میثم تمار در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = میثم تمار | |||
| عنوان مدخل = میثم تمار | |||
| مداخل مرتبط = [[میثم تمار در تراجم و رجال]] - [[میثم تمار در تاریخ اسلامی]] - [[میثم تمار در معارف و سیره علوی]] - [[میثم تمار در معارف و سیره حسینی]] - [[میثم تمار در علوم قرآنی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''میثم تمار''' از بزرگان و اصحاب خاص [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بود و از [[اسرار]] کانون [[علم]] و معدن [[حکمت]] [[علی]] {{ع}} بهره وافی برد. او به قدری به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[وفادار]] بود که در [[عشق]] و [[اخلاص]] خود سر از پا نمی‌شناخت و هنگامی که [[علی]] {{ع}} به او خبر شهادتش را داد، خوشحال شد و [[شهادت]] در راه آن حضرت را افتخار خود به حساب آورد. | |||
==میثم و [[امام علی]]{{ع}}== | == میثم و [[امام علی]] {{ع}} == | ||
[[میثم تمار]]، برده زنی از [[طایفه بنی اسد]] بود و [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} او را از آن [[زن]] خرید و [[آزاد]] کرد؛ پس به او فرمود: "نامت چیست؟" | [[میثم تمار]]، برده زنی از [[طایفه بنی اسد]] بود و [[امیر المؤمنین علی]] {{ع}} او را از آن [[زن]] خرید و [[آزاد]] کرد؛ پس به او فرمود: "نامت چیست؟" | ||
گفت: "سالم"؛ | گفت: "سالم"؛ | ||
فرمود: "رسول [[خدا]]{{صل}} به من خبر داده است، آن نامی که [[پدر]] و مادرت تو را در [[عجم]] بدان نامیده‌اند، میثم است"؛ | فرمود: "رسول [[خدا]] {{صل}} به من خبر داده است، آن نامی که [[پدر]] و مادرت تو را در [[عجم]] بدان نامیده‌اند، میثم است"؛ | ||
گفت: "صدق [[الله]] و رسوله و صدقت یا [[امیر]] المؤمنین"؛ خدا و رسولش راست گفته‌اند و تو نیز ای [[امیر مؤمنان]] راست گفتی؛ به خدا نام من همین است"؛ | گفت: "صدق [[الله]] و رسوله و صدقت یا [[امیر]] المؤمنین"؛ خدا و رسولش راست گفته‌اند و تو نیز ای [[امیر مؤمنان]] راست گفتی؛ به خدا نام من همین است"؛ | ||
فرمود: "پس به همان نام که [[رسول خدا]]{{صل}} تو را نامید، بازگرد و نام سالم را رها کن!" پس او نام میثم را برگزید و کنیه‌اش را [[ابوسالم]] نهاد<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۳۲۳؛ شرح نعج البلاغه، ابن أبی الحدید، ج۲، ص۲۹۱؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۱۲۴ به نقل از ارشاد شیخ مفید.</ref>. کنیه‌های دیگر او [[ابوصالح]]<ref>رجال الکشی، ص۸۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۱.</ref> و [[ابوجعفر]]<ref>الفضائل، ابن شاذان قمی، ص۲.</ref> [[نقل]] شده است. امام علی{{ع}} [[دانش]] بسیار و برخی [[اسرار]] [[غیبی]] از اسرار [[وصیت]] را به میثم آموخت<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱: و قد کان قد اطلعه علی{{ع}} علی علم کثیر و اسرار خفیه من اسرار الوصیه.</ref>. | فرمود: "پس به همان نام که [[رسول خدا]] {{صل}} تو را نامید، بازگرد و نام سالم را رها کن!" پس او نام میثم را برگزید و کنیه‌اش را [[ابوسالم]] نهاد<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۳۲۳؛ شرح نعج البلاغه، ابن أبی الحدید، ج۲، ص۲۹۱؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۱۲۴ به نقل از ارشاد شیخ مفید.</ref>. کنیه‌های دیگر او [[ابوصالح]]<ref>رجال الکشی، ص۸۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۱.</ref> و [[ابوجعفر]]<ref>الفضائل، ابن شاذان قمی، ص۲.</ref> [[نقل]] شده است. امام علی {{ع}} [[دانش]] بسیار و برخی [[اسرار]] [[غیبی]] از اسرار [[وصیت]] را به میثم آموخت<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱: و قد کان قد اطلعه علی {{ع}} علی علم کثیر و اسرار خفیه من اسرار الوصیه.</ref>. | ||
در برخی نقل‌ها [[میثم تمّار]] را جزو شُرطه الخّمیس نوشته‌اند. این گروه، دلیرمردانی بودند که با [[حضرت علی]]{{ع}} [[پیمان]] بسته بودند که در [[جنگ‌ها]] تا پای [[جان]]، آن [[حضرت]] را [[یاری]] و [[همراهی]] کنند<ref>رجال البرقی، ص۳- ۴؛ الاختصاص، ص۲- ۳.</ref>. | در برخی نقل‌ها [[میثم تمّار]] را جزو شُرطه الخّمیس نوشته‌اند. این گروه، دلیرمردانی بودند که با [[حضرت علی]] {{ع}} [[پیمان]] بسته بودند که در [[جنگ‌ها]] تا پای [[جان]]، آن [[حضرت]] را [[یاری]] و [[همراهی]] کنند<ref>رجال البرقی، ص۳- ۴؛ الاختصاص، ص۲- ۳.</ref>. | ||
در منابع درباره حضور میثم تمّار در [[جنگ‌های زمان امام علی]]{{ع}} مثل جَمل، صِفّین و [[نهروان]] مطلبی [[نقل]] نشده، اما مطلبی درباره حمله [[معاویه]] به نواحی [[هیت]] و [[انبار]] آمده است؛ دیلمی می‌نویسد: [[میثم تمار]] نقل می‌کند: "روزی امیرالمؤمنین علی{{ع}} برای ما در [[مسجد جامع]] [[کوفه]] [[سخنرانی]] میکرد؛ و سخنرانی آن حضرت{{ع}} طولانی شد و [[مردم]] از طولانی شدن سخن ایشان تعجب کردند، ولی سخنان ایشان موعظه‌ای [[نیکو]] کرد و مردم را ترساند. ناگاه قاصدی که از انبار آمده بود، وارد شد، در حالی که [[پناه]] به [[خدا]] می‌برد و میگفت: "ای [[علی]] درباره [[رعیت]] و شیعیانت خدا را در نظر بگیر! اینک [[لشکر]] معاویه در کنار [[فرات]] و بین هیت و انبار ما را [[غارت]] کردند و [[اموال]] ما را به یغما بردند""<ref>ارشاد القلوب، دیلمی، ج۲، ص۲۷۲.</ref>. | در منابع درباره حضور میثم تمّار در [[جنگ‌های زمان امام علی]] {{ع}} مثل جَمل، صِفّین و [[نهروان]] مطلبی [[نقل]] نشده، اما مطلبی درباره حمله [[معاویه]] به نواحی [[هیت]] و [[انبار]] آمده است؛ دیلمی می‌نویسد: [[میثم تمار]] نقل می‌کند: "روزی امیرالمؤمنین علی {{ع}} برای ما در [[مسجد جامع]] [[کوفه]] [[سخنرانی]] میکرد؛ و سخنرانی آن حضرت {{ع}} طولانی شد و [[مردم]] از طولانی شدن سخن ایشان تعجب کردند، ولی سخنان ایشان موعظه‌ای [[نیکو]] کرد و مردم را ترساند. ناگاه قاصدی که از انبار آمده بود، وارد شد، در حالی که [[پناه]] به [[خدا]] می‌برد و میگفت: "ای [[علی]] درباره [[رعیت]] و شیعیانت خدا را در نظر بگیر! اینک [[لشکر]] معاویه در کنار [[فرات]] و بین هیت و انبار ما را [[غارت]] کردند و [[اموال]] ما را به یغما بردند""<ref>ارشاد القلوب، دیلمی، ج۲، ص۲۷۲.</ref>. | ||
در منابع نیز آمده است که معاویه هنگام [[بدگویی از حضرت علی]]{{ع}} و یارانش، از [[میثم]] نیز به [[بدی]] یاد میکرد و به او [[دشنام]] می‌داد<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۸۴۳. {{عربی| و قد کان معاویة لعنه الله یسب علیّا و یتتبع أصحابه مثل میثم التمار و عمرو ابن الحمق بن و سعد جویریة و الحسن بن مسهر و الحسین و قیس و بن لم ینکر سعد و ذلک رشید علیه أحد }}.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۶۷-۵۶۸.</ref> | در منابع نیز آمده است که معاویه هنگام [[بدگویی از حضرت علی]] {{ع}} و یارانش، از [[میثم]] نیز به [[بدی]] یاد میکرد و به او [[دشنام]] می‌داد<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۸۴۳. {{عربی| و قد کان معاویة لعنه الله یسب علیّا و یتتبع أصحابه مثل میثم التمار و عمرو ابن الحمق بن و سعد جویریة و الحسن بن مسهر و الحسین و قیس و بن لم ینکر سعد و ذلک رشید علیه أحد }}.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۶۷-۵۶۸.</ref> | ||
==میثم؛ از [[مؤمنان آزموده]]== | == میثم؛ از [[مؤمنان آزموده]] == | ||
میثم می‌گوید: "روزی میان بازار بودم که [[اصبغ بن نباته]] آمد و گفت: "میثم! از [[امیرالمؤمنین]] [[حدیث]] مشکلی شنیدم"؛ | میثم می‌گوید: "روزی میان بازار بودم که [[اصبغ بن نباته]] آمد و گفت: "میثم! از [[امیرالمؤمنین]] [[حدیث]] مشکلی شنیدم"؛ | ||
پرسیدم: چه [[حدیثی]]؟ | پرسیدم: چه [[حدیثی]]؟ | ||
جواب داد: "علی{{ع}} فرمود: "حدیث [[اهل بیت]] مشکل و بسیار دشوار است و تاب [[تحمل]] آن را ندارد مگر [[ملک]] [[مقرب]] یا [[نبی]] مرسل یا [[بنده]] مؤمنی که خدا دلش را برای [[ایمان]] [[آزمایش]] کرده باشد". "پس من به سرعت خود را به [[علی]]{{ع}} رسانده، گفتم: یا [[امیرالمؤمنین]]! [[اصبغ]] از شما [[حدیثی]] برایم [[نقل]] کرد که دلتنگ شدم؛ | جواب داد: "علی {{ع}} فرمود: "حدیث [[اهل بیت]] مشکل و بسیار دشوار است و تاب [[تحمل]] آن را ندارد مگر [[ملک]] [[مقرب]] یا [[نبی]] مرسل یا [[بنده]] مؤمنی که خدا دلش را برای [[ایمان]] [[آزمایش]] کرده باشد". "پس من به سرعت خود را به [[علی]] {{ع}} رسانده، گفتم: یا [[امیرالمؤمنین]]! [[اصبغ]] از شما [[حدیثی]] برایم [[نقل]] کرد که دلتنگ شدم؛ | ||
فرمود: "کدام [[حدیث]]؟" برایش توضیح دادم و ایشان لبخندی زده، فرمود: "[[میثم]]! بنشین! مگر هر [[علمی]] را هر عالم می‌تواند [[تحمل]] کند؟ [[خداوند]] به [[ملائکه]] فرمود: "من می‌خواهم در [[زمین]] [[خلیفه]] قرار دهم"؛ گفتند: "کسی را قرار می‌دهی که [[فساد]] و [[خونریزی]] کند؟ ما تو را [[تسبیح]] و [[تقدیس]] می‌کنیم"؛ فرمود: "من چیزی را می‌دانم که شما نمی‌دانید". پس ملائکه تاب [[علم]] را نداشتند"؛ | فرمود: "کدام [[حدیث]]؟" برایش توضیح دادم و ایشان لبخندی زده، فرمود: "[[میثم]]! بنشین! مگر هر [[علمی]] را هر عالم می‌تواند [[تحمل]] کند؟ [[خداوند]] به [[ملائکه]] فرمود: "من می‌خواهم در [[زمین]] [[خلیفه]] قرار دهم"؛ گفتند: "کسی را قرار می‌دهی که [[فساد]] و [[خونریزی]] کند؟ ما تو را [[تسبیح]] و [[تقدیس]] می‌کنیم"؛ فرمود: "من چیزی را می‌دانم که شما نمی‌دانید". پس ملائکه تاب [[علم]] را نداشتند"؛ | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۵: | ||
گفتم: آقای من، این از آن مهم‌تر است؛ | گفتم: آقای من، این از آن مهم‌تر است؛ | ||
فرمود: "وقتی خداوند [[تورات]] را بر [[موسی بن عمران]]{{ع}} نازل کرد، او [[خیال]] کرد کسی داناتر از خودش نیست و خداوند به او اطلاع داد که در میان [[خلق]] از او داناتر هم هست و این کار برای آن بود که [[خدا]] [[بیم]] داشت که [[موسی]]{{ع}} بر خود ببالد. پس موسی{{ع}} از خدا خواست تا او را به آن عالم [[راهنمایی]] کند و خداوند بین او و [[خضر]] ملاقاتی صورت داد و خضر کشتی را سوراخ کرد و موسی{{ع}} این کار را تاب نیاورد؛ وقتی خضر بچه را کشت، باز تحمل نکرد و به پاداشتن دیوار را هم تحمل نکرد. اما [[پیامبر]] ما [[روز غدیر]] [[خم]] دست مرا گرفت و فرمود: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌ مَوْلَاهُ}}، دیدی که این مطلب را تحمل نکردند مگر آنهائی که خداوند نگاهشان داشت؛ مژده باد بر شما! خداوند به شما در تحمل [[سخنان پیامبر]]{{صل}} و علمش امتیازی بخشیده که به ملائکه و [[پیامبران]] و [[مرسلین]] نبخشیده است. برای [[مردم]] از [[فضل]] ما بگوئید که اشکالی ندارد و امر [[عظیم]] ما را بازگو کنید که در این باره بر شما گناهی نیست؛ [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: "ما پیامبران مأموریم که با مردم به مقدار [[فهم]] و عقلشان سخن بگوئیم"<ref>بشاره المصطفی، محمد بن ابی قاسم طبری، ص۲۳۶ - ۲۳۷.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۶۸-۵۷۰.</ref> | فرمود: "وقتی خداوند [[تورات]] را بر [[موسی بن عمران]] {{ع}} نازل کرد، او [[خیال]] کرد کسی داناتر از خودش نیست و خداوند به او اطلاع داد که در میان [[خلق]] از او داناتر هم هست و این کار برای آن بود که [[خدا]] [[بیم]] داشت که [[موسی]] {{ع}} بر خود ببالد. پس موسی {{ع}} از خدا خواست تا او را به آن عالم [[راهنمایی]] کند و خداوند بین او و [[خضر]] ملاقاتی صورت داد و خضر کشتی را سوراخ کرد و موسی {{ع}} این کار را تاب نیاورد؛ وقتی خضر بچه را کشت، باز تحمل نکرد و به پاداشتن دیوار را هم تحمل نکرد. اما [[پیامبر]] ما [[روز غدیر]] [[خم]] دست مرا گرفت و فرمود: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌ مَوْلَاهُ}}، دیدی که این مطلب را تحمل نکردند مگر آنهائی که خداوند نگاهشان داشت؛ مژده باد بر شما! خداوند به شما در تحمل [[سخنان پیامبر]] {{صل}} و علمش امتیازی بخشیده که به ملائکه و [[پیامبران]] و [[مرسلین]] نبخشیده است. برای [[مردم]] از [[فضل]] ما بگوئید که اشکالی ندارد و امر [[عظیم]] ما را بازگو کنید که در این باره بر شما گناهی نیست؛ [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: "ما پیامبران مأموریم که با مردم به مقدار [[فهم]] و عقلشان سخن بگوئیم"<ref>بشاره المصطفی، محمد بن ابی قاسم طبری، ص۲۳۶ - ۲۳۷.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۶۸-۵۷۰.</ref> | ||
==میثم و نقل دعایی از [[علی]]{{ع}}== | == میثم و نقل دعایی از [[علی]] {{ع}} == | ||
[[میثم]] می‌گوید: "شبی از شب‌ها با مولایم، [[أمیر المؤمنین]]، به صحرای خارج [[کوفه]] رفتم تا اینکه به [[مسجد]] جعفی رسیدیم. پس، [[امام]]{{ع}} در آنجا رو به [[قبله]] کرد و چهار رکعت [[نماز]] خواند و چون [[سلام]] داد و [[تسبیح]] گفت، کف دستها را پهن کرد و فرمود: {{متن حدیث| إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَصَيْتُكَ وَ كَيْفَ لَا أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَرَفْتُكَ وَ حُبُّكَ فِي قَلْبِي مَكِينٌ مَدَدْتُ إِلَيْكَ يَداً بِالذُّنُوبِ مَمْلُوَّةً وَ عَيْناً بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً إِلَهِي أَنْتَ مَالِكُ الْعَطَايَا وَ أَنَا أَسِيرُ الْخَطَايَا...}}. و تا آخر [[دعا]] را خواند. آن‌گاه به [[سجده]] رفت و صورت به [[خاک]] گذاشت و صد مرتبه گفت: {{متن حدیث| الْعَفْوَ الْعَفْوَ}}؛ پس، برخاست و به سوی صحرا رفت و من به دنبالش رفتم و خطی برایم کشید و فرمود: "مبادا از این خط عبور کنی" و بعد رفت. شبی بسیار تاریک بود، پس به خود گفتم: چگونه مولایت را با این همه [[دشمنان]] تنها گذاشتی؟ نزد [[خدا]] و رسولش چه عذری خواهی داشت؟ به خدا [[سوگند]] دنبال او خواهم رفت و از او خبری خواهم یافت، هر چند با فرمانش [[مخالفت]] کرده باشم، پس به دنبال وی رفتم و [[حضرت]] را بر سر چاهی یافتم که تا کمر سر در [[چاه]] کرده بود و با چاه [[گفتگو]] میکرد. وقتی من را دید، پرسید: "تو کیستی؟" | [[میثم]] می‌گوید: "شبی از شب‌ها با مولایم، [[أمیر المؤمنین]]، به صحرای خارج [[کوفه]] رفتم تا اینکه به [[مسجد]] جعفی رسیدیم. پس، [[امام]] {{ع}} در آنجا رو به [[قبله]] کرد و چهار رکعت [[نماز]] خواند و چون [[سلام]] داد و [[تسبیح]] گفت، کف دستها را پهن کرد و فرمود: {{متن حدیث| إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَصَيْتُكَ وَ كَيْفَ لَا أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَرَفْتُكَ وَ حُبُّكَ فِي قَلْبِي مَكِينٌ مَدَدْتُ إِلَيْكَ يَداً بِالذُّنُوبِ مَمْلُوَّةً وَ عَيْناً بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً إِلَهِي أَنْتَ مَالِكُ الْعَطَايَا وَ أَنَا أَسِيرُ الْخَطَايَا...}}. و تا آخر [[دعا]] را خواند. آن‌گاه به [[سجده]] رفت و صورت به [[خاک]] گذاشت و صد مرتبه گفت: {{متن حدیث| الْعَفْوَ الْعَفْوَ}}؛ پس، برخاست و به سوی صحرا رفت و من به دنبالش رفتم و خطی برایم کشید و فرمود: "مبادا از این خط عبور کنی" و بعد رفت. شبی بسیار تاریک بود، پس به خود گفتم: چگونه مولایت را با این همه [[دشمنان]] تنها گذاشتی؟ نزد [[خدا]] و رسولش چه عذری خواهی داشت؟ به خدا [[سوگند]] دنبال او خواهم رفت و از او خبری خواهم یافت، هر چند با فرمانش [[مخالفت]] کرده باشم، پس به دنبال وی رفتم و [[حضرت]] را بر سر چاهی یافتم که تا کمر سر در [[چاه]] کرده بود و با چاه [[گفتگو]] میکرد. وقتی من را دید، پرسید: "تو کیستی؟" | ||
گفتم: میثم؛ | گفتم: میثم؛ | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۰: | ||
گفتم: نه ای مولای من؛<ref>بحار الانوار، ج۴۰، ص۲۰۰، به نقل از مزار کبیر.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۰-۵۷۱.</ref> | گفتم: نه ای مولای من؛<ref>بحار الانوار، ج۴۰، ص۲۰۰، به نقل از مزار کبیر.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۰-۵۷۱.</ref> | ||
==[[میثم]] و [[نقل]] برخی [[اخبار غیبی]]== | == [[میثم]] و [[نقل]] برخی [[اخبار غیبی]] == | ||
=== [[سرنوشت]] خود و [[حبیب بن مظاهر]] === | |||
[[مرحوم کشی]] در شرح حال حبیب بن مظاهر چنین نقل می‌کند: روزی [[میثم تمار]] سوار بر اسب از جایی می‌گذشت و [[حبیب بن مظاهر اسدی]] که در جمع [[بنی اسد]] بود، از او استقبال کرد و آنها با یکدیگر به [[سخن گفتن]] پرداختند. پس حبیب بن مظاهر گفت: "گویا می‌بینم، بزرگ‌مردی که جلوی سرش موی ندارد و شکم فربهی دارد جلو دار الرزق خربزه می‌فروشد (منظورش میثم تمار بود) و او را به [[جرم]] [[محبت]] و [[ولایت]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} بر دار می‌زنند و شکمش را می‌درند"؛ | |||
میثم تمار گفت: "و من هم مرد سرخ‌چهره‌ای را که دو گیسو دارد، می‌شناسم که او برای [[یاری]] پسر [[دختر پیامبر]] می‌رود و او را می‌کشند و سرش را در [[کوفه]] می‌گردانند". آن دو پس از این [[گفتگو]] از هم جدا شدند. اما [[اهل]] مجلس با یکدیگر گفتند: "هرگز کسی را دروغگوتر از این دو نفر ندیده‌ایم"؛ هنوز آن گروه از هم جدا نشده بودند که [[رشید هجری]] از [[راه]] رسید و از آن دو سراغ گرفت؛ آن گروه گفتند: "اینجا بودند و چنین و چنان گفتند و از هم جدا شدند"؛ | میثم تمار گفت: "و من هم مرد سرخ‌چهره‌ای را که دو گیسو دارد، می‌شناسم که او برای [[یاری]] پسر [[دختر پیامبر]] می‌رود و او را می‌کشند و سرش را در [[کوفه]] می‌گردانند". آن دو پس از این [[گفتگو]] از هم جدا شدند. اما [[اهل]] مجلس با یکدیگر گفتند: "هرگز کسی را دروغگوتر از این دو نفر ندیده‌ایم"؛ هنوز آن گروه از هم جدا نشده بودند که [[رشید هجری]] از [[راه]] رسید و از آن دو سراغ گرفت؛ آن گروه گفتند: "اینجا بودند و چنین و چنان گفتند و از هم جدا شدند"؛ | ||
[[رشید]] گفت: "خدا میثم را [[رحمت]] کند! فراموش کرد بگوید، آنکه سر [[حبیب]] را می‌آورد، صد [[درهم]] بیش از دیگران جایزه دریافت می‌کند". این سخن را گفت و رفت؛ آن [[جماعت]] گفتند: "این شخص از آن دو دروغگوتر است". آن گروه گفته‌اند: "به [[خدا]] قسم که نمردیم و دیدیم که میثم را جلو [[خانه]] [[عمرو بن حریث]] به دار آویختند و سر حبیب بن مظاهر را که با [[امام حسین]]{{ع}} به [[شهادت]] رسید، آوردند و دیدیم، هر آن چه را که آنها گفتند"<ref>رجال الکشی، ص۷۶-۷۷.</ref>. | [[رشید]] گفت: "خدا میثم را [[رحمت]] کند! فراموش کرد بگوید، آنکه سر [[حبیب]] را می‌آورد، صد [[درهم]] بیش از دیگران جایزه دریافت می‌کند". این سخن را گفت و رفت؛ آن [[جماعت]] گفتند: "این شخص از آن دو دروغگوتر است". آن گروه گفته‌اند: "به [[خدا]] قسم که نمردیم و دیدیم که میثم را جلو [[خانه]] [[عمرو بن حریث]] به دار آویختند و سر حبیب بن مظاهر را که با [[امام حسین]] {{ع}} به [[شهادت]] رسید، آوردند و دیدیم، هر آن چه را که آنها گفتند"<ref>رجال الکشی، ص۷۶-۷۷.</ref>. | ||
=== [[مرگ]] [[معاویه]] === | |||
[[صالح]] بن میثم به نقل از ابوخالد تمار نقل می‌کند: "در [[روز]] جمعه‌ای با میثم در آب [[فرات]]، به کشتی سوار شدیم؛ ناگاه باد بسیار [[تندی]] وزیدن گرفت و در این موقع، [[میثم]] سرش را از کشتی بیرون کرد و بعد از دیدن آن باد، به ما گفت: "کشتی را محکم ببندید که این باد، باد عاصف است و به شدت خواهد وزید و [[معاویه]] در همین [[ساعت]] مرد"؛ ابوخالد گوید: [[جمعه]] بعد قاصدی از [[شام]] آمد و من با او [[ملاقات]] کردم و گفتم: ای [[بنده خدا]] چه خبر؟ | |||
گفت: "مردم در [[بهترین]] حالت هستند و [[امیرالمؤمنین]] (معاویه) از [[دنیا]] رفت و [[مردم]] با [[یزید]] [[بیعت]] کردند"؛ | گفت: "مردم در [[بهترین]] حالت هستند و [[امیرالمؤمنین]] (معاویه) از [[دنیا]] رفت و [[مردم]] با [[یزید]] [[بیعت]] کردند"؛ | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۷: | ||
گفت: "در [[روز]] جمعه"<ref>رجال الکشی، ص۸۰؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۰.</ref>. | گفت: "در [[روز]] جمعه"<ref>رجال الکشی، ص۸۰؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۰.</ref>. | ||
=== [[شهادت امام حسین]] {{ع}} === | |||
[[جبله مکیه]] گوید: "شنیدم که [[میثم تمار]] میگفت: "به خدا این [[امت]] پسر [[پیامبر]] خود را در دهم [[محرم]] می‌کشند و [[دشمنان خدا]] این روز را روز [[برکت]] می‌گیرند. می‌دانم که این کار، شدنی است و در [[علم]] [[خدای تعالی]] آمده و این، سفارشی است که مولایم امیرالمؤمنین {{ع}} به من نموده و به من خبر داده است که همه چیز بر آن [[حضرت]] می‌گریند، حتی وحشیان بیابان و ماهیان دریا و پرندگان هوا و [[خورشید و ماه]] و [[ستارگان]] و [[آسمان]] و [[زمین]] و [[مؤمنان]] [[انس]] و [[جن]] و همه فرشته‌های [[آسمان‌ها]] و [[رضوان]] و مالک و حاملان [[عرش]] و آسمان، خاکستر و [[خون]] می‌گرید"؛ | |||
سپس فرمود: "لعنت کردن [[قاتلان حسین]]{{ع}} [[واجب]] است، چنانچه بر [[مشرکان]] واجب است که با خدا معبودان دیگری قرار می‌دهند؛ چنانچه بر [[یهود]] و [[نصاری]] و [[مجوس]] واجب است"؛ | سپس فرمود: "لعنت کردن [[قاتلان حسین]] {{ع}} [[واجب]] است، چنانچه بر [[مشرکان]] واجب است که با خدا معبودان دیگری قرار می‌دهند؛ چنانچه بر [[یهود]] و [[نصاری]] و [[مجوس]] واجب است"؛ | ||
جبله گوید: گفتم: ای میثم! مردم چگونه روزی را که [[حسین]]{{ع}} کشته می‌شود، روز برکت خواهند دانست؟ | جبله گوید: گفتم: ای میثم! مردم چگونه روزی را که [[حسین]] {{ع}} کشته می‌شود، روز برکت خواهند دانست؟ | ||
میثم گریست و گفت: "به [[گمان]] این [[حدیث]] ساختگی که آن روز خدا [[توبه]] [[آدم]]{{ع}} را پذیرفت، با آنکه خدا توبه او را در [[ذیحجه]] پذیرفته است و گمان می‌کنند که آن روز خدا [[یونس]]{{ع}} را از شکم ماهی [[نجات]] داد، با آنکه [[خدا]] [[یونس]]{{ع}} را در [[ذیقعده]] از شکم ماهی [[نجات]] داد و [[گمان]] می‌کنند، آن، روزی است که [[کشتی نوح]]{{ع}} در آن [[روز]] بر جودی [[استوار]] شد؛ با اینکه آن، روز [[هیجدهم ذیحجه]] بر جودی استوار شد و گمان می‌کنند، آن، روزی است که خدا دریا را برای [[بنی اسرائیل]] شکافت، با اینکه آن در ماه [[ربیع الاول]] بوده است"؛ | میثم گریست و گفت: "به [[گمان]] این [[حدیث]] ساختگی که آن روز خدا [[توبه]] [[آدم]] {{ع}} را پذیرفت، با آنکه خدا توبه او را در [[ذیحجه]] پذیرفته است و گمان می‌کنند که آن روز خدا [[یونس]] {{ع}} را از شکم ماهی [[نجات]] داد، با آنکه [[خدا]] [[یونس]] {{ع}} را در [[ذیقعده]] از شکم ماهی [[نجات]] داد و [[گمان]] می‌کنند، آن، روزی است که [[کشتی نوح]] {{ع}} در آن [[روز]] بر جودی [[استوار]] شد؛ با اینکه آن، روز [[هیجدهم ذیحجه]] بر جودی استوار شد و گمان می‌کنند، آن، روزی است که خدا دریا را برای [[بنی اسرائیل]] شکافت، با اینکه آن در ماه [[ربیع الاول]] بوده است"؛ | ||
سپس گفت: "ای جبله! بدان که [[حسین بن علی]]{{ع}} در [[روز قیامت]]، [[سید]] [[شهیدان]] است و یارانش یک [[درجه]] بر شهیدان دیگر [[برتری]] دارند؛ چون دیدی که [[خورشید]] مانند [[خون]] تازه سرخ شده، بدان که آقایت [[حسین]]{{ع}} کشته شده است". | سپس گفت: "ای جبله! بدان که [[حسین بن علی]] {{ع}} در [[روز قیامت]]، [[سید]] [[شهیدان]] است و یارانش یک [[درجه]] بر شهیدان دیگر [[برتری]] دارند؛ چون دیدی که [[خورشید]] مانند [[خون]] تازه سرخ شده، بدان که آقایت [[حسین]] {{ع}} کشته شده است". | ||
جبله گوید: روزی از [[خانه]] بیرون رفتم و دیدم که رنگ [[آفتاب]] بر دیوارها چون پارچه‌های زعفرانی است؛ پس [[شیون]] کردم و گریستم و گفتم: به خدا آقای ما حسین{{ع}} کشته شد"<ref>الامالی، شیخ صدوق، ص۱۲۷- ۱۲۸.</ref>. | جبله گوید: روزی از [[خانه]] بیرون رفتم و دیدم که رنگ [[آفتاب]] بر دیوارها چون پارچه‌های زعفرانی است؛ پس [[شیون]] کردم و گریستم و گفتم: به خدا آقای ما حسین {{ع}} کشته شد"<ref>الامالی، شیخ صدوق، ص۱۲۷- ۱۲۸.</ref>. | ||
[[میثم]] و [[علم]] [[تفسیر قرآن]]: [[نقل]] شده است: هنگامی که میثم به [[مکه]] رفت، به این [[عباس]] گفت: "هر مطلبی از تفسیر قرآن را که میخواهی از من بپرس؛ زیرا من [[تنزیل قرآن]] را نزد [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} خوانده ام و او تأویلش را به من آموخته است"؛ | [[میثم]] و [[علم]] [[تفسیر قرآن]]: [[نقل]] شده است: هنگامی که میثم به [[مکه]] رفت، به این [[عباس]] گفت: "هر مطلبی از تفسیر قرآن را که میخواهی از من بپرس؛ زیرا من [[تنزیل قرآن]] را نزد [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} خوانده ام و او تأویلش را به من آموخته است"؛ | ||
[[ابن عباس]] گفت تا کاغذ و دواتی آوردند و آنچه میثم میگفت؛ یادداشت میکرد، تا اینکه میثم گفت: "ابن عباس! چگونه‌ای وقتی که من نهمین [[فرد]] از نه نفری<ref>در بیشتر منابع او دهمین نفر نقل شده است. عیاشی به اسنادش از میثم تمار روایت کرده که گفته است: شنیدم که حضرت امیر المؤمنین{{ع}} از اصحاب اخدود یاد کرده، فرمود: ایشان ده نفر بودند و مانند ایشان، ده نفر در این بازار کشته می‌شوند. اصل داستان به این صورت است که روزی اما علی{{ع}} از اسقف و بزرگ نصارای نجران درباره اصحاب اخدود پرسید و او چیزی گفت؛ حضرت فرمود: مطلب، این طور که گفتی، نیست | [[ابن عباس]] گفت تا کاغذ و دواتی آوردند و آنچه میثم میگفت؛ یادداشت میکرد، تا اینکه میثم گفت: "ابن عباس! چگونه‌ای وقتی که من نهمین [[فرد]] از نه نفری<ref>در بیشتر منابع او دهمین نفر نقل شده است. عیاشی به اسنادش از میثم تمار روایت کرده که گفته است: شنیدم که حضرت امیر المؤمنین {{ع}} از اصحاب اخدود یاد کرده، فرمود: ایشان ده نفر بودند و مانند ایشان، ده نفر در این بازار کشته می‌شوند. اصل داستان به این صورت است که روزی اما علی {{ع}} از اسقف و بزرگ نصارای نجران درباره اصحاب اخدود پرسید و او چیزی گفت؛ حضرت فرمود: مطلب، این طور که گفتی، نیست لکن من به تو از ایشان خبر می‌دهم؛ خداوند مردی از حبشه را به رسالت برانگیخت و مردم حبشه او را تکذیب کردند؛ پس با آنها جنگیدند؛ پس، مردم حبشه یاران او را کشتند و او را با بقیّه یارانش اسیر کردند. سپس برای او سردابی بنا کرده و آن را پر از آتش و مردم را جمع کردند و گفتند: هرکس بر دین ما و آئین ماست، کنار رود و هرکس بر دین این مردم است، خود را در آتش اندازد؛ پس یاران آن پیامبر در افتادن در آتش از هم آتش سبقت می‌گرفتند. سپس زنی را آوردند که بچّه شیرخوار یک‌ماهه در آغوش داشت و چون نزدیک آتش شد، ترسید و بر طفل خردسال خود رقّت کرد؛ پس بچهّ‌اش به سخن آمد و گفت: نترس و مرا با خودت به آتش بینداز که همانا به خدا قسم این، در راه خدا اندک است. پس او خود را با طفلش به آتش انداخت و این بچّه از آن اطفالی بود که در گهواره سخن گفت. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۱۰، ص۷۰۷).</ref> باشم که بر دار آویخته خواهند شد و چوبه دار من از همه چوب‌ها کوتاهتر و به [[زمین]] نزدیکتر است؟" | ||
[[ابن عباس]] که [[گمان]] میکرد [[میثم]] این خبر را به خاطر [[پیری]] به وی داده است؛ نوشته‌هایش را پاره کرد؛ میثم به او گفت: "این [[تفسیر]] را [[حفظ]] کن و اگر هر آن چه که من گفته‌ام، روی نداد، آن را پاره کن". ابن عباس پذیرفت و پس از مدتی اخباری که میثم داده بود، محقق شد<ref>رجال الکشی، ص۸۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۱-۵۷۴.</ref> | [[ابن عباس]] که [[گمان]] میکرد [[میثم]] این خبر را به خاطر [[پیری]] به وی داده است؛ نوشته‌هایش را پاره کرد؛ میثم به او گفت: "این [[تفسیر]] را [[حفظ]] کن و اگر هر آن چه که من گفته‌ام، روی نداد، آن را پاره کن". ابن عباس پذیرفت و پس از مدتی اخباری که میثم داده بود، محقق شد<ref>رجال الکشی، ص۸۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۱-۵۷۴.</ref> | ||
==میثم و [[نقل روایت]]== | == میثم و [[نقل روایت]] == | ||
ظاهراً میثم کتابی<ref>وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج۱، ص۹ (مقدمة المحقق). احمدی میانجی نیز می‌نویسد: میثم تمار از اصحاب أمیرالمؤمنین{{ع}} است که به دست عبیدالله بن زیاد به دلیل شیعه بودن به شهادت رسید. او کتاب یا کتبی داشته که نوه اش، یعقوب بن به شعیب بن میثم و پسرش، صالح بن میثم از آنها نقل کرده‌اند و شیخ طوسی در کتاب امالی خود و کشی در کتاب رجالش و صاحب کتاب بشارة المصطفی نیز از آنها نقل کرده‌اند و چه بسیار گفته می‌شود: وجدت فی کتاب میثم. (مکاتیب الرسول، ج۱، ص۵۷ -۴۵۶).</ref> در [[حدیث]] داشته است که فرزندانش از آن روایاتی [[نقل]] کرده‌اند و برخی از [[روایات]] آن در منابع موجود است. برخی روایات نقل شده در این کتاب: | ظاهراً [[میثم کتابی]]<ref>وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج۱، ص۹ (مقدمة المحقق). احمدی میانجی نیز می‌نویسد: میثم تمار از اصحاب أمیرالمؤمنین {{ع}} است که به دست عبیدالله بن زیاد به دلیل شیعه بودن به شهادت رسید. او کتاب یا کتبی داشته که نوه اش، یعقوب بن به شعیب بن میثم و پسرش، صالح بن میثم از آنها نقل کرده‌اند و شیخ طوسی در کتاب امالی خود و کشی در کتاب رجالش و صاحب کتاب بشارة المصطفی نیز از آنها نقل کرده‌اند و چه بسیار گفته می‌شود: وجدت فی کتاب میثم. (مکاتیب الرسول، ج۱، ص۵۷ -۴۵۶).</ref> در [[حدیث]] داشته است که فرزندانش از آن روایاتی [[نقل]] کرده‌اند و برخی از [[روایات]] آن در منابع موجود است. برخی روایات نقل شده در این کتاب: | ||
=== [[حب اهل بیت|حب]] و [[بغض نسبت به اهل بیت]] {{ع}} === | |||
[[صالح بن میثم تمار]] نقل می‌کند: در کتاب [[میثم]] دیدم که نوشته شده بود: "شبی در [[خدمت]] امیرالمؤمنین علی {{ع}} بودم؛ به ما فرمود: "هیچ بنده‌ای نیست که [[خداوند]] قلبش را به [[ایمان]] [[امتحان]] کرده باشد، مگر اینکه [[محبت]] ما را در [[قلب]] خود می‌یابد و هیچ بنده‌ای نیست که [[خدا]] بر او [[خشم]] گرفته باشد، مگر اینکه [[دشمنی]] ما را در [[دل]] خود می‌یابد. ما با [[شادمانی]] [[دوست]] خود شاد می‌شویم و دشمنی [[دشمن]] خود را می‌شناسیم؛ بر دوست ما به خاطر محبت ما حسودی می‌شود و او هر [[روز]] [[منتظر]] [[رحمت]] خداست. پای دشمن ما بر کنار گودالی از [[آتش]] قرار دارد و این کناره او را به [[آتش جهنم]] سرازیر کرده است و درهای رحمت بر روی [[اصحاب]] رحمت گشوده شده است؛ رحمت برای [[اهل]] رحمت گوارا باد! و بر [[دوزخیان]] در قرارگاهشان [[مرگ]] باد! هر بنده‌ای که در محبت ما کوتاهی نداشته باشد، [[دلیل]] خیر و صلاحی است که خداوند در قلبش قرار داده است. هرگز کسی که دشمن ما را دوست داشته باشد، ما را دوست نمی‌دارد؛ چنین چیزی در یک قلب جمع نخواهد شد و خداوند برای یک [[فرد]]، دو قلب قرار نداده است که با یکی، گروهی را و با قلب دیگر، گروهی دیگر را دوست داشته باشد و کسی که ما را دوست داشته باشد محبت ما، او را [[خالص]] می‌کند؛ همان طوری که طلا را خالص می‌کند و در او [[آلودگی]] نیست. ما نجیبانیم و [[نوادگان]] و [[اولاد]] ما [[اولاد انبیاء]] هستند و من، [[وصی]] [[اوصیاء]] هستم و من، [[حزب الله]] و [[حزب]] پیامبرش هستم و گروه [[ستمکار]] حزب شیطان‌اند. هر کس می‌خواهد حال خود را در [[محبت]] ما بداند، [[قلب]] خویش را بیازماید؛ اگر در [[دل]] خود محبت کسانی را یافت که [[مردم]] را علیه ما تحریک می‌کنند، باید بداند که [[خداوند]]، [[دشمن]] اوست و [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] و خداوند دشمن [[کافران]] هستند""<ref>الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۹- ۱۴۸؛ الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۹۱۰.</ref>. | |||
=== [[دوستی آل محمد]] {{صل}} === | |||
[[یعقوب]] بن [[میثم تمار]]، [[غلام]] [[زین العابدین]] {{ع}} گفته است: "روزی نزد [[حضرت باقر]] {{ع}} رفتم و گفتم: فدایت شوم ای [[رسول الله]]! من در نوشته‌های پدرم، [[میثم]] دیدم که نوشته، [[علی]] {{ع}} به پدرم فرموده است: "[[دوست]] بدار دوست [[آل]] [[محمّد]] را، گرچه [[فاسق]] و زناکار باشد و دشمن بدار دشمن آل محمّد را، گرچه روزه‌گیر و [[شب]] زنده‌دار باشد؛ من از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} شنیدم که می‌فرمود: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref>؛ در این هنگام، متوجه من شده، فرمود: "به [[خدا]] قسم! اینها تو و [[شیعیان]] تو هستند و وعده‌گاه تو و آنها فردا در کنار [[حوض]] است، در حالی که چهره‌ای درخشان و دارند و به تاج [[کرامت]] آراسته‌اند"؛ | |||
[[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "این مطلب عینا در نوشته‌های [[حضرت علی]]{{ع}} هست"<ref>الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۰۵ – ۴۰۶.</ref>. | [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: "این مطلب عینا در نوشته‌های [[حضرت علی]] {{ع}} هست"<ref>الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۰۵ – ۴۰۶.</ref>. | ||
=== [[فضیلت مسجد کوفه]] === | |||
[[حبه عرنی]] و میثم تمار گویند: روزی مردی [[خدمت]] علی {{ع}} آمد و گفت: "یا [[امیرالمؤمنین]]، من مقداری توشه، تهیه و راحله‌ای هم آماده کرده، و کارهایم را هم انجام داده‌ام و می‌خواهم به [[بیت المقدس]] بروم؛ علی {{ع}} به او فرمودند: "مرکب سواری خود را بفروش و از توشه‌ات هم استفاده کن و به مسجد کوفه برو و در آنجا [[عبادت]] کن؛ مسجد کوفه یکی از [[مساجد]] چهارگانه است که دو رکعت [[نماز]] در آن معادل ده رکعت است که در سایر مساجد خوانده شود و [[خیرات]] و [[برکات]] آن [[مسجد]] تا [[دوازده]] میل ادامه دارد، و همانجا را که از آن آمده‌ای نیز شامل می‌شود. و این مسجد بزرگتر از وضع کنونی آن بوده و حدود هزار زرع از آن از بین رفته است. پس [[طوفان نوح]] {{ع}} از زاویه آن مسجد شروع شد و آب از [[زمین]] آن جوشید و همه جا را فرا گرفت. [[ابراهیم]] {{ع}} در کنار ستون پنجم آن [[نماز]] گذارده و [[عصای موسی]] {{ع}} در آن مسجد است، و درخت کدو در آنجا روئید و [[یغوث]] و [[یعوق]] که [[فاروق]] نامیده می‌شوند، در آنجا [[هلاکت]] شدند و کوه‌های [[اهواز]] از آنجا پدید آمدند. [[مسجد کوفه]] نماز گاه [[نوح]] {{ع}} بوده است و [[روز قیامت]] هفتاد هزار نفر از آنجا [[محشور]] می‌شوند که حساب و عذابی ندارند. وسط آن یکی از باغهای [[بهشت]] است و در آنجا سرچشمه‌هائی است که می‌درخشند و چشمه‌های پلیدی‌ها را از بین می‌برند و و [[مؤمنان]] را [[پاک]] می‌کنند که چشمه‌ای از شیر و چشمه‌ای از روغن و چشمه‌ای از آب است. سمت راست مسجد، محل [[ذکر خدا]] است، و سمت چپ آن محل [[مکر]] و [[فریب]] و [[شیطنت]]؛ اگر [[مردم]] می‌دانستند در مسجد کوفه چه خیری است، با خزیدن روی زمین هم خود را به آنجا می‌رسانیدند"<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۴۱۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۳۹۴.</ref>. | |||
=== [[میثم]] و [[ملاقات]] با [[ام سلمه|اُمّ سلمه]] === | |||
[[مرحوم کشی]] به [[نقل]] از [[حمزه بن میثم]] می‌نویسد: "پدرم برای به جا آوردن [[عمره]]<ref>شیخ مفید می‌نویسد: میثم در سالی که به شهادت رسید، حج نیز به جا آورد. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) و نیز ر. ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲، به نظر، عمره مفرده صحیح است؛ زیرا امام حسین {{ع}} آن سال در مکه بودند و قبل از مناسک مجبور شدند مکه را ترک کنند.</ref> به [[مکه]]، و (در [[مدینه]]) به [[خانه]] ام سلمه رفت؛ ام سلمه به او گفت: "تو کیستی؟" | |||
گفت: "من [[میثم]] هستم"<ref>ابن ابی الحدید می‌نویسد: ام سلمه پرسید: چه کسی هستی؟ میثم گفت: عراقی هستم و غلام علی بن ابی طالب؛ ام سلمه گفت: تو هیثمی؟ گفت: بلکه من میثم هستم. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).</ref>؛ | گفت: "من [[میثم]] هستم"<ref>ابن ابی الحدید می‌نویسد: ام سلمه پرسید: چه کسی هستی؟ میثم گفت: عراقی هستم و غلام علی بن ابی طالب؛ ام سلمه گفت: تو هیثمی؟ گفت: بلکه من میثم هستم. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).</ref>؛ | ||
گفت: "به [[خدا]] [[سوگند]]! چه بسیار [[حسین بن علی]]{{ع}}<ref>شیخ مفید می‌نویسد: رسول خدا بسیار از تو یاد و درباره تو در نیمه‌های شب ابی به علی سفارش می‌فرمود. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) نیز ر.ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲.</ref> از تو یاد میکرد"؛ | گفت: "به [[خدا]] [[سوگند]]! چه بسیار [[حسین بن علی]] {{ع}}<ref>شیخ مفید می‌نویسد: رسول خدا بسیار از تو یاد و درباره تو در نیمه‌های شب ابی به علی سفارش می‌فرمود. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) نیز ر. ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲.</ref> از تو یاد میکرد"؛ | ||
میثم از [[ام سلمة]] احوال [[حسین]]{{ع}} را پرسید؟ | میثم از [[ام سلمة]] احوال [[حسین]] {{ع}} را پرسید؟ | ||
او گفت: "در خانه‌اش حضور دارد"؛ | او گفت: "در خانه‌اش حضور دارد"؛ | ||
میثم گفت: "به او بگو که من دوست دارم بر او [[سلام]] دهم"<ref>شیخ مفید این مطلب را اضافه می‌کند: ما ان شاء الله تعالی نزد پروردگار جهانیان یکدیگر را خواهیم دید. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴).</ref>؛ سپس، ام سلمة عطری‌طلبید و [[محاسن]] میثم را خوشبو کرد (این عمل از [[آداب]] [[مهمان‌نوازی]] در آن [[زمان]] بوده است) و به او گفت: "[[آگاه]] باش که به زودی این محاسن تو به [[خون]] رنگین خواهد شد"<ref>رجال الکشی، ص۸۱. ابن ابی الحدید می‌نویسد: میثم به ام سلمه گفت: این محاسن به خون خضاب خواهد شد؛ ام سلمه پرسید: چه کسی این خبر را به تو داده است؟ میثم گفت: آقایم، علی{{ع}} خبر داده است. پس ام سلمه گریست و گفت: او فقط آقای تو نیست، بلکه او آقای من و تمام مسلمانان است. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۴-۵۷۸.</ref> | میثم گفت: "به او بگو که من دوست دارم بر او [[سلام]] دهم"<ref>شیخ مفید این مطلب را اضافه می‌کند: ما ان شاء الله تعالی نزد پروردگار جهانیان یکدیگر را خواهیم دید. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴).</ref>؛ سپس، ام سلمة عطری‌طلبید و [[محاسن]] میثم را خوشبو کرد (این عمل از [[آداب]] [[مهمان‌نوازی]] در آن [[زمان]] بوده است) و به او گفت: "[[آگاه]] باش که به زودی این محاسن تو به [[خون]] رنگین خواهد شد"<ref>رجال الکشی، ص۸۱. ابن ابی الحدید می‌نویسد: میثم به ام سلمه گفت: این محاسن به خون خضاب خواهد شد؛ ام سلمه پرسید: چه کسی این خبر را به تو داده است؟ میثم گفت: آقایم، علی {{ع}} خبر داده است. پس ام سلمه گریست و گفت: او فقط آقای تو نیست، بلکه او آقای من و تمام مسلمانان است. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۴-۵۷۸.</ref> | ||
==خبر دادن [[امام علی]]{{ع}} از [[شهادت]] میثم== | == خبر دادن [[امام علی]] {{ع}} از [[شهادت]] میثم == | ||
[[روایت]] شده است: روزی [[میثم تمار]]<ref>شیخ مفید این داستان را درباره جویریه بن مسهر چنین نقل کرده است: روزی جویریة بن مسهر (از أصحاب امام علی) بر در خانه آن حضرت ایستاد و گفت: امیرالمؤمنین کجاست؟ به او گفتند: خوابیده است؛ پس فریاد زد: ای خفته بیدار شو؛ سوگند بدان که جانم به دست اوست، بر سرت ضربتی خواهد خورد که محاسنت از آن رنگین شود، چنانکه خودت پیش از این به ما خبر داده‌ای؛ پس امیرالمؤمنین این سخن را شنید و فرمود: ای جویریه پیش بیا تا تو را از سر گذشت خودت باخبر کنم؛ جویریه پیش آمده، حضرت به او فرمود: و اما سوگند بدان که جانم به دست اوست! تو را می‌گیرند و نزد آن شخص تندخوی سخت دل می‌برند ([[زیاد بن ابیه]]) و هر آینه او دست و پای تو را می‌برد؛ سپس تو را در زیر درخت خرمای کافری به دار خواهند کشید؛ پس زمانی گذشت، تا اینکه در دوران خلافت معاویه زیاد بن أبیه والی کوفه شد، پس (جویریه را گرفت و) دست و پای او را برید و او را به درخت خرمای ابن معکبر به دار کشیدند، و چون درخت خرمای بلندی بود، تن جویریه در زیر آن قرار گرفت. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۲-۲۳) و نیز ر.ک: شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۰.</ref> به [[خانه]] امیرالمؤمنین علی{{ع}} آمد؛ به او گفته شد که ایشان [[خواب]] است؛ پس [[میثم]] با صدای بلند فریاد برآورد: "ای خفته! برخیز که به [[خدا]] [[سوگند]]! ریش تو از [[خون]] سرت [[خضاب]] خواهد شد". پس [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بیدار شد و فرمود: "به میثم اجازه ورود دهید"؛ میثم همین که وارد شد، همان سخن را تکرار کرد؛ پس [[علی]]{{ع}} فرمود: "آری، راست می‌گویی و به خدا سوگند که دستها و پاها و [[زبان]] تو هم بریده و این درخت خرمایی که در [[کناسه]] [[کوفه]] است، [[قطع]] و به چهار بخش تقسیم خواهد شد و تو بر یکی از قطعات آن بر دار میشوی و [[حجر بن عدی]]<ref>مرحوم شوشتری پس از نقل این ماجرا می‌نویسد: حجر در مرج عذرای دمشق و در سال ۵۱ هجری در زمان خلافت معاویه به شهادت رسید، در حالی که زیاد، امارت عراق را بر عهده داشت و شهادت میثم و بر دار کشیده شدنش در سال ۶۰ هجری و در زمان خلافت یزید و امارت عبیدالله بن زیاد بوده است. اگر حجری غیر از کندی معروف را در نظر بگیریم، پس چگونه در تاریخ و کتب رجالی اهمال شده است؟ (قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۷).</ref> و [[محمد]] بن اکثم و خالد بن مسعود، هر کدام بر دیگر قطعات به دار خواهند شد". | [[روایت]] شده است: روزی [[میثم تمار]]<ref>شیخ مفید این داستان را درباره جویریه بن مسهر چنین نقل کرده است: روزی جویریة بن مسهر (از أصحاب امام علی) بر در خانه آن حضرت ایستاد و گفت: امیرالمؤمنین کجاست؟ به او گفتند: خوابیده است؛ پس فریاد زد: ای خفته بیدار شو؛ سوگند بدان که جانم به دست اوست، بر سرت ضربتی خواهد خورد که محاسنت از آن رنگین شود، چنانکه خودت پیش از این به ما خبر داده‌ای؛ پس امیرالمؤمنین این سخن را شنید و فرمود: ای جویریه پیش بیا تا تو را از سر گذشت خودت باخبر کنم؛ جویریه پیش آمده، حضرت به او فرمود: و اما سوگند بدان که جانم به دست اوست! تو را می‌گیرند و نزد آن شخص تندخوی سخت دل می‌برند ([[زیاد بن ابیه]]) و هر آینه او دست و پای تو را می‌برد؛ سپس تو را در زیر درخت خرمای کافری به دار خواهند کشید؛ پس زمانی گذشت، تا اینکه در دوران خلافت معاویه زیاد بن أبیه والی کوفه شد، پس (جویریه را گرفت و) دست و پای او را برید و او را به درخت خرمای ابن معکبر به دار کشیدند، و چون درخت خرمای بلندی بود، تن جویریه در زیر آن قرار گرفت. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۲-۲۳) و نیز ر. ک: شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۰.</ref> به [[خانه]] امیرالمؤمنین علی {{ع}} آمد؛ به او گفته شد که ایشان [[خواب]] است؛ پس [[میثم]] با صدای بلند فریاد برآورد: "ای خفته! برخیز که به [[خدا]] [[سوگند]]! ریش تو از [[خون]] سرت [[خضاب]] خواهد شد". پس [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بیدار شد و فرمود: "به میثم اجازه ورود دهید"؛ میثم همین که وارد شد، همان سخن را تکرار کرد؛ پس [[علی]] {{ع}} فرمود: "آری، راست می‌گویی و به خدا سوگند که دستها و پاها و [[زبان]] تو هم بریده و این درخت خرمایی که در [[کناسه]] [[کوفه]] است، [[قطع]] و به چهار بخش تقسیم خواهد شد و تو بر یکی از قطعات آن بر دار میشوی و [[حجر بن عدی]]<ref>مرحوم شوشتری پس از نقل این ماجرا می‌نویسد: حجر در مرج عذرای دمشق و در سال ۵۱ هجری در زمان خلافت معاویه به شهادت رسید، در حالی که زیاد، امارت عراق را بر عهده داشت و شهادت میثم و بر دار کشیده شدنش در سال ۶۰ هجری و در زمان خلافت یزید و امارت عبیدالله بن زیاد بوده است. اگر حجری غیر از کندی معروف را در نظر بگیریم، پس چگونه در تاریخ و کتب رجالی اهمال شده است؟ (قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۷).</ref> و [[محمد]] بن اکثم و خالد بن مسعود، هر کدام بر دیگر قطعات به دار خواهند شد". | ||
[[میثم]] گوید: من تردید کردم و گفتم، گویا [[علی]]{{ع}} از [[غیب]] به ما خبر می‌دهد؛ به این سبب گفتم: ای [[امیرالمؤمنین]]! این کار اتفاق خواهد افتاد؟ | [[میثم]] گوید: من تردید کردم و گفتم، گویا [[علی]] {{ع}} از [[غیب]] به ما خبر می‌دهد؛ به این سبب گفتم: ای [[امیرالمؤمنین]]! این کار اتفاق خواهد افتاد؟ | ||
فرمود: "آری؛ [[سوگند]] به [[پروردگار]] [[کعبه]]! این، عهدی است که [[پیامبر]]{{صل}} با من فرموده است"؛ | فرمود: "آری؛ [[سوگند]] به [[پروردگار]] [[کعبه]]! این، عهدی است که [[پیامبر]] {{صل}} با من فرموده است"؛ | ||
گفتم: ای امیرالمؤمنین! چه کسی این کار را درباره من انجام می‌دهد؟ | گفتم: ای امیرالمؤمنین! چه کسی این کار را درباره من انجام می‌دهد؟ | ||
فرمود: "مرد [[شکمباره]] [[فرومایه]] و پسر کنیزک بدکاره، [[عبیدالله بن زیاد]] تو را خواهد کشت". | فرمود: "مرد [[شکمباره]] [[فرومایه]] و پسر کنیزک بدکاره، [[عبیدالله بن زیاد]] تو را خواهد کشت". | ||
میثم گوید: [[روز]] دیگری که امیرالمؤمنین{{ع}} به سوی گورستان [[کوفه]] میرفت، من هم همراهش بودم؛ پس وقتی از کنار آن درخت خرما گذشت، فرمود: "ای میثم! برای تو و این درخت کار بزرگی در نظر گرفته شده است"<ref>رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر.ک روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۸؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۱۰، از ص۳۱۳ و معجم رجال‌الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۰۷ نقل شده است: روزی امیرالمؤمنین به او فرمود: همانا تو پس از من گرفتار خواهی شد و به دار آویخته میشوی و نیزه به تو خواهند زد، و در سومین روز (به دار کشیدنت) از سوراخ‌های بینی و دهانت خون جاری شود که ریشت را رنگین کند. پس چشم به راه آن خضاب (و رنگین شدن) باش، و به در خانه عمرو بن حریث به دار آویخته خواهی شد، و تو دهمین نفری که در آنجا به دار آویخته می‌شوند و چوب تو (که تو را بر آن دار می‌زنند) کوتاهتر از آنان است، و از ایشان به وضوخانه نزدیکتر خواهی بود. برو تا آن درخت خرمائی که بر تنه آن به دار کشیده میشوی، به تو نشان دهم: پس (او را آورده) و درخت را به او نشان داد، و میثم تا زنده بود به پای آن درخت می‌آمد و نماز می‌خواند و میگفت: چه فرخنده درختی هستی! من برای تو آفریده شده‌ام و تو به خاطر من خوراک داده میشوی. و همواره با آن درخت دیدار میکرد تا اینکه آن را بریدند، و جایی که او را در کوفه بر آن به دار زدند، شناخت. راوی گوید: میثم گاهی که به دیدار عمرو بن حریث میرفت به او میگفت: همانا من همسایه تو خواهم شد، با من حق همسایگی را خوب به جا بیاور، عمرو میگفت: آیا میخواهی خانه ابن مسعود یا خانه ابن حکیم را (که در همسایگی او بود) بخری؟ و نمی‌دانست مقصود میثم چیست! (الارشاد، ج۱، ص۳۲۳ -۲۴؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱-۹۲).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۸-۵۷۹.</ref> | میثم گوید: [[روز]] دیگری که امیرالمؤمنین {{ع}} به سوی گورستان [[کوفه]] میرفت، من هم همراهش بودم؛ پس وقتی از کنار آن درخت خرما گذشت، فرمود: "ای میثم! برای تو و این درخت کار بزرگی در نظر گرفته شده است"<ref>رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر. ک روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۸؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۱۰، از ص۳۱۳ و معجم رجال‌الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۰۷ نقل شده است: روزی امیرالمؤمنین به او فرمود: همانا تو پس از من گرفتار خواهی شد و به دار آویخته میشوی و نیزه به تو خواهند زد، و در سومین روز (به دار کشیدنت) از سوراخ‌های بینی و دهانت خون جاری شود که ریشت را رنگین کند. پس چشم به راه آن خضاب (و رنگین شدن) باش، و به در خانه عمرو بن حریث به دار آویخته خواهی شد، و تو دهمین نفری که در آنجا به دار آویخته می‌شوند و چوب تو (که تو را بر آن دار می‌زنند) کوتاهتر از آنان است، و از ایشان به وضوخانه نزدیکتر خواهی بود. برو تا آن درخت خرمائی که بر تنه آن به دار کشیده میشوی، به تو نشان دهم: پس (او را آورده) و درخت را به او نشان داد، و میثم تا زنده بود به پای آن درخت می‌آمد و نماز می‌خواند و میگفت: چه فرخنده درختی هستی! من برای تو آفریده شده‌ام و تو به خاطر من خوراک داده میشوی. و همواره با آن درخت دیدار میکرد تا اینکه آن را بریدند، و جایی که او را در کوفه بر آن به دار زدند، شناخت. راوی گوید: میثم گاهی که به دیدار عمرو بن حریث میرفت به او میگفت: همانا من همسایه تو خواهم شد، با من حق همسایگی را خوب به جا بیاور، عمرو میگفت: آیا میخواهی خانه ابن مسعود یا خانه ابن حکیم را (که در همسایگی او بود) بخری؟ و نمی‌دانست مقصود میثم چیست! (الارشاد، ج۱، ص۳۲۳ -۲۴؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱-۹۲).</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۷۸-۵۷۹.</ref> | ||
==[[دستگیری]] و [[شهادت]] [[میثم]]== | == [[دستگیری]] و [[شهادت]] [[میثم]] == | ||
درباره دستگیر شدن و شهادت میثم [[نقل]] قول‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی گفته‌اند، میثم بعد از [[سفر]] به [[مکه]] به [[کوفه]] آمد و [[عبیدالله بن زیاد]] [[دستور]] داد او را گرفته، به نزدش ببرند؛ پس به عبیدالله گفتند: "این مرد از نیکوکارترین [[مردم]] در نزد [[علی]]{{ع}} بوده؛ | درباره دستگیر شدن و شهادت میثم [[نقل]] قول‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی گفته‌اند، میثم بعد از [[سفر]] به [[مکه]] به [[کوفه]] آمد و [[عبیدالله بن زیاد]] [[دستور]] داد او را گرفته، به نزدش ببرند؛ پس به عبیدالله گفتند: "این مرد از نیکوکارترین [[مردم]] در نزد [[علی]] {{ع}} بوده؛ | ||
گفت: "وای بر شما! این مرد عجمی چنین بود؟" | گفت: "وای بر شما! این مرد عجمی چنین بود؟" | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۴۱: | ||
[[ابن زیاد]] گفت: "هر آینه ما بر خلاف گفته او عمل خواهیم کرد"؛ | [[ابن زیاد]] گفت: "هر آینه ما بر خلاف گفته او عمل خواهیم کرد"؛ | ||
گفت: "چگونه با او [[مخالفت]] می‌کنی؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! آن [[حضرت]] به من خبر نداده است جز آن چه را که از [[پیامبر]]{{صل}} شنیده و او از [[جبرئیل]] و او از [[خدای تعالی]] خبر داده است، و تو چگونه می‌توانی با اینان [[مخالفت]] کنی؟ و من آن جایی را که در [[کوفه]] بر دار کشیده می‌شوم، می‌شناسم، و من، نخستین مردی هستم که در [[اسلام]] دهانه بر دهانم می‌زنند!" | گفت: "چگونه با او [[مخالفت]] می‌کنی؟ به [[خدا]] [[سوگند]]! آن [[حضرت]] به من خبر نداده است جز آن چه را که از [[پیامبر]] {{صل}} شنیده و او از [[جبرئیل]] و او از [[خدای تعالی]] خبر داده است، و تو چگونه می‌توانی با اینان [[مخالفت]] کنی؟ و من آن جایی را که در [[کوفه]] بر دار کشیده می‌شوم، می‌شناسم، و من، نخستین مردی هستم که در [[اسلام]] دهانه بر دهانم می‌زنند!" | ||
پس [[ابن زیاد]] [[دستور]] داد تا او را زنده بر دار بکشند؛ چون او را برای انجام دستور بردند، مردی در [[راه]] او را دید و به او گفت: "ای [[میثم]]! چیزی نبود که تو را از این جریان بی‌نیاز کند (و جلو کشتن تو را بگیرد)؟" | پس [[ابن زیاد]] [[دستور]] داد تا او را زنده بر دار بکشند؛ چون او را برای انجام دستور بردند، مردی در [[راه]] او را دید و به او گفت: "ای [[میثم]]! چیزی نبود که تو را از این جریان بی‌نیاز کند (و جلو کشتن تو را بگیرد)؟" | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۶۶: | ||
عبیدالله بن زیاد گفت: "چه چیزی به تو گفت؟" | عبیدالله بن زیاد گفت: "چه چیزی به تو گفت؟" | ||
گفتم: روزی بر در [[خانه]] امیرالمؤمنین علی{{ع}} رفتم؛ به من گفتند که ایشان [[خواب]] است؛ من فریاد برآوردم که ای شخص خوابیده برخیز که به خدا سوگند ریش تو از [[خون]] سرت [[خضاب]] خواهد شد؛ فرمود: "راست می‌گویی و به خدا سوگند! که دستها و پاها و [[زبان]] تو هم بریده می‌شود و به دار آویخته میشوی"؛ | گفتم: روزی بر در [[خانه]] امیرالمؤمنین علی {{ع}} رفتم؛ به من گفتند که ایشان [[خواب]] است؛ من فریاد برآوردم که ای شخص خوابیده برخیز که به خدا سوگند ریش تو از [[خون]] سرت [[خضاب]] خواهد شد؛ فرمود: "راست می‌گویی و به خدا سوگند! که دستها و پاها و [[زبان]] تو هم بریده می‌شود و به دار آویخته میشوی"؛ | ||
من گفتم: ای [[امیرالمؤمنین]]! چه کسی این کار را درباره من انجام می‌دهد؟ | من گفتم: ای [[امیرالمؤمنین]]! چه کسی این کار را درباره من انجام می‌دهد؟ | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۷۶: | ||
پس عبیدالله بن زیاد [[دستور]] داد دستها و پاهای [[میثم]] را بریدند و او را به دار کشیدند. اما میثم با تمام نیرو فریاد برآورد که: "ای [[مردم]]! هر کس می‌خواهد از [[احادیث]] پوشیده [[علی بن ابی طالب]] [[آگاه]] شود، بیاید!" پس مردم دور او جمع شدند و میثم به [[نقل احادیث]] عجیب پرداخت. در این هنگام، [[عمرو بن حریث]] از پیش عبیدالله بیرون آمد که به خانه خود برود و آن جمعیت را دید و پرسید: "چه خبر است؟" | پس عبیدالله بن زیاد [[دستور]] داد دستها و پاهای [[میثم]] را بریدند و او را به دار کشیدند. اما میثم با تمام نیرو فریاد برآورد که: "ای [[مردم]]! هر کس می‌خواهد از [[احادیث]] پوشیده [[علی بن ابی طالب]] [[آگاه]] شود، بیاید!" پس مردم دور او جمع شدند و میثم به [[نقل احادیث]] عجیب پرداخت. در این هنگام، [[عمرو بن حریث]] از پیش عبیدالله بیرون آمد که به خانه خود برود و آن جمعیت را دید و پرسید: "چه خبر است؟" | ||
گفتند: "میثم برای مردم از علی{{ع}} [[سخن]] می‌گوید"؛ | گفتند: "میثم برای مردم از علی {{ع}} [[سخن]] می‌گوید"؛ | ||
پس او شتابان پیش عبیدالله برگشت و گفت: "خداوند [[امیر]] را به [[صلاح]] [[هدایت]] کند! شتاب کن و کسی را بفرست که [[زبان]] این مرد را ببرد و من از اینکه او دل‌های [[مردم کوفه]] را بشوراند، در [[امان]] نیستم و ممکن است آنان بر تو بشورند"؛ | پس او شتابان پیش عبیدالله برگشت و گفت: "خداوند [[امیر]] را به [[صلاح]] [[هدایت]] کند! شتاب کن و کسی را بفرست که [[زبان]] این مرد را ببرد و من از اینکه او دل‌های [[مردم کوفه]] را بشوراند، در [[امان]] نیستم و ممکن است آنان بر تو بشورند"؛ | ||
| خط ۱۷۵: | خط ۱۸۶: | ||
گفت: "زبانت را بیرون بیاور که امیر به من [[فرمان]] داده است آن را قطع کنم"؛ | گفت: "زبانت را بیرون بیاور که امیر به من [[فرمان]] داده است آن را قطع کنم"؛ | ||
[[میثم]] گفت: "این پسر کنیزک بدکاره می‌پنداشت که می‌تواند من و سرورم را [[دروغگو]] معرفی کند؛ بیا! این زبانم! آن را قطع کن!" پس زبانش را بریدند و او ساعتی در [[خون]] خود طپید و درگذشت. [[خدا]] او را [[رحمت]] کند! سپس [[دستور]] داده شد که جسدش را بر دار بکشند. [[صالح]] (پسر میثم) می‌گوید: "پس از چند [[روز]] آنجا رفتم و دیدم او بر همانجا بر دار کشیده شده است که آن قطعه آهن را در آن کوبیده بودم"<ref>رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر.ک: روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۹.</ref>. | [[میثم]] گفت: "این پسر کنیزک بدکاره می‌پنداشت که می‌تواند من و سرورم را [[دروغگو]] معرفی کند؛ بیا! این زبانم! آن را قطع کن!" پس زبانش را بریدند و او ساعتی در [[خون]] خود طپید و درگذشت. [[خدا]] او را [[رحمت]] کند! سپس [[دستور]] داده شد که جسدش را بر دار بکشند. [[صالح]] (پسر میثم) می‌گوید: "پس از چند [[روز]] آنجا رفتم و دیدم او بر همانجا بر دار کشیده شده است که آن قطعه آهن را در آن کوبیده بودم"<ref>رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر. ک: روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۹.</ref>. | ||
مرحوم کشی می‌نویسد: وقتی میثم به سمت [[مکه]] حرکت کرد، [[ابن زیاد]] یکی از آشنایان میثم را احضار کرد و درباره میثم از او پرسید؛ او گفت: "او در مکه است"؛ | مرحوم کشی می‌نویسد: وقتی میثم به سمت [[مکه]] حرکت کرد، [[ابن زیاد]] یکی از آشنایان میثم را احضار کرد و درباره میثم از او پرسید؛ او گفت: "او در مکه است"؛ | ||
| خط ۱۹۵: | خط ۲۰۶: | ||
میثم گفت: "علی بن [[ابی طالب]] به من فرمود: "تو مرا خواهی کشت و مرا در کنار [[خانه]] [[عمرو بن حریث]] به دار خواهی زد، و [[روز]] چهارم از دماغ من [[خون]] تازه خواهد آمد"؛" | میثم گفت: "علی بن [[ابی طالب]] به من فرمود: "تو مرا خواهی کشت و مرا در کنار [[خانه]] [[عمرو بن حریث]] به دار خواهی زد، و [[روز]] چهارم از دماغ من [[خون]] تازه خواهد آمد"؛" | ||
پس [[ابن زیاد]] [[دستور]] داد تا او را در کنار [[منزل]] [[عمرو بن حریث]] به دار بکشند؛ پس [[میثم]] فریاد میزد: "ای [[مردم]]! بیائید و سخنان تازه از من بشنوید؛" مردم هم پیرامون او شدند و او آن چه را که از [[علی]]{{ع}} شنیده بود، برای مردم گفت و از فتنه‌هایی که پدید خواهد آمد، مطلع ساخت؛ در این هنگام، به امر ابن زیاد آمدند و به دهان او لگام بستند تا سخن نگوید، و او نخستین کسی بود که بر دهانش لگام نهاده شد<ref>رجال الکشی، ص۸۴ – ۸۷؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ج۲، ص۲۸۸- ۲۸۹. طبق نقل مرحوم کشی، خود میثم این ماجرا را کامل برای اباحکیم نقل کرده است. ر.ک: رجال الکشی، ص۸۲.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۰-۵۸۵.</ref> | پس [[ابن زیاد]] [[دستور]] داد تا او را در کنار [[منزل]] [[عمرو بن حریث]] به دار بکشند؛ پس [[میثم]] فریاد میزد: "ای [[مردم]]! بیائید و سخنان تازه از من بشنوید؛" مردم هم پیرامون او شدند و او آن چه را که از [[علی]] {{ع}} شنیده بود، برای مردم گفت و از فتنه‌هایی که پدید خواهد آمد، مطلع ساخت؛ در این هنگام، به امر ابن زیاد آمدند و به دهان او لگام بستند تا سخن نگوید، و او نخستین کسی بود که بر دهانش لگام نهاده شد<ref>رجال الکشی، ص۸۴ – ۸۷؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ج۲، ص۲۸۸- ۲۸۹. طبق نقل مرحوم کشی، خود میثم این ماجرا را کامل برای اباحکیم نقل کرده است. ر. ک: رجال الکشی، ص۸۲.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۰-۵۸۵.</ref> | ||
==میثم و [[ملاقات]] با مختار در [[زندان]]== | == میثم و [[ملاقات]] با مختار در [[زندان]] == | ||
[[نقل]] شده است، [[عبیدالله بن زیاد]] میثم را همراه با [[مختار بن ابی عبیدة]] به زندان افکند و میثم به او گفت: "همانا تو [[آزاد]] خواهی شد و برای [[انتقام]] [[خون حسین]]{{ع}} [[خروج]] خواهی کرد و این مرد را که اکنون ما را زندانی کرده است نیز خواهی کشت". وقتی عبیدالله خواست مختار را بکشد، نامه‌رسان مخصوص از [[راه]] رسید و نامهای از [[یزید]] برای عبیدالله آورد که در آن [[نامه]] به او دستور داده بود مختار را آزاد کند و عبیدالله نیز مختار را آزاد کرد<ref>الارشاد، ج۱، ص۳۲۴-۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۶.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۵.</ref> | [[نقل]] شده است، [[عبیدالله بن زیاد]] میثم را همراه با [[مختار بن ابی عبیدة]] به زندان افکند و میثم به او گفت: "همانا تو [[آزاد]] خواهی شد و برای [[انتقام]] [[خون حسین]] {{ع}} [[خروج]] خواهی کرد و این مرد را که اکنون ما را زندانی کرده است نیز خواهی کشت". وقتی عبیدالله خواست مختار را بکشد، نامه‌رسان مخصوص از [[راه]] رسید و نامهای از [[یزید]] برای عبیدالله آورد که در آن [[نامه]] به او دستور داده بود مختار را آزاد کند و عبیدالله نیز مختار را آزاد کرد<ref>الارشاد، ج۱، ص۳۲۴-۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۶.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۵.</ref> | ||
==[[تقیه]] نکردن میثم== | == [[تقیه]] نکردن میثم == | ||
[[کلینی]] نقل کرده است که [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "چه چیزی مانع تقیه میثم شد؟ به [[خدا]] او می‌دانست که این [[آیه]] درباره [[عمار]] و اصحابش نازل شده است: {{متن قرآن|مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«بر آن کسان که پس از ایمان به خداوند کفر ورزند- نه آن کسان که وادار (به اظهار کفر) شده‌اند و دلشان به ایمان گرم است بلکه آن کسان که دل به کفر دهند- خشمی از خداوند خواهد بود و عذابی سترگ خواهند داشت» سوره نحل، آیه ۱۰۶.</ref>؛ جز کسی که مجبور شود و دلش به [[ایمان]] محکم باشد<ref>اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۲۰.</ref>. | [[کلینی]] نقل کرده است که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "چه چیزی مانع تقیه میثم شد؟ به [[خدا]] او می‌دانست که این [[آیه]] درباره [[عمار]] و اصحابش نازل شده است: {{متن قرآن|مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«بر آن کسان که پس از ایمان به خداوند کفر ورزند- نه آن کسان که وادار (به اظهار کفر) شده‌اند و دلشان به ایمان گرم است بلکه آن کسان که دل به کفر دهند- خشمی از خداوند خواهد بود و عذابی سترگ خواهند داشت» سوره نحل، آیه ۱۰۶.</ref>؛ جز کسی که مجبور شود و دلش به [[ایمان]] محکم باشد<ref>اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۲۰.</ref>. | ||
[[مرحوم خویی]] نیز پس از [[نقل]] این [[روایت]]، می‌نویسد: برخی از [[اصحاب امیر المؤمنین]] و [[امام]] حسین{{عم}} در [[محبت اهل بیت]] و بیان [[فضایل]] ایشان و [[برائت]] جستن از دشمنان‌شان شناخته شده بودند و به همین [[دلیل]] انتهای کار ایشان، [[حبس]] و کشته شدن بود و شکی نیست که ترک [[تقیه]] [[وظیفه]] خاص ایشان است و به همین دلیل تا حد امکان برای [[دشمنان]] با نشر فضایل [[اتمام حجت]] می‌کردند و کار ایشان مشابه مولایشان [[حسین بن علی]]{{ع}} است که [[جان]] خودش را در [[راه]] [[دین]] و نشر [[احکام]] [[سید]] المرسلین فداکرد. پس، تقیه بر [[میثم]] جایز بود و [[ممنوع]] نبود و تقیه نکردن میثم، [[قربانی کردن خود]] در راه دین و [[ایثار]] بوده است<ref>معجم رجال الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۱۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۵-۵۸۶.</ref> | [[مرحوم خویی]] نیز پس از [[نقل]] این [[روایت]]، می‌نویسد: برخی از [[اصحاب امیر المؤمنین]] و [[امام]] حسین{{عم}} در [[محبت اهل بیت]] و بیان [[فضایل]] ایشان و [[برائت]] جستن از دشمنان‌شان شناخته شده بودند و به همین [[دلیل]] انتهای کار ایشان، [[حبس]] و کشته شدن بود و شکی نیست که ترک [[تقیه]] [[وظیفه]] خاص ایشان است و به همین دلیل تا حد امکان برای [[دشمنان]] با نشر فضایل [[اتمام حجت]] می‌کردند و کار ایشان مشابه مولایشان [[حسین بن علی]] {{ع}} است که [[جان]] خودش را در [[راه]] [[دین]] و نشر [[احکام]] [[سید]] المرسلین فداکرد. پس، تقیه بر [[میثم]] جایز بود و [[ممنوع]] نبود و تقیه نکردن میثم، [[قربانی کردن خود]] در راه دین و [[ایثار]] بوده است<ref>معجم رجال الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۱۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۵-۵۸۶.</ref> | ||
==[[دفن]] میثم== | == [[دفن]] میثم == | ||
[[شهادت]] میثم، ده [[روز]] قبل از آمدن [[امام حسین]]{{ع}} به [[عراق]] بوده است<ref>الارشاد، ج۱، ص۳۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ الاعلام، زرکلی، ج۷، ص۳۳۶؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۳.</ref>. [[حنان بن سدیر]] به نقل از پدرش و او به نقل از جدش آورده است که روزی [[میثم تمار]] به من گفت: "ای ابا [[حکیم]]! داستانی را برایت نقل می‌کنم که [[حق]] و درست است" و ماجرای دستگیر شدنش به دست [[عبیدالله بن زیاد]] را شرح داد و گفت: "عبیدالله [[دستور]] می‌دهد که من را به دار و به دهانم لگام بزنند؛ در روز سوم، در هنگام [[غروب]] [[خورشید]]، [[خون]] از دهان و بینی من بر محاسنم سرازیر می‌شود". | [[شهادت]] میثم، ده [[روز]] قبل از آمدن [[امام حسین]] {{ع}} به [[عراق]] بوده است<ref>الارشاد، ج۱، ص۳۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ الاعلام، زرکلی، ج۷، ص۳۳۶؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۳.</ref>. [[حنان بن سدیر]] به نقل از پدرش و او به نقل از جدش آورده است که روزی [[میثم تمار]] به من گفت: "ای ابا [[حکیم]]! داستانی را برایت نقل می‌کنم که [[حق]] و درست است" و ماجرای دستگیر شدنش به دست [[عبیدالله بن زیاد]] را شرح داد و گفت: "عبیدالله [[دستور]] می‌دهد که من را به دار و به دهانم لگام بزنند؛ در روز سوم، در هنگام [[غروب]] [[خورشید]]، [[خون]] از دهان و بینی من بر محاسنم سرازیر می‌شود". | ||
اباحکیم می‌گوید: "هنگامی که غروب روز سوم از راه رسید، خون از دهان و بینی او بر محاسنش جاری شد ما هفت نفر از خرما فروشان با هم هم [[پیمان]] شدیم تا بدنش را برداشته، و به [[خاک]] بسپاریم. اما مأموران از او [[مراقبت]] می‌کردند و برای [[غافل]] ساختن مأموران تدبیری اندیشیدیم و شبانه در نزدیکی‌های آن محل، آتشی افروختیم و خود را به [[جسد]] رسانده، آن را از چوبه دار باز کردیم و آن طرف‌تر در محل برکه آبی در [[سرزمین]] [[قبیله]] مراد [[دفن]] کردیم. وقتی صبح شد، مأموران جنازه را بر دار ندیدند و آنان هرچه گشتند، اثری از جنازه نیافتند و [[مأیوس]] شدند"<ref>رجال الکشی، ص۸۳.</ref>. | اباحکیم می‌گوید: "هنگامی که غروب روز سوم از راه رسید، خون از دهان و بینی او بر محاسنش جاری شد ما هفت نفر از خرما فروشان با هم هم [[پیمان]] شدیم تا بدنش را برداشته، و به [[خاک]] بسپاریم. اما مأموران از او [[مراقبت]] می‌کردند و برای [[غافل]] ساختن مأموران تدبیری اندیشیدیم و شبانه در نزدیکی‌های آن محل، آتشی افروختیم و خود را به [[جسد]] رسانده، آن را از چوبه دار باز کردیم و آن طرف‌تر در محل برکه آبی در [[سرزمین]] [[قبیله]] مراد [[دفن]] کردیم. وقتی صبح شد، مأموران جنازه را بر دار ندیدند و آنان هرچه گشتند، اثری از جنازه نیافتند و [[مأیوس]] شدند"<ref>رجال الکشی، ص۸۳.</ref>. | ||
| خط ۲۱۲: | خط ۲۲۳: | ||
همچنین وی می‌گوید: "روزی [[میثم]] به من گفت: "ای اباحکیم! این مکان را می‌بینی (محل دفن خودش؟) اجرت بهره برداری از آن پرداخت نشده است؛ اگر زنده بودی، اجرت این [[زمین]] را به مردی که نامش [[زراره]] و در [[خانه]] [[ولید بن عقبه]] است؛ بپرداز!" پس من اجرت زمین را به همان مرد در خانه ولید بن عقبه پرداختم که نامش زراره بوده"<ref>رجال الکشی، ص۸۳.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۶-۵۸۷.</ref> | همچنین وی می‌گوید: "روزی [[میثم]] به من گفت: "ای اباحکیم! این مکان را می‌بینی (محل دفن خودش؟) اجرت بهره برداری از آن پرداخت نشده است؛ اگر زنده بودی، اجرت این [[زمین]] را به مردی که نامش [[زراره]] و در [[خانه]] [[ولید بن عقبه]] است؛ بپرداز!" پس من اجرت زمین را به همان مرد در خانه ولید بن عقبه پرداختم که نامش زراره بوده"<ref>رجال الکشی، ص۸۳.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۶-۵۸۷.</ref> | ||
==آرامگاه [[میثم تمار]]== | == آرامگاه [[میثم تمار]] == | ||
او پس از [[شهادت]]، در گورستان [[کوفه]] ([[ثویه]]) دفن شد اما در هیچ منبعی محل کشته شدن و دفن او [[تعیین]] نشده است و به صورت نمادین قبری در صحرای غربی [[مسجد کوفه]] به او نسبت داده شده است؛ در نزدیکی خانه‌ای که آن نیز بی‌هیچ [[سند]] و مدرکی و بر خلاف [[تاریخ]] قطعی به [[علی]]{{ع}} نسبت داده شده است<ref>به نقل از استاد محمد هادی یوسفی غروی.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۷.</ref> | او پس از [[شهادت]]، در گورستان [[کوفه]] ([[ثویه]]) دفن شد اما در هیچ منبعی محل کشته شدن و دفن او [[تعیین]] نشده است و به صورت نمادین قبری در صحرای غربی [[مسجد کوفه]] به او نسبت داده شده است؛ در نزدیکی خانه‌ای که آن نیز بی‌هیچ [[سند]] و مدرکی و بر خلاف [[تاریخ]] قطعی به [[علی]] {{ع}} نسبت داده شده است<ref>به نقل از استاد محمد هادی یوسفی غروی.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۵۸۷.</ref> | ||
==میثم بن یحیی تمار== | |||
از [[یاران باوفای امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[اهل]] [[تأویل]] و [[تفسیر قرآن]] و [[علوم]] [[باطن]] بود. او در [[کوفه]]، [[خطیب]] [[شیعه]] و سخنگوی آنها به شمار میرفت. [[دانش]] را از امیرالمؤمنین علی{{ع}} فراگرفت و اهل [[راز]] آن [[حضرت]] و نیز اهل [[مکاشفه]] و [[کرامت]] بود. [[میثم]]، [[ایرانی]] و در کوفه خرمافروش بود. گاهی اوقات [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در محل کسب او به جایش می‌نشست و خرما می‌فروخت و او را به دنبال کاری می‌فرستاد. [[روز]] جمعه‌ای [[ابوخالد]] خرما فروش با میثم در کشتی نشسته بود و در [[نهر فرات]] به جایی می‌رفتند. در آن حال باد [[سختی]] وزید. میثم گفت هم اکنون [[معاویه]] مرد. [[جمعه]] بعد قاصدی از [[شام]] خبر آورد که معاویه، جمعه قبل در همان وقتی که میثم بیان کرده بود، مرده است. | |||
میثم، [[هنگام قیام]] و [[شهادت مسلم بن عقیل]] در [[زندان]] بود و مختار هم پس از [[دستگیری]] نزد وی به زندان افکنده شد. سپس [[عبیدالله بن زیاد]] میثم را بیرون آورد و به طرز فجیعی دست و پا و زبانش را قطع کرد و آن‌گاه او را به دار آویخت و به [[شهادت]] رسانید<ref>تحفة الاحباب، ص۳۸۲؛ تأسیس الشیعه، ص۳۵۵. مسعودی مورخ متقدم و مشهور قرن چهارم در کتاب مروج الذهب مطالب متعدد جالب و خواندنی از فصاحت و حاضر جوابی صعصمة بن صوحان نقل کرده است.</ref>.<ref>[[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی]] ص ۴۷۹.</ref> | |||
==میثم تمار در اصحاب ایرانی ائمه اطهار== | |||
[[میثم تمار]]، فرزند «یحیی» و از [[سرزمین]] [[نهروان]] است<ref>رجال کشی، ص۵۵.</ref> نهروان، منطقه‌ای در [[عراق]] و بین واسط و [[بغداد]] قرار دارد. زمانی نهروان، بخشی از [[ایران]] بود که در نخستین حملات [[مسلمانان]] به ایران، به [[تصرف]] آنان درآمد. | |||
گروهی [[میثم]] را [[اهل]] [[آذربایجان]] می‌دانند که به نواحی عراق آمد و در نهروان ساکن شد<ref>میثم تمار، ص۶.</ref>. | |||
برخی نیز میثم را از کردهای [[ایرانی]] به شمار می‌آورند؛ زیرا نهروان و آبادی‌های آن بلوک (منطقه)، پیش از قباد شهریار ایران، محل سکونت [[طوایف]] بود. در [[زمان]] قباد شهریار، عده‌ای از [[رجال]] [[ادب]] و [[اهل شرف]] و [[جمال]] [[فارس]] و [[خراسان]]، به عراق منتقل شدند و در اطراف دجله [[مسکن]] گرفتند. عده دیگری هم از آنجا که از نظر [[نسب]]، بدان پایه نبودند، به [[فرمان]] شاه به آبادی‌های نهروان انتقال یافتند که [[خانواده]] میثم از جمله آنها بود. | |||
به گفته میثم، پدرش از منطقه نهروان بود و میان [[عرب‌ها]] به عنوان یک نفر [[عجم]] شناخته میشد. پدرش به [[یقین]]؛ ایرانی و به احتمال [[قوی]] از نژاد کُرد و به احتمال [[ضعیف]] از اهالی فارس و خراسان است<ref>محمد باقر بهبودی، میثم تمار، ص۵.</ref>. | |||
شواهد دیگری نیز بر ایرانی بودن میثم وجود دارد که عبارت‌اند از: | |||
#[[حضرت علی]]{{ع}} در نخستین [[ملاقات]] با میثم به طور صریح به او فرمود: «[[پیامبر اکرم]]{{صل}} به من خبر داد که مادرت، تو را به زبان عجم، «میثم» نام نهاده است»؛ | |||
#نام پدر میثم، یحیی است که این اسم، میان عرب‌های [[جاهلیت]] مرسوم نبود، بلکه نام یحیی پس از شیوع [[اسلام]] و [[قرآن]]، آن هم به ندرت در عرب‌ها یافت شد؛ | |||
#هنگامی که در حضور [[ابن زیاد]] از میثم، [[سخن]] به میان آمد، ابن زیاد گفت: «آیا این عجم [[شایسته]] [[حکومت]] است» و نیز ابن زیاد در ملاقاتی خطاب به میثم گفت: «تو در عجمیت خود باقی هستی، تا به آنچه میخواهی دست یابی»<ref>سیمای میثم تمار، ص۱۶؛ مقصود از این سخن آن است که تو طرفدار عجم هستی و از اجداد خود حمایت می‌کنی.</ref>؛ | |||
#[[میثم]] به [[زبان فارسی]] [[سخن]] میگفت؛ زیرا وی [[اهل]] [[نهروان]] شرقی بود و [[مردم]] آنجا پیش از [[اسلام]] و اندکی پس از آن به [[فارسی]] سخن می‌‌گفتند.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص65 - 67.</ref> | |||
==[[نوجوانی]] میثم== | |||
میثم، اوایل [[هجرت]] در [[شهر]] نهروان و یا [[آبادی]] آن منطقه متولد شد. او پس از رسیدن به سن [[رشد]] به کارهای عادی یا خرما فروشی ([[شغل]] پدرش) مشغول شد. وی در صفر سال ۱۶ه.ق - که آبادی‌های نهروان در ضمن [[فتح مدائن]] به دست [[لشکریان]] اسلام افتاد -[[اسیر]] شد و به [[بندگی]] [[مسلمانان]] گمارده شد. | |||
ایام [[بردگی]] یا بندگی میثم ۲۰ سال، یعنی تا سال ۳۷ه.ق طول کشید. در این مدت احتمالاً او در [[کوفه]] به [[دین اسلام]] مشرف شده بود، و در این مدت به او «[[ابوسالم]]» می‌‌گفتند.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص 67.</ref> | |||
==میثم و علی{{ع}}== | |||
وقتی که [[حضرت علی]]{{ع}} به کوفه آمد، میثم [[غلام]] زنی از [[طایفه بنی اسد]] بود. در نخستین برخورد میثم با علی{{ع}}، [[امام]] [[تصمیم]] گرفت که میثم را از صاحبش بخرد و [[آزاد]] کند. سرانجام امام او را از آن [[زن]] خرید و آزاد کرد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ج۲، ص۲۹۱.</ref>. | |||
پس از [[آزادی]]، امام از نام او پرسید و او، عرض کرد که نام من سالم است. امام فرمود: «آنچه [[پیامبر خدا]]{{صل}} به من اطلاع داد، نامی که پدر تو در [[عجم]]، تو را بدان نامید، میثم است». میثم گفت: «[[خدا]] و پیامبرش صادق است و [[امیرمؤمنان]] راست می‌فرماید. به خدا قسم، نام من میثم بوده است». سپس امام فرمود: «به نام اصلی خود باز گرد که پیامبر خدا هم تو را بدان نامید». بدین سبب او نام خود را میثم و کنیه‌اش را ابوسالم قرار داد<ref>ارشاد شیخ مفید، ج۱، ص۳۲۳؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ج۲، ص۲۹۱.</ref> و چون به خرما فروشی مشغول بود به «تمار» [[شهرت]] یافت. | |||
گاه میشد که علی{{ع}} در [[زمان]] [[خلافت]] به دکان [[میثم]] میرفت و به جای او خرما می‌فروخت و او را برای انجام کاری می‌فرستاد که این امر داستانی مشهور است<ref>دانش‌نامه علی{{ع}}، ج۸، ص۵۵۲.</ref>.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص67 - 68.</ref> | |||
==میثم در [[مکتب امام علی]]{{ع}}== | |||
میثم پس از [[آزادی]] از [[شاگردان]] و [[اصحاب خاص امام علی]]{{ع}} شد. بدین ترتیب دریچه قلبش به روی [[معارف]] [[علوی]] گشوده، [[جان]] تشنه‌اش از زلال [[علوم]] علوی [[سیراب]] و با [[اسرار]] نهانی [[امام]]، آشنا شد. از این رو او حامل [[علمی]] شد که حامل آن نبودند به جز [[فرشتگان مقرب]] یا [[پیغمبر]] مرسل یا بنده‌ای که [[خداوند]] [[قلب]] او را با [[ایمان]] [[امتحان]] کرده است<ref>سفینة البحار، ج۲، ص۵۲۴.</ref>. | |||
میثم، [[صاحب سر]] و [[محرم]] [[راز]] علی{{ع}} بود. در [[خلوت]] و جلوت، انیس امام و با [[روح]] خدایی او آشنا بود. وی [[علم]] [[اجل]] و منایا و [[بلایا]] را می‌دانست. جایگاه او نزد علی{{ع}} همانند [[سلمان]] نزد [[پیامبر]]{{صل}} بود.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص68.</ref> | |||
==شباهت‌های میثم و سلمان== | |||
#سلمان، برده یکی از [[زنان]] [[یهودی]] در [[مدینه]] بود که پیامبر{{صل}} او را خرید و [[آزاد]] کرد. میثم نیز برده یکی از زنان [[بنی اسد]] بود که علی{{ع}} او را خرید و آزاد کرد؛ | |||
#سلمان به حدی به پیامبر نزدیک شد که از [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} به شمار میرفت و سلمان [[محمدی]] شد. میثم نیز آن قدر به علی{{ع}} نزدیک شد که یکی از مقرب‌ترین [[مردم]]، نزد امام و گنجینه اسرار علی{{ع}} شد؛ | |||
#سلمان، علم را از پیامبر{{صل}} فرا گرفت و یکی از [[عالم‌ترین]] [[اصحاب]] او شد. میثم نیز علم را از علی{{ع}} آموخت و یکی از فقیه‌ترین و عالم‌ترین اصحاب او شد؛ | |||
#سلمان نخستین [[ایرانی]] [[مسلمان]] در مدینه بود و میثم هم نخستین [[آزاد شده]] ایرانی در [[کوفه]] به دست علی{{ع}} بود؛ | |||
#سلمان، مدت کوتاهی (حدود ۱۰ سال) با پیامبر{{صل}} زیست و میثم نیز حدود ۴ سال با امام در کوفه بود؛ | |||
#هر دو [[عارف]] به علوم [[خاصه]] بودند و در [[زمان]] کوتاهی این علوم را فرا گرفتند؛ | |||
#هر دو [[عروج]] [[معشوق]] خود را به چشم دیدند<ref>من اعلام الصحابه و التابعین، ج۶، ص۸۹.</ref>.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص69.</ref> | |||
==خدمات== | |||
[[میثم]] از فقیه‌ترین و [[عالم‌ترین]] [[اصحاب حضرت علی]]{{ع}} است. او [[علم]] [[تفسیر قرآن]]، [[علم غیب]] و [[علم حدیث]] را در [[مکتب]] علی{{ع}} فرا گرفت و در زمینه‌های مختلف خدماتی به [[جهان اسلام]] ارائه کرد. | |||
=== [[علم تفسیر]] و [[تأویل قرآن]]=== | |||
میثم یکی از بزرگ‌ترین [[مفسران]] جهان اسلام است. او این علم را از علی{{ع}} آموخت. وی به حدی در [[تنزیل]]، [[تفسیر]] و تأویل قرآن متبحر بود که [[ابن عباس]] - [[مفسر]] و [[شاگرد]] علی{{ع}} که تفسیرش اعجاب همگان را بر میانگیخت - وقتی در پای تفسیر و [[تاویل قرآن]] میثم نشست، دستور داد تا قلم و کاغذ برایش بیاورند تا سخنان میثم را بنویسد<ref> بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۲۸؛ سفینة البحار، ج۲، ص۵۲۴.</ref>. | |||
=== [[راوی حدیث]] و [[مناقب]]=== | |||
میثم [[احادیث]] بسیار زیادی از [[حضرت علی]]{{ع}} شنیده وی کتابی از آن احادیث تألیف کرده است که متأسفانه فقط اندکی از کتابش به دست ما رسیده است<ref>سفینة البحار، ج۲، ص۵۲۴.</ref>. | |||
میثم در این زمینه، یکی از مؤلفان [[شیعه]] محسوب می‌شود. بیشتر [[روایات]] منقول از او درباره [[فضایل علی]]{{ع}} است. | |||
=== [[معرفی امام علی]]{{ع}}=== | |||
وی به معرفی امام علی{{ع}} بسیار [[مشتاق]] بود. او [[افکار]] [[عامه]] را متوجه [[حقانیت]] و [[عظمت]] [[امام]] میکرد و حتی مدتی که از چنگال [[ابن زیاد]] فراری بود، در هر [[فرصت]] مناسب، مناقب و فضایل علی{{ع}} را بیان میکرد. | |||
=== [[روشن‌بینی]] و علم غیب (اخباری که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به او فرموده بود)=== | |||
میثم، دانای رازها بود. او از بسیاری از [[حوادث آینده]] و [[فتنه‌ها]] [[آگاهی]] داشت و در صورت [[لزوم]] با تشخیص ظرفیت افراد، [[مردم]] را از آن [[آگاه]] میکرد؛ از جمله، پس از [[شهادت مسلم]] در [[کوفه]]، ابن زیاد [[حاکم کوفه]]، میثم، مختار و جمعی از [[شیعیان]] را دستگیر کرد. میثم به مختار گفت: «تو از [[زندان]] رها میشوی و به خـون‌خـواهـی [[حسین بن علی]]{{ع}} [[قیام]] خواهی کرد و ابن زیاد را که ما را میکشد، خواهی کشت»<ref>بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۲۵.</ref>. | |||
همچنین به زنی به نام «[[جبله مکی]]» گفت: «هر گاه به [[خورشید]] نگاه کردی و دیدی که چون [[خون]] تازه، قرمز است، بدان که [[سیدالشهداء]] کشته شده است»<ref>بحارالانوار، ج۴۲، ص۲۰۲.</ref>. | |||
او [[شهادت]] خود، و [[حبیب بن مظاهر]] را [[پیش‌گویی]] کرده بود و وقتی [[معاویه]] مرد، [[میثم]] خبرش را در [[کوفه]] منتشر کرد<ref>کشی، رجال، ص۸۰.</ref>. | |||
===[[دفاع از مظلوم]] در مقابل [[ظالمان]] عصر=== | |||
میثم، بیانی رسا داشت. او در [[نطق]] و سخن، توانا و [[فصیح]] بود. با بیانی جذاب و شیوا با [[ظلم]] [[ابن زیاد]] و دیگران به مقابله می‌پرداخت. وی در بازار میوه، [[رئیس]] صنف میوه فروشان بود. هرگاه می‌خواستند، جایی و نزد کسی، سخنی گفته شود از میثم می‌خواستند که سخنگوی آنها باشد. | |||
روزی گروهی از بازاریان نزد میثم رفتند تا با هم برای [[شکایت]] از عامل بازار نزد ابن زیاد بروند. میثم در این [[دیدار]] به [[نمایندگی]] از بازاریان سخن گفت، به حدی که ابن زیاد از گفتارش به [[شگفتی]] افتاد و در [[سکوت]] فرو رفت<ref>کشی، رجال، ص۸۶.</ref>. | |||
میثم [[پس از شهادت حضرت علی]]{{ع}} در [[خدمت]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} بود ولی ملازمت او با [[امام حسن]]{{ع}} محدود به [[زمان حضور امام]] در کوفه بود. چون [[زندگی]] او در کوفه بود، نتوانست با [[امام]]{{ع}} به [[مدینه]] مشرف شود ولی در [[زمان امام حسین]]{{ع}} گاهی به [[مکه]] و مدینه مشرف و به خدمت [[امام حسین]]{{ع}} می‌رسید؛ حتی در [[سفر]] آخر که به مدینه رفت، امام را در مدینه نیافت و بدون [[دیدار با امام]] به کوفه مراجعت کرد ولی پس از مراجعت، به [[فرمان]] ابن زیاد دستگیر و [[زندانی]] شد.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص69 - 72.</ref> | |||
==شهادت میثم== | |||
میثم در واپسین سفرش به مدینه، پس از بازگشت به دستور ابن زیاد، دستگیر و زندانی شد. او را به همان درختی دار زدند که [[حضرت علی]]{{ع}} خبرش را به او داده بود و نحوه شهادتش را گفته بود. میثم همراه نه نفر دیگر در یک [[روز]] به دار آویخته شدند ولی محل دارهای آنان متفاوت بود. طبق فرموده [[حضرت علی]]{{ع}} چوبه دار [[میثم]] از دیگران کوتاهتر و نزدیک منزلش بود. سه [[روز]] پس از [[شهادت]] میثم، دوستانش [[جسد]] مبارکش را [[دفن]] و بعدها برایش مقبره‌ای بنا کردند که امروزه در نزدیکی [[کوفه]]، مشهور است. | |||
از میثم، فرزندانی به نامهای محمد، صالح، علی، عمران و حمزه باقی ماند که از [[اصحاب امام سجاد]]، [[امام باقر]] و [[امام جعفر صادق]]{{عم}} بودند. نوه‌های میثم نیز از [[یاران]] [[ائمه اطهار]]{{عم}} و منشأ خدمات فراوانی به [[اسلام]] و [[تشیع]] بودند<ref>محمدحسین مظفر، میثم تمار، ص۸۲.</ref>.<ref>[[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|اصحاب ایرانی ائمه اطهار]]، ص72.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
#[[پرونده:1100376.jpg|22px]] [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)|'''اصحاب امام حسن مجتبی''']] | # [[پرونده:1100366.jpg|22px]] [[سید حسن قریشی|قریشی، سید حسن]]، [[اصحاب ایرانی ائمه اطهار (کتاب)|'''اصحاب ایرانی ائمه اطهار''']] | ||
# [[پرونده:1100376.jpg|22px]] [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[میثم بن یحیی التمار (مقاله)|مقاله «میثم بن یحیی التمار»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)|'''اصحاب امام حسن مجتبی''']] | |||
# [[پرونده:IM010499.jpg|22px]] [[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|'''کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث میثم تمار است. میثم تمار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: میثم تمار در تراجم و رجال - میثم تمار در تاریخ اسلامی - میثم تمار در معارف و سیره علوی - میثم تمار در معارف و سیره حسینی - میثم تمار در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمیثم تمار از بزرگان و اصحاب خاص امیرالمؤمنین (ع) بود و از اسرار کانون علم و معدن حکمت علی (ع) بهره وافی برد. او به قدری به امیرالمؤمنین (ع) وفادار بود که در عشق و اخلاص خود سر از پا نمی‌شناخت و هنگامی که علی (ع) به او خبر شهادتش را داد، خوشحال شد و شهادت در راه آن حضرت را افتخار خود به حساب آورد.
میثم و امام علی (ع)
میثم تمار، برده زنی از طایفه بنی اسد بود و امیر المؤمنین علی (ع) او را از آن زن خرید و آزاد کرد؛ پس به او فرمود: "نامت چیست؟"
گفت: "سالم"؛
فرمود: "رسول خدا (ص) به من خبر داده است، آن نامی که پدر و مادرت تو را در عجم بدان نامیده‌اند، میثم است"؛
گفت: "صدق الله و رسوله و صدقت یا امیر المؤمنین"؛ خدا و رسولش راست گفته‌اند و تو نیز ای امیر مؤمنان راست گفتی؛ به خدا نام من همین است"؛
فرمود: "پس به همان نام که رسول خدا (ص) تو را نامید، بازگرد و نام سالم را رها کن!" پس او نام میثم را برگزید و کنیه‌اش را ابوسالم نهاد[۱]. کنیه‌های دیگر او ابوصالح[۲] و ابوجعفر[۳] نقل شده است. امام علی (ع) دانش بسیار و برخی اسرار غیبی از اسرار وصیت را به میثم آموخت[۴].
در برخی نقل‌ها میثم تمّار را جزو شُرطه الخّمیس نوشته‌اند. این گروه، دلیرمردانی بودند که با حضرت علی (ع) پیمان بسته بودند که در جنگ‌ها تا پای جان، آن حضرت را یاری و همراهی کنند[۵].
در منابع درباره حضور میثم تمّار در جنگ‌های زمان امام علی (ع) مثل جَمل، صِفّین و نهروان مطلبی نقل نشده، اما مطلبی درباره حمله معاویه به نواحی هیت و انبار آمده است؛ دیلمی می‌نویسد: میثم تمار نقل می‌کند: "روزی امیرالمؤمنین علی (ع) برای ما در مسجد جامع کوفه سخنرانی میکرد؛ و سخنرانی آن حضرت (ع) طولانی شد و مردم از طولانی شدن سخن ایشان تعجب کردند، ولی سخنان ایشان موعظه‌ای نیکو کرد و مردم را ترساند. ناگاه قاصدی که از انبار آمده بود، وارد شد، در حالی که پناه به خدا می‌برد و میگفت: "ای علی درباره رعیت و شیعیانت خدا را در نظر بگیر! اینک لشکر معاویه در کنار فرات و بین هیت و انبار ما را غارت کردند و اموال ما را به یغما بردند""[۶].
در منابع نیز آمده است که معاویه هنگام بدگویی از حضرت علی (ع) و یارانش، از میثم نیز به بدی یاد میکرد و به او دشنام می‌داد[۷].[۸]
میثم؛ از مؤمنان آزموده
میثم می‌گوید: "روزی میان بازار بودم که اصبغ بن نباته آمد و گفت: "میثم! از امیرالمؤمنین حدیث مشکلی شنیدم"؛
پرسیدم: چه حدیثی؟
جواب داد: "علی (ع) فرمود: "حدیث اهل بیت مشکل و بسیار دشوار است و تاب تحمل آن را ندارد مگر ملک مقرب یا نبی مرسل یا بنده مؤمنی که خدا دلش را برای ایمان آزمایش کرده باشد". "پس من به سرعت خود را به علی (ع) رسانده، گفتم: یا امیرالمؤمنین! اصبغ از شما حدیثی برایم نقل کرد که دلتنگ شدم؛
فرمود: "کدام حدیث؟" برایش توضیح دادم و ایشان لبخندی زده، فرمود: "میثم! بنشین! مگر هر علمی را هر عالم می‌تواند تحمل کند؟ خداوند به ملائکه فرمود: "من می‌خواهم در زمین خلیفه قرار دهم"؛ گفتند: "کسی را قرار می‌دهی که فساد و خونریزی کند؟ ما تو را تسبیح و تقدیس می‌کنیم"؛ فرمود: "من چیزی را می‌دانم که شما نمی‌دانید". پس ملائکه تاب علم را نداشتند"؛
گفتم: آقای من، این از آن مهم‌تر است؛
فرمود: "وقتی خداوند تورات را بر موسی بن عمران (ع) نازل کرد، او خیال کرد کسی داناتر از خودش نیست و خداوند به او اطلاع داد که در میان خلق از او داناتر هم هست و این کار برای آن بود که خدا بیم داشت که موسی (ع) بر خود ببالد. پس موسی (ع) از خدا خواست تا او را به آن عالم راهنمایی کند و خداوند بین او و خضر ملاقاتی صورت داد و خضر کشتی را سوراخ کرد و موسی (ع) این کار را تاب نیاورد؛ وقتی خضر بچه را کشت، باز تحمل نکرد و به پاداشتن دیوار را هم تحمل نکرد. اما پیامبر ما روز غدیر خم دست مرا گرفت و فرمود: « اللَّهُمَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌ مَوْلَاهُ»، دیدی که این مطلب را تحمل نکردند مگر آنهائی که خداوند نگاهشان داشت؛ مژده باد بر شما! خداوند به شما در تحمل سخنان پیامبر (ص) و علمش امتیازی بخشیده که به ملائکه و پیامبران و مرسلین نبخشیده است. برای مردم از فضل ما بگوئید که اشکالی ندارد و امر عظیم ما را بازگو کنید که در این باره بر شما گناهی نیست؛ پیامبر اکرم (ص) فرمود: "ما پیامبران مأموریم که با مردم به مقدار فهم و عقلشان سخن بگوئیم"[۹].[۱۰]
میثم و نقل دعایی از علی (ع)
میثم می‌گوید: "شبی از شب‌ها با مولایم، أمیر المؤمنین، به صحرای خارج کوفه رفتم تا اینکه به مسجد جعفی رسیدیم. پس، امام (ع) در آنجا رو به قبله کرد و چهار رکعت نماز خواند و چون سلام داد و تسبیح گفت، کف دستها را پهن کرد و فرمود: « إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَصَيْتُكَ وَ كَيْفَ لَا أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَرَفْتُكَ وَ حُبُّكَ فِي قَلْبِي مَكِينٌ مَدَدْتُ إِلَيْكَ يَداً بِالذُّنُوبِ مَمْلُوَّةً وَ عَيْناً بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً إِلَهِي أَنْتَ مَالِكُ الْعَطَايَا وَ أَنَا أَسِيرُ الْخَطَايَا...». و تا آخر دعا را خواند. آن‌گاه به سجده رفت و صورت به خاک گذاشت و صد مرتبه گفت: « الْعَفْوَ الْعَفْوَ»؛ پس، برخاست و به سوی صحرا رفت و من به دنبالش رفتم و خطی برایم کشید و فرمود: "مبادا از این خط عبور کنی" و بعد رفت. شبی بسیار تاریک بود، پس به خود گفتم: چگونه مولایت را با این همه دشمنان تنها گذاشتی؟ نزد خدا و رسولش چه عذری خواهی داشت؟ به خدا سوگند دنبال او خواهم رفت و از او خبری خواهم یافت، هر چند با فرمانش مخالفت کرده باشم، پس به دنبال وی رفتم و حضرت را بر سر چاهی یافتم که تا کمر سر در چاه کرده بود و با چاه گفتگو میکرد. وقتی من را دید، پرسید: "تو کیستی؟"
گفتم: میثم؛
فرمود: "ای میثم! مگر به تو امر نکردم که از خط عبور نکنی؟"
گفتم: مولای من! از دشمنان بر تو ترسیدم و قلبم اجازه نداد صبر کنم.
پس فرمود: "آیا از آنچه گفتم چیزی می‌شنیدی؟"
گفتم: نه ای مولای من؛[۱۱].[۱۲]
میثم و نقل برخی اخبار غیبی
سرنوشت خود و حبیب بن مظاهر
مرحوم کشی در شرح حال حبیب بن مظاهر چنین نقل می‌کند: روزی میثم تمار سوار بر اسب از جایی می‌گذشت و حبیب بن مظاهر اسدی که در جمع بنی اسد بود، از او استقبال کرد و آنها با یکدیگر به سخن گفتن پرداختند. پس حبیب بن مظاهر گفت: "گویا می‌بینم، بزرگ‌مردی که جلوی سرش موی ندارد و شکم فربهی دارد جلو دار الرزق خربزه می‌فروشد (منظورش میثم تمار بود) و او را به جرم محبت و ولایت اهل بیت پیامبر (ص) بر دار می‌زنند و شکمش را می‌درند"؛
میثم تمار گفت: "و من هم مرد سرخ‌چهره‌ای را که دو گیسو دارد، می‌شناسم که او برای یاری پسر دختر پیامبر می‌رود و او را می‌کشند و سرش را در کوفه می‌گردانند". آن دو پس از این گفتگو از هم جدا شدند. اما اهل مجلس با یکدیگر گفتند: "هرگز کسی را دروغگوتر از این دو نفر ندیده‌ایم"؛ هنوز آن گروه از هم جدا نشده بودند که رشید هجری از راه رسید و از آن دو سراغ گرفت؛ آن گروه گفتند: "اینجا بودند و چنین و چنان گفتند و از هم جدا شدند"؛
رشید گفت: "خدا میثم را رحمت کند! فراموش کرد بگوید، آنکه سر حبیب را می‌آورد، صد درهم بیش از دیگران جایزه دریافت می‌کند". این سخن را گفت و رفت؛ آن جماعت گفتند: "این شخص از آن دو دروغگوتر است". آن گروه گفته‌اند: "به خدا قسم که نمردیم و دیدیم که میثم را جلو خانه عمرو بن حریث به دار آویختند و سر حبیب بن مظاهر را که با امام حسین (ع) به شهادت رسید، آوردند و دیدیم، هر آن چه را که آنها گفتند"[۱۳].
مرگ معاویه
صالح بن میثم به نقل از ابوخالد تمار نقل می‌کند: "در روز جمعه‌ای با میثم در آب فرات، به کشتی سوار شدیم؛ ناگاه باد بسیار تندی وزیدن گرفت و در این موقع، میثم سرش را از کشتی بیرون کرد و بعد از دیدن آن باد، به ما گفت: "کشتی را محکم ببندید که این باد، باد عاصف است و به شدت خواهد وزید و معاویه در همین ساعت مرد"؛ ابوخالد گوید: جمعه بعد قاصدی از شام آمد و من با او ملاقات کردم و گفتم: ای بنده خدا چه خبر؟
گفت: "مردم در بهترین حالت هستند و امیرالمؤمنین (معاویه) از دنیا رفت و مردم با یزید بیعت کردند"؛
پرسیدم: معاویه چه روزی از دنیا رفت؟
شهادت امام حسین (ع)
جبله مکیه گوید: "شنیدم که میثم تمار میگفت: "به خدا این امت پسر پیامبر خود را در دهم محرم می‌کشند و دشمنان خدا این روز را روز برکت می‌گیرند. می‌دانم که این کار، شدنی است و در علم خدای تعالی آمده و این، سفارشی است که مولایم امیرالمؤمنین (ع) به من نموده و به من خبر داده است که همه چیز بر آن حضرت می‌گریند، حتی وحشیان بیابان و ماهیان دریا و پرندگان هوا و خورشید و ماه و ستارگان و آسمان و زمین و مؤمنان انس و جن و همه فرشته‌های آسمان‌ها و رضوان و مالک و حاملان عرش و آسمان، خاکستر و خون می‌گرید"؛
سپس فرمود: "لعنت کردن قاتلان حسین (ع) واجب است، چنانچه بر مشرکان واجب است که با خدا معبودان دیگری قرار می‌دهند؛ چنانچه بر یهود و نصاری و مجوس واجب است"؛
جبله گوید: گفتم: ای میثم! مردم چگونه روزی را که حسین (ع) کشته می‌شود، روز برکت خواهند دانست؟
میثم گریست و گفت: "به گمان این حدیث ساختگی که آن روز خدا توبه آدم (ع) را پذیرفت، با آنکه خدا توبه او را در ذیحجه پذیرفته است و گمان می‌کنند که آن روز خدا یونس (ع) را از شکم ماهی نجات داد، با آنکه خدا یونس (ع) را در ذیقعده از شکم ماهی نجات داد و گمان می‌کنند، آن، روزی است که کشتی نوح (ع) در آن روز بر جودی استوار شد؛ با اینکه آن، روز هیجدهم ذیحجه بر جودی استوار شد و گمان می‌کنند، آن، روزی است که خدا دریا را برای بنی اسرائیل شکافت، با اینکه آن در ماه ربیع الاول بوده است"؛
سپس گفت: "ای جبله! بدان که حسین بن علی (ع) در روز قیامت، سید شهیدان است و یارانش یک درجه بر شهیدان دیگر برتری دارند؛ چون دیدی که خورشید مانند خون تازه سرخ شده، بدان که آقایت حسین (ع) کشته شده است".
جبله گوید: روزی از خانه بیرون رفتم و دیدم که رنگ آفتاب بر دیوارها چون پارچه‌های زعفرانی است؛ پس شیون کردم و گریستم و گفتم: به خدا آقای ما حسین (ع) کشته شد"[۱۵]. میثم و علم تفسیر قرآن: نقل شده است: هنگامی که میثم به مکه رفت، به این عباس گفت: "هر مطلبی از تفسیر قرآن را که میخواهی از من بپرس؛ زیرا من تنزیل قرآن را نزد امیرالمؤمنین (ع) خوانده ام و او تأویلش را به من آموخته است"؛
ابن عباس گفت تا کاغذ و دواتی آوردند و آنچه میثم میگفت؛ یادداشت میکرد، تا اینکه میثم گفت: "ابن عباس! چگونه‌ای وقتی که من نهمین فرد از نه نفری[۱۶] باشم که بر دار آویخته خواهند شد و چوبه دار من از همه چوب‌ها کوتاهتر و به زمین نزدیکتر است؟"
ابن عباس که گمان میکرد میثم این خبر را به خاطر پیری به وی داده است؛ نوشته‌هایش را پاره کرد؛ میثم به او گفت: "این تفسیر را حفظ کن و اگر هر آن چه که من گفته‌ام، روی نداد، آن را پاره کن". ابن عباس پذیرفت و پس از مدتی اخباری که میثم داده بود، محقق شد[۱۷].[۱۸]
میثم و نقل روایت
ظاهراً میثم کتابی[۱۹] در حدیث داشته است که فرزندانش از آن روایاتی نقل کرده‌اند و برخی از روایات آن در منابع موجود است. برخی روایات نقل شده در این کتاب:
حب و بغض نسبت به اهل بیت (ع)
صالح بن میثم تمار نقل می‌کند: در کتاب میثم دیدم که نوشته شده بود: "شبی در خدمت امیرالمؤمنین علی (ع) بودم؛ به ما فرمود: "هیچ بنده‌ای نیست که خداوند قلبش را به ایمان امتحان کرده باشد، مگر اینکه محبت ما را در قلب خود می‌یابد و هیچ بنده‌ای نیست که خدا بر او خشم گرفته باشد، مگر اینکه دشمنی ما را در دل خود می‌یابد. ما با شادمانی دوست خود شاد می‌شویم و دشمنی دشمن خود را می‌شناسیم؛ بر دوست ما به خاطر محبت ما حسودی می‌شود و او هر روز منتظر رحمت خداست. پای دشمن ما بر کنار گودالی از آتش قرار دارد و این کناره او را به آتش جهنم سرازیر کرده است و درهای رحمت بر روی اصحاب رحمت گشوده شده است؛ رحمت برای اهل رحمت گوارا باد! و بر دوزخیان در قرارگاهشان مرگ باد! هر بنده‌ای که در محبت ما کوتاهی نداشته باشد، دلیل خیر و صلاحی است که خداوند در قلبش قرار داده است. هرگز کسی که دشمن ما را دوست داشته باشد، ما را دوست نمی‌دارد؛ چنین چیزی در یک قلب جمع نخواهد شد و خداوند برای یک فرد، دو قلب قرار نداده است که با یکی، گروهی را و با قلب دیگر، گروهی دیگر را دوست داشته باشد و کسی که ما را دوست داشته باشد محبت ما، او را خالص می‌کند؛ همان طوری که طلا را خالص می‌کند و در او آلودگی نیست. ما نجیبانیم و نوادگان و اولاد ما اولاد انبیاء هستند و من، وصی اوصیاء هستم و من، حزب الله و حزب پیامبرش هستم و گروه ستمکار حزب شیطان‌اند. هر کس می‌خواهد حال خود را در محبت ما بداند، قلب خویش را بیازماید؛ اگر در دل خود محبت کسانی را یافت که مردم را علیه ما تحریک می‌کنند، باید بداند که خداوند، دشمن اوست و جبرئیل و میکائیل و خداوند دشمن کافران هستند""[۲۰].
دوستی آل محمد (ص)
یعقوب بن میثم تمار، غلام زین العابدین (ع) گفته است: "روزی نزد حضرت باقر (ع) رفتم و گفتم: فدایت شوم ای رسول الله! من در نوشته‌های پدرم، میثم دیدم که نوشته، علی (ع) به پدرم فرموده است: "دوست بدار دوست آل محمّد را، گرچه فاسق و زناکار باشد و دشمن بدار دشمن آل محمّد را، گرچه روزه‌گیر و شب زنده‌دار باشد؛ من از پیامبر اکرم (ص) شنیدم که می‌فرمود: ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ﴾[۲۱]؛ در این هنگام، متوجه من شده، فرمود: "به خدا قسم! اینها تو و شیعیان تو هستند و وعده‌گاه تو و آنها فردا در کنار حوض است، در حالی که چهره‌ای درخشان و دارند و به تاج کرامت آراسته‌اند"؛
امام باقر (ع) فرمود: "این مطلب عینا در نوشته‌های حضرت علی (ع) هست"[۲۲].
فضیلت مسجد کوفه
حبه عرنی و میثم تمار گویند: روزی مردی خدمت علی (ع) آمد و گفت: "یا امیرالمؤمنین، من مقداری توشه، تهیه و راحله‌ای هم آماده کرده، و کارهایم را هم انجام داده‌ام و می‌خواهم به بیت المقدس بروم؛ علی (ع) به او فرمودند: "مرکب سواری خود را بفروش و از توشه‌ات هم استفاده کن و به مسجد کوفه برو و در آنجا عبادت کن؛ مسجد کوفه یکی از مساجد چهارگانه است که دو رکعت نماز در آن معادل ده رکعت است که در سایر مساجد خوانده شود و خیرات و برکات آن مسجد تا دوازده میل ادامه دارد، و همانجا را که از آن آمده‌ای نیز شامل می‌شود. و این مسجد بزرگتر از وضع کنونی آن بوده و حدود هزار زرع از آن از بین رفته است. پس طوفان نوح (ع) از زاویه آن مسجد شروع شد و آب از زمین آن جوشید و همه جا را فرا گرفت. ابراهیم (ع) در کنار ستون پنجم آن نماز گذارده و عصای موسی (ع) در آن مسجد است، و درخت کدو در آنجا روئید و یغوث و یعوق که فاروق نامیده می‌شوند، در آنجا هلاکت شدند و کوه‌های اهواز از آنجا پدید آمدند. مسجد کوفه نماز گاه نوح (ع) بوده است و روز قیامت هفتاد هزار نفر از آنجا محشور می‌شوند که حساب و عذابی ندارند. وسط آن یکی از باغهای بهشت است و در آنجا سرچشمه‌هائی است که می‌درخشند و چشمه‌های پلیدی‌ها را از بین می‌برند و و مؤمنان را پاک می‌کنند که چشمه‌ای از شیر و چشمه‌ای از روغن و چشمه‌ای از آب است. سمت راست مسجد، محل ذکر خدا است، و سمت چپ آن محل مکر و فریب و شیطنت؛ اگر مردم می‌دانستند در مسجد کوفه چه خیری است، با خزیدن روی زمین هم خود را به آنجا می‌رسانیدند"[۲۳].
میثم و ملاقات با اُمّ سلمه
مرحوم کشی به نقل از حمزه بن میثم می‌نویسد: "پدرم برای به جا آوردن عمره[۲۴] به مکه، و (در مدینه) به خانه ام سلمه رفت؛ ام سلمه به او گفت: "تو کیستی؟"
گفت: "به خدا سوگند! چه بسیار حسین بن علی (ع)[۲۶] از تو یاد میکرد"؛
میثم از ام سلمة احوال حسین (ع) را پرسید؟
او گفت: "در خانه‌اش حضور دارد"؛
میثم گفت: "به او بگو که من دوست دارم بر او سلام دهم"[۲۷]؛ سپس، ام سلمة عطری‌طلبید و محاسن میثم را خوشبو کرد (این عمل از آداب مهمان‌نوازی در آن زمان بوده است) و به او گفت: "آگاه باش که به زودی این محاسن تو به خون رنگین خواهد شد"[۲۸].[۲۹]
خبر دادن امام علی (ع) از شهادت میثم
روایت شده است: روزی میثم تمار[۳۰] به خانه امیرالمؤمنین علی (ع) آمد؛ به او گفته شد که ایشان خواب است؛ پس میثم با صدای بلند فریاد برآورد: "ای خفته! برخیز که به خدا سوگند! ریش تو از خون سرت خضاب خواهد شد". پس امیرالمؤمنین (ع) بیدار شد و فرمود: "به میثم اجازه ورود دهید"؛ میثم همین که وارد شد، همان سخن را تکرار کرد؛ پس علی (ع) فرمود: "آری، راست می‌گویی و به خدا سوگند که دستها و پاها و زبان تو هم بریده و این درخت خرمایی که در کناسه کوفه است، قطع و به چهار بخش تقسیم خواهد شد و تو بر یکی از قطعات آن بر دار میشوی و حجر بن عدی[۳۱] و محمد بن اکثم و خالد بن مسعود، هر کدام بر دیگر قطعات به دار خواهند شد".
میثم گوید: من تردید کردم و گفتم، گویا علی (ع) از غیب به ما خبر می‌دهد؛ به این سبب گفتم: ای امیرالمؤمنین! این کار اتفاق خواهد افتاد؟
فرمود: "آری؛ سوگند به پروردگار کعبه! این، عهدی است که پیامبر (ص) با من فرموده است"؛ گفتم: ای امیرالمؤمنین! چه کسی این کار را درباره من انجام می‌دهد؟
فرمود: "مرد شکمباره فرومایه و پسر کنیزک بدکاره، عبیدالله بن زیاد تو را خواهد کشت".
میثم گوید: روز دیگری که امیرالمؤمنین (ع) به سوی گورستان کوفه میرفت، من هم همراهش بودم؛ پس وقتی از کنار آن درخت خرما گذشت، فرمود: "ای میثم! برای تو و این درخت کار بزرگی در نظر گرفته شده است"[۳۲].[۳۳]
دستگیری و شهادت میثم
درباره دستگیر شدن و شهادت میثم نقل قول‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی گفته‌اند، میثم بعد از سفر به مکه به کوفه آمد و عبیدالله بن زیاد دستور داد او را گرفته، به نزدش ببرند؛ پس به عبیدالله گفتند: "این مرد از نیکوکارترین مردم در نزد علی (ع) بوده؛
گفت: "وای بر شما! این مرد عجمی چنین بود؟"
گفته شد: "آری!"
پس عبیدالله به او گفت: "خدای تو کجاست؟"
میثم گفت: "در کمین هر ستمکاری است و تو یکی از ستمکاران هستی"؛
پسر زیاد گفت: "تو عجمی و این جرأت را پیدا کردهای که هر چه میخواهی بگوئی؟ آقایت درباره کردار من درباره تو چه گفته است؟"
گفت: "به من خبر داده است که تو مرا بر دار می‌کشی و من دهمین نفر هستم و چوبی که مرا بر آن به دار میزنی، کوچکتر از همه و به وضوخانه نزدیکتر است"؛
ابن زیاد گفت: "هر آینه ما بر خلاف گفته او عمل خواهیم کرد"؛
گفت: "چگونه با او مخالفت می‌کنی؟ به خدا سوگند! آن حضرت به من خبر نداده است جز آن چه را که از پیامبر (ص) شنیده و او از جبرئیل و او از خدای تعالی خبر داده است، و تو چگونه می‌توانی با اینان مخالفت کنی؟ و من آن جایی را که در کوفه بر دار کشیده می‌شوم، می‌شناسم، و من، نخستین مردی هستم که در اسلام دهانه بر دهانم می‌زنند!"
پس ابن زیاد دستور داد تا او را زنده بر دار بکشند؛ چون او را برای انجام دستور بردند، مردی در راه او را دید و به او گفت: "ای میثم! چیزی نبود که تو را از این جریان بی‌نیاز کند (و جلو کشتن تو را بگیرد)؟" میثم خندید و به آن تنه درخت خرما اشاره کرده، گفت: "من برای این درخت آفریده شده‌ام و این درخت به خاطر من خوراک خورده است". چون او را بالای آن چوب به دار کشیدند، مردم بر در خانه عمرو بن حریث، برگرد میثم جمع شدند؛ عمرو گوید: "به خدا سوگند! به من میگفت: "همانا من همسایه تو خواهم بود"، و چون او را به دار کشیدند، به کنیزش دستور داد زیر آن چوب را جارو کند و او را فرش بر سازد و میثم نیز به بیان فضائل بنی هشام پرداخت. پس به ابن زیاد خبر دادند که این بنده عجمی شما را رسوا کرد؛ ابن زیاد گفت: "به دهانش دهنه بزنید" و او اولین کسی بود که در دنیای اسلام دهانه بر او زدند، و چون سه روز از به دار کشیدنش گذشت، به میثم نیزه زدند و او تکبیر گفت و در آخر آن روز، از بینی و دهانش خون سرازیر شد"[۳۴].
مانند همین ماجرا را فرزند میثم نیز با تغییرات اندکی نقل کرده است. حمزه بن میثم گوید: "دو روز پس از بازگشت پدرم از سفر مکه عبیدالله بن زیاد او را احضار کرد و او را به دار کشید و او نهمین نفری بود که به دار کشیده شد و چوبه دارش از همه کوتاهتر و به وضوخانه نزدیکتر بود. پس مردی را دیدم که به سوی او می‌رود تا او را به شهادت برساند و با نیزه‌اش به او اشاره کرد و میثم گفت: "و الله! می‌دانم چه قصدی داری"؛ پس او نیزه‌اش را در کمر میثم فرو کرد و خون سرازیر شد و دو روز به همین حالت بود تا اینکه در روز سوم بعد از عصر و قبل از مغرب، خون از بینی‌اش جاری شد و محاسنش به خون آغشته شد"[۳۵].
همچنین نقل شده است: هنگامی که عبیدالله بن زیاد، والی کوفه و به آن شهر وارد شد، پرچمش به همان نخل (که میثم پرورش می‌داد) گیر کرد و پاره شد؛ پس او فال بد زد و دستور داد آن را بریدند. یکی از درودگران آن را خرید و به چهار قسمت تقسیم کرد؛ میثم خود می‌گوید: "به پسرم، صالح گفتم: قطعه آهنی بردار و نام من و پدرم را بر آن بنویس و بر یکی از قسمت‌های این درخت نصب کن! چند روزی گذشت؛ پس گروهی از بازاریان پیش من آمدند و گفتند: "ای میثم! با ما بیا تا پیش امیر برویم و از کارگزار بازار شکایت کنیم و از او بخواهیم تا او را از کار برکنار کند و کس دیگری را بر ما بگمارد". من، سخنگوی ایشان بودم؛ پس ابن زیاد سکوت کرد و چون سخن گفتم، از گفتار من تعجب کرد؛ عمرو بن حریث به او گفت: "خداوند کارهای امیر را اصلاح فرماید! آیا این کسی را که سخن می‌گوید، می‌شناسی؟"
گفت: "او کیست؟"
گفت: "میثم تمار است، دروغگویی است که وابسته علی بن ابی طالب دروغگوست"؛ پس عبیدالله بن زیاد، راست نشست و به من گفت: "این شخص چه می‌گوید؟"
گفتم: "خداوند امیر به صلاح هدایت کند! دروغ می‌گوید؛ بلکه من راستگوی وابسته به علی بن ابی طالبم که به حق راستگو بود؛
پس عبیدالله بن زیاد به من گفت: "باید از علی بیزاری بجویی و بدی‌هایش را یادآور شوی و نسبت به عثمان اظهار دوستی و نیکی‌هایش را بیان کنی وگرنه دستها و پاهایت را می‌برم و تو را بر دار می‌کشم"؛
من گریستم؛
گفت: "از این گفتار من بدون آنکه به آن عمل کرده باشم، گریه می‌کنی؟"
گفتم: به خدا سوگند! برای گفتار تو و برای عمل تو گریه نمی‌کنم، بلکه به دلیل آن است که وقتی مولی و سرورم این موضوع را به من گفت، من در آن تردید کردم؛
عبیدالله بن زیاد گفت: "چه چیزی به تو گفت؟"
گفتم: روزی بر در خانه امیرالمؤمنین علی (ع) رفتم؛ به من گفتند که ایشان خواب است؛ من فریاد برآوردم که ای شخص خوابیده برخیز که به خدا سوگند ریش تو از خون سرت خضاب خواهد شد؛ فرمود: "راست می‌گویی و به خدا سوگند! که دستها و پاها و زبان تو هم بریده می‌شود و به دار آویخته میشوی"؛
من گفتم: ای امیرالمؤمنین! چه کسی این کار را درباره من انجام می‌دهد؟
فرمود: "مرد شکمباره فرومایه و پسر کنیزک بدکار، عبیدالله بن زیاد"؛
در این هنگام عبیدالله بن زیاد سخت خشمگین شد و گفت: "به خدا سوگند! دستها و پاهایت را قطع می‌کنم، ولی زبانت را نمی‌برم تا دروغ تو و دروغ سرورت را ثابت کنم".
پس عبیدالله بن زیاد دستور داد دستها و پاهای میثم را بریدند و او را به دار کشیدند. اما میثم با تمام نیرو فریاد برآورد که: "ای مردم! هر کس می‌خواهد از احادیث پوشیده علی بن ابی طالب آگاه شود، بیاید!" پس مردم دور او جمع شدند و میثم به نقل احادیث عجیب پرداخت. در این هنگام، عمرو بن حریث از پیش عبیدالله بیرون آمد که به خانه خود برود و آن جمعیت را دید و پرسید: "چه خبر است؟"
گفتند: "میثم برای مردم از علی (ع) سخن می‌گوید"؛
پس او شتابان پیش عبیدالله برگشت و گفت: "خداوند امیر را به صلاح هدایت کند! شتاب کن و کسی را بفرست که زبان این مرد را ببرد و من از اینکه او دل‌های مردم کوفه را بشوراند، در امان نیستم و ممکن است آنان بر تو بشورند"؛
عبیدالله به سربازی که بالای سرش ایستاده بود، نگریست و گفت: "برو و زبانش را قطع کن!" سرباز پیش او آمد و گفت: "ای میثم"!
گفت: "چه میخواهی؟"
گفت: "زبانت را بیرون بیاور که امیر به من فرمان داده است آن را قطع کنم"؛
میثم گفت: "این پسر کنیزک بدکاره می‌پنداشت که می‌تواند من و سرورم را دروغگو معرفی کند؛ بیا! این زبانم! آن را قطع کن!" پس زبانش را بریدند و او ساعتی در خون خود طپید و درگذشت. خدا او را رحمت کند! سپس دستور داده شد که جسدش را بر دار بکشند. صالح (پسر میثم) می‌گوید: "پس از چند روز آنجا رفتم و دیدم او بر همانجا بر دار کشیده شده است که آن قطعه آهن را در آن کوبیده بودم"[۳۶].
مرحوم کشی می‌نویسد: وقتی میثم به سمت مکه حرکت کرد، ابن زیاد یکی از آشنایان میثم را احضار کرد و درباره میثم از او پرسید؛ او گفت: "او در مکه است"؛
ابن زیاد گفت: "اگر او را نزد من نیاوری، تو را خواهم کشت"؛ پس او از شهر خارج شد و در قادسیه منتظر میثم ماند و هنگامی که میثم آمد، او را نزد ابن زیاد برد"؛ پس ابن زیاد از او پرسید: "تو میثم هستی؟"
گفت: "آری"؛
گفت: "ابوتراب را نمی‌شناسم"؛
گفت: "از علی بن ابی طالب بیزاری بجو!"
گفت: "اگر از وی بیزاری نجویم، چه می‌کنی؟"
ابن زیاد گفت: "تو را خواهم کشت"؛
میثم گفت: "علی بن ابی طالب به من فرمود: "تو مرا خواهی کشت و مرا در کنار خانه عمرو بن حریث به دار خواهی زد، و روز چهارم از دماغ من خون تازه خواهد آمد"؛"
پس ابن زیاد دستور داد تا او را در کنار منزل عمرو بن حریث به دار بکشند؛ پس میثم فریاد میزد: "ای مردم! بیائید و سخنان تازه از من بشنوید؛" مردم هم پیرامون او شدند و او آن چه را که از علی (ع) شنیده بود، برای مردم گفت و از فتنه‌هایی که پدید خواهد آمد، مطلع ساخت؛ در این هنگام، به امر ابن زیاد آمدند و به دهان او لگام بستند تا سخن نگوید، و او نخستین کسی بود که بر دهانش لگام نهاده شد[۳۷].[۳۸]
میثم و ملاقات با مختار در زندان
نقل شده است، عبیدالله بن زیاد میثم را همراه با مختار بن ابی عبیدة به زندان افکند و میثم به او گفت: "همانا تو آزاد خواهی شد و برای انتقام خون حسین (ع) خروج خواهی کرد و این مرد را که اکنون ما را زندانی کرده است نیز خواهی کشت". وقتی عبیدالله خواست مختار را بکشد، نامه‌رسان مخصوص از راه رسید و نامهای از یزید برای عبیدالله آورد که در آن نامه به او دستور داده بود مختار را آزاد کند و عبیدالله نیز مختار را آزاد کرد[۳۹].[۴۰]
تقیه نکردن میثم
کلینی نقل کرده است که امام صادق (ع) فرمود: "چه چیزی مانع تقیه میثم شد؟ به خدا او می‌دانست که این آیه درباره عمار و اصحابش نازل شده است: ﴿مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾[۴۱]؛ جز کسی که مجبور شود و دلش به ایمان محکم باشد[۴۲].
مرحوم خویی نیز پس از نقل این روایت، می‌نویسد: برخی از اصحاب امیر المؤمنین و امام حسین(ع) در محبت اهل بیت و بیان فضایل ایشان و برائت جستن از دشمنان‌شان شناخته شده بودند و به همین دلیل انتهای کار ایشان، حبس و کشته شدن بود و شکی نیست که ترک تقیه وظیفه خاص ایشان است و به همین دلیل تا حد امکان برای دشمنان با نشر فضایل اتمام حجت می‌کردند و کار ایشان مشابه مولایشان حسین بن علی (ع) است که جان خودش را در راه دین و نشر احکام سید المرسلین فداکرد. پس، تقیه بر میثم جایز بود و ممنوع نبود و تقیه نکردن میثم، قربانی کردن خود در راه دین و ایثار بوده است[۴۳].[۴۴]
دفن میثم
شهادت میثم، ده روز قبل از آمدن امام حسین (ع) به عراق بوده است[۴۵]. حنان بن سدیر به نقل از پدرش و او به نقل از جدش آورده است که روزی میثم تمار به من گفت: "ای ابا حکیم! داستانی را برایت نقل می‌کنم که حق و درست است" و ماجرای دستگیر شدنش به دست عبیدالله بن زیاد را شرح داد و گفت: "عبیدالله دستور می‌دهد که من را به دار و به دهانم لگام بزنند؛ در روز سوم، در هنگام غروب خورشید، خون از دهان و بینی من بر محاسنم سرازیر می‌شود".
اباحکیم می‌گوید: "هنگامی که غروب روز سوم از راه رسید، خون از دهان و بینی او بر محاسنش جاری شد ما هفت نفر از خرما فروشان با هم هم پیمان شدیم تا بدنش را برداشته، و به خاک بسپاریم. اما مأموران از او مراقبت می‌کردند و برای غافل ساختن مأموران تدبیری اندیشیدیم و شبانه در نزدیکی‌های آن محل، آتشی افروختیم و خود را به جسد رسانده، آن را از چوبه دار باز کردیم و آن طرف‌تر در محل برکه آبی در سرزمین قبیله مراد دفن کردیم. وقتی صبح شد، مأموران جنازه را بر دار ندیدند و آنان هرچه گشتند، اثری از جنازه نیافتند و مأیوس شدند"[۴۶].
همچنین وی می‌گوید: "روزی میثم به من گفت: "ای اباحکیم! این مکان را می‌بینی (محل دفن خودش؟) اجرت بهره برداری از آن پرداخت نشده است؛ اگر زنده بودی، اجرت این زمین را به مردی که نامش زراره و در خانه ولید بن عقبه است؛ بپرداز!" پس من اجرت زمین را به همان مرد در خانه ولید بن عقبه پرداختم که نامش زراره بوده"[۴۷].[۴۸]
آرامگاه میثم تمار
او پس از شهادت، در گورستان کوفه (ثویه) دفن شد اما در هیچ منبعی محل کشته شدن و دفن او تعیین نشده است و به صورت نمادین قبری در صحرای غربی مسجد کوفه به او نسبت داده شده است؛ در نزدیکی خانه‌ای که آن نیز بی‌هیچ سند و مدرکی و بر خلاف تاریخ قطعی به علی (ع) نسبت داده شده است[۴۹].[۵۰]
میثم بن یحیی تمار
از یاران باوفای امیرالمؤمنین(ع) و اهل تأویل و تفسیر قرآن و علوم باطن بود. او در کوفه، خطیب شیعه و سخنگوی آنها به شمار میرفت. دانش را از امیرالمؤمنین علی(ع) فراگرفت و اهل راز آن حضرت و نیز اهل مکاشفه و کرامت بود. میثم، ایرانی و در کوفه خرمافروش بود. گاهی اوقات امیرالمؤمنین(ع) در محل کسب او به جایش می‌نشست و خرما می‌فروخت و او را به دنبال کاری می‌فرستاد. روز جمعه‌ای ابوخالد خرما فروش با میثم در کشتی نشسته بود و در نهر فرات به جایی می‌رفتند. در آن حال باد سختی وزید. میثم گفت هم اکنون معاویه مرد. جمعه بعد قاصدی از شام خبر آورد که معاویه، جمعه قبل در همان وقتی که میثم بیان کرده بود، مرده است. میثم، هنگام قیام و شهادت مسلم بن عقیل در زندان بود و مختار هم پس از دستگیری نزد وی به زندان افکنده شد. سپس عبیدالله بن زیاد میثم را بیرون آورد و به طرز فجیعی دست و پا و زبانش را قطع کرد و آن‌گاه او را به دار آویخت و به شهادت رسانید[۵۱].[۵۲]
میثم تمار در اصحاب ایرانی ائمه اطهار
میثم تمار، فرزند «یحیی» و از سرزمین نهروان است[۵۳] نهروان، منطقه‌ای در عراق و بین واسط و بغداد قرار دارد. زمانی نهروان، بخشی از ایران بود که در نخستین حملات مسلمانان به ایران، به تصرف آنان درآمد.
گروهی میثم را اهل آذربایجان می‌دانند که به نواحی عراق آمد و در نهروان ساکن شد[۵۴].
برخی نیز میثم را از کردهای ایرانی به شمار می‌آورند؛ زیرا نهروان و آبادی‌های آن بلوک (منطقه)، پیش از قباد شهریار ایران، محل سکونت طوایف بود. در زمان قباد شهریار، عده‌ای از رجال ادب و اهل شرف و جمال فارس و خراسان، به عراق منتقل شدند و در اطراف دجله مسکن گرفتند. عده دیگری هم از آنجا که از نظر نسب، بدان پایه نبودند، به فرمان شاه به آبادی‌های نهروان انتقال یافتند که خانواده میثم از جمله آنها بود.
به گفته میثم، پدرش از منطقه نهروان بود و میان عرب‌ها به عنوان یک نفر عجم شناخته میشد. پدرش به یقین؛ ایرانی و به احتمال قوی از نژاد کُرد و به احتمال ضعیف از اهالی فارس و خراسان است[۵۵].
شواهد دیگری نیز بر ایرانی بودن میثم وجود دارد که عبارت‌اند از:
- حضرت علی(ع) در نخستین ملاقات با میثم به طور صریح به او فرمود: «پیامبر اکرم(ص) به من خبر داد که مادرت، تو را به زبان عجم، «میثم» نام نهاده است»؛
- نام پدر میثم، یحیی است که این اسم، میان عرب‌های جاهلیت مرسوم نبود، بلکه نام یحیی پس از شیوع اسلام و قرآن، آن هم به ندرت در عرب‌ها یافت شد؛
- هنگامی که در حضور ابن زیاد از میثم، سخن به میان آمد، ابن زیاد گفت: «آیا این عجم شایسته حکومت است» و نیز ابن زیاد در ملاقاتی خطاب به میثم گفت: «تو در عجمیت خود باقی هستی، تا به آنچه میخواهی دست یابی»[۵۶]؛
- میثم به زبان فارسی سخن میگفت؛ زیرا وی اهل نهروان شرقی بود و مردم آنجا پیش از اسلام و اندکی پس از آن به فارسی سخن می‌‌گفتند.[۵۷]
نوجوانی میثم
میثم، اوایل هجرت در شهر نهروان و یا آبادی آن منطقه متولد شد. او پس از رسیدن به سن رشد به کارهای عادی یا خرما فروشی (شغل پدرش) مشغول شد. وی در صفر سال ۱۶ه.ق - که آبادی‌های نهروان در ضمن فتح مدائن به دست لشکریان اسلام افتاد -اسیر شد و به بندگی مسلمانان گمارده شد.
ایام بردگی یا بندگی میثم ۲۰ سال، یعنی تا سال ۳۷ه.ق طول کشید. در این مدت احتمالاً او در کوفه به دین اسلام مشرف شده بود، و در این مدت به او «ابوسالم» می‌‌گفتند.[۵۸]
میثم و علی(ع)
وقتی که حضرت علی(ع) به کوفه آمد، میثم غلام زنی از طایفه بنی اسد بود. در نخستین برخورد میثم با علی(ع)، امام تصمیم گرفت که میثم را از صاحبش بخرد و آزاد کند. سرانجام امام او را از آن زن خرید و آزاد کرد[۵۹].
پس از آزادی، امام از نام او پرسید و او، عرض کرد که نام من سالم است. امام فرمود: «آنچه پیامبر خدا(ص) به من اطلاع داد، نامی که پدر تو در عجم، تو را بدان نامید، میثم است». میثم گفت: «خدا و پیامبرش صادق است و امیرمؤمنان راست می‌فرماید. به خدا قسم، نام من میثم بوده است». سپس امام فرمود: «به نام اصلی خود باز گرد که پیامبر خدا هم تو را بدان نامید». بدین سبب او نام خود را میثم و کنیه‌اش را ابوسالم قرار داد[۶۰] و چون به خرما فروشی مشغول بود به «تمار» شهرت یافت.
گاه میشد که علی(ع) در زمان خلافت به دکان میثم میرفت و به جای او خرما می‌فروخت و او را برای انجام کاری می‌فرستاد که این امر داستانی مشهور است[۶۱].[۶۲]
میثم در مکتب امام علی(ع)
میثم پس از آزادی از شاگردان و اصحاب خاص امام علی(ع) شد. بدین ترتیب دریچه قلبش به روی معارف علوی گشوده، جان تشنه‌اش از زلال علوم علوی سیراب و با اسرار نهانی امام، آشنا شد. از این رو او حامل علمی شد که حامل آن نبودند به جز فرشتگان مقرب یا پیغمبر مرسل یا بنده‌ای که خداوند قلب او را با ایمان امتحان کرده است[۶۳].
میثم، صاحب سر و محرم راز علی(ع) بود. در خلوت و جلوت، انیس امام و با روح خدایی او آشنا بود. وی علم اجل و منایا و بلایا را می‌دانست. جایگاه او نزد علی(ع) همانند سلمان نزد پیامبر(ص) بود.[۶۴]
شباهت‌های میثم و سلمان
- سلمان، برده یکی از زنان یهودی در مدینه بود که پیامبر(ص) او را خرید و آزاد کرد. میثم نیز برده یکی از زنان بنی اسد بود که علی(ع) او را خرید و آزاد کرد؛
- سلمان به حدی به پیامبر نزدیک شد که از اهل بیت پیامبر(ص) به شمار میرفت و سلمان محمدی شد. میثم نیز آن قدر به علی(ع) نزدیک شد که یکی از مقرب‌ترین مردم، نزد امام و گنجینه اسرار علی(ع) شد؛
- سلمان، علم را از پیامبر(ص) فرا گرفت و یکی از عالم‌ترین اصحاب او شد. میثم نیز علم را از علی(ع) آموخت و یکی از فقیه‌ترین و عالم‌ترین اصحاب او شد؛
- سلمان نخستین ایرانی مسلمان در مدینه بود و میثم هم نخستین آزاد شده ایرانی در کوفه به دست علی(ع) بود؛
- سلمان، مدت کوتاهی (حدود ۱۰ سال) با پیامبر(ص) زیست و میثم نیز حدود ۴ سال با امام در کوفه بود؛
- هر دو عارف به علوم خاصه بودند و در زمان کوتاهی این علوم را فرا گرفتند؛
- هر دو عروج معشوق خود را به چشم دیدند[۶۵].[۶۶]
خدمات
میثم از فقیه‌ترین و عالم‌ترین اصحاب حضرت علی(ع) است. او علم تفسیر قرآن، علم غیب و علم حدیث را در مکتب علی(ع) فرا گرفت و در زمینه‌های مختلف خدماتی به جهان اسلام ارائه کرد.
علم تفسیر و تأویل قرآن
میثم یکی از بزرگ‌ترین مفسران جهان اسلام است. او این علم را از علی(ع) آموخت. وی به حدی در تنزیل، تفسیر و تأویل قرآن متبحر بود که ابن عباس - مفسر و شاگرد علی(ع) که تفسیرش اعجاب همگان را بر میانگیخت - وقتی در پای تفسیر و تاویل قرآن میثم نشست، دستور داد تا قلم و کاغذ برایش بیاورند تا سخنان میثم را بنویسد[۶۷].
راوی حدیث و مناقب
میثم احادیث بسیار زیادی از حضرت علی(ع) شنیده وی کتابی از آن احادیث تألیف کرده است که متأسفانه فقط اندکی از کتابش به دست ما رسیده است[۶۸].
میثم در این زمینه، یکی از مؤلفان شیعه محسوب می‌شود. بیشتر روایات منقول از او درباره فضایل علی(ع) است.
معرفی امام علی(ع)
وی به معرفی امام علی(ع) بسیار مشتاق بود. او افکار عامه را متوجه حقانیت و عظمت امام میکرد و حتی مدتی که از چنگال ابن زیاد فراری بود، در هر فرصت مناسب، مناقب و فضایل علی(ع) را بیان میکرد.
روشن‌بینی و علم غیب (اخباری که امیرالمؤمنین(ع) به او فرموده بود)
میثم، دانای رازها بود. او از بسیاری از حوادث آینده و فتنه‌ها آگاهی داشت و در صورت لزوم با تشخیص ظرفیت افراد، مردم را از آن آگاه میکرد؛ از جمله، پس از شهادت مسلم در کوفه، ابن زیاد حاکم کوفه، میثم، مختار و جمعی از شیعیان را دستگیر کرد. میثم به مختار گفت: «تو از زندان رها میشوی و به خـون‌خـواهـی حسین بن علی(ع) قیام خواهی کرد و ابن زیاد را که ما را میکشد، خواهی کشت»[۶۹].
همچنین به زنی به نام «جبله مکی» گفت: «هر گاه به خورشید نگاه کردی و دیدی که چون خون تازه، قرمز است، بدان که سیدالشهداء کشته شده است»[۷۰].
او شهادت خود، و حبیب بن مظاهر را پیش‌گویی کرده بود و وقتی معاویه مرد، میثم خبرش را در کوفه منتشر کرد[۷۱].
دفاع از مظلوم در مقابل ظالمان عصر
میثم، بیانی رسا داشت. او در نطق و سخن، توانا و فصیح بود. با بیانی جذاب و شیوا با ظلم ابن زیاد و دیگران به مقابله می‌پرداخت. وی در بازار میوه، رئیس صنف میوه فروشان بود. هرگاه می‌خواستند، جایی و نزد کسی، سخنی گفته شود از میثم می‌خواستند که سخنگوی آنها باشد.
روزی گروهی از بازاریان نزد میثم رفتند تا با هم برای شکایت از عامل بازار نزد ابن زیاد بروند. میثم در این دیدار به نمایندگی از بازاریان سخن گفت، به حدی که ابن زیاد از گفتارش به شگفتی افتاد و در سکوت فرو رفت[۷۲].
میثم پس از شهادت حضرت علی(ع) در خدمت امام حسن مجتبی(ع) بود ولی ملازمت او با امام حسن(ع) محدود به زمان حضور امام در کوفه بود. چون زندگی او در کوفه بود، نتوانست با امام(ع) به مدینه مشرف شود ولی در زمان امام حسین(ع) گاهی به مکه و مدینه مشرف و به خدمت امام حسین(ع) می‌رسید؛ حتی در سفر آخر که به مدینه رفت، امام را در مدینه نیافت و بدون دیدار با امام به کوفه مراجعت کرد ولی پس از مراجعت، به فرمان ابن زیاد دستگیر و زندانی شد.[۷۳]
شهادت میثم
میثم در واپسین سفرش به مدینه، پس از بازگشت به دستور ابن زیاد، دستگیر و زندانی شد. او را به همان درختی دار زدند که حضرت علی(ع) خبرش را به او داده بود و نحوه شهادتش را گفته بود. میثم همراه نه نفر دیگر در یک روز به دار آویخته شدند ولی محل دارهای آنان متفاوت بود. طبق فرموده حضرت علی(ع) چوبه دار میثم از دیگران کوتاهتر و نزدیک منزلش بود. سه روز پس از شهادت میثم، دوستانش جسد مبارکش را دفن و بعدها برایش مقبره‌ای بنا کردند که امروزه در نزدیکی کوفه، مشهور است.
از میثم، فرزندانی به نامهای محمد، صالح، علی، عمران و حمزه باقی ماند که از اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام جعفر صادق(ع) بودند. نوه‌های میثم نیز از یاران ائمه اطهار(ع) و منشأ خدمات فراوانی به اسلام و تشیع بودند[۷۴].[۷۵]
منابع
پانویس
- ↑ الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۳۲۳؛ شرح نعج البلاغه، ابن أبی الحدید، ج۲، ص۲۹۱؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۴۲، ص۱۲۴ به نقل از ارشاد شیخ مفید.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۱.
- ↑ الفضائل، ابن شاذان قمی، ص۲.
- ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱: و قد کان قد اطلعه علی (ع) علی علم کثیر و اسرار خفیه من اسرار الوصیه.
- ↑ رجال البرقی، ص۳- ۴؛ الاختصاص، ص۲- ۳.
- ↑ ارشاد القلوب، دیلمی، ج۲، ص۲۷۲.
- ↑ الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۸۴۳. و قد کان معاویة لعنه الله یسب علیّا و یتتبع أصحابه مثل میثم التمار و عمرو ابن الحمق بن و سعد جویریة و الحسن بن مسهر و الحسین و قیس و بن لم ینکر سعد و ذلک رشید علیه أحد .
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۶۷-۵۶۸.
- ↑ بشاره المصطفی، محمد بن ابی قاسم طبری، ص۲۳۶ - ۲۳۷.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۶۸-۵۷۰.
- ↑ بحار الانوار، ج۴۰، ص۲۰۰، به نقل از مزار کبیر.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۷۰-۵۷۱.
- ↑ رجال الکشی، ص۷۶-۷۷.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۰؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۰.
- ↑ الامالی، شیخ صدوق، ص۱۲۷- ۱۲۸.
- ↑ در بیشتر منابع او دهمین نفر نقل شده است. عیاشی به اسنادش از میثم تمار روایت کرده که گفته است: شنیدم که حضرت امیر المؤمنین (ع) از اصحاب اخدود یاد کرده، فرمود: ایشان ده نفر بودند و مانند ایشان، ده نفر در این بازار کشته می‌شوند. اصل داستان به این صورت است که روزی اما علی (ع) از اسقف و بزرگ نصارای نجران درباره اصحاب اخدود پرسید و او چیزی گفت؛ حضرت فرمود: مطلب، این طور که گفتی، نیست لکن من به تو از ایشان خبر می‌دهم؛ خداوند مردی از حبشه را به رسالت برانگیخت و مردم حبشه او را تکذیب کردند؛ پس با آنها جنگیدند؛ پس، مردم حبشه یاران او را کشتند و او را با بقیّه یارانش اسیر کردند. سپس برای او سردابی بنا کرده و آن را پر از آتش و مردم را جمع کردند و گفتند: هرکس بر دین ما و آئین ماست، کنار رود و هرکس بر دین این مردم است، خود را در آتش اندازد؛ پس یاران آن پیامبر در افتادن در آتش از هم آتش سبقت می‌گرفتند. سپس زنی را آوردند که بچّه شیرخوار یک‌ماهه در آغوش داشت و چون نزدیک آتش شد، ترسید و بر طفل خردسال خود رقّت کرد؛ پس بچهّ‌اش به سخن آمد و گفت: نترس و مرا با خودت به آتش بینداز که همانا به خدا قسم این، در راه خدا اندک است. پس او خود را با طفلش به آتش انداخت و این بچّه از آن اطفالی بود که در گهواره سخن گفت. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۱۰، ص۷۰۷).
- ↑ رجال الکشی، ص۸۱.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۷۱-۵۷۴.
- ↑ وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج۱، ص۹ (مقدمة المحقق). احمدی میانجی نیز می‌نویسد: میثم تمار از اصحاب أمیرالمؤمنین (ع) است که به دست عبیدالله بن زیاد به دلیل شیعه بودن به شهادت رسید. او کتاب یا کتبی داشته که نوه اش، یعقوب بن به شعیب بن میثم و پسرش، صالح بن میثم از آنها نقل کرده‌اند و شیخ طوسی در کتاب امالی خود و کشی در کتاب رجالش و صاحب کتاب بشارة المصطفی نیز از آنها نقل کرده‌اند و چه بسیار گفته می‌شود: وجدت فی کتاب میثم. (مکاتیب الرسول، ج۱، ص۵۷ -۴۵۶).
- ↑ الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۹- ۱۴۸؛ الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۹۱۰.
- ↑ «بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.
- ↑ الأمالی، شیخ طوسی، ص۴۰۵ – ۴۰۶.
- ↑ الغارات، ثقفی کوفی، ج۲، ص۴۱۴؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۳۹۴.
- ↑ شیخ مفید می‌نویسد: میثم در سالی که به شهادت رسید، حج نیز به جا آورد. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) و نیز ر. ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲، به نظر، عمره مفرده صحیح است؛ زیرا امام حسین (ع) آن سال در مکه بودند و قبل از مناسک مجبور شدند مکه را ترک کنند.
- ↑ ابن ابی الحدید می‌نویسد: ام سلمه پرسید: چه کسی هستی؟ میثم گفت: عراقی هستم و غلام علی بن ابی طالب؛ ام سلمه گفت: تو هیثمی؟ گفت: بلکه من میثم هستم. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).
- ↑ شیخ مفید می‌نویسد: رسول خدا بسیار از تو یاد و درباره تو در نیمه‌های شب ابی به علی سفارش می‌فرمود. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴) نیز ر. ک: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲.
- ↑ شیخ مفید این مطلب را اضافه می‌کند: ما ان شاء الله تعالی نزد پروردگار جهانیان یکدیگر را خواهیم دید. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۴).
- ↑ رجال الکشی، ص۸۱. ابن ابی الحدید می‌نویسد: میثم به ام سلمه گفت: این محاسن به خون خضاب خواهد شد؛ ام سلمه پرسید: چه کسی این خبر را به تو داده است؟ میثم گفت: آقایم، علی (ع) خبر داده است. پس ام سلمه گریست و گفت: او فقط آقای تو نیست، بلکه او آقای من و تمام مسلمانان است. (شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۲).
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۷۴-۵۷۸.
- ↑ شیخ مفید این داستان را درباره جویریه بن مسهر چنین نقل کرده است: روزی جویریة بن مسهر (از أصحاب امام علی) بر در خانه آن حضرت ایستاد و گفت: امیرالمؤمنین کجاست؟ به او گفتند: خوابیده است؛ پس فریاد زد: ای خفته بیدار شو؛ سوگند بدان که جانم به دست اوست، بر سرت ضربتی خواهد خورد که محاسنت از آن رنگین شود، چنانکه خودت پیش از این به ما خبر داده‌ای؛ پس امیرالمؤمنین این سخن را شنید و فرمود: ای جویریه پیش بیا تا تو را از سر گذشت خودت باخبر کنم؛ جویریه پیش آمده، حضرت به او فرمود: و اما سوگند بدان که جانم به دست اوست! تو را می‌گیرند و نزد آن شخص تندخوی سخت دل می‌برند (زیاد بن ابیه) و هر آینه او دست و پای تو را می‌برد؛ سپس تو را در زیر درخت خرمای کافری به دار خواهند کشید؛ پس زمانی گذشت، تا اینکه در دوران خلافت معاویه زیاد بن أبیه والی کوفه شد، پس (جویریه را گرفت و) دست و پای او را برید و او را به درخت خرمای ابن معکبر به دار کشیدند، و چون درخت خرمای بلندی بود، تن جویریه در زیر آن قرار گرفت. (الارشاد، ج۱، ص۳۲۲-۲۳) و نیز ر. ک: شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۰.
- ↑ مرحوم شوشتری پس از نقل این ماجرا می‌نویسد: حجر در مرج عذرای دمشق و در سال ۵۱ هجری در زمان خلافت معاویه به شهادت رسید، در حالی که زیاد، امارت عراق را بر عهده داشت و شهادت میثم و بر دار کشیده شدنش در سال ۶۰ هجری و در زمان خلافت یزید و امارت عبیدالله بن زیاد بوده است. اگر حجری غیر از کندی معروف را در نظر بگیریم، پس چگونه در تاریخ و کتب رجالی اهمال شده است؟ (قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۷).
- ↑ رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر. ک روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۸؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۱۰، از ص۳۱۳ و معجم رجال‌الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۰۷ نقل شده است: روزی امیرالمؤمنین به او فرمود: همانا تو پس از من گرفتار خواهی شد و به دار آویخته میشوی و نیزه به تو خواهند زد، و در سومین روز (به دار کشیدنت) از سوراخ‌های بینی و دهانت خون جاری شود که ریشت را رنگین کند. پس چشم به راه آن خضاب (و رنگین شدن) باش، و به در خانه عمرو بن حریث به دار آویخته خواهی شد، و تو دهمین نفری که در آنجا به دار آویخته می‌شوند و چوب تو (که تو را بر آن دار می‌زنند) کوتاهتر از آنان است، و از ایشان به وضوخانه نزدیکتر خواهی بود. برو تا آن درخت خرمائی که بر تنه آن به دار کشیده میشوی، به تو نشان دهم: پس (او را آورده) و درخت را به او نشان داد، و میثم تا زنده بود به پای آن درخت می‌آمد و نماز می‌خواند و میگفت: چه فرخنده درختی هستی! من برای تو آفریده شده‌ام و تو به خاطر من خوراک داده میشوی. و همواره با آن درخت دیدار میکرد تا اینکه آن را بریدند، و جایی که او را در کوفه بر آن به دار زدند، شناخت. راوی گوید: میثم گاهی که به دیدار عمرو بن حریث میرفت به او میگفت: همانا من همسایه تو خواهم شد، با من حق همسایگی را خوب به جا بیاور، عمرو میگفت: آیا میخواهی خانه ابن مسعود یا خانه ابن حکیم را (که در همسایگی او بود) بخری؟ و نمی‌دانست مقصود میثم چیست! (الارشاد، ج۱، ص۳۲۳ -۲۴؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۱-۹۲).
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۷۸-۵۷۹.
- ↑ الارشاد، ج۱، ص۳۲۴- ۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۲.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۱.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۶ – ۸۷. نیز ر. ک: روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۲۸۹.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۴ – ۸۷؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ج۲، ص۲۸۸- ۲۸۹. طبق نقل مرحوم کشی، خود میثم این ماجرا را کامل برای اباحکیم نقل کرده است. ر. ک: رجال الکشی، ص۸۲.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۸۰-۵۸۵.
- ↑ الارشاد، ج۱، ص۳۲۴-۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۳۱۶.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۸۵.
- ↑ «بر آن کسان که پس از ایمان به خداوند کفر ورزند- نه آن کسان که وادار (به اظهار کفر) شده‌اند و دلشان به ایمان گرم است بلکه آن کسان که دل به کفر دهند- خشمی از خداوند خواهد بود و عذابی سترگ خواهند داشت» سوره نحل، آیه ۱۰۶.
- ↑ اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۲۰.
- ↑ معجم رجال الحدیث، خویی، ج۲۰، ص۱۱۱.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۸۵-۵۸۶.
- ↑ الارشاد، ج۱، ص۳۲۵؛ الاصابه، ج۶، ص۲۵۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۹۳؛ الاعلام، زرکلی، ج۷، ص۳۳۶؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۳.
- ↑ رجال الکشی، ص۸۳.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۸۶-۵۸۷.
- ↑ به نقل از استاد محمد هادی یوسفی غروی.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «میثم بن یحیی التمار»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۵۸۷.
- ↑ تحفة الاحباب، ص۳۸۲؛ تأسیس الشیعه، ص۳۵۵. مسعودی مورخ متقدم و مشهور قرن چهارم در کتاب مروج الذهب مطالب متعدد جالب و خواندنی از فصاحت و حاضر جوابی صعصمة بن صوحان نقل کرده است.
- ↑ رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۴۷۹.
- ↑ رجال کشی، ص۵۵.
- ↑ میثم تمار، ص۶.
- ↑ محمد باقر بهبودی، میثم تمار، ص۵.
- ↑ سیمای میثم تمار، ص۱۶؛ مقصود از این سخن آن است که تو طرفدار عجم هستی و از اجداد خود حمایت می‌کنی.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص65 - 67.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص 67.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ج۲، ص۲۹۱.
- ↑ ارشاد شیخ مفید، ج۱، ص۳۲۳؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ج۲، ص۲۹۱.
- ↑ دانش‌نامه علی(ع)، ج۸، ص۵۵۲.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص67 - 68.
- ↑ سفینة البحار، ج۲، ص۵۲۴.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص68.
- ↑ من اعلام الصحابه و التابعین، ج۶، ص۸۹.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص69.
- ↑ بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۲۸؛ سفینة البحار، ج۲، ص۵۲۴.
- ↑ سفینة البحار، ج۲، ص۵۲۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۲۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۲، ص۲۰۲.
- ↑ کشی، رجال، ص۸۰.
- ↑ کشی، رجال، ص۸۶.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص69 - 72.
- ↑ محمدحسین مظفر، میثم تمار، ص۸۲.
- ↑ قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار، ص72.