منتظِر

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۴۲ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

در فرهنگ مهدویت، منتظِر به انسانی گفته می‏‌شود که با تمام وجود، در انتظار آمدن آخرین حجّت الهی به سر می‏‌برد. در روایات معصومان(ع) به فضایل و نیز وظایف منتظران توجه شده است.

فضیلت منتظران‏

  • از نگاه آیات و روایات برترین انسان‏‌ها کسانی هستند که با رفتار خود اسباب رضایت و خشنودی پروردگار جهانیان را فراهم می‌‏آورند.
  • از پاره‏‌ای روایات استفاده می‌‏شود به سبب شرایط ویژه‏‌ای که بر مردمان عصر انتظار حاکم است، اگر آن‏ها منتظر راستین باشند، مورد خشنودی خداوند بوده جایگاه بسیار ارزشمندی خواهند داشت. امام سجاد(ع) در این ‏باره فرمود: "مردم زمان غیبت آن امام که به امامت و منتظر ظهور او معتقد هستند، از مردم هر زمانی برترند؛ زیرا خداوند سبحانه و تعالی، عقل و فهم و معرفتی به آن‏ها داده است که غیبت نزد آنان به منزله مشاهده است"[۱]
  • از مهم‏ترین آرزوهای تمام نیکان عالم، حضور در دورانی است که در آن، اثری از فساد، بیداد و تباهی نباشد. این فضیلت، آن‏گاه به کمال خود می‏‌رسد که در زمان ظهور در نزدیک‏‌ترین موضع به رهبر قیام، یعنی در جایگاه فرماندهی که همانا خیمه آن حضرت است، حاضر باشد.
  • امام صادق(ع) در وصف منتظران راستینی که زمان ظهور را درک نمی‌‏کنند، فرمود: "هرکس از شما از دنیا برود، در حالی که بر منتظر این امر است، مانند کسی است که در خیمه‏‌گاه آن حضرت است"[۲].
  • از برترین عبادت‏‌ها، نماز و روزه است. از روایات استفاده می‌‏شود آن‏گاه که شخصی به انتظار روزگار سپری می‌‏کنند، بسان کسی است که در حال نماز و روزه است[۳].
  • از توفیق‌‏های بی‌‏مانند آن است که کسی در جایگاهی نزدیک برترین انسان‏ها قرار گیرد. در میان انسان‏ها چه کسی شریف‏‌تر از رسول گرامی اسلام(ص) که اشرف پیامبران الهی و محبوب‌‏ترین موجودات نزد خداوند سبحانه و تعالی است. حال، کسی که در عصر انتظار، آن‏گونه که بایسته و شایسته است زندگی کند، گرامی‌‏ترین از امت پیامبر و در جوار آن بزرگوار خواهد بود[۴].
  • همچنین از فضیلت‌‏هایی که برای منتظران شمرده شده، این است که ایشان را مانند کسانی دانسته است که به همراه پیامبر اکرم(ص) در راه خدا به جهاد برخاسته‌‏اند[۵].
  • سرانجام آنچه شگفتی را به اوج می‌‏رساند، آن است که در برتری منتظران راستین و ثابت ‏قدمان بر ولایت اهل بیت(ع) سخن از پاداشی افزون بر هزار شهید از شهیدان صدر اسلام به میان آمده است. امام سجاد(ع) در این‏ باره فرمود: "هرکس بر دوستی ما در دوران غیبت قائم ما ثابت و استوار بماند، خداوند سبحانه و تعالی پاداش هزار شهید از شهیدان بدر و احد به او ارزانی می‌‏دارد"[۶].
  • برخی از این فضایل در حدیث لوح حضرت زهرا(س) نیز به بیانی زیبا یاد شده است[۷].

وظایف منتظران‏

  • درباره وظایف و مسؤولیت‌‏های منتظران، سخن‏های بسیاری گفته شده است؛ اما به اختصار می‌‏توان گفت وظایف انسان‏ها در این دوران به دو دسته تقسیم می‏‌شود:

وظایف عام‏

  • این وظایف، در سخنان معصومان(ع) در شمار تکالیف عصر غیبت یاد شده است؛ امّا ویژه این دوران نیست و لازم است در همه زمان‏‌ها انجام شود. شاید ذکر آن‏ها در شمار وظایف دوران غیبت برای تأکید بوده است.

برخی از این وظایف، بدین قرار است:

  1. شناخت امام هر زمان: امام صادق(ع) خطاب به فضیل فرمود: "امام خود را بشناس که اگر شناختی، دیر و زود شدن این امر، آسیبی به تو نخواهد رساند ...."[۸]. امیر مؤمنان علی(ع) در این‏ باره فرمود: "پیشوایان، مدیران الهی بر مردمند و رؤسای بندگان اویند. هیچ‏کس جز کسی که آن‏ها را بشناسد و آن‏ها نیز او را بشناسند وارد بهشت نخواهد شد و جز کسی که آن‏ها را انکار کند و آن‏ها نیز او را انکار کنند، داخل دوزخ نشود ...."[۹][۱۰]
  2. پایداری در محبت اهل بیت(ع): یکی از وظایف مهم ما در هر عصر و زمان، محبت و دوستی با اهل بیت پیامبر(ص) در جایگاه دوستان خداوند سبحانه و تعالی است. در دوران غیبت واپسین پیشوای معصوم، به سبب پنهان‌‏زیستی امام، ممکن است عواملی انسان را از این وظیفه مهم دور سازد؛ از این ‏رو در روایات، سفارش شده است که بر محبت به آن انوار مقدس پایدار باشیم. فراموش نکنیم این محبت، دستور پروردگار متعال است. سال‏ها پیش از آن‏که آن حضرت، زندگی دنیایی خود را آغاز کند، انسان‏‌های پاک به او ابراز محبت کرده‌‏اند. رسول اکرم(ص)، آن اشرف انبیا و واپسین فرستاده الهی، آن‏گاه که سخن از واپسین وصی خود به میان می‏‌آورد، در نهایت احترام، از بزرگ‏ترین واژگان محبت یعنی " بِأَبِي‏ وَ أُمِّي‏ "؛ بهره برده است؛ آن‏جا که فرمود: "پدر و مادرم فدایش باد! که او هم‏نام من و شبیه من و شبیه موسی بن عمران است که بر او نورهایی احاطه دارد .... "[۱۱]
  3. پرهیزگاری:‏ پروای الهی، در همه زمان‌‏ها لازم و واجب است؛ اما در دوران غیبت به دلیل شرایط خاص، اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که در این دوران، عوامل فراوانی دست به هم داده تا انسان‌‏ها را به بی‌راهه کشانده گمراه سازند. امام صادق(ع) فرمود: "هرکس شاد می‏‌شود از آن‏که از یاران قائم باشد، پس می‏‌بایست پرهیزکار بوده، نیکویی‌‏های اخلاقی را عمل کند؛ در حالی که منتظر است؛ پس اگر از دنیا برود و پس از آن، قائم قیام کند، پاداشی مانند آن‏کس که قائم را درک نماید، خواهد داشت؛ پس کوشش کنید و منتظر باشید. گوارایتان بادای گروه مورد رحمت الهی واقع شده!" [۱۲]
  4. پیروی از دستورهای امامان(ع): از آن‏جا که همه امامان(ع)، نور واحدی هستند، دستورها و فرموده‏‌های ایشان نیز یک هدف را دنبال می‌‏کند؛ بنابراین، پیروی از هر کدام، پیروی از همه آن‏ها است. در زمانی که یکی از آن‏ها در دسترس نیست، دستورهای دیگران چراغ راه هدایت است. امام صادق(ع) در پاسخ کسی که گفت:" شنیده‏‌ایم صاحب الامر غایب خواهد شد؛ پس چه کنیم؟ فرمود: چنگ بزنید به آنچه از پیشوایان قبل در دستتان است، تا این‏که امر بر شما آشکار شود"[۱۳].
  5. دست‏گیری از ضعفا و فقیران‏: کمک به ضعفا و محرومان در همه زمان‌‏ها کاری بس ارزشمند است و در دین اسلام به آن سفارش شده است؛ اما به علت غیبت امام، در دوران غیبت ارزش بیشتری دارد. امام باقر(ع) فرمود: "... هر آینه باید قوی شما ضعیفتان را کمک نماید و باید ثروتمندتان بر فقیرتان عطوفت نماید و فرد برای برادر دینی خود خیرخواهی نماید ... پس اگر شخص در این حال از دنیا رفت پیش از آن‏که قائم ظهور کند، شهید از دنیا رفته است .... "[۱۴] البته فقر، گاهی فقر اقتصادی و گاهی فقر فرهنگی و معنوی است.

وظایف خاص‏

  • وظایف خاص، وظایفی است که به نوعی با غیبت حضرت مهدی(ع)‏ در ارتباط است که به شمارش آن‏ها می‏‌پردازیم:
  1. دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان حضرت مهدی(ع)‏‏: در روایات فراوانی از پیامبر اکرم(ص) بر محبت و دوستی با اهل بیت(ع) و دشمنی با دشمنان ایشان تأکید شده و این مربوط به همه زمان‏ها است؛ امّا در برخی روایات به صورت ویژه به دوستی با دوستان حضرت مهدی(ع)‏ و دشمنی با دشمنان حضرت مهدی سفارش شده است. امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) روایت کند که فرمود: "خوشا بر احوال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کرده و در غیبت و پیش از قیامش پیرو او باشد؛ دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد؛ چنین کسی در روز قیامت، از رفقا و دوستان من و گرامی‏‌ترین امت من خواهد بود"[۱۵].
  2. صبر بر سختی‌‏های دوران غیبت‏: امروزه کم نیستند افرادی که به دلیل‌‏هایی، باور به آن امام غایب و یاد آن حضرت را برنمی‌‏تابند و در این راه، از هرگونه ایجاد مانع و اذیت و آزار فرو نمی‌‏گذارند. از آن‏جا که یکی از آموزه‌‏های مهم دینی صبر بر مشکلات و مصیبت‌‏ها است، لازم‏ است در این دوران، بیش از هر زمان دیگر برابر این مشکلات و مصیبت‌‏ها شکیبایی داشته باشیم. امام حسین بن علی(ع) فرمود: "... کسی که در غیبت او بر اذیت و تکذیب صبر کند، بسان مجاهدی است که با شمشیر در رکاب پیامبر اکرم(ص) با دشمنان مبارزه کند[۱۶].
  3. دعا برای فرج حضرت مهدی(ع)‏‏: دعا و نیایش، در فرهنگ اسلامی جایگاه والایی دارد. یکی از مصادیق دعا می‌‏تواند رفع گرفتاری‌‏های همه انسان‏ها باشد. در نگاه شیعه، این مهم تحقق نمی‌‏یابد، مگر آن زمانی که واپسین ذخیره الهی از پس پرده غیبت بیرون آمده جهان را به نور خود روشن سازد؛ از این‌‏رو است که در برخی روایات سفارش شده است برای فرج و گشایش دست به دعا برداریم. در روایت است که خود آن حضرت، در بخشی از توقیع شریف فرمود: "و برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید"[۱۷].
  4. آماده ‏باش دائمی‏: از مهم‏ترین وظایف دوران غیبت، آمادگی دائمی و راستین است. در این‏ باره در کتاب‏‌های روایی روایات فراوانی وجود دارد. امام باقر(ع) ذیل آیه شریف‏ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ }}[۱۸]؛ فرمود: بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک‏دیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید[۱۹]. همچنین امام صادق(ع) فرمود: "هریک از شما برای ظهور قائم(ع) ابزار جنگی فراهم کنید؛ اگر چه یک تیر باشد. امید است همین که کسی این نیت را داشته باشد، حقّ‏تعالی او را از اصحاب و یاوران او قرار دهد"[۲۰].
  5. بزرگداشت نام و یاد آن حضرت‏: یکی از مسؤولیت‏‌های شیعه برابر حضرت مهدی(ع)‏ در این دوران، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت است. این بزرگداشت، جلوه‏‌های فراوانی دارد؛ از تشکیل نشست‏‌های دعا و نیایش گرفته، تا اقدام‏‌های فرهنگی و ترویجی و از تشکیل حلقه‌‏های بحث و گفت‏وگو گرفته، تا پژوهش‌‏های بنیادین و سودمند، همه و همه می‏‌تواند در راستای بلندی بخشیدن به این نام بزرگ باشد.
  6. حفظ پیوند با مقام ولایت‏ حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر(ع) و تجدید دائمی عهد و پیمان، یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد. امام باقر(ع) درباره ثابت‏ قدمان بر امر ولایت فرموده است: "زمانی بر مردم آید که امامشان غیبت کند. خوشا بر افرادی که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترین ثوابی که برای آن‏ها خواهد بود، این است که باری ‏تعالی به آن‏ها ندا کرده و فرماید: "ای بندگان وای کنیزان من! به نهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید؛ پس به ثواب نیکوی خود، شما را مژده می‌‏دهم. شما بندگان و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‏‌پذیرم و از شما درمی‌‏گذرم و برای شما می‌‏بخشم و به واسطه شما باران بر بندگانم می‌‏بارم و بلا را از آن‏ها بگردانم. و اگر شما نبودید، بر آن‏ها عذاب می‌‏فرستادم .... "[۲۱].
  • یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‏کند تجدید عهد هر روزه با آن یار سفر کرده است[۲۲][۲۳].

منتظِر در موعودنامه

  • امت اسلامی در برخی روایات به‌عنوان امت "منتظر" نامیده شده است؛ چون همیشه آن‌ها در انتظار مهدی موعود (ع) به سر می‌برند. امام صادق (ع) به ابو بصیر در ضمن روایتی در این باره می‌فرمایند: ای ابو بصیر! خوشا به حال شیعیان و پیروان قائم ما اهل بیت؛ چون آن‌ها در زمان غیبت او منتظر ظهور او هستند و وقتی آن حضرت ظهور نمایند، در زمان ظهورش مطیع و فرمانبردار او خواهند بود. آنان اولیای خدایند و هیچ ترس و اندوهی بر آن‌ها وجود ندارد[۲۴].

در بسیاری دیگر از روایات و تعابیر دعاها، از خود امام زمان (ع) با لقب "منتظِر" یاد شده است[۲۵]. به‌عنوان مثال در دعای روز عید فطر عبارتی به این صورت به چشم می‌خورد: "اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى وَلِيِّكَ الْمُنْتَظِرِ أَمْرَكَ الْمُنْتَظَرِ لِفَرَجِ أَوْلِيَائِكَ..."، بارخدایا! بر ولی‌ خودت درود فرست؛ آن ولی که منتظر فرمان توست و همواره در آرزوی گشایش کار دوستان تو در حال انتظار به سر می‌برد[۲۶].

  • بر این اساس چون امام منتظَر مانند مردم، خود نیز در انتظار صدور اذن الهی به سر می‌برد تا قیام نموده و جهانِ گرفتار در بند و جور ستم ستمگران و ظالمان را از وضع نابسامانی که دارد رهایی بخشد و اهداف بلند انبیای الهی را، که همانا هدایت و کمال پیدا کردن مردم جهان است، محقق سازد، لذا به این جهت او را هم منتظر می‌نامند. او انتظار می‌کشد تا لحظه ظهور فرارسد و به این ترتیب دوران رنج و اندوه بشر پایان یابد و حاکمیت ارزش‌های الهی و فضیلت اخلاقی در سرتاسر عالم تحقق پیدا کند و از این رهگذر زمینه تعالی معنوی و رشد کمالات واقعی انسان فراهم شود.
  • آن حضرت در برخی از دعاهای عارفانه‌ای که از ایشان به یادگار مانده است، آرزوها و اهداف خود را بیان کرده و شوق و اشتیاق غیر قابل وصف خود را برای تحقق یافتن ظهور به نمایش گذاشته‌اند. در یک مورد آن حضرت می‌فرمایند: پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست و دوستانت را با تحقق بخشیدن به وعده‌هایی که به آنان داده‌ای گرامی بدار و آنان را به آرزوهایی که داشته‌اند برسان؛ زیرا که مهلت حاکمیت ستمگران در نظر ما به پایان رسیده است و ما از آن‌چه که خشمگین هستی، خشمگینیم و همواره در یاری حق کوشاییم. ما به صدور فرمان تو مشتاقیم و چشم‌به‌راه تحقق وعده‌هایی که داده‌ای هستیم... خداوندا به این قیام اذن صادر کن و راه‌های آن را هموار ساز و تحقق شایسته آن را آسان گردان. برنامه آن را به ما بیاموز و سپاهیان و یاوران این قیام را تأیید کن. قدرت و توانایی‌ات را به ستمگران و زورگویان هرچه زودتر آشکار ساز و شمشیر انتقامت را به سر دشمنان کینه‌توز فرود آور...[۲۷].
  • باز در جای دیگر می‌فرماید: ای نور روشنایی‌ها و ای تدبرکننده کارها... برای من و پیروانم در سختی‌ها گشایشی قرار بده و از غم‌ها و اندوه‌ها راه نجاتی فراهم ساز... خداوندا وعده‌هایی که به من داده‌ای تحقق بخش... و فرج مرا زودتر برسان و به قدرت و نصرتت فتح بزرگ را نصیب گردان[۲۸].
  • نتیجه آن‌که: از دید روایات در جامعه اسلامی عصر غیبت، هم امام و هم امت، هردو منتظرند. امت در انتظار امام خود است و می‌خواهد هرچه زودتر او از پس پرده غیب به درآید و راه نجات از نابسامانی‌ها را به انسان بیاموزد و امام نیز در حال انتظار به سر می‌برد، تا اجازه ظهورش فرارسد، تا انقلاب حیات‌بخش خود را آغاز کند و به آرمان‌های انبیا و اولیاء که ستمگران مانع تحقق آن‌ها در طول تاریخ بشریت شده‌اند، جامه عمل بپوشانند[۲۹][۳۰].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ " إِنَ‏ أَهْلَ‏ زَمَانِ‏ غَيْبَتِهِ‏ وَ الْقَائِلِينَ‏ بِإِمَامَتِهِ‏ وَ الْمُنْتَظِرِينَ‏ لِظُهُورِهِ‏ (ع)أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَة"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۹، ح ۲
  2. ↑ " مَنْ‏ مَاتَ‏ مِنْكُمْ‏ عَلَى‏ هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً كَانَ‏ كَمَنْ‏ هُوَ فِي الْفُسْطَاطِ الَّذِي لِلْقَائِمِ"، ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۲۲، ح ۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۷؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۰۰، ح ۱۵
  3. ↑ " وَ اعْلَمُوا أَنَ‏ الْمُنْتَظِرَ لِهَذَا الْأَمْرِ لَهُ‏ مِثْلُ‏ أَجْرِ الصَّائِمِ‏ الْقَائِمِ‏ "، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۲۲۲، ح ۴
  4. ↑ " أُولَئِكَ‏ رُفَقَائِي‏ وَ أَكْرَمُ‏ أُمَّتِي‏ عَلَيَ‏‏ "، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۳
  5. ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السّلام، ج ۱، ص ۶۸، ۳۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۷، ح ۳؛ ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۲
  6. ↑ " مَنْ‏ ثَبَتَ‏ عَلَى‏ مُوَالاتِنَا فِي‏ غَيْبَةِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ أَلْفِ شَهِيدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ‏‏ "، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۲۳، ح ۶
  7. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، باب ۲۸، ح ۱
  8. ↑ " اعْرِفْ‏ إِمَامَكَ‏ فَإِنَّكَ‏ إِذَا عَرَفْتَ‏ لَمْ‏ يَضُرَّكَ‏ تَقَدَّمَ‏ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ "، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۲
  9. ↑ " وَ إِنَّمَا الْأَئِمَّةُ قُوَّامُ‏ اللَّهِ‏ عَلَى‏ خَلْقِهِ‏ وَ عُرَفَاؤُهُ‏ عَلَى‏ عِبَادِهِ‏ وَ لَا يَدْخُلُ‏ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ‏ عَرَفَهُمْ‏ وَ عَرَفُوهُ‏ وَ لَا يَدْخُلُ‏ النَّارَ إِلَّا مَنْ‏ أَنْكَرَهُم‏"، سید رضی، نهج البلاغه، ص ۲۱۲، خطبه ۱۵۲
  10. ↑ یکی از کامل‏ترین متن‏های امام‏شناسی، زیارت معتبر و ارزشمندی است که از وجود مقدّس امام هادی علیه السّلام به ما رسیده و نام آن، زیارت جامعه کبیره است؛ یعنی بزرگ‏ترین و کامل‏ترین زیارتی که با آن، می‏شود همه معصومان علیهم السّلام را زیارت کرد
  11. ↑ " بِأَبِي‏ وَ أُمِّي‏ سَمِيِّي‏ وَ شَبِيهِي‏ وَ شَبِيهُ‏ مُوسَى‏ بْنِ‏ عِمْرَانَ‏ عَلَيْهِ‏ جُيُوبُ‏ النُّور‏"، علی بن محمّد خزاز قمی، کفایة الاثر، ص ۱۵۶
  12. ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۲۰۰
  13. ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹، ح ۴ و ۵
  14. ↑ محمد بن ابی القاسم طبری آملی، بشارة المصطفی، ص ۱۱۳
  15. ↑ " طُوبَى‏ لِمَنْ‏ أَدْرَكَ‏ قَائِمَ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ وَ هُوَ يَأْتَمُ‏ بِهِ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ قَبْلَ‏ قِيَامِهِ‏ وَ يَتَوَلَّى‏ أَوْلِيَاءَهُ‏ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَلِكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۲
  16. ↑ " أَمَا إِنَ‏ الصَّابِرَ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ عَلَى‏ الْأَذَى‏ وَ التَّكْذِيبِ‏ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ‏ بَيْنَ‏ يَدَيْ‏ رَسُولِ اللَّهِ (ص)‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۷، ح ۳؛ عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۱، ص ۶۸، ح ۳۶
  17. ↑ " وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ‏ الْفَرَج‏‏"، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴
  18. ↑ ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه: ۲۰۰.
  19. ↑ " اصْبِرُوا عَلَى‏ أَدَاءِ الْفَرَائِضِ‏ وَ صابِرُوا عَدُوَّكُمْ‏ وَ رابِطُوا إِمَامَكُمُ‏ الْمُنْتَظَرَ‏‏"، نعمانی، الغیبة، ص ۱۹۹
  20. ↑ نعمانی، الغیبة،، ص ۳۲۰، ح ۱۰
  21. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۰، باب ۳۱، ح ۱۵
  22. ↑ ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، ص ۵۵۰؛ نیز ر. ک: شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان
  23. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص: ۴۱۷ - ۴۲۳.
  24. ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۰.
  25. ↑ نجم الثاقب، باب دوم.
  26. ↑ مکیال المکارم، ج ۲، ص ۸۱.
  27. ↑ بحار الانوار، ج ۸۵، ص ۲۳۳.
  28. ↑ بحار الانوار، ج ۸۵، ص ۲۳۳.
  29. ↑ نشریه موعود، شماره ۳۲، ص ۶۵.
  30. ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص:۶۹۸.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=منتظِر&oldid=178130»