انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] - [[غیبت امام مهدی]] - [[انتظار فرج]]  

[[انتظار]] به مفهوم مذهبی آن، نوعی پیشروی و استقبال از [[آینده]] بوده و دارای ابعاد گوناگونی از قبیل [[فلسفی]]، [[اجتماعی]]، [[سیاسی]]، [[فرهنگی]] و [[اقتصادی]] و... است. توجه به این ابعاد، برای کسی که می‌داند در [[فرهنگ]] [[اسلام]] و [[شیعه]]، چه مقدار به انتظار اهمیت داده شده، ضروری است؛ به همین دلیل صاحبان [[ادیان]] و [[مذاهب]]، [[فیلسوفان]]، جامعه‌شناسان، روانشناسان و طرفداران [[احزاب]] و مکاتب، هر کدام با دید و نگرشی خاص دربارۀ آن بحث کرده‌اند<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۲۹-۳۰.</ref>.

 

از طرفی، [[انسان منتظر]] نیز از زوایای مختلف، دارای ابعاد گوناگون است؛ از سویی دارای بُعد نظری و عملی بوده و از سوی دیگر از بُعد فردی و اجتماعی برخوردار است و از زاویه‌ای دیگر در کنار بُعد جسمی، بُعد [[روحی]] و روانی دارد؛ از همین رو انتظار موعود جهانی در همۀ ابعاد [[زندگی]] [[منتظِر]] تأثیر می‌گذارد<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲.</ref>.

 

=== ابعاد انتظار بر اساس تقسیم [[منتظران]] به فرد و [[جامعه]] ===

# '''[[بعد فردی انتظار]]''': منتظر در بُعد فردی، هم به [[حیات]] روحی و روانی خود و کسب [[فضیلت‌های اخلاقی]] روی می‌آورد و هم به تقویتِ جنبه جسمی و بدنی می‌پردازد تا نیروی کارآمد برای جبهه [[نور]] باشد. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «کسی که [[دوست]] دارد از [[یاران قائم]] باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار، [[پرهیزگاری]] پیشه کند و به [[اخلاق نیکو]]، آراسته شود»<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِر}}؛ غیبة نعمانی، ص۲۰۰، ح ۱۶. </ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲.</ref> انتظار باعث می‌شود منتظر در دوران غیبت، در امر [[دین]] خود مواظبت بیشتر داشته، از هرگونه [[سستی]] و [[انحراف]] دوری گزیند. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «برای صاحب این امر غیبتی طولانی است. در این دوران، هر کس باید [[تقوا]] پیشه سازد و به [[دین]] خود چنگ زند»؛ لذا "[[انتظار]]" جریان مبارکی است که رنگ [[الهی]] به [[انسان]] و [[حیات]] او می‌بخشد<ref>ر.ک: [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص۱۳۹ ـ ۱۴۰.</ref>.

# '''[[بعد اجتماعی انتظار]]''': انتظار نه تنها در [[زندگی فردی]] [[منتظر]] مؤثر است که در حوزۀ رابطۀ فرد با [[جامعه]] نیز مطرح و برنامه دارد و او را به تأثیرگذاری مثبت در جامعه وا می‌دارد<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲. </ref> در واقع، انتظار این است که [[مفاسد اجتماعی]]، رذالت‌ها، [[آشوب‌ها]]، طنین‌های نابجا و امواج تلاطم انگیز از میان برداشته شوند و روابط بر اساس تفاهم، [[همکاری]] و [[همیاری]] و [[خیرخواهی]] گردد<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶. [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲.</ref>. در جنبۀ [[اجتماعی]] انتظار این است که عوامل اغواکننده در جامعۀ [[حق حیات]] نداشته باشند، وسایل ارتباط جمعی در طریق [[هدایت]] و [[رشد]] و ارتقاء [[مردم]] باشند، روزنامه‌ها و کتب و مجلات به تنویر [[افکار]] بپردازند و از هر چه که مایۀ [[گمراهی]] و [[فساد]] و انحطاط است دور و برکنار گردند<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>.

 

=== [[ابعاد انتظار]] بر اساس زمینه‌های [[زندگی]] فرد و جامعه ===

==== [[بعد فکری و اعتقادی انتظار]] ====

بعد [[فکری]] زیر بنای [[اعمال]] و [[رفتار انسان]] است و انتظار، [[باورهای اساسی]] [[حیات آدمی]] را در حصار خود [[حفظ]] می‌کند، به بیان دیگر، [[انتظار صحیح]] می‌طلبد که [[منتظِر]]، بنیان‌های [[اعتقادی]] و فکری خود را تقویت کند تا در دام مکتب‌های [[انحرافی]] گرفتار نشود یا به سبب طولانی شدن دورۀ [[غیبت امام عصر]]{{ع}} به چاه [[یأس]] و [[ناامیدی]] [[سقوط]] نکند. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: «روزگاری بر [[مردم]] خواهد آمد که [[امام]] ایشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال آنان که در آن [[زمان]]، بر امرِ [[ولایت]] ما ثابت و [[استوار]] بمانند»<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص۶۰۲، ح ۱۵.</ref><ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲.</ref> حضور [[منتظران]] در [[جامعه]] وقتی کارساز و کارآمد است که همراه با [[دانش]] و [[آگاهی]] باشد<ref>ر.ک: [[صفر فلاحی|فلاحی، صفر]]، [[امام مهدی ذخیره امامت (کتاب)|امام مهدی ذخیره امامت]]، ص۱۷ -۱۹.</ref> و در پرتو ظهور حضرت، [[عقل]] و [[خرد]] جامعۀ [[بشریت]] کامل می‌‏گردد<ref>ر.ک: [[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]، [[مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|مهدویت پیش از ظهور]]، ص۱۹۹، ۲۰۲.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} خطاب به فردی به نام ابوخالد فرمود: «ای ابوخالد مردمانی که در روزگار غیبت به سر می‌برند و معتقدند و [[منتظر]]، از [[مردمان]] همۀ زمان‌ها افضلند؛ زیرا که [[خدای متعال]] به آنان خرد و فهم و [[معرفتی]] داده است که [[غیبت امام]] برای آنان مانند حضور است، این مردم را [[خدا]] مانند سربازان پیکارگر صدر اسلام قرار داده است، همان‌ها که در رکاب [[پیامبر]] [[شمشیر]] می‌زدند و [[پیکار]] می‌کردند آنان [[اخلاص]] پیشگان [[حقیقی]] و [[شیعه]] واقعی‌اند که مردم را به [[دین خدا]] [[دعوت]] می‌کنند»<ref>{{متن حدیث|یَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ صبِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْرا}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۱۲۲. </ref>.<ref>ر.ک: [[صفر فلاحی|فلاحی، صفر]]، [[امام مهدی ذخیره امامت (کتاب)|امام مهدی ذخیره امامت]]، ص۱۷ ـ ۱۹.</ref>

 

[[انتظار ظهور]] [[مهدی]]{{ع}} از چنان عظمتی برخوردار است که در [[روایات]]، قرین [[اصول دین]]، نظیر [[توحید]] و [[نبوت]] ذکر شده<ref>کافی، ج۲، ص۲۳؛ الامالی، صدوق، ص۱۷۹؛ جامع الاحادیث الشیعه، ج۱، ص۴۳۰. </ref> و شرط پذیرش اعمال در درگاه الهی است<ref>الغیبة، نعمانی، ص۲۰۷؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۴۰؛ معجم احادیث الامام المهدی{{ع}}، ج۳، ص۴۱۷.</ref>. همان‌گونه که به [[نص]] [[قرآن کریم]]<ref>{{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِينًا}}«امروز کافران از بازگشت شما از دین خویش نومید شده‏اند. از آنان مترسید از من بترسید. امروز دین شما را به کمال رسانیدم و نعمت خود بر شما تمام کردم و اسلام را دین شما برگزید» سوره مائده، آیه ۳.</ref>، [[دین]] و [[دیانت]] منهای [[ولایت]]، ناقص و ناتمام است، دین و [[اسلام]] منهای [[انتظار مهدی]]{{ع}} نیز فاقد [[ارزش]] و [[مقبولیت]] خداوندی است<ref>ر.ک: [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۱۹.</ref>.

 

بعد [[اعتقادی]] [[انتظار]] می‌‌تواند شامل موارد زیر باشد:

# بعد توحید: انتظار در ماهیت خود، [[انسان]] [[منتظِر]] را متوجّه خدای [[جهان]] می‌‏‏کند، توجّه به [[خدا]] و طلب [[فرج]] از درگاه او، از مهم‏ترین اصول [[مهدی]] ‏باوری است.

# بعد نبوت: [[منتظران]] چشم به راه کسی هستند که در او، صفات و آثار [[پیامبران]] گرد آمده است، او می‌‏‏آید تا آرمان پیامبران را تحقّق بخشد و [[دین]] خدایی را بگستراند و ندای توحید را به همه عالم برساند.

# بعد [[امامت]]: [[حضرت مهدی]]{{ع}}، [[وصی]] صدّیقین و خاتم ائمۀ طاهرین{{ع}} است و [[امامان]] پیشین یکایک او را یاد کرده‏‌اند او فرزند و یادگار و ادامه دهندۀ راه آنان است. مهدی، مظهر [[قائم]] امامت است و [[انتظار ظهور]] او، بزرگ‏ترین تأکید بر اصل امامت و [[رهبری]] است.

# بعد [[عدل]]: [[انتظار امام مهدی]]{{ع}}، [[انتظار ظهور]] [[عدل]] است؛ به گونه ای که او [[جهان]] آکنده از [[بیداد]] را از داد پر می‌‏‏سازد.

# بعد [[معاد]]: در امر [[انتظار]]، اصل [[اعتقادی]] بسیار مهمِ، معاد و بازگشت مسئولانه به نزد [[خداوند]]، همواره حضور دارد. [[مهدی]] به هنگام ظهور، [[ستمگران]] و [[ظالمان]] را [[کیفر]] می‌‏دهد و [[مؤمنان]] را عزیز می‌‏‏دارد و از [[علایم حتمی]] فرارسیدن [[رستاخیز]]، [[ظهور مهدی]] است<ref>ر.ک: [[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]، [[مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|مهدویت پیش از ظهور]]، ص۱۹۹ ـ ۲۰۲.</ref>.

 

==== [[بعد روحی و روانی انتظار]] ====

انتظار دارای آثار عظیم و شگفت روانی و [[تربیتی]] است<ref>ر.ک: [[علی رضا اعرافی|اعرافی، علی رضا]]، [[انتظار با نگاه تربیتی (مقاله)|انتظار با نگاه تربیتی]]، ص۱۷.</ref> که شخص [[منتظِر]] را وادار می‌‌کند تا به تقویت [[حیات]] [[روحی]] و روانی و جسمی خود و کسب [[فضیلت‌های اخلاقی]] روی ‌آورد<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲. </ref> تا در کوران حوادث و [[ناملایمات]] از پا نیفتد، و ظرفیت وجودی خود را برابر [[گرفتاری‌ها]] و [[مشکلات]] بالا ببرد<ref>ر.ک: [[مجید حیدری‌نیک|حیدری‌نیک، مجید]]، [[نگاهی دوباره به انتظار (کتاب)|نگاهی دوباره به انتظار]]، ص۳۳-۴۳.</ref>. یکی از [[یاران امام باقر]]{{ع}} پرسید: «[[فرج]] شما چه هنگام است؟ آن حضرت فرمود: هرگز، هرگز، فرج ما نمی‌رسد، تا اینکه غربال شوید، و باز هم غربال شوید، و باز هم غربال شوید تا کدورت‌ها، رفته صفا بماند»<ref>{{متن حدیث|قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ{{ع}}مَتَی یَکُونُ فَرَجُکُمْ فَقَالَ هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ لَا یَکُونُ فَرَجُنَا حَتَّی تُغَرْبَلُوا ثُمَّ تُغَرْبَلُوا ثُمَّ تُغَرْبَلُوا یَقُولُهَا ثَلَاثاً حَتَّی یُذْهِبَ [اللَّهُ تَعَالَی‏] الْکَدِرَ وَ یُبْقِیَ الصَّفْو}}؛ الغیبه طوسی، ص۳۳۹.</ref> پس [[منتظر]] در این دوران پر مخاطره، با [[درک]] قدر و [[منزلت]] خود، با سعۀ صدر، [[شناخت]] تمامی موانع و رعایت [[تقوا]]؛ روحیۀ خود را در پناه [[قرآن و عترت]] [[حفظ]] کرده، با [[نشاط]] و بالندگی، چشم به راه [[امام]] خوبان خواهد بود<ref>ر.ک: [[مجید حیدری‌نیک|حیدری‌نیک، مجید]]، [[نگاهی دوباره به انتظار (کتاب)|نگاهی دوباره به انتظار]]، ص۳۳-۴۳؛ نویسندگان، [[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ص۱۰۴ ـ ۱۰۸.</ref>.

 

[[بشریت]] انتظار دارد اصول و مبانی اخلاقی براساس قواعد [[الهی]] باشد که در سایۀ آن [[رشد]] و صلاح پدید ‌آید، [[مفاسد]] و آلودگی‌ها از [[جامعه]] رخت بر ‌بندند<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>. [[انتظار مهدی]]{{ع}} در [[حقیقت]]، انتظار تحقق همۀ این خوبی‌ها و برآورده شدن آرمان‌های [[فطری]] همۀ [[انسان]] هاست<ref>ر.ک: [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۱۹.</ref>. انتظار موجب می‌‌شود [[منتظِر]] هم به ساختن خود و هم به سامان دادن جامعه [[همت]] می‌گمارد<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۴۲.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «هر کس خوش دارد در شمار [[یاران قائم]] باشد، باید در عصر انتظار، مظهر [[اخلاق نیک]] [[اسلامی]] باشد، اگر او پیش از [[قیام قائم]]{{ع}} درگذرد، [[پاداش]] او مانند کسانی است که [[قائم]] را [[درک]] کرده، به حضور او می‌رسند»<ref>{{متن حدیث|مَنْ سُرَّ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا}}؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۴۰.</ref>؛ لذا یک [[منتظر]]، با [[اخلاق اسلامی]] و زیبای خود، بیانگر [[روی خوش]] و معطر [[امام زمان]] در جامعه خواهد بود.

 

==== [[بعد سیاسی انتظار]] ====

[[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند. حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در [[جهان]] [[حاکم]] سازد، [[ظلم]] و اختناق را [[نفی]] کند، به طرد [[استکبار]] و استبعاد بپردازد. انسان‌ها خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد هستند، سیاستی که حد و [[مرز]] جغرافیایی نشناسد و حکومتی که مخصوص تیپ و نژادی خاص نباشد. همه در زیر لوای واحدی گرد هم آیند و [[رهبر]] و راهنمای‌شان [[قانون]] واحدی باشد<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>. [[انتظار]]، با توجه به نقش سازنده و کارآمد آن در سازماندهی و [[مدیریت]] [[سیاسی]] [[جامعه]]، دارای نقشی تأثیر گذار در [[تغییر]] و اصلاح نظام سیاسی است<ref>ر.ک: [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۱۹.</ref> و [[منتظر]] [[دولت کریمه]] نباید خود را از حضور سیاسی و [[اجتماعی]] [[محروم]] نماید. تا اشخاص غیر [[معتقد]] مسند امور را به دست گیرند و موجب [[انحراف]] جامعه ‌شوند<ref>ر.ک: [[صفر فلاحی|فلاحی، صفر]]، [[امام مهدی ذخیره امامت (کتاب)|امام مهدی ذخیره امامت]]، ص۱۷ -۱۹.</ref>.

 

==== [[بعد اقتصادی انتظار]] ====

حراست از فرهنگ دینی و [[اسلامی]] و [[مرزبانی]] اندیشۀ اسلامی و زنده نگه داشتن آن و [[تبلیغ]] این [[فرهنگ]] پویا، بدون پشتوانۀ [[مالی]] و [[اقتصادی]] امکان‌پذیر نیست و به همین جهت [[منتظران]] باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف صنعت، [[کشاورزی]] و... این [[آرزو]] و خواست را تحقق بخشند<ref>ر.ک: [[صفر فلاحی|فلاحی، صفر]]، [[امام مهدی ذخیره امامت (کتاب)|امام مهدی ذخیره امامت]]، ص۱۷ -۱۹.</ref>. در جنبۀ اقتصادی، [[امیدها]] و انتظارها متوجه تعدیل عادلانۀ [[ثروت]] است تا فواصل طبقاتی از میان برداشته شود و کسب و [[تجارت]]، برای همگان یکسان باشد. وضع آن چنان نباشد که میلیاردر و خاک‌نشین داشته باشیم. یکی در کاخ [[زندگی]] کند و دیگری در زاغه‌ای. انتظار این است که کشورهای [[قوی]] برای تصرف [[بازار]] فروش، برای فروش کالاهای خود و برای فروش اسلحه‌های سرد و گرم دست به حمله تجاوزکارانه نزنند، [[ملت‌ها]] را مجبور به [[خرید و فروش]] نکنند. وضع چنان نباشد که کشوری را [[مصرف]] کنندۀ صرف و در نتیجه برای همیشه برده نمایند<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>.

 

==== [[بعد نظامی و انتظامی انتظار]] ====

طبق دستور [[حیات]] بخش [[قرآن]]: {{متن قرآن|وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> [[دین‌داران]] در همۀ اعصار به ویژه عصر غیبت باید نیرومند باشند و با تمام توان از [[آیین]] و [[فرهنگ]] خویش [[دفاع]] همه جانبه نمایند<ref>ر.ک: [[صفر فلاحی|فلاحی، صفر]]، [[امام مهدی ذخیره امامت (کتاب)|امام مهدی ذخیره امامت]]، ص۱۷ -۱۹.</ref>. [[انتظار]] این است که روزی ستم‌بارگی‌ها در هم شکنند و [[انسان‌ها]] [[قدرت]] یابند که ریشۀ [[دوروئی]] و [[نفاق]] را از [[جامعه]] برکنند، پایه‌های [[کج‌روی]] و [[انحراف]] را ویران سازند، قدرت‌های ناصالح را از جامعه طرد نمایند، افراد صالح و [[رشید]] [[سرپرستی]] روابط را بر عهده گیرند<ref>ر.ک: [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۸۱-۸۶.</ref>.

 

«هرچند [[تکالیف]] و [[وظایف منتظران]] در عصر [[غیبت]] فراوان است و بزرگان نیز در آثار خود آنها را برشمرده‌اند، ما در این قسمت تنها به بعض ابعاد آن اشاره می‌کنیم.

«[[انسان]] [[منتظر]] باید از [[آمادگی]] همه جانبه برخوردار باشد؛ [[فکری]] و روحی، برنامه‌ریزی، عملی.

 

'''توانمندی‌های [[فکری]]''': سقف‌های سنگین و رسالت‌های بزرگ، پایه‌های محکم می‌خواهند، پایه‌هایی که در [[شعور]] و احساس قرار گرفته باشند. بدین جهت [[رسول خدا]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|لِكُلِّ شَيءٍ دِعَامَةٌ وَ دعَامَةُ هَذَا الدِّينَ الْفِقْهُ وَ الْفَقِيهُ الْوَاحِدُ أَشَدُّ عَلَيَّ الشَّيْطانُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ}}<ref>نهج الفصاحه، ح ۹۰.</ref>. برای هر چیز، پایه‌ای است؛ اساس [[دین اسلام]]، [[فهم]] عمیق است و یک [[فقیه]] در برابر [[شیطان]]، از هزار [[مسلمان]] [[عبادت]]‌گزار [بدون [[شناخت]]] محکم‌تر و اثرگذارتر است.(...) آن چه یک [[منتظر]] باید در زمینه [[فکری]] به آن مسلح باشد، [[درک]] و [[شناخت]] [[قدر]] خویش است که معیار [[انتخاب]] [[مکتب]] هاست و [[انسان]] را در برابر افکار گوناگون [[راهنمایی]] می‌نماید و [[انتخاب]] [[بهترین]] را ممکن می‌سازد. چون بهترین‌ها در شعاری که ارائه می‌دهند، همراه مقایسه‌ای که در میان این [[شعار]] و [[قدر]] وجود من برقرار می‌شود، [[انتخاب]] می‌گردد. با توجه به همین معیار است که می‌توانی کار گروه‌ها و مکتب‌های گوناگون را نقد بزنی. لازم نیست همه مکاتب را مطالعه کرد، بلکه همین [[قدر]] از مکاتب را باید دانست که طرح آنها برای سرانجام [[انسان]] چیست؟ مثلا وقتی شما می‌خواهید یک جفت کفش بخرید، تمام کفش‌های یک فروشگاه را [[آزمایش]] نمی‌کنید. اندازه و شماره پا، شما را در [[انتخاب]] [[بهترین]] [[کمک]] می‌کند.

 

'''توانمندی‌های روحی''':(...) ایجاد [[روحیه]]، امر مهمی است که در دوره [[انتظار]] باید حاصل شود، ولی مهم‌تر از آن، راه‌های ایجاد این [[روحیه]] است که چگونه و با چه روشی این [[روحیه]] در [[منتظر]] پدید می‌آید. اکنون به مواردی اشاره می‌کنیم:

# '''تمرین و ممارست''': اگر [[انسان]] با آن شناختی که یافته، [[زندگی]] کند؛ یعنی؛ آن چه فهمید، حرکت و تمرین کند، بارهای سنگین را می‌تواند بردارد.

 

'''برنامه‌ریزی''': [[منتظر]] باید طرح داشته باشد و با توجه به نقشه [[سازندگی]]، دنبال [[مصالح]] و لوازمی باشد که قبلا برنامه‌ریزی کرده است. نکاتی که در این زمینه باید مد نظر داشت، عبارت است از:

# '''ابتناء بر [[فقه]] و [[آگاهی]]''': اکنون این طرح و تقدیر، [[انسان]] [[منتظر]] را از پراکنده کاری و دوباره کاری و خراب کاری، نگه می‌دارد؛ چون کارهای پراکنده در طرح، [[جان]] گرفته، به سوی [[هدف]]، هماهنگ گردیده، از [[فقه]] و [[آگاهی]]، [[برکت]] می‌گیرد.

 

'''[[توانمندی]] در عمل''': در مرحله عمل، به دو عامل دیگر نیاز است که در روش [[تربیتی]] [[انبیا]] از آن سخن به میان رفته است؛ {{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ}}<ref>«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref>. همه [[انبیا]] افزون بر [[بینات]]، همراه با کتاب و [[میزان]] بوده‌اند. در [[بینش]] [[دینی]]، افراد نه با عمل که با [[بینش]] شان از یک عمل، به [[ارزش]] می‌رسند. در [[بینش]] [[اسلامی]]، همه [[مسئول]] هستند؛ {{متن حدیث|كُلُّكُم رَاعٍ و كُلَّكُم مَسْؤُولٌ عن رَعِيَّتِه}}<ref>ارشاد القلوب، ص ۱۸۴؛ تنبیه الخواطر، ج ۱، ص ۶.</ref>. انجام دادن چنین مهمی، به دو عامل دیگر [[نیازمند]] است، کتاب و [[میزان]]؛ یعنی با کتاب، به ضابطه‌ها برسد و دستورها را بشناسد و هنگام تزاحم دو [[دستور]]، با میزان‌ها و معیارها، از بن بست بیرون بیاید»<ref>[[مجید حیدری‌نیک|حیدری‌نیک، مجید]]، [[نگاهی دوباره به انتظار (کتاب)|نگاهی دوباره به انتظار]]، ص ۳۳-۴۳.</ref>.

 

از منظر دیگر، [[انتظار]] دارای ابعاد فردی و [[اجتماعی]] است. '''ابعاد فردی''' عبارتند از:

 

'''ابعاد [[اجتماعی]]'''

 

در بُعد عملی، [[انتظار]] به همه اعمال و [[رفتار]] [[انسان]] جهت می‌دهد. [[منتظر]] باید در میدان عمل بکوشد تا [[زمینه‌های ظهور]] [[دولت حق]] فراهم شود؛ بنابراین، [[منتظر]] در این بخش، هم به ساختن خود و هم به سامان دادن [[جامعه]] [[همت]] می‌گمارد. در بُعد فردی نیز، هم به حیات روحی و روانی خود و کسب فضیلت‌های [[اخلاقی]] روی می‌آورد و هم به تقویتِ جنبه جسمی و بدنی می‌پردازد تا نیرویی کار آمد برای جبهه [[نور]] باشد. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "... کسی که [[دوست]] دارد از [[یاران قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در حال [[انتظار]]، [[پرهیزکاری]] پیشه کند و به [[اخلاق نیکو]]، آراسته شود..."<ref>غیبت نعمانی، باب ۱۱، ح ۱۶، ص ۲۰۰.</ref>.

 

ویژگی‌های "[[انتظار]]" آن است که [[آدمی]] را از محدوده خود فراتر می‌برد و او را با تک تک افراد [[جامعه]] مرتبط می‌کند؛ یعنی [[انتظار]] نه تنها در زندگی فردی [[منتظر]]، مؤثر است که در حوزه رابطه فرد با [[جامعه]] نیز طرح و برنامه دارد و او را به تأثیر گذاری مثبت در [[جامعه]] وا می‌دارد. از آنجا که [[شرط ظهور]] [[دولت حق]]، [[آمادگی]] جمعی است، هر کس به اندازه توان خود برای [[اصلاح جامعه]] می‌کوشد و در برابر ناهنجاری‌های [[اجتماعی]]، ساکت و بی‌تفاوت نمی‌نماند؛ چرا که [[منتظر]] [[مصلح جهانی]] در [[اندیشه]] و عمل، مسیر [[صلاح]] و [[راستی]] را طی می‌کند. کوتاه سخن اینکه "[[انتظار]]" جریان مبارکی است که در تمام مویرگ‌های حیات فرد و اجتماع [[منتظر]] جاری است و در همه عرصه‌های زندگی، رنگ الهی به [[انسان]] و حیات او می‌بخشد و به چه رنگی الهی بهتر و ماندگارتر؟! [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً}}<ref> رنگ الهی بگیرید و چه چیز از رنگ الهی داشتن نیکوتر است؟؛ سوره بقره: ۱۳۸.</ref>. با توجه به آنچه گذشت، [[وظایف]] منتظرانِ [[مصلح]] کلّ، چیزی جز همان "رنگ خدایی داشتن" نیست که بر [[برکت]] [[انتظار]] در جای جای زندگی فردی و جمعی آنها جلوه‌گر می‌شود. با این نگاه، دیگر آن [[وظایف]] بر دوش ما –منتظران- سنگینی نخواهد داشت؛ بلکه جریان شیرنی که به همه زوایای زندگی ما معنا و مفهومی زیبا بخشیده است، به شمار می‌آید. به [[راستی]] اگر [[فرمانروایی]] ملک [[مهربانی]] و [[امیر]] کاروان مِهروزی، تو را به عنوان سربازی [[شایسته]] برای [[خیمه]] [[ایمان]] خواسته باشد و حضور تو را در سنگر [[حق]]، [[انتظار]] کشد، چگونه خواهی بود؟ آیا باید بر تو تکالیفی را تحمیل کنند که چنین و چنان باش و این کار و آن کار را انجام ده یا تو خود راه [[انتظار]] را شناخته‌ای و برای همان مقصدی که برگزیده‌ای، گام خواهی زد؟»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص ۱۳۹ - ۱۴۰.</ref>.