتماعی امام علی
- سیاستهای اداری امام علی
- سیاستهای اقتصادی امام علی
- سیاستهای امنیتی امام علی
- سیاستهای جنگی امام علی
- سیاستهای حکومتی امام علی
- سیاستهای فرهنگی امام علی
- سیاستهای قضایی امام علی
- سیمای امام علی
- شکست بتها توسط امام علی
- شکایت امام علی از نافرمانی یارانش
- عصمت امام علی در حدیث
- علم امام علی در حدیث
- امام علی از زبان اهل بیت
- امام علی از زبان دشمنانش
- امام علی از زبان قرآن
- امام علی از زبان همسران پیامبر
- امام علی از زبان پیامبر
- امام علی از زبان یارانش
- امام علی از زبان یاران پیامبر
- امام علی از زبان خودش
- غلو در دوست داشتن امام علی
- اقدامات امام علی در ماجرای فتح مکه
- فرزندان امام علی
- لقبهای امام علی
- مأموریت امام علی
- محبوبیت امام علی
- محدودیتهای امام علی در انتخاب کارگزاران
- هشدار امام علی به یارانش درباره نافرمانی
- نافرمانی سپاه امام علی
- نامهای امام علی
- نسب امام علی
- نیرنگهای دشمنان امام علی
- هدایت امام علی در حدیث
- وراثت امام علی در حدیث
- وصایت امام علی در حدیث
- ولادت امام علی
- ولایت امام علی در حدیث
- ویژگیهای اخلاقی امام علی
- ویژگیهای اعتقادی امام علی
- ویژگیهای امام علی
- ویژگیهای جنگی امام علی
- ویژگیهای دشمنان امام علی
- ویژگیهای دوستداران امام علی
- ویژگیهای سیاسی امام علی
- ویژگیهای عملی امام علی
- پذیرفته شدن دعاهای امام علی
- پرورش امام علی
- پس از شهادت امام علی
- پیشگویی امام علی
- کارگزاران امام علی
- کنیههای امام علی
- کینورزی به امام علی
- یاران امام علی
- یاری خواستن امام علی از کوفیان
- یومالدار
پرسشهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محمدی ریشهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۱۰۷.
- ↑ ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ﴾ «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودیهای خویش و خودیهای شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.
- ↑ تفصیل این جریان و نکات تفسیری مربوط به آیه شریفه در بحث مربوط به برهان افضلیت آمده است.
- ↑ «جز این نیست که خداوند میخواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گردان» سوره احزاب، آیه ۳۳.
- ↑ «خداوند نمیخواهد شما را در تنگنا افکند ولی میخواهد شما را پاکیزه گرداند» سوره مائده، آیه ۶.
- ↑ «فرمان او جز این نیست که چون چیزی را بخواهد بدو میگوید: باش! بیدرنگ خواهد بود» سوره یس، آیه ۸۲.
- ↑ تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۱-۱۳؛ الدر المنشور، ج۶، ص۵۳۲-۵۳۳؛ اسباب النزول، ص۱۳۹؛ مسند احمد بن حنبل، ج۱۸، ص۳۱۴.
- ↑ تفسیر طبری، ج۲۲، ص۱۱؛ الدر المنشور، ج۶، ص۵۳۲-۵۳۵؛ مشکل الآثار، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ نور الثقلین، ج۴، ص۲۷۰-۲۷۷.
- ↑ جواهر العقدین، ص۱۹۸؛ غایة المرام، ج۳، ص۱۷۳.
- ↑ غایة المرام، ج۳، ص۱۷۴.
- ↑ مشکل الآثار، ج۱، ص۳۲۲ و ۳۳۹.
- ↑ الفصول المهمة، ص۲۳.
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۴۸.
- ↑ الریاض النضرة، ج۴، ص۱۳۰.
- ↑ نور الابصار، ص۲۲۳-۲۲۶.
- ↑ ینابیع المودة، ج۱، ص۳۴۹.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص ۵۷-۶۷.