آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)

آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / کارکردها، ویژگی‌ها و آثار انتظار
مدخل اصلی	آثار اجتماعی انتظار

آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• کارکردهای اجتماعی انتظار چیست؟

پاسخ جامع اجمالی

تأثیرگذاری اجتماعی انتظار

• انتظار فرج و امید به آینده‌ای درخشان، در رفتار و گفتار انسان تغییر اساسی ایجاد می‌کند و همان گونه که در سازندگی یکایک انسان‌ها مؤثر است، در سازندگی جامعه نیز که از همان انسان‌ها تشکیل شده است، تأثیر خواهد گذاشت. البته آثار اجتماعی انتظار جدای از پیامدهای فردی آن نیست، زیرا اجتماع از افراد شکل می‌گیرد و هرچه آثار فردی بیشتر و کارآمدتر باشد، تأثیرش در جامعه و نهادهای اجتماعی جلوۀ فزون‌تری خواهد داشت. گفتار، رفتار و تقریرات امام، وظایف فردی و اجتماعی را تنظیم می‌کند، وظیفۀ یک شیعۀ منتظر در خودسازی خلاصه نمی‌شود، او باید بعد از تزکیه و تصفیه نفس در پی تطهیر و اصلاح جامعه باشد.

آثار اجتماعی انتظار

• آثار اجتماعی انتظار همانند آثار انتظار به طور عام دارای مصادیق زیر است:

آثار فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی

• فکر، زیربنای اعمال و رفتار انسان است و باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ می‌‌کند. رسالت انبیاء و اولیاء تربیت انسان و رها ساختن او از جهل و عرضه حقایق امور است در جریان انتظار انسان با قرار گرفتن تحت تربیت حضرت ولی عصر (ع) و طهارت فکری و عقلی رشد می‌کند. آنچه قیام و انقلاب جهانی امام زمان را از دیگر انقلاب‌ها متمایز و ممتاز می‌سازد، دگرگونی‌های اعتقادی و باور انسان‌هاست، که در پرتو تلاش‌های او و یارانش پدید خواهد آمد. مقصود از آمادگی در عرصه باورها، بیشتر آمادگی در عرصه فرهنگ دینی است. انتظار فرج یکی از عقاید انسان‌ساز و انقلاب‌آفرین و از مهم‌ترین منابع الهام و شوق‌دهی برای زمینه‌سازی جهت ایجاد تحوّل و تکامل و سوق دادن انسان‌ها به سوی حکومت عدل و ایمان است.
• از آثار فکری که می‌‌توان برای جامعه نام برد جهانی شدن تفکر انتظار در میان مردم است. افکار مردم جهان باید آنچنان رشد و تعالی یابد که ویژگی‌های قومی و جغرافیایی، تفاوت زبان‌ها، آداب و رسوم نتوانند مانع رسیدن بشر به حقیقت باشند. همچنین باید توجه داشت یکی دیگر از آثار انتظار را می‌توان بصیرت و آگاهی عمومی برشمرد. همان‌گونه که انتظار موجب بصیرت فردی است، باعث بصیرت عمومی نیز خواهد بود؛ زیرا از جمله ویژگی‌های یاران امام مهدی (ع) و منتظران آن حضرت بالابردن سطح معرفت و شناخت از اجزای مختلف دین در حوزه‌های گوناگون اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... است. نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد این است، یاران حضرت به تدریج و در جامعۀ قبل از ظهور یعنی جامعۀ منتظر تربیت شده‌اند و خود از منتظران محسوب می‌شوند. پس جامعه منتظر از چنان ظرفیتی برخوردار است که توانسته چنین افرادی را پرورش دهد و تربیت کند؛ بنابراین جامعه منتظر، جامعه آگاه و بصیر خواهد بود.

آثار روحی و روانی

• برای درک زمان ظهور حضرت مهدی (ع)، اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار، ایجاد آمادگی روحی و روانی در خود است. آمادگی در حوزۀ محبت، پالایش روح و تصفیۀ باطن و تطهیر درون و نیز انس منطقی با ادعیه و اذکاری است که از ناحیۀ معصومان(ع) رسیده و رمز ارتباط حبی و باطنی میان شیعه و امام خود است، لذا بیشترین آثاری که در زمینۀ انتظار در بخش رفتار وجود دارد ایجاد "آمادگی روحی و روانی" است. جامعه ای که صاحب آمادگی روحی و روانی بالایی نشود، هرگز نمی‌تواند پذیرای خوبی برای امام مهدی(ع) باشد؛ چرا که با کمترین فشاری که به افراد آن جامعه وارد ‌شود، عرصه را خالی می‌کنند.
• برخی از آثار اجتماعی روحی و روانی انتظار عبارتند از:

1. امیدواری و خوش‌بینی معقول نسبت به آینده است، ایجاد و تقویت خوش‌بینی به آینده و امید به تحقق آرزوهای دینی و انسانی. بر این اساس جوامعی که به وعدۀ الهی امیدوار باشند به موفقیت دست خواهند یافت.
2. اثر بعدی حرکت است؛ ره‌آورد طبیعی انتظار حرکت است که با امید به آینده، به سمت مطلوب شکل می‌گیرد. ثمرۀ این حرکت، دعوت به امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به سوی خدا، آماده‌سازی زمینۀ ظهور و برپایی دولت جهانی و ایجاد آمادگی‌های بینشی، ایمانی و تشکیلاتی و ایجاد توانایی برای یاری امام و زمینه‌سازی ظهور است. انسان منتظر پیوندی ناگسستنی با هدف‌ها و آرمان‌های امام منتظر دارد و در آن راستا گام برمی‌دارد و همۀ جهت گیری‌ها و گرایش‌ها و گزینش‌هایش در آن چارچوب قرار می‌گیرد.
3. مقاومت: ظلم‌ستیزی و بیداری سیاسی و اجتماعی در برابر حکومت‌های جور و ستم و مدعیان غاصب منصب ولایت. نتیجۀ امیدها و حرکت‌ها، مقاومت در برابر جریان باطلی است که در مقابل انتظار، صف‌آرایی کرده است. مقاومت و برخورد فکری و رفتاری با حرکت‌های اجتماعی منحط و تخریب‌گر و یا نهضت‌های مخالف و حفظ امت اسلام از مبتلا شدن به انحراف‌های فکری ورفتاری درسطح اجتماع ضروری است. امیرالمؤمنین (ع) در توصیف یاران امام مهدی (ع) می‌فرماید: «اصحاب مهدی (ع) مانند شیرهایی‌اند که از جنگل بیرون آمده‌اند. قلب‌های آنان تکه‌های آهن است. اگر بخواهند کوهی را از جا درآورند از جا در خواهند آورد. روش و لباس یکسانی دارند، مثل اینکه همه از یک پدرند». از آنجا که شرط ظهور دولت حق، آمادگی جمعی ‌است، هرکس به اندازه توان خود برای اصلاح جامعه می‌کوشد و در برابر ناهنجاری‌های اجتماعی، ساکت و بی‌تفاوت نمی‌ماند.
4. احساس مسؤولیت در برابر مظلومین و محرومین: حاکمیت روح ایثار و از خودگذشتگی و فداکاری و هدایت‌گری‌ و هدایت‌طلبی. بیشترین اثرگذاری انتظار در بُعد تعهدها و مسئولیت‌های اجتماعی و احساس دیگر خواهی و احسان دوستی عینیت می‌یابد. همچنان که امام موعود یاور مظلومان و حامی مستضعفان است منتظران او نیز به یاری مظلومان و برطرف ساختن مشکلات مردم می‌شتابند.
5. تقویت فرهنگی و معنوی جبهه حق: بلوغ خردورزی و تکامل فکری بشر و آزادی عقل و اندیشه از بند اسارت‌های طبیعت و تعصب و غرایز و مقررات خودساخته و خرافه. مقدمه ظهور حضرت افزایش کمی یاران حضرت نیست بلکه آنچه اولویت بیشتری دارد، برترین انسان‌هایی که تشنه حقیقت و عدالت هستند و هر یک می‌توانند انقلابی در جان‌ها ایجاد کنند.
6. استقامت: صبر و استقامت در برابر فتنه‌ها و مصائب طاقت‌فرسائی که بر سر راه منتظران است.
7. وحدت: در میان جامعه‌ای که بزرگ‌ترین آرمانش، ظهور امام عصر(ع) است، نوعی هم‌دلی، هم‌نوایی و هم‌اندیشی پدید می‌آید. روابط بر اساس تفاهم، همکاری و همیاری و خیرخواهی است.
8. ایجاد حساسیت در برابر وضعیت اجتماعی: از دیگر آثار و کارکردهای انتظار، اعتراض است. انسان منتظر، معترض به وضع موجود است و می‌‌خواهد وضعیت موجود را به وضعیت ایده‌آل و آرمانی تبدیل نماید. انسان منتظر به وضع موجود نه می‌‌گوید و از وضع فردی و اجتماعی خود خشنود نیست؛ حتی اگر این وضع موجود پذیرفتنی و بر حق باشد باز می‌‌خواهد این وضع را به شرایط مطلوب‌تر متحول نماید.
9. ایجاد مسئولیت و تعهد اجتماعی: یکی از آثار مهم اجتماعی انتظار، ایجاد تعهد و مسئولیت در افراد است. منتظرانِ راستین وظیفه دارند علاوه بر اصلاح خویش، در اصلاح دیگران بکوشند؛ زیرا برنامه عظیم و سنگینی که انتظارش را می‌کشند، برنامه‌ای فردی نیست، بلکه برنامه‌ای است که تمام عناصر تحول باید در آن شرکت جوید. باید کار به صورت دسته‌جمعی و همگانی باشد. کوشش‌ها و تلاش‌ها باید هماهنگ گردد و عمق و وسعت این هماهنگی باید به عظمت همان برنامه انقلاب جهانی باشد که انتظار آن را دارند.

آثار اخلاقی و رفتاری

• یکی دیگر از آثار انتظار، فراگیری و گسترش معنویت و اخلاق در جامعه است. گسترش باورمندی به ظهور و فراگیری ایدۀ انتظار موجب می‌گردد باورمندان به این اعتقاد در صدد خودسازی و تهذیب نفس برآیند. منتظران از این راه به ایجاد و فراهم آمدن زمینه‌های گسترش معنویت و تقویت آن در جامعه کمک خواهند کرد. شخص منتظر خود را در منظر مولای خویش می‌‌داند و به درجه‌ای می‌‌رسد که امام زمان را شاهد و ناظر اعمالش می‌‌بیند. این احساس حضور که در سایه انتظار امام زمان(ع) به دست می‌‌آید، به کنترل اجتماعی در جامعه می‌‌انجامد و جامعه و افراد را از انحرافات بازمی‌‌دارد. جامعۀ منتظر، جامعه‌ای اسلامی است و بزرگترین وجه تمایز جامعۀ اسلامی از دیگر جامعه‌ها، اخلاق نورانی اسلام است. انسان منتظر دارای اخلاقی اسلامی است و جامعۀ منتظر مظهر اخلاق اسلامی است. جامعۀ منتظر، برای هماهنگی با امام زمان (ع) در اهتمام به رعایت محاسن اخلاق، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار می‌گیرد. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار به پرهیزگاری و اخلاق نیکو رفتار نماید» انسان با توجه به نیروی تفکر و توانایی نگه‌داری و انتقال تجربه‌ها همواره می‌تواند در مسیر‌ رشد‌ فکری و تعالی معنوی و اخلاقی‌ گام‌ بردارد و گاه این طی طریق، جهشی و باشتاب باشد. با این حال، به دلیل ظرفیت‌های بسیار فراوان انسانی می‌توان توقع داشت روزگاری بیابد که با توجه به فراهم بودن زمینه، با‌ امدادهای‌ الهی و وجود رهبری الهی، این تعالی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد. در انتظار این وضعیت به سر بردن، خود عاملی است‌ برای‌ تلاش‌ مضاعف در جهت رسیدن به آن. ارتقای عقلانیت، حکمت و معرفت، بسط و کمال علم، توسعه دیانت‌، معنویت و اخلاق از جمله شاخص‌های جامعۀ موعود است
• باید توجه داشت ایجاد شور و نشاط اجتماعی و انگیزۀ طهارت خواهی و برخورداری از اوصاف حمیده در تمام سطوح حیات اجتماعی و حاکمیت روابط انسانی بر جامعه از اوصاف اخلاقی جامعۀ منتظر است. کنترل اجتماعی به معنای دوری از انحرافات و ناهنجاری‌ها و گرایش به ارزش‌ها و هنجارهای دینی است. چنانچه خود امام زمان(ع) منتظران را به اعمال پسندیده و دوری از بدی‌ها فراخوانده، می‌فرماید: «هریک از شما باید آنچه را که موجب دوستی ما می‌شود، پیشه خود سازید و از هر آنچه موجب خشم و ناخشنودی ما می‌گردد، دوری گزینید؛ زیرا فرمان ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان توبه و بازگشت برای کسی نفع و سودی ندارد و پشیمانی از گناه، کسی را از کیفر ما نجات نمی‌بخشد». از جهات تربیتی و اخلاقی، فرد سالم، زمینه‌ساز جامعه سالم و جامعه سالم، عامل تداوم و بقای فرد سالم است و نوعی التزام منطقی میان سلامت اخلاقی فرد و جامعه، وجود دارد. یک برنامه منسجم در زمینه گسترش فرهنگ انتظار، انسان را در برابر اواج سهمگین فساد و آلودگی مقاوم و از حل شدن در آلودگی محیط جلوگیری می‌کند.

آثار سیاسی

• انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد، ظلم، اختناق، استکبار و استعباد را نفی کند. انسان‌ها خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد هستند که مرز جغرافیایی نشناسد، رهبر و راهنمایشان قانون واحدی باشد، ضعیف و قوی، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید. بدون شک با توجه به جهانی ‌بودن حکومت حضرت مهدی (ع)، نیازمند بازشناسی و بازنمایی آثار و ابعاد سیاسی حکومت جهانی آن حضرت به جهانیان هستیم و مشتاقان برپایی حکومت عدل جهانی ‌باید در دو محور زمینه‌های سیاسی این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های سیاسی حضرت مهدی (ع) و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند سیاسی.
• در همین زمینه باید دانست اعتقاد به ظهور مصلح کلّ انسان را وادار می‌کند علاوه بر اصلاح خویش در جهت اصلاح دیگران نیز کوشش نماید، زیرا اصلاحاتِ زیربناییِ اجتماعی، نیازمند تلاش همگانی و یکپارچه است. با حرکت جامعه به سمت اصلاحات، بسترهای ظهور محقق می‌شوند، زیرا جامعه در انتظار اصلاح‌گر است. این اصلاحات چند شاخص دارد: شناخت ویژگی‌های جامعۀ آرمانی، شناخت نقاط ضعف موجود و برنامه ریزی برای دستیابی به جامعۀ مطلوب.

آثار اقتصادی

• از جملۀ وظایف منتظران و جامعۀ منتظر حراست از فرهنگ دینی و اسلامی و مرزبانی اندیشۀ اسلامی و زنده نگه داشتن آن است. بدون تردید، تبلیغ این فرهنگ پویا بدون پشتوانۀ مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف صنعت، کشاورزی و غیره این آرزو و خواست را تحقق بخشند. کسانی که در اندیشۀ زمینه‌سازی برای دوران ظهور هستند، می‌بایست در عصر غیبت نیز با تلاش فراوان، مواهب الهی را برای خدمت به بندگان خدا به استخدام در آورند.

آثار نظامی و انتظامی

• اجتماعات بشری که از اقوام و طایفه‌های مختلف تشکیل می‌شوند، ممکن است به لحاظ عقیده و از نظر مصالح مادی با یکدیگر توافق نداشته باشند. همین امر ممکن است موجب نزاع و درگیری بین مردم شود؛ بنابراین از مهم‌ترین وظایف دوران غیبت به عنوان زمینه‌سازی، آمادگی پیوسته و راستین از جهت توانمندی نظامی و جسمانی است. در این‌باره روایات فراوانی وجود دارد مانند اینکه امام باقر(ع) ذیل آیۀ شریفۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ فرمودند: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک دیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید» برخی از آثار نظامی در حوزۀ اجتماعی عبارتند از: آماده کردن، جمع‌آوری و مجهز شدن به سلاح و مهمات و کسب مهارت و آمادگی و تلاش‌های نظامی و نیروی سلحشوری و آمادگی برای نبرد نهایی و تقویت بنیۀ دفاعی توسط حکومت اسلامی

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱.حجت الاسلام و المسلمین انصاری؛

عبدالرحمن انصاری حجت الاسلام و المسلمین عبدالرحمن انصاری، در کتاب «در انتظار خورشید ولایت» در این‌باره گفته است: «جامعه از انسان‌های مختلف با افکار، اهداف، آرزوها، رفتار و گفتار گوناگون و با سطوح مختلف مادی و معنوی تشکیل می‌شود. هر یک از افراد اجتماع از یکسو بر جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، به میزان شخصیت وجودی خود تأثیر می‌گذارند و از سوی دیگر، از جامعه تأثیر می‌پذیرند. این تأثیرپذیری تا حدود زیادی متقابل بوده، انکارناپذیر است. بنابراین، تغییر افکار، اهداف، رفتار و گفتار تک تک انسان‌ها در حد خود به منزله تغییر مکانیسم و ساختار جامعه محسوب می‌شود. انتظار فرج و امید به آیندهای درخشان تغییر اساسی در رفتار و گفتار انسان ایجاد می‌کند؛ پس همان گونه که انتظار فرج در سازندگی یکایک انسان‌ها مؤثر است، در سازندگی جامعه نیز که از همان انسان‌ها تشکیل شده است، تأثیر خواهد گذاشت. اعتقاد به ظهور مصلح کلّ و اینکه زمانی می‌رسد که تمام نابسامانی‌های اجتماعی برطرف خواهد شد و مساوات و عدالت در جامعه حاکم گشته، انسان‌های صالح و شایسته پست‌های کلیدی حکومت را به عهده خواهند گرفت و محلی برای افراد فرصت طلب و چاپلوس باقی نمی‌ماند و حیله‌ها و تزویرها کنار رفته، حقیقت در تمام صحنه زندگی جایگاه خود را باز خواهد یافت، انسان را وادار می‌کند که علاوه بر اصلاح خویش در جهت اصلاح دیگران نیز کوشش نماید، زیرا اصلاحات زیر بنایی اجتماعی که انتظارش را می‌کشند، یک عمل فردی نیست، بلکه کاری است که تمام انسان‌های متعهد و متقی باید در آن شرکت کنند و تلاش‌های آنان هماهنگ و یکپارچه باشد. در یک فعالیت بزرگ و گسترده که پهنه گیتی را در بر می‌گیرد، هیچ‌کس نمی‌تواند از حال دیگران غافل باشد، بلکه باید بر اساس مسؤولیتی که به عهده هر انسان صالحی هست، هر جا ضعفی مشاهده کرد، برای اصلاح آن بکوشد و با تلاش پیگیر خود موضع‌های آسیب پذیر را ترمیم کند. انسانی که از بینش الهی برخوردار بوده و معتقد است که زمانی فرا می‌رسد که حق و عدالت به پیروزی نهایی خواهد رسید، هیچ‌‌گاه با خود نمی‌اندیشد که کار از کار گذشته و دیگر امیدی به اصلاح نیست و تلاش و کوشش برای اصلاح جامعه بیهوده است، زیر این نومیدی و یأس با روحیه انسانی که واقعاً منتظر ظهور حضرت بقیة الله (ع) است، به هیچ وجه تناسب ندارد، چون انسان مؤمن یأس و نومیدی را یکی از بزرگ‌ترین گناهان می‌داند، همان طور که انسان آلوده به گناه حق ندارد از درگاه الهی ناامید باشد، چرا که این نومیدی، خود بزرگترین گناه است و باعث می‌شود که به فکر جُبران گناه خود نباشد و بیش از پیش به گناه و انحراف آلوده شود».

۲. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛

عبدالمجید زهادت حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است: «انتظار نه تنها در زندگی فردی منتظر، مؤثر است که در حوزه رابطه فرد با جامعه نیز مطرح و برنامه دارد و او را به تأثیرگذاری مثبت در جامعه وا می‌دارد. از آنجا که شرط ظهور دولت حق، آمادگی جمعی است، هر کس به اندازه توان خود برای اصلاح جامعه می‌کوشد و در برابر ناهنجاری‌های اجتماعی، ساکت و بی‌تفاوت نمی‌ماند؛ چرا که منتظر مصلح جهانی در اندیشه و عمل، مسیر صلاح و راستی را طی می‌کند».

۳. حجت الاسلام و المسلمین سوزنچی؛

حسین سوزنچی حجت الاسلام و المسلمین حسین سوزنچی، در مقاله «مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری» در این‌باره گفته است: «تحقّق خوف و رجای معقول در تمام تلاش‌های اجتماعی. رجای معقول (خوش‌بینی به آینده بشر): درباره آینده بشر نظرات مختلف است. برخی می‌گویند شر و فساد و بدبختی، لازمه لاینفک حیات بشری است و لذا زندگی بی‌ارزش است و عاقلانه‌ترین کارها خاتمه دادن به حیات و زندگی است.برخی هم معتقدند: بشر در اثر پیشرفت حیرت‌‌آور تکنیک و ذخیره کردن انبارهای وحشتناک وسایل تخریبی، به مرحله‌ای رسیده که بیش از یک گام با گوری که با دست خود کنده فاصله ندارد؛ در حالی که در منظر ما، ریشة فسادها و تباهی‌ها نقص روحی و معنوی انسان است. انسان هنوز دوره جوانی و ناپختگی را طی می‌کند و خشم و شهوت بر او و عقلش حاکم است. انسان بالفطره در راه تکامل فکری و اخلاقی و معنوی پیش می‌رود. نه شر و فساد لازم لاینفک طبیعت بشر است و نه جبر تمدّن، فاجعه خودکشی دسته جمعی را پیش خواهد آورد؛ بلکه جریان مبارزه حقّ و باطل ادامه می‌یابد و جلو می‌رود تا آنجا که در نهایت منجر به حکومت عدل حضرت مهدی(ع) خواهد شد و چنین نیست که زحمات اصلاحگران به سرانجام نرسد. انسان در حالت عادی وقتی فراوانی ظلم و فساد و غلبه ظاهریِ ظالمان را در جهان می‌بیند، گاه با خود می‌اندیشد که آیا می‌توانیم در مقابل این موج عظیم کاری از پیش ببریم و وعده ظهور به ما می‌گوید که همه کارهای شما به سرانجام می‌رسد: «﴿وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ﴾». خوف معقول (امید واهی نداشتن به تلاش‌های خود): وعده منجی جهان در عین حال به ما می‌گوید که به تلاش‌های خودتان فی نفسه امید نامحدود نداشته باشید؛ یعنی از خودتان انتظار نداشته باشید که کلّ عالم را به تنهایی اصلاح کنید. اقدامات شما شرط لازم برای اصلاح جهانی است؛ امّا شرط کافی نیست؛ یعنی خلاصه جامعه بشری در سیر تکاملی‌اش از مهدی بی‌نیاز نخواهد بود. توجّه به کیفیت به جای توجّه به کمیت: در تلاش‌های اجتماعی آن‌چه مهم است، تقویت فرهنگی و معنوی جبهة حق است که این اقدام کیفی است، نه کمّی؛ یعنی آن‌چه مقدّمه ظهور است این نیست که به لحاظ شناسنامه‌ای تعداد مسلمانان یا شیعیان افزایش یابد؛ بلکه آن‌چه اولویت بیش‌تری دارد، این است که انسان‌ها تشنه حقیقت و عدالت شوند؛ پس تعداد یاران اوّلیه و اصلی حضرت شاید کم باشد؛ امّا چنان‌که گفتیم، به لحاظ کیفیت در زمرة برترین انسان‌هایند که هر یک می‌تواند انقلابی در جان‌ها ایجاد کند. به تعبیر یکی از بزرگان، یاران مهدی اشخاصی از سنخ امام خمینی یا بالاتر از او خواهند بود. در واقع اینکه خوبان هم باید به نهایت کار خود برسند، تاکید مهمّی است بر اینکه بیش از کمّیت به کیفیت باید اندیشید. خروج از پارادایم‌های رایج در تفکر غربی: دوره جدید، دورة سیطره فرهنگی جهان غرب بر عالم است و منتظر واقعی انسانی است که تحت این سیطره واقع نمی‌شود. ما امروزه بسیاری از سخنان، گرایش‌ها، رفتارها و... را به گونه‌ای تنظیم می‌کنیم که در جهان مدرن و با الگوهای مدرن مقبولیت داشته باشد. از باب نمونه می‌توان به همین مسأله جهانی‌شدن اشاره کرد؛ در حالی‌که معتقد به ظهور مهدی، با معادلاتی رفتار می‌کند که در ظرف محدود معادلات دنیایی رایج در جهان مدرن نمی‌گنجد؛ بدین سبب، تمام معادلات آنها را به راحتی به هم می‌ریزد که باز در این زمینه, نگاهی به سیره زندگانی امام خمینی می‌تواند عبرت آموز باشد».

۴. حجت الاسلام و المسلمین زینتی؛

علی زینتی حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی زینتی، در مقاله «انتظار و امنیت روانی» در این‌باره گفته است: «ایجاد و تقویت خوش‌بینی به آینده و امید به تحقق آرزوهای دینی و انسانی و برآورده شدن آنها و سعادت‌مند شدن انسان بعد از سال‌ها فساد و تباهی و پیروزی نهایی صلاح و تقوا و عدالت و دوستی و محبت و.... بلوغ خردورزی و تکامل فکری بشر و آزادی عقل و اندیشه از بند اسارت‌های طبیعت و تعصب و غرایز و مقررات خودساخته و خرافه. ایجاد شور و نشاط اجتماعی و انگیزه طهارت‌خواهی و برخورداری از اوصاف حمیده در تمام سطوح حیات اجتماعی. حاکمیت روح ایثار و از خودگذشتگی و فداکاری و هدایت‌گری‌ و هدایت‌طلبی. مقاومت و برخورد فکری و رفتاری با حرکت‌های اجتماعی منحط و تخریب‌گر و یا نهضت‌های مخالف و حفظ امت اسلام از مبتلا شدن به انحراف‌های فکری و رفتاری در سطح اجتماع. ظلم‌ستیزی و بیداری سیاسی و اجتماعی در برابر حکومت‌های جور و ستم و مدعیان غاصب منصب ولایت. تقویت جای‌گاه دین و استمرار عملی خط امامت در شریان‌های حیات اجتماعی و سیاسی و فکری و فرهنگی جامعه. برنامه‌ریزی فرهنگی و دینی جهت تقویت روحیه مهدی‌باوری و ایجاد دلبستگی عاطفی و ارتباط فکری با آن حضرت».

۵. حجت الاسلام و المسلمین هدایت‌نیا؛

فرج‌الله هدایت‌نیا حجت الاسلام و المسلمین فرج‌الله هدایت‌نیا، در مقاله «ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات» در این‌باره گفته است: «آمادگی: فرد منتظر همیشه خود را حاضر و آماده نگه می‌‌دارد و به اصطلاح در آماده‌باش کامل است. او از کسانی نیست که در آیه ۳۸ سوره مبارکه توبه مورد توبیخ خداوند واقع شده‌اند. در این آیه می‌‌خوانیم: ای کسانی که ایمان آورده‌اید شما را چه شده است‌ که چون به شما گفته می‌‌شود: "در راه خدا بسیج شوید" کندی به خرج می‌‌دهید؟! آیا به جای آخرت به زندگی دنیا دل خوش کرده‌اید؟! متاع زندگی دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست. منتظرین به کسانی تشبیه شده‌اند که در خیمه امام یا زیر بیرق او حضور دارند. در بیانی از حضرت صادق(ع) در توصیف منتظران می‌خوانیم: «كَانَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ قَاعِداً فِي عَسْكَرِهِ لَا بَلْ بِمَنْزِلَةِ مَنْ قَعَدَ تَحْتَ لِوَائِهِ» از این تشبیه غالباً ارزش انتظار و پاداش منتظر فهمیده شده است و از بعد دیگر آن غفلت شده است. این حدیث، به آمادگی و توانمندی منتظران، همچون آمادگی سربازان حاضر در لشکر امام نیز اشاره دارد. به بیان دیگر شخص منتظر به انتظار امام خود "نمی‌نشیند" بلکه "ایستاده" است. پس انتظار از مقوله قیام است نه قعود. به همین دلیل با شنیدن نام امام برمی‌‌خیزد و معنای اصلی "قیام" به هنگام شنیدن نام امام همین است، نه اینکه این حرکت صرفا ادای احترام باشد. ولایت‌مداری: در رابطه بین امام و مأموم، مأموم پیوسته دنباله‌رو امام خویش است که معنای شیعه نیز همین است. گفتار، رفتار و تقریرات امام برای او حجت است و این سه، وظایف فردی و اجتماعی او را تنظیم می‌کند. در این میان غیبت امام ممکن است مأموم را در حالت تحیر و سرگردانی قرار دهد. برای پیشگیری از چنین حالتی چه باید کرد و خلاء حضور امام را چه چیزی پر می‌کند؟ خوشبختانه شیعه منتظر، گرفتار چنین حالتی نخواهد شد؛ زیرا روایات فراوانی از رسول گرامی اسلام و جانشینان پاکش وجود دارد که حتی تکلیف جزئی‌ترین مسائل را روشن کرده است. بنابراین، شیعه منتظر در دوران انتظار بایستی از دستورات امامان پیش از امام غایب تبعیت کند. آنچه بیان شد در پاسخ امام صادق(ع) به پرسشی در همین باره است. راوی می‌‌گوید: به امام صادق عرض کردم، اگر دوران فترتی فرا رسد که مسلمانان امام خود را نمی‌شناسند یا او را نمی‌بینند چه باید بکنند؟ امام در پاسخ فرمود:"هرگاه چنین شرایطی پیش آید، پس به امام قبلی متوسل شوید، و دستورات او را نصب‌العین خود قرار دهید تا امام آخرین ظهور کند". بنابراین تکلیف ما در دوران غیبت پیروی وجود از فرامین امامان پیشین است. با توجه به اینکه میان دستورات امامان تفاوتی وجود ندارد و همه آنان اراده تشریعی خداوند سبحان را برای ما بیان کرده‌اند، میان دوران حضور و دوران غیبت تفاوتی وجود نخواهد داشت. امر به معروف و نهی از منکر: وظیفه یک شیعه منتظر در خودسازی خلاصه نمی‌شود. این آغاز کار است؛ زیرا او باید بعد از تزکیه و تصفیه نفس در پی تطهیر و اصلاح جامعه باشد. اینجاست که مسئله امر به معروف و نهی از منکر به میان می‌‌آید. دستور و سفارش به نیکی‌ها و نیز منع کردن از بدی‌ها از واجبات دینی ماست. از نظر قرآن امر به معروف و نهی از منکر از وظایف مهم اجتماعی است و بهترین مردم کسانی هستند که برای امر به معروف ونهی از منکر قیام می‌کنند. بنابراین مؤمنین هرگاه قدرت پیدا کنند، به فریضه امر به معروف و نهی از منکر عمل می‌‌کنند. این وظیفه هر مؤمنی است، و برای شیعه منتظر یک وظیفه مؤکد است؛ زیرا او می‌‌کوشد که خود و محیط زندگی خود را برای حضور امام غایب مهیا کند. جامعه باید اصلاح شود و الا با یک گل بهار نمی‌شود. حضرت مهدی(ع) برای اصلاح جامعه قیام می‌‌کند و منتظر او نیز باید به او اقتدا نماید. همان‌طور که رسول گرامی اسلام فرمود: "خوشا به حال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کند، و او کسی است که پیش از قیام او نیز به او اقتدا می‌‌کند، با دوست او دوست و با دشمنش دشمن است" .

۶. حجت الاسلام و المسلمین ضمیری؛

محمد رضا ضمیری حجت الاسلام و المسلمین محمد رضا ضمیری، در مقاله «کارکردهای انتظار سازنده در اصلاح ناهنجاری‌­های اجتماعی» در این‌باره گفته است: «انتظار، منتظران را به جامعه‌پذیری و درونی کردن هنجارهای جامعه ترغیب و آنان را موظف می‌‌کند که هنجارهای رایج اخلاقی و معنوی را رعایت و از هر گونه شکست هنجارهای مثبت پیشگیری کنند. منتظر می‌‌بایست تهذیب نفس و درونی کردن ارزش‌ها و هنجارها را وظیفه خود تلقی کند امام صادق (ع) در این زمینه می‌‌فرماید: "هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم باشد باید منتظر باشد و در این به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار نماید در حالی‌که منتظر باشد و چنان‌چه بمیرد و پس که آن از مردنش حضرت قائم بپا خیزد، پاداش او همچون پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده است، پس کوشش کنید و در انتظار بمانید، گوارا باد شما را ای گروه مشمول رحمت خداوند". انسان در حال انتظار می‌‌بایست محاسن اخلاقی را در خود نهادینه کند و ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی را در معیار زندگی خود قرار دهد. در این صورت است که انتظار مانع وقوع ناهنجاری‌های اجتماع می‌شود و فرد را در برابر انواع کجروی‌های اجتماعی مصون‌ نگه می‌دارد. منتظر به هنجارهای جامعه نظر می‌‌اندازد، هنجارهای مثبت و متعالی و مناسب با ارزش های جامعه موعود را در خود درونی می‌‌کند، شخیصیت خود را توسعه می‌‌بخشد و آرمان‌هایی همچون عدالت‌طلبی، مبارزه با ظلم و فساد را معیار رفتار اجتماعی خود قرار می‌دهد. منتظر با هنجارهای منفی و نامتناسب با جامعه موعود مبارزه می‌کند و تمام تلاش‌های خود را برای برهم زدن آن انجام می‌دهد. بنابراین انسان منتظر در اثر اجتماعی‌شدن مهدوی با ناهنجارهای درونی و ناهنجاری‌های اجتماعی مبارزه می‌‌کند».

۷. حجت الاسلام و المسلمین ملکی راد؛

محمود ملکی راد حجت الاسلام و المسلمین محمود ملکی راد، در کتاب «خانواده و زمینه‌سازی ظهور» در این‌باره گفته است: «ایجاد مسئولیت و تعهد اجتماعی: یکی از آثار مهم اجتماعی انتظار، ایجاد تعهد و مسئولیت در افراد است. منتظرانِ راستین وظیفه دارند علاوه بر اصلاح خویش، در اصلاح دیگران بکوشند؛ زیرا برنامه عظیم و سنگینی که انتظارش را می‌کشند، برنامه‌ای فردی نیست، بلکه برنامه‌ای است که تمام عناصر تحول باید در آن شرکت جوید. باید کار به صورت دسته‌جمعی و همگانی باشد. کوشش‌ها و تلاش‌ها باید هماهنگ گردد و عمق و وسعت این هماهنگی باید به عظمت همان برنامه انقلاب جهانی باشد که انتظار آن را دارند.(...) آمادگی دفاعی: اجتماعات بشری که از اقوام و طایفه‌های مختلف تشکیل می‌شوند، ممکن است به لحاظ عقیده و از نظر مصالح مادی با یکدیگر توافق نداشته باشند. همین امر ممکن است موجب نزاع و درگیری بین مردم شود؛ بنابراین ضروری است مسلمانان پیوسته آماده دفاع از کیان خود باشند و جامعه را از خطر تجاوز بیگانگان ایمن کنند. بدیهی است این‌چنین وظیفه‌ای همگانی و متوجه همه افراد است و هر فردی باید به قدر سعه وجودی و قدرتش، چه از لحاظ تأمین هزینه تجهیزات و اسلحه و چه از لحاظ آزمایش و آموزش و به کار بستن تجهیزات، به ادای وظیفه بپردازد. این امر برای منتظران تکلیف مضاعفی ایجاد می‌کند؛ زیرا با توجه به اینکه یکی از اهداف مهم قیام امام مهدی(ع) رفع و دفع ظلم و ستم از جهان است، آمادگی دفاعی یاران امام امری لازم و ضروری است، چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: "در برابر آنان آنچه توانایی دارید از نیروهای مسلح پیاده و سواره آماده کنید تا با آن نیروها، دشمنان خدا و دشمنان خودتان را بترسانید...". طبق این آیه مسلمانان پیوسته باید بر آمادگی دفاعی خویش بیفزایند و همواره آماده دفاع از کیان دین و جامعه اسلامی در مقابل ظالمان نورزند و اهل باطل باشند. منتظران باید از خطر تجاوز دشمنان، لحظه‌ای غفلت نورزند؛ بنابراین می‌توان گفت یکی دیگر از آثار انتظار کارکرد نظامی آن و ایجاد انگیزه لازم برای تقویت توان نظامی منتظران است. بصیرت و آگاهی عمومی: یکی دیگر از آثار انتظار را می‌توان بصیرت، و آگاهی عمومی برشمرد. همان‌گونه که انتظار موجب بصیرت فردی است، باعث بصیرت عمومی نیز خواهد بود؛ زیرا از جمله ویژگی‌های یاران امام مهدی(ع) و منتظران آن حضرت بالابردن سطح معرفت و شناخت از اجزای مختلف دین در حوزه‌های گوناگون اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... است. امام صادق(ع) یاران امام مهدی(ع) را به چراغ و قندیلی تشبیه می‌کند که موجب روشنی محیط پیرامون است: "گویی دل‌های آنان مشعل نورانی است". یعنی یاران امام(ع) و منتظران از چنان بصیرتی برخوردارند که بصیرت آحاد جامعه را نیز فراهم می‌آورند. گرچه ویژگی یادشده در یاران خاص امام(ع) است، نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد این است که این یاران به تدریج و در جامعه قبل از ظهور یعنی جامعه منتظر تربیت شده‌اند و خود از منتظران محسوب می‌شوند. پس جامعه منتظر از چنان ظرفیتی برخوردار است که توانسته چنین افرادی را پرورش دهد و تربیت کند؛ بنابراین جامعه منتظر، جامعه آگاه و بصیر خواهد بود. استقامت و اقتدار اجتماعی: یکی دیگر از آثار اعتقاد به ظهور امام مهدی(ع) ایجاد روح استقامت و پایداری در مردم است که اقتدار اجتماعی را به دنبال خواهد داشت؛ زیرا جامعه‌ای که معیارها و موازین دینی را در دستور کار خود قرار داده باشد و با ضوابط ایده انتظار، افراد را تربیت کرده باشد، قهراً از اقتدار برخوردار خواهد بود. یاران ویژه امام مهدی(ع) که در چنین فضایی تربیت یافته‌اند از اقتدار و قوت قلبی بسیار بالایی برخوردارند و از این جهت ممتازند. امیرالمؤمنین(ع) در توصیف یاران امام مهدی(ع) می‌فرماید: "اصحاب مهدی(ع) مانند شیرهایی‌اند که از جنگل بیرون آمده‌اند. قلب‌های آنان تکه‌های آهن است. اگر بخواهند کوهی را از جا درآورند از جا در خواهند آورد. روش و لباس یکسانی دارند، مثل اینکه همه از یک پدرند".(...) گسترش معنویت در جامعه: یکی دیگر از آثار انتظار، فراگیری و گسترش معنویت در جامعه است. گسترش باورمندی به ظهور و فراگیری ایده انتظار موجب می‌گردد باورمندان به این اعتقاد در صدد خودسازی و تهذیب نفس برآیند. این امر باعث می‌شود افراد از پوسته و لایه‌های رویین این اعتقاد گذر کنند و به عمق و مغز آن برسند و به آن بیندیشند و زندگی خود را طبق آن سامان دهند. منتظران از این راه به ایجاد و فراهم آمدن زمینه‌های گسترش معنویت و تقویت آن در جامعه کمک خواهند کرد. مردمی که با یاد امام زندگی خود را سروسامان می‌دهند و در انتظار ظهور آن حضرت روز و شب می‌گذرانند، بر کسب رضایت او سعی و طبق معیارهای او حرکت خواهند کرد. از روایاتی که بیانگر [[روحیات]] و حالات یاران امام مهدی است، می‌توان بر این نکته استشهاد کرد. امام صادق(ع) می‌فرماید: "یاران مهدی کسانی‌اند که شب‌بیدارند و در نماز خود، نغمه‌ای مانند صدای زنبور دارند. شب را بیدارند و به عبادت می‌پردازند و روز مانند شیرند. مطیع‌تر از کنیز برای مولای خویش‌اند و همانند چراغ نورانی‌اند. گویا قلب‌های آنان چراغ‌هایی است و از خوف خدا بیمناک‌اند". گسترش امر به معروف و نهی از منکر: یکی از واجبات دینی که در قرآن کریم و روایات اسلامی بر آن تأکید بسیاری شده، امر به معروف و نهی از منکر است. هر چه معرفت دینی افراد بالاتر باشد، مسئولیت‌پذیری‌شان در امور دینی و انجام دستورهای الهی بیشتر خواهد بود. با توجه به اینکه جامعه منتظر به اجزای مختلف دین آگاهی خوبی دارد و در اجرای دین در جامعه احساس مسئولیت بیشتری می‌کند، برای اجرایی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر تلاش مضاعفی از خود نشان می‌دهد؛ بنابراین می‌توان گفت یکی دیگر از آثار و دستاوردهای انتظار امر به معروف و نهی از منکر است».

۸. حجت الاسلام و المسلمین سبحانی‌نیا؛

محمد سبحانی‌نیا حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد سبحانی‌نیا، در کتاب «مهدویت و آرامش روان» در این‌باره گفته است: «شخص منتظر خود را در منظر مولای خویش می‌‌داند و به درجه‌ای می‌‌رسد که امام زمان را شاهد و ناظر اعمالش می‌‌بیند. این احساس حضور که در سایه انتظار امام زمان(ع) به دست می‌‌آید، به کنترل اجتماعی در جامعه می‌‌انجامد و جامعه و افراد را از انحرافات بازمی‌‌دارد. در زیارت روز جمعه امام زمان(ع) آمده است: "سلام بر تو ای چشم خدا میان آفریدگان" یکی از القاب حضرت امام زمان(ع) "عین الله" است؛ یعنی امام زمان، چشم خداوند میان بندگان است. با این وصف منتظر واقعی، همیشه احساس حضور می‌‌کند و این احساس حضور در محضر صاحب زمان(ع)، او را از ارتکاب گناه و ناهنجاری‌ها بازمی‌‌دارد که پیوسته مراقب گفتارها و رفتارهای خود خواهد بود تا عملی خلاف رضای امام(ع) از او صادر نشود. همچنین آن حضرت، در توقیع شریفش به شیخ مفید می‌‌فرمایند: به اخبار شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاعتان بر ما پنهان نیست!. و در ادامه می‌‌فرماید: "ما هرگز از سرپرستی و رسیدگی به شما کوتاهی نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم" کلمات نورانی حضرت، نشان از این دارد که شیعیان، همواره در منظر امام عصر(ع) هستند. با این اوصاف منتظر حقیقی، همواره احساس حضور می‌‌کند؛ بنابراین احساس حضور، عامل و مکانیزم درونی برای کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی به شمار می‌‌آید».

۹. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی شهیدی؛

سید اسدالله هاشمی شهیدی حجت الاسلام و المسلمین سید اسدالله هاشمی شهیدی، در کتاب «ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان» در این‌باره گفته است: «برخلاف تصوّر کسانی که می‌پندارند "انتظار" عامل رکود و سستی است، انتظار عامل حرکت و جنبش است. و از آن جهت که آدمی را به آمادگی وامی‌دارد و او را در مسیر حقّ و عدالت قرار داده و برای از بین بردن باطل، تشویق و ترغیب می‌نماید، دارای نقش تربیتی مهم و سازنده‌ای است. مطابق آیات کریمه قرآن مجید و روایات بی‌شماری که از امامان اهل بیت(ع) رسیده است "انتظار فرج" یکی از عقاید انسان‌ساز و انقلاب‌آفرین و از مهم‌ترین منابع الهام و شوق‌دهی برای زمینه‌سازی جهت ایجاد تحوّل و تکامل و سوق دادن انسان‌ها به سوی حکومت عدل و ایمان است. از دیدگاه اسلام و به خصوص مذهب حقّه "تشیّع" انتظار همه‌گاه برانگیزنده، تحرّک‌بخش، جنبش‌آفرین و سرچشمه شور مقاومت، ایثار و قیام و حرکت مستمر است. براساس روایات انتظار فرج یکی از بزرگترین عوامل مقاومت و پایداری است. و از آن جهت که مسلمانان و به‌ویژه شیعیان را در برابر ظلم‌ها، فسادها، زورگویی‌ها، و انواع بلاها و سختی‌ها، ثابت و پابرجا نگه می‌دارد و به آنان دل و جرأت می‌دهد تا در برابر تهدیدها، تطمیع‌ها و سخت‌گیری‌های دشمنان اسلام خود را نبازند، و از هیچ چیز و هیچ کس نترسند و نهراسند، و مقاومت و ایستادگی خود را از دست ندهند، و در عقیده خود همچنان محکم و مستحکم استوار و ثابت‌قدم بمانند، سرمایه روحی بزرگی برای مؤمنان و منتظران و مستضعفان است. انتظار از دیدگاه اسلام و به خصوص مکتب حرکت‌بخش و تلاش‌آفرین تشیّع، مشوّق مردم به استقامت، مقاومت و پایداری، و جهاد و مبارزه است، و از آنجا که چشم داشتی به ظهور یک قیام الهی و روحانی و اجتماعی در سطح جهان است، به منتظران دید وسیعی می‌بخشد و به آنها دلگرمی می‌دهد و صفوف حقّ را در برابر ناحقّ فشرده‌تر می‌کند و حقّ‌طلبان و مصلحان و مؤمنان را به ادامه راه حقّ و عدل، در برابر فسادها و بی‌عدالتی‌ها مقاوم می‌نماید، و سرانجام از آنها انسان‌هایی پولادین و آبدیده می‌سازد. بنابراین، بیهوده نیست که در روایات اسلامی "انتظار فرج" عبادت شمرده شده، و حتّی از بزرگترین عبادات به شمار آمده است».

۱۰. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «انتظار در ابعاد گوناگون حیات انسانی آثار ژرف می‌گذارد، و بیشترین اثرگذاری آن در بعد تعهدها و مسئولیت‌های اجتماعی و احساس دیگر خواهی و احسان دوستی عینیت می‌یابد؛ زیرا که در مفهوم انتظار، انسان گرایی نهفته است. انسان منتظر پیوندی ناگسستنی با هدف‌ها و آرمان‌های امام منتظر و موعود خود دارد و در آن راستا گام بر می‌دارد و همسان و همسوی آن اهداف و آرمان‌ها حرکت می‌کند و همه جهت گیری‌ها و گرایش‌ها و گزینش‌هایش در آن چارچوب قرار می‌گیرد. امام موعود، غمگسار راستین غمزدگان و یار و یاور واقعی مظلومان و حامی حقیقی مستضعفان است. پس جامعه منتظر و انسان‌های دارای خصلت انتظار باید در زمینه خواست‌ها و هدف‌های امامشان عمل کنند و به یاری انسان‌های مظلوم و محروم بشتابند و دل آزردگان را مرهم نهند و دشواری‌ها و مشکلات مردم را تا حد توان، طبق خواسته و رضای امامشان برطرف سازند. و اگر چنین شد در قلمرو جامعه منتظر، محروم و تهیدست و بیمار بی درمان و دلتنگ و افسرده و اندوهگین و گرفتار باقی نخواهد ماند. شاید یکی از معانی برخی از احادیث درباره انتظار فرج که گفته‌اند: "انتظار فرج خود فرج است" همین معنا باشد که جامعه منتظر اگر انتظاری راستین و صادقانه داشته باشد دست کم در حوزه خود، مشکلات و نابسامانی‌های مردم را برطرف می‌کند و خواسته‌ها و آرمان‌های امام موعود را در محیط خویش تحقق می‌بخشد؛ لذا امام رضا(ع) فرمود: «انتظار الفرج من الفرج»؛ انتظار فرج جزء فرج است.».

۱۱. آقای ربانی‌ خوراسگانی؛

محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی آقای محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی، در کتاب «بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی» در این‌باره گفته است: «از کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی(ع) در عصر غیبت، آراستگی جامعه به هنجارها و خوبی‌ها و پیراستن از ناهنجاری‌ها و بدی‌هاست. بر همین اساس، دیگر کارکرد اجتماعی انتظار، کنترل اجتماعی، یعنی دوری از انحرافات و ناهنجاری‌ها و گرایش به ارزش‌ها و هنجارهای دینی است؛ چنانچه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «"مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلاَقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ"». در این کلام منتظر واقعی کسی است که خود را با ورع و پرهیزکاری و دوری از ناهنجاری‌ها و آراستن به هنجارها و خوبی‌ها وفق می‌دهد. پس یکی از وظایف منتظران امام زمان(ع) در عصر غیبت، دوری جستن از انحرافات و ناهنجاری‌هاست. با توجه به ناگهانی بودن امر ظهور امام زمان(ع)، ایشان همه شیعیان و منتظران را به اعمال پسندیده و دوری از بدی‌ها و ناهنجاری‌ها فراخوانده، می‌فرمایند: «" فَيَعْمَلُ كُلُّ اِمْرِئٍ مِنْكُمْ مَا يَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا وَ لِيَتَجَنَّبَ مَا يُدْنِيهِ مِنْ كَرَاهِيَتِنَا وَ سَخَطِنَا فَإِنَّ اِمْرَأً يَبْغَتُهُ فَجْأَةٌ حِينَ لاَ تَنْفَعُهُ تَوْبَةٌ وَ لاَ يُنَجِّيهِ مِنْ عِقَابِنَا نَدَمٌ عَلَى حَوْبَةٍ..."»؛ "هریک از شما باید آنچه را که موجب دوستی ما می‌شود، پیشه خود سازید و از هر آنچه موجب خشم و ناخشنودی ما می‌گردد، دوری گزینید؛ زیرا فرمان ما به یک‌باره و ناگهانی فرا می‌رسد و در آن زمان توبه و بازگشت برای کسی نفع و سودی ندارد و پشیمانی از گناه، کسی را از کیفر ما نجات نمی‌بخشد. بنابراین از آثار و کارکردهای اجتماعی انتظار حقیقی امام زمان(ع)، کنترل اجتماعی و دوری از انحرافات و ناهنجاری‌ها بوده، منتظر واقعی، هرگز خود را به گناه، بدی‌ها و زشتی‌ها آلوده نمی‌کند». «انتظار امام زمان (ع) هم، در دو بُعد، کارکرد هم‌بستگی و انسجام‌بخشی را ایفا می‌‌کند؛ یکی بُعد اعتقادی و دیگری، بُعد مناسکی. در بُعد اعتقادی، ولایت فقها و نواب عام امام زمان (ع) خود، عامل هم‌بستگی اجتماعی است؛ در دوران غیبت، وجود ولی فقیه در رأس هرم یک جامعه، عامل انسجام اجتماعی است. بُعد مناسکی انتظار که عامل هم‌بستگی می‌‌شود، وجود مسجد مقدس جمکران و انجام اعمال مسجد و مساجد منتسب دیگر، و شرکت در دعاهای ندبه، عهد و آل یس، هم‌بستگی اجتماعی منتظران واقعی را تقویت کرده، باعث انسجام جامعه منتظر می‌شود. ولایت فقها (نواب عام) و هم‌بستگی اجتماعی در زمان انتظار: در عصر غیبت که شیعیان در انتظار حضرت مهدی (ع) به سر می‌‌برند، نواب امام زمان (ع) همان راهی را می‌‌پیمایند که امام زمان (ع) خواهد پیمود؛ و زمینه‌ساز حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) می‌‌شود. بنابراین در سایه انتظار است که نواب عام امام زمان (ع) که همان فقها هستند، مطرح، و اطاعت از نایب عام امام زمان (ع) در عصر غیبت، واجب می‌‌شود. بُعد مناسکی و هم‌بستگی اجتماعی: افزون بر جنبه اعتقادی ولایت فقها که موجب انسجام در جامعه می‌‌شود، وجود جنبه‌های مناسکی و عبادی، باعث تقویت انسجام و هم‌بستگی اجتماعی در جامعه است. در بحث انتظار امام زمان (ع) وجود جنبه‌های مناسکی و عبادی، عاملی در انسجام اجتماعی است که در ادامه، به چند نمونه از آنها به منزله نماد همبستگی و انسجام جامعه منتظر، اشاره می‌‌کنیم. شرکت انبوه مردم در مسجد مقدس جمکران؛ برگزاری جلسات متعدد دعای ندبه در صبح‌های جمعه؛ جشن‌های نیمه شعبان؛ خواندن دعای امام زمان (ع) بعد از نمازهای جماعت در محافل عمومی (حرم‌های ائمه، مساجد و...)؛ توجهِ دل‌های شیعه در ایام و روزهای خاص به حضرت».

۱۲. آقای دکتر شرفی (متخصص روان‌شناسی و علوم تربیتی)؛

محمد رضا شرفی آقای دکتر محمد رضا شرفی، در مقاله «مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار» در این‌باره گفته است: «از بعد اجتماعی نیز، وحدت قابل تأمل است. وجود هدف مشترک در یک ملت یا جامعه، موجب نوعی پیوند، دل‌بستگی و وحدت میان معتقدان به آن هدف می‌شود. در میان جامعه‌ای که بزرگ‌ترین آرمانش، ظهور امام عصر(ع) است، نوعی هم‌دلی، هم‌نوایی و هم‌اندیشی پدید می‌آید. چنین هدفی از چند جهت از هدف‌های دیگر متمایز است: این هدف چون در واژه "انتظار"، معنا می‌یابد، دارای قداست ویژه‌ای است و هیچ هدف دیگری در معنویت و قداست به پایه آن نمی‌رسد؛ چراکه این یک انتظار معمولی نیست، بلکه طولانی‌ترین انتظار برای ظهور کامل‌ترین انسان عصر است. چنین هدفی که با مسئله امامت و رهبری حضرت ولی عصر(ع) در عصر ظهور ایشان، ارتباط می‌یابد، از لحاظ مراتب ارزشی، در اوج اهداف و آرمان‌های یک جامعه قرار می‌گیرد؛ زیرا هیچ موضوع دیگری به سان این امر، به حیات و بقای جامعه، بستگی پیدا نمی‌کند؛ چه، آنکه «به یمن وجود اوست که به خلق، روزی می‌رسد و زمین و آسمان به وجودش برقرار است و به واسطه او خدا زمین را پر از عدل و داد می‌کند پس از آنکه پر از بیداد و ستم شده باشد». وقتی از جای‌گاه امام(ع) در برپایی جامعه‌ای مبتنی بر عدالت، سخن به میان آید، بی‌مناسبت نخواهد بود که تا اندازه‌ای چنین جای‌گاهی، روشن شود. مراقبت دایمی‌: یکی از پی‌آمدهای طبیعی و منطقی انتظار، احساس حضور است. منتظر واقعی، با اعتقاد به اینکه اعمالش، پیوسته در منظر آن عزیز واقع می‌شود، نسبت میان خود و آن حضرت را در احساس حضور، متجلی می‌بیند و هرجا که باشد، گویی خود را در خیمه آن حضرت و گوش به فرمان ایشان، احساس می‌کند و لازمه انتظار حقیقی را، تلاش برای جلب رضایت ایشان می‌داند؛ بنابراین برای تحقق این مهم، نه‌تنها، عمل به واجبات و ترک محرمات را وجهه همت خویش قرار می‌دهد، بلکه از هر غفلتی نیز پرهیز می‌کند؛ همان‌گونه که استغفار خواص، استغفار از گناه نبوده و نیست بلکه آنان هر غفلتی از یاد خدا و انس با محبوب را برای خود گناهی بزرگ می‌شمردند و از آن استغفار می‌کردند. منتظر، به یاری معرفت خویش، امام(ع) را در غیبت، هم‌چون خورشید پشت ابر دانسته، و او را ناظر بر حالات و نیات خود می‌داند و چیزی را از دیدگان آن حضرت مخفی نمی‌پندارد. و در چنین موقعیتی است که احساس حضور معنا پیدا می‌کند.(...) سلامت اخلاقی جامعه‌: از جهات تربیتی و اخلاقی فرد سالم، زمینه‌ساز جامعه سالم است و جامعه سالم، عامل تداوم و بقای فرد سالم است و این دو در تعامل با یک‌دیگرند. بنابراین نوعی التزام منطقی میان سلامت اخلاقی فرد و سلامت اخلاقی جامعه، وجود دارد. گفتنی است که منظور از واژه "سلامت"، مصونیت دین در سطح فرد و جامعه است. مصونیت دین، در پرتو تقوا امکان‌پذیر است. همان عاملی که عمل به آن، یکی از مهم‌ترین وظایف شیعیان و پیروان امام عصر(ع) در زمان غیبت‌ است؛ زیرا آن حضرت، معنای تقوا است و انتظار منطقی آن است که منتظرانش نیز از نوعی سنخیت نسبی با ایشان برخوردار باشند تا در اظهار محبت و ارادت آنان به آن حضرت، نشانه‌ای از صداقت، مشاهده شود. از سوی دیگر، در رأس فرمایشات معصومین(ع) سفارش به تقوا به چشم می‌خورد: امام صادق(ع) می‌فرمایند: قسم به خدا، شما بر دین خدا و فرشتگان او هستید؛ پس ما را نسبت به این امر (دین‌داری خودتان) به وسیله ورع و اجتهاد یاری نمایید. هم ایشان در سفارش دیگری می‌افزایند: بر شما است رعایت کردن ورع، به درستی که ورع، آن دینی است که ما ملتزم به آن هستیم و خدا را به وسیله آن بندگی می‌کنیم و همین را از اهل ولایت و محبت خود انتظار داریم. ما را به خاطر شفاعت کردن به سختی و زحمت نیندازید.».

۱۳. آقای دکتر قائمی؛

علی قائمی آقای دکتر علی قائمی، در کتاب «نگاهی به مسأله انتظار» در این‌باره گفته است: «زمینه مورد نظر در امر انتظار این است که روابط انسانی بر جامعه حاکم گردد، مفاسد اخلاقی، سرقت، جنایت، آدم‌کشی، بهره‌گیری، استثمار انسان از انسان از جامعه رخت بربندد. فضیلت‌ها بر فضیحت‌ها باز شناخته شده و طرد و محکوم کردند در جامعه برادری و تعاون باشد، تضامن و تکافل اجتماعی جای پایی پیدا کند. انتظار این است که روزی ستم‌بارگی‌ها در هم شکنند و انسان‌ها قدرت یابند که ریشه دوروئی و نفاق را از جامعه برکنند، پایه‌های کج‌روی و انحراف را ویران سازند، قدرت‌های ناصالح را از جامعه طرد نمایند، افراد صالح و رشید سرپرستی روابط را بر عهده گیرند. انتظار این است که مفاسد اجتماعی، رذالت‌ها، آشوب‌ها، طنین‌های نابجا و امواج تلاطم‌انگیز از میان برداشته شوند و روابط بر اساس تفاهم، همکاری و همیاری و خیرخواهی گردد. انسان‌ها چون دشمنانی نباشند که روبروی هم قرار می‌گیرند، و رابطه مشتری و فروشنده چون رابطه دو خصم نسبت به هم نباشد. و بالاخره در جنبه اجتماعی انتظار این است که عوامل اغواکننده در جامعه [[حق حیات]] نداشته باشند، وسایل ارتباط جمعی در طریق هدایت و رشد و ارتقاء مردم باشند، روزنامه‌ها و کتب و مجلات به تنویر افکار بپردازند و از هر چه که مایه گمراهی و فساد وانحطاط است دور و برکنار گردند».

۱۴. آقای دکتر عبدی‌پور؛

حسن عبدی‌پور آقای دکتر حسن عبدی‌پور، در کتاب «نقش اجتماعی انتظار» در این‌باره گفته است: «دستگیری و تعاون: در دوران غیبت حضرت مهدی که فتنه‌ها به فزونی می‌‌رسد و نابسامانی‌های اجتماعی افزایش می‌‌یابد، بسیارند کسانی که زیر ستم قرار می‌‌گیرند و از حقوق مسلم خویش محروم می‌‌مانند. شیعه منتظر اگر چه نتواند تغییری بنیادین در جامعه ایجاد کند، حداقل تا آن‌جا که توان دارد ضعیفان و بیچارگان را دست‌گیری می‌‌نماید، به فقیران و مستمندان، عطوفت می‌‌ورزد و در خیرخواهی دیگران کوتاهی نمی‌کند. حفظ اسرار دیگران می‌‌کند، تحمل مسئولیت می‌‌نماید، در رفع مشکلات دیگران می‌‌کوشد و هرگز کمبودهای مردم را به گردن رهبران معصوم خویش نمی‌اندازد. امام باقر می‌‌فرماید: "باید نیرومندان شما به ناتوانان کمک کنند و توانگران به مستمندان برسند، هر یک از شما باید چنان که نیکخواه خود است، در مقابل برادر دینی خود هم چنین باشد. شما باید اسرار آل محمدی را فاش نسازید و مردم را بر سر ما نشورانید... اگر این چنین بودید و بدین‌گونه که سفارش می‌کنیم رفتار کردید... هر یک از شما اگر از جهان درگذرد و قائم ما را درک نکرده باشد، شهید به شمار خواهد آمد". به راستی‌که یکی از زیباترین جلوه‌های کارکرد اجتماعی انتظار، همین یاری‌رسانی‌هاست. کسی‌که خود را آماده می‌‌کند تا در دوران ظهور در رکاب امام قائم خویش برای براندازی ستم و برقراری عدالت در سراسر گیتی جهاد و مبارزه کند، اکنون در دوران غیبت چگونه می‌‌تواند در برابر رنج ستم‌دیدگان و محرومان و بیچارگان ساکت و بی‌تفاوت باشد. استقامت و شکیب ورزی: مشکلات گوناگونی که از جوانب مختلف برای انسان پیش می‌‌آید و فتنه‌ها و مصائب طاقت‌فرسایی که بر سر راه، باورمندانی چشم انتظار وارد می‌‌آید، احساس تنهایی، آنان را چنان می‌‌شکند که برای ناامید نشدن، استقامتی کوه‌سان می‌‌طلبد. از این روست که رسول خدا می‌‌فرماید: "خوشا به حال صبرکنندگان در دوران غیبت مهدی، خوشا به حال پا برجایان در مقام محبت او"؛ در جای دیگر دست به دعا برداشت و عرض کرد: پروردگارا، برادرانم را به من بنمایان. یکی از یاران پیامبر که درجمع حاضر بود گفت: آیا ما برادران شما نیستیم ای رسول خدا؟! آن حضرت فرمود: نه، شما اصحاب من هستید و برادران من قومی در آخر زمان هستند فرمود: سختی استقامت هریک از آنان بر دین خود، بیشتر از سختی کسی است که در شبی ظلمانی بخواهد بوته خاری را با دست خود از خار بپیراید، یا کسی‌که بخواهد ذغال گداخته سوزانی را در مشت بگیرد. آنان چراغ‌های فروزان شب‌های ظلمانی‌اند.امتحانات الهی یکی پس از دیگری برای مؤمنین پیش می‌‌آید و میزان صبر و استقامت آنان را به بوته امتحان می‌‌گذارد. امام صادق می‌‌فرماید: امر فرج برای شما نمی‌رسد مگر پس از نابودی، نه به خدا سوگند، نمی‌رسد مگر پس از آنکه خوب و بد از هم جدا شوند، نه به خدا نمی‌رسد مگر پس از آنکه در اثر آزمایش‌های گوناگون خالص و پاک شوید. اساساً انتظار با آن همه فضایل و برکتی که دارد جز با صبر و شکیبایی حاصل نمی‌شود، پیامبر اکرم فرمود: "با صبر و استقامت، منتظر فرج بودن عبادت است"؛ امام رضا هم می‌‌فرماید: "چه نیکوست شکیبایی به همراه انتظار فرج. بر شما باد، استقامت و شکیب‌ورزی". تقویت انگیزه ظلم‌ستیزی: مسلمان معتقد به اصل انتظار در برابر بی‌عدالتی‌ها ایستادگی می‌‌کند و هرگز تسلیم زورگویی‌های مستکبران نمی‌شود و همواره تلاش می‌‌نماید تا از طریق برطرف ساختن تمام نارسایی‌ها زمینه برای تشکیل حکومت عدل جهانی فراهم شود و در این راستا اگر در برهه‌ای از زمان به جهت تسلط بیش از حد زورمداران و طاغوت‌ها دچار انواع شکنجه‌ها و فشارها شد نه تنها روحیه خود را نمی‌بازد بلکه ضمن یادآوری وعده صدق پیامبر اکرم که فرمودند: اگر از عمر دنیا فقط یک روز باقی می‌‌باشد خداوند متعال آن یک روز را به اندازه‌ای طولانی خواهند ساخت تا مردی از فرزندان من که نامش نام من و کنیه‌اش کنیه من است ظهور نماید و زمین را پس از پر شدن از ظلم و ستم با عدل و داد پر سازد. هرلحظه بیش از بیش به مقاومت و پایداری خود خواهند افزود تا سهم بیشتری را در زمینه‌سازی پیروزی حق بر باطل به خود اختصاص دهند. دور ماندن از فساد محیط : یکی از آثار مهم اصل انتظار آن که فرد را از تسلیم در برابر آلودگی‌ها و حل شدن در فساد محیط و خودباختگی در مقابل انواع عوامل منحرف کننده داخلی و خارجی باز می‌‌داد. طبق روایات زیادی در دوره غیبت امام زمان بر عوامل انحراف و موانع پای‌بندی به ارزش‌های الهی آن چنان افزایش پیدا می‌کند که بیشتر مردم به سبب ضعف ایمان و زرق و برق بیشتر امور مادی و وسوسه شیطان و هواهای نفسانی به فساد و تباهی کشیده می‌‌شوند در چنین شرایطی یکی از عوامل مهمی که می‌‌تواند انسان را به خویشتن‌داری دعوت کند امید به اصلاح نهایی است که اصل انتظار به آن دلالت دارد. بنابراین انتظار ظهور امام زمان از نظر روانی، انسان را در مقابل امواج سهمگین فساد و آلودگی مقاوم می‌‌سازد و از حل شدن وی در آلودگی محیط جلوگیری می‌‌کند. در صورتی‌که وجود یک برنامه منسجم در زمینه احیا و گسترش فرهنگ انتظار می‌‌توان با شبیخون فرهنگی دشمنان که مخصوصا روح و اندیشه قشر جوان را هدف قرار داده است مقابله کرد. جهاد مستمر : سخن زیبای کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا یک اصل محوری در منطق دین است که به نظر می‌‌آید در عصر غیبت ظهور و تحقق بیشتر دارد، شاید همین بینش بوده که عده‌ای از مؤمنان را همواره در هم‌سویی به حضرت آماده نگه می‌‌داشت، توصیه به تیزکردن شمشیرها، اسب زین کردن در روز جمعه و به راه انداختن آن، دعای ندبه سردادن، همه در راستای آمادگی جهادی است. یاقوت حموی، (مورخ معروف قرن هفتم) می‌‌نویسد: در سال‌های نخست حمله مغول، در شهر کاشان - از کانون‌های عمده تشیع در ایران - مردم شهر هر روز هنگام سپیده دم از دروازه خارج می‌‌شدند و اسب زین کرده‌ای را یدک می‌‌بردند تا حضرت مهدی و در صورت ظهور بر آن اسب سوار شود. در زمان فرمان‌روایی سربداران هم نظیر همین عمل در شهر سبزوار، که یکی از مراکز تشیع شمرده می‌‌شد، معمول بوده است. ایجاد حساسیت در برابر وضعیت اجتماعی: از دیگر آثار و کارکردهای انتظار، اعتراض است. انسان منتظر، معترض به وضع موجود است و می‌‌خواهد وضعیت موجود را به وضعیت ایده‌آل و آرمانی تبدیل نماید.انسان منتظر به وضع موجود نه می‌‌گوید و از وضع فردی و اجتماعی خود خشنود نیست؛ حتی اگر این وضع موجود پذیرفتنی و بر حق باشد باز می‌‌خواهد این وضع را به شرایط مطلوب‌تر متحول نماید. در حقیقت، انتظار فعال سنتز تضاد میان دو اصل متناقض حقیقت و واقعیت است، تضاد میان واقعیت باطل حاکم و حقیقت نجات بخشی محکوم را جز به انتظار به پیروزی جبری و قطعی حقیقت نمی‌توان حل کرد. انتظار یعنی نه گفتن به آن‌چه که هست، کسی که منتظر است در نفس انتظار خود اعتراض به وضع موجود را پنهان می‌‌دارد. حتی انتظار منفی، خود یک اعتراض است، کسی که از "حال" خشنود است منتظر نیست و برعکس، محافظه‌کار از آینده می‌‌هراسد. اعتقاد به انتظار، حفظ وحدت و تسلسل تاریخی در آغاز بشریت (خلقت آدم و حوا) تا انقلاب نهایی حضرت مهدی است. در حقیقت انتظار چهار اصل اساسی توحید، نبوت، امامت و غیبت را به هم اتصال میدهد، چرا که انبیای الهی از آدم تا خاتم‌النبیین پیام‌آور فرمان‌های خداوند برای بشر بودند. پس امامان بزرگوار این رسالت را بر دوش گرفتند و در نهایت، حضرت مهدی این رسالت الهی و پرچم عدالت‌خواهی را بردوش دارد. بنابراین فلسفه انتظار نشان می‌‌دهد که در جهان‌بینی توحیدی انقطاع تاریخی معنا ندارد و هیچ گاه اعوجاج، بریدگی و انحرافی در مسیر عدالت‌خواهی در فلسفه تاریخی شیعه وجود ندارد. نقش این وحدت تاریخی در زندگی عینی و اجتماعی مسلمانان، اعطای هویت فرهنگی و دینی به آنان است، چرا که اصل انتظار به ما می‌‌آموزد که هویت فرهنگی ما از آغاز خلقت تشکیل یافته است و تا انتهای تاریخ از یک مسیر و قوانین مشخص پیروی می‌‌نماید. نکته این که اشتیاق به وضع مطلوب، تصویر جامعه آرمانی یا مدینه فاضله اساساً چه فوایدی برای ما دارد. بهترین و واقعی‌ترین شکل اداره جامعه، در حکومت امام مهدی است و معیار مناسبی است برای ارزیابی وضع موجود و درک فاصله با وضع مطلوب، به تعبیر برخی متفکران، داشتن تیپ‌های ایده‌آل می‌‌تواند ما را در ارزیابی وضع موجود و فاصله‌ای که ما با آن شرایط مطلوب داریم رهنمون باشد، مسئله جامعه آرمانی هم این اثر را دارد ما جامعه موجود را در آینه آن جامعه می‌‌توانیم جست‌وجو کنیم و همواره وضع موجود را در مقایسه با آن جامعه ببینیم و فاصله خودمان را دریابیم. سبب کارآمدی دولت‌ها : توسعه نیافتگی، بزرگ‌ترین مشکل جوامع اسلامی است که از ناکارآمدی سیاسی در سطح مدیریت‌های کلان جهان اسلام نشئت می‌‌گیرد. بنابراین کارآمدی سیاسی برترین چالش جوامع اسلامی است و با توجه به این که نظام سیاسی مهدوی، نظامی کارآمد بوده می‌‌تواند به عنوان الگوی موردمطالعه قرار گیرد».

۱۵. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «آثار اجتماعی انتظار جدای از پی‌آمدهای فردی آن نیست، زیرا اجتماع از افراد شکل می‌گیرد و هرچه آثار فردی بیشتر و کارآمدتر باشد، تأثیرش در جامعه و نهادهای اجتماعی جلوه فزون‌تری خواهد داشت. شاید بتوان گفت که پی‌آمد اجتماعی انتظار، در گرو تحقق پی‌آمد فردی آن است. حال به برخی از این آثار اجتماعی اشاره می‌کنیم: امیدواری: در جامعه منتظر، همه افراد آن امیدوارند و از هرگونه عوامل ناامیدی به دور، زیرا مهدویت یعنی نگاه روشن به آینده، پس تاریکی از دل‌ها رخت برمی‌بندد و این بزرگ‌ترین ارمغان اجتماعی انتظار است. جوامعی که به وعده الهی امیدوار باشند- با توجه به پایان‌ناپذیری امید الهی- ناکام نمی‌گردند و به موفقیت و کام‌یابی دست خواهند یافت؛ حرکت: حرکت، ره‌آورد طبیعی انتظار است و با امید به آینده، حرکت به سمت مطلوب شکل می‌گیرد، زیرا امید چنان نیرویی به کالبد اجتماع می‌بخشد که نمی‌تواند در جا بایستد، مگر آنکه گرفتار آفت انتظار منفی شود. ثمره این حرکت، می‌تواند دعوت مردم به امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به سوی خدا، آماده‌سازی زمینه ظهور امام عصر (ع) و برپایی دولت جهانی او و ایجاد آمادگی‌های بینشی، ایمانی و تشکیلاتی و ایجاد توانایی در نسل مؤمنانی باشد که برای یاری امام و برای زمینه‌سازی ظهورش قیام می‌کنند؛ مقاومت: اگر امید بود و حرکت به دنبالش تحقق یافت و اگر افراد جامعه بصیرت روشنی درباره منتظر خود داشته و مهدی‌باور باشند و حضورش را لمس کنند و در تکاپوی حضرت باشند، دیگر جایی برای عقب‌نشینی نیست، بلکه نیروی لازم برای مقاومت در برابر جبهه باطل فراهم خواهد شد. اصولاً نتیجه همه امیدها و حرکت‌ها، همان مقاومت در برابر جریان باطلی است که در مقابل انتظار صف‌آرایی کرده است. مانند کسی که در حال غرق شدن است و ناگهان از دور، گروه نجات را می‌بیند که به سوی او در حرکت‌اند. در این حالت فرد، بر امواج آب غلبه خواهد کرد و برای این کار نیرویی شگرف در خود احساس می‌کند؛ اصلاحات اجتماعی: جامعه منتظر درصدد اصلاحات اجتماعی است، زیرا شخصی که جامعه ما در انتظار اوست، خود یک مصلح و اصلاح‌گر است. اگر جامعه به سمت اصلاحات حرکت نکند، بسترهای ظهور تحقق نمی‌یابد و هرقدر جهت جامعه به سوی اصلاحات باشد، زمینه‌سازی بیشتری برای ظهور صورت می‌گیرد. این زمینه‌سازی‌ها و اصلاحات چند شاخص دارد: اول، شناخت ویژگی‌های جامعه آرمانی مهدوی؛ دوم، شناسایی نقاط ضعف اجتماعی که در آن زندگی می‌کنیم؛ سوم، برنامه‌ریزی برای دگرگونی و اصلاحات با توجه به ویژگی‌های جامعه مطلوب و آرمانی».

پرسش‌های وابسته

1. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
   1. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   2. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   3. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
   4. آثار فکری و اعتقادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   5. آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   6. آثار سیاسی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. آثار اقتصادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   8. آثار نظامی و انتظامی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
3. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
4. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)