سیاست‌های امنیتی امام علی

مقدمه

اهمیت امنیت‌

امام علی(ع): بدترینِ شهرها، شهری است که در آن، امنیت و آبادانی‌نیست^[۱].
امام علی(ع): مردم را چاره‌ای از حکمرانی نیک رفتار یا فاجر نیست که در حکومتش مؤمن، کار خود کند و کافر، بهره خود بَرَد و خداوند هر یک را به سرانجام مقدرش برساند و بدان وسیله، ثروت‌های عمومی فراهم آید، و با دشمنْ پیکار گردد، و راه‌ها امن شود، و حقوق ناتوان از توانمند ستانده شود، تا آنجا که نیکورفتار، آسوده باشد و از گزند تبهکار، در امان مانَد^[۲].

کسب اطلاعات‌

امام علی(ع)‌- در نامه‌اش به کارگزارانش-: به نام خداوند بخشنده مهربان. از بنده خدا علی، پیشوای مؤمنان، به هر آن‌کس از کارگزاران که نامه‌ام را بخواند. پس از حمد و سپاس الهی؛ مردانی با ما بیعت داشتند و [اینک‌] گریخته‌اند. پس گمان می‌بریم که‌ به سوی شهرهای ناحیه بصره رفته‌اند. از مردمان شهرهایت درباره آنان پرس‌وجو کن و مأموران مخفی (خبرچین‌ها) را از هر سوی سر زمین خود، بر آنان بگمار. آن‌گاه، آنچه را که بدان رسیدی، برایم بنویس. والسلام!^[۳]
الفتوح‌- در گزارش جنگ صفین-: مردی از قبیله حِمیر، به نام حصین بن مالک با معاویه بود که با علی بن ابی طالب(ع) مکاتبه داشت و او را بر اسرار معاویه آگاه می‌ساخت^[۴].

اصلاح دشمنان‌

امام علی(ع): آن‌که دشمنش را اصلاح کند، بر جمعیت خودْ افزوده است^[۵].
امام علی(ع): کمال دوراندیشی، به صلاح کشاندن مخالفان و مدارا با دشمنان است^[۶].

سازش به همراه زیرکی‌

امام علی(ع): سازش را تا زمانی که در آن ضعفی برای اسلام نباشد، سودمندتر از نبرد یافتم^[۷].

کوچک نشمردن دشمن‌

امام علی(ع): هیچ دشمنی را کوچک مشمار، گرچه ناتوان باشد^[۸].

موقعیت‌شناسی در برخورد با دشمنان‌

امام علی(ع): پیش از توانمندی، بر دشمن یورش مَبَر^[۹].
امام علی(ع): نابود کننده‌ترینِ چیزها برای دشمنت آن است که به وی اعلام نکنی که او را دشمن گرفته‌ای^[۱۰].

پرهیزاندن از شکنجه‌

مسند زید- به نقل از زید بن علی، از پدرش، از جدش درباره امام علی(ع)-: به درستی که او (علی(ع)) به عمر درباره زنِ حامله‌ای که اعتراف به زنا کرده بود و عمر دستور داده بود سنگسار شود، گفت: "شاید بر سرش فریاد کشیده‌ای یا او را ترسانده‌ای؟". گفت: چنین بود. فرمود: "آیا از پیامبر خدا نشنیدی که می‌فرمود:" بر اعتراف کننده، پس از شکنجه حدی نیست. به درستی که آنکه را دربند کشی یا زندان کنی، یا تهدید کنی، اقرارش [ارزش‌] ندارد؟"". گوید: عمر، زن را آزاد کرد. سپس گفت: زنان، ناتوان‌اند که فرزندی مانند علی بن ابی طالب بزایند. اگر علی نبود، عمر هلاک می‌شد^[۱۱].

نرم‌خویی تا زمانی که توطئه در کار نباشد

الأموال‌- به نقل از کثیر بن نمر-: مردی، مردی از خوارج را نزد علی(ع) آورد و گفت ای امیر مؤمنان! دیدم که این مرد، تو را دشنام می‌دهد. فرمود: "به او دشنام ده، همان‌گونه که به من دشنام داد". گفت: تو را دوزخی می‌انگاشت! فرمود: "آن را که با من پیکار نکند، نمی‌کشم". [سپس‌] فرمود: "آنها بر ما سه حق دارند: آنان را از مساجد، باز نداریم، که در آن یاد خدا کنند؛ و آنان را از ثروت‌های عمومی باز نداریم، تا زمانی که دستان آنان با دست‌های ماست؛ و با آنان پیکار نکنیم، تا زمانی که با ما پیکار نکنند"^[۱۲].

تبعید توطئه‌گران‌

الغارات‌- به نقل از سعید اشعری-: علی(ع) هنگام حرکت به سوی نهروان، مردی از قبیله نخع را جانشین کرد که نامش هانی بن هوذه بود. وی به علی(ع) نامه نوشت که [دو گروهِ‌] غنی و باهله، فتنه کرده‌اند و دعا کرده‌اند که دشمنت پیروز گردد. علی(ع) به او نوشت: "آنان را از کوفه بیرون کن و هیچ یک از آنان را رها مکن"^[۱۳]^[۱۴].

جستارهای وابسته

منابع

۲۲px محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «الإمام علی(ع): شَر البِلادِ بَلَدٌ لا أمنَ فیهِ، ولا خِصبَ» (غرر الحکم، ح ۵۶۸۴).
↑ «عنه(ع): لابُد لِلناسِ مِن أمیرٍ بَر أو فاجِرٍ؛ یعمَلُ فی إمرَتِهِ المُؤمِنُ، ویستَمتِعُ فیهَا الکافِرُ، ویبَلغُ اللهُ فیهَا الأَجَلَ، ویجمَعُ بِهِ الفَی‌ءُ، ویقاتَلُ بِهِ العَدُو، وتَأمَنُ بِهِ السبُلُ، ویؤخَذُ بِهِ لِلضعیفِ مِنَ القَوِی؛ حَتی‌ یستَریحَ بَر، ویستَراحَ مِن فاجِرٍ» (نهج البلاغة، خطبه ۴۰).
↑ «الإمام علی(ع)- فی کتابِهِ إلی‌ عُمالِهِ-: بِسمِ اللهِ الرحمنِ الرحیمِ. مِن عَبدِ اللهِ عَلِی أمیرِ المُؤمِنینَ إلی‌ مَن قَرَأَ کتابی هذا مِنَ العُمالِ: أما بَعدُ، فَإِن رِجالًا لَنا عِندَهُم بَیعَةٌ خَرَجوا هُراباً فَنَظُنهُم وَجهوا نَحوَ بِلادِ البَصرَةِ، فَاسأَل عَنهُم أهلَ بِلادِک، واجعَل عَلَیهِمُ العُیونَ فی کل ناحِیةٍ مِن أرضِک، ثُم اکتُب إلَی بِما ینتَهی إلَیک عَنهُم، وَالسلامُ» (الغارات، ج ۱، ص ۳۳۷).
↑ الفتوح، ج ۳، ص ۷۸.
↑ «الإمام علی(ع): مَنِ استَصلَحَ عَدُوهُ زادَ فی عَدَدِهِ» (غرر الحکم، ح ۸۲۳۰).
↑ «عنه(ع): کمالُ الحَزمِ استِصلاحُ الأَضدادِ، ومُداجاةُ الأَعداءِ» (غرر الحکم، ح ۷۲۳۲).
↑ «عنه(ع): وَجَدتُ المُسالَمَةَ ما لَم یکن وَهنٌ فِی الإِسلامِ أنجَعَ مِنَ القِتالِ» (غرر الحکم، ح ۱۰۱۳۸).
↑ «عنه(ع): لا تَستَصغِرَن عَدُواً وإن ضَعُفَ» (غرر الحکم، ح ۱۰۲۱۶).
↑ «الإمام علی(ع): لا تُوقِع بِالعَدُو قَبلَ القُدرَةِ» (غرر الحکم، ح ۱۰۲۵۸).
↑ «عنه(ع)- فی الحِکمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ-: أقتَلُ الأَشیاءِ لِعَدُوک ألا تُعَرفَهُ أنک اتخَذتَهُ عَدُواً» (شرح نهج البلاغة، ج ۲۰، ص ۲۸۳، ح ۲۴۴).
↑ مسند زید، ص ۳۳۵.
↑ الأموال، ص ۲۴۵، ح ۵۶۷.
↑ الغارات، ج ۱، ص ۱۸.
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۳۰۱-۳۰۵.

[1] «الإمام علی(ع): شَر البِلادِ بَلَدٌ لا أمنَ فیهِ، ولا خِصبَ» (غرر الحکم، ح ۵۶۸۴).

[2] «عنه(ع): لابُد لِلناسِ مِن أمیرٍ بَر أو فاجِرٍ؛ یعمَلُ فی إمرَتِهِ المُؤمِنُ، ویستَمتِعُ فیهَا الکافِرُ، ویبَلغُ اللهُ فیهَا الأَجَلَ، ویجمَعُ بِهِ الفَی‌ءُ، ویقاتَلُ بِهِ العَدُو، وتَأمَنُ بِهِ السبُلُ، ویؤخَذُ بِهِ لِلضعیفِ مِنَ القَوِی؛ حَتی‌ یستَریحَ بَر، ویستَراحَ مِن فاجِرٍ» (نهج البلاغة، خطبه ۴۰).

[3] «الإمام علی(ع)- فی کتابِهِ إلی‌ عُمالِهِ-: بِسمِ اللهِ الرحمنِ الرحیمِ. مِن عَبدِ اللهِ عَلِی أمیرِ المُؤمِنینَ إلی‌ مَن قَرَأَ کتابی هذا مِنَ العُمالِ: أما بَعدُ، فَإِن رِجالًا لَنا عِندَهُم بَیعَةٌ خَرَجوا هُراباً فَنَظُنهُم وَجهوا نَحوَ بِلادِ البَصرَةِ، فَاسأَل عَنهُم أهلَ بِلادِک، واجعَل عَلَیهِمُ العُیونَ فی کل ناحِیةٍ مِن أرضِک، ثُم اکتُب إلَی بِما ینتَهی إلَیک عَنهُم، وَالسلامُ» (الغارات، ج ۱، ص ۳۳۷).

[4] الفتوح، ج ۳، ص ۷۸.

[5] «الإمام علی(ع): مَنِ استَصلَحَ عَدُوهُ زادَ فی عَدَدِهِ» (غرر الحکم، ح ۸۲۳۰).

[6] «عنه(ع): کمالُ الحَزمِ استِصلاحُ الأَضدادِ، ومُداجاةُ الأَعداءِ» (غرر الحکم، ح ۷۲۳۲).

[7] «عنه(ع): وَجَدتُ المُسالَمَةَ ما لَم یکن وَهنٌ فِی الإِسلامِ أنجَعَ مِنَ القِتالِ» (غرر الحکم، ح ۱۰۱۳۸).

[8] «عنه(ع): لا تَستَصغِرَن عَدُواً وإن ضَعُفَ» (غرر الحکم، ح ۱۰۲۱۶).

[9] «الإمام علی(ع): لا تُوقِع بِالعَدُو قَبلَ القُدرَةِ» (غرر الحکم، ح ۱۰۲۵۸).

[10] «عنه(ع)- فی الحِکمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ-: أقتَلُ الأَشیاءِ لِعَدُوک ألا تُعَرفَهُ أنک اتخَذتَهُ عَدُواً» (شرح نهج البلاغة، ج ۲۰، ص ۲۸۳، ح ۲۴۴).

[11] مسند زید، ص ۳۳۵.

[12] الأموال، ص ۲۴۵، ح ۵۶۷.

[13] الغارات، ج ۱، ص ۱۸.

[14] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۳۰۱-۳۰۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]