بزرگداشت غدیر

این مدخل زیرشاخهٔ بحث غدیر خم است. بزرگداشت غدیر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بزرگداشت غدیر در حدیث - بزرگداشت غدیر در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط ندارد

شعائر دین

مقالهٔ اصلی: شعائر

﴿ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ﴾. کسی که حقیقتاً تقوا در قلب و وجودش جای گرفته باشد، شعائر دینی را بزرگ می‌شمارد و احیا می‌کند. دین را باید در همه جامعه و همه اقشار ظهور و بروز داد. بسیاری از احکام را نمی‌توان در خلوت به جا آورد. اعمال حج، نماز جمعه، و نماز جماعت باید علنی و در جمع باشد؛ چون این امور از احکام شعائری است و باید علنی برگزار کرد و در جامعه ظهور و بروز داشته باشد. یکی از مهم‌ترین شعائر دینی برپا کردن جشن و سرور و مجالس شادی در روز عید غدیر است. باید با نام و یاد مولا امیرالمؤمنین(ع) شادی‌ها را به بچه‌ها و نسل‌های بعدی انتقال داد. البته باید از شعارهای تفرقه‌انگیز و از شادی‌های حرام پرهیز کرد.

اگر می‌خواهیم ایمان و تقوا در جامعه ما پررنگ شود، باید به احیا و بزرگداشت غدیر اهمیت داد. عید غدیر ریشه و هویت مکتب ماست؛ باید تثبیت شود و به برگزاری هرچه باشکوه‌تر آن توجه ویژه‌ای داشت. مقام معظم رهبری درباره مسأله غدیر می‌فرمایند: «مسأله امامت و مسأله ولایت و زنده نگهداشتن غدیر، به یک معنا زنده نگهداشتن اسلام است. مسأله فقط مسأله شیعه و معتقدین به ولایت امیرالمؤمنین(ع) نیست. اگر ما مردم شیعه و مدعی پیروی از امیرالمؤمنین(ع) حقیقت غدیر را درست تبیین کنیم، هم خودمان درک کنیم، هم به دیگران معرفی کنیم، خود مسأله غدیر می‌تواند وحدت‌آفرین باشد».

اطلاع‌رسانی واقعه غدیر

پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) در خطبه غدیر فرمودند: «فَلْيُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»؛ باید تا برپایی قیامت این سخن را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان برسانند. پیامبر خدا(ص) ابلاغ پیام غدیر را بر همه واجب کردند؛ حاضران باید آن را به غائبان و پدران آن را به فرزندان برسانند. یعنی بذر محبت و ولایت امیرالمؤمنین(ع) را در دل‌ها بیفشانند. باید هرچه توان داریم در طبق اخلاص بگذاریم و برای معرفی غدیر هزینه کنیم. همان‌گونه که به خواندن نماز اهمیت می‌دهیم، باید به بزرگداشت و معرفی غدیر هم اهمیت بدهیم. امر ولایت، اصل دین است. اصول دین از فروع دین مهم‌تر است. پیامبر خدا(ص) بدون امکانات سه روز مردم را در غدیر خم، زیر آفتاب نگه داشتند، حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین خود معرفی کردند و فرمودند: افرادی که شاهد هستند واجب است به غائبین برسانند. پدرها وظیفه دارند جریان غدیر را به فرزندانشان برسانند. این تنها وظیفه شاهدان در غدیر خم نبود، بلکه وظیفه هر مسلمانی تا روز قیامت همین است. با برگزاری مسابقات و ترغیب و تشویق جوانان به خواندن و حفظ کردن و تحلیل و بررسی واقعه غدیر در سراسر کشور، می‌توان گامی بلند در این جهت برداشت.

شادی در شادی‌های اهل بیت(ع)

مقالهٔ اصلی: شادی برای شادی‌های اهل بیت

در روایات ما برای شیعیان علائم و نشانه‌هایی بیان شده است. یکی از نشانه‌ها شاد بودن در ایام شادی اهل بیت(ع) است. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اطَّلَعَ إِلَى الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا وَ اخْتَارَ لَنَا شِيعَةً يَنْصُرُونَنَا وَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا»؛ خداوند تبارک و تعالی، توجهی به زمین نمود. پس ما را برگزید و برای ما پیروانی انتخاب نمود که ما را یاری کنند، با شادی ما شاد باشند و در غم ما غمگین باشند. اگر ما دوست، یا فامیل، یا عزیزی داریم که در غم و شادی او هیچ مشارکتی نداریم، قطعاً دوست و آشنا و فامیل او نیستیم. اگر مدعی هستیم که شیعه و دوستدار اهل بیت(ع) هستیم، اما در غم و شادی آنها بی‌تفاوتیم، این ادعای دروغی است. علامت شیعیان و دوستان اهل بیت(ع) این است که در غم و شادی آنها شریک باشند و با آنان همراهی و همدلی کنند.

شادی در خور شأن

دین اسلام به شادی و نشاط اجتماعی در جای خودش، همچنین به سوگواری، آن هم در جای خودش تأکید دارد. در کشور ما به موضوع شادی و نشاط اجتماعی توجه کمتری می‌شود. باید نشاط و شادی را به دیگران انتقال دهیم. گسترش شادی و نشاط به دیگران از بالاترین عبادت‌هاست. شرط تشیع و شیعه بودن «يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا» است. تا حدودی برنامه‌های حزن و اندوه و روضه‌خوانی را اجرا کرده‌ایم، نه اینکه حقش را ادا کرده باشیم. اگر برای اربعین، محرم، صفر، فاطمیه و ایام شهادت اهل بیت(ع) کاری کردیم، ذره‌ای از حق آنها را ادا کرده‌ایم. اما در جهت شادی و جشن و سرور ولادت اهل بیت(ع) وعیدها واقعاً کم گذاشته‌ایم. جالب است که «يَفْرَحُونَ» بر «يَحْزَنُونَ‌» مقدم شده است! فرح و شادی در شادی اهل بیت را بر حزن و اندوه برای آنان مقدم کرده است. نباید به گونه‌ای جلوه کند که دین ما فقط دین گریه است.

البته گریه و عزاداری برای مصائب اهل بیت(ع) در جای خودش بهترین ثواب و پاداش‌ها را دارد. با اهل بیت(ع) پیوند محکم ایجاد می‌کند. اما نباید شادی‌ها در عید غدیر و ایام تولد اهل بیت(ع) و جشن‌ها و عیدها به حاشیه برود. باید آنها را هم پررنگ کرد. باید برای این جشن‌ها و شادی‌ها هم موقوفات و نذوراتی قرار داد. بعضی‌ها فکر می‌کنند که اگر مثلاً برای عزا و روضه نذر و وقف کنند یا خرج کنند، ثوابش بیشتر است. در صورتی که این طور نیست. هزینه کردن برای جشن‌های اهل بیت(ع) اگر ثوابش بیشتر از هزینه برای عزاداری آنان نباشد کمتر نیست. به خصوص که جامعه و جوانان و نوجوانان ما نیاز بیشتری به شادی و نشاط دارند. باید به موازات برنامه‌های روضه و عزاداری، برنامه‌های شادی را هم کماً و کیفاً بیشتر کنیم. البته شادی‌ها باید حلال و در خور شأن اهل بیت(ع) باشد. هر کس هر توانی دارد برای مولا امیرالمؤمنین و اهل بیت(ع) ارائه بدهد تا این مراسم احیا شود.

شادی عید غدیر

چون عید غدیر بزرگ‌ترین عید دینی ماست، بسیار بجاست که آن را تنها یک روز برگزار نکنیم، دست‌کم سه روز، و اگر شد یک دهه برگزار کنیم. همان طور که دو ماه محرم و صفر را در عزای امام حسین(ع) به سوگ می‌نشینیم، چند روزی هم جشن و شادی عید غدیر را برگزار کنیم. قطعاً جریان عید غدیر از همه حوادث دوران عمر پیغمبر و اهل بیت(ع) بالاتر است. ما درباره غدیر کوتاه آمده‌ایم؛ از این‌رو مصائب سنگین بر حضرت زهرا(س) و امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) وارد شد. باید همان طور که عاشورا را پر شور و هیجان برگزار می‌کنیم، بر اساس دستور اهل بیت(ع) عید غدیر را هم هرچه با شکوه‌تر و با عظمت‌تر برگزار کنیم. غدیر را باید جهانی کنیم. روز غدیر خم روز اعلان رسمی امامت و رهبری و پیشوایی مولاامیرالمؤمنین علی(ع) و مهم‌ترین عید ماست که از آن به «عید الله الاکبر»، یعنی عید بزرگ خدای متعال تعبیر شده است. بر اساس روایات همه انبیا مأمور بودند تا این روز بزرگ را عید بگیرند.

روزی بالاتر از عید غدیر خم در عالم نداریم. حتی از عید قربان و عید فطر و عید جمعه و ایام ولادت اهل بیت(ع) بالاتر است. در روایات بر تعظیم و بزرگداشت این عید بسیار تأکید شده است. امام رضا(ع) در بیان فضیلت روز غدیر فرمودند: «لَوْ عَرَفَ النَّاسُ فَضْلَ هَذَا الْيَوْمِ بِحَقِيقَتِهِ لَصَافَحَتْهُمُ الْمَلَائِكَةُ فِي كُلِّ يَوْمٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ‌»؛ اگر مردم، فضیلت حقیقی این روز را می‌دانستند، فرشتگان در هر روز، ده بار با آنان مصافحه می‌کردند. این تعبیر برای هیچ عیدی نیامده است. غدیر یک عید جهانی و فراگیر است. همه انبیای گذشته نیز این روز را جشن می‌گرفتند. از زمان حضرت آدم(ع) تا زمان پیغمبر ما همه انبیا مأمور بودند تا این روز را جشن بگیرند.

ذیحجه ماه ولایت

مقالهٔ اصلی: ذی‌حجه

ماه ذی‌حجه در رابطه با اهل بیت(ع) به خصوص علی بن ابی طالب(ع) این قدر مناسبت دارد که خوب است این ماه را ماه ولایت بنامیم. زمانی عده‌ای این ایام را به عنوان دهه مطرح کردند، گروهی آن را به عنوان پانزده روز شاد آسمانی مطرح کردند، اما ایشان فرمودند: همه ماه ذیحجه را باید گرامی داشت و آن را شهرالولایه، یعنی ماه ولایت نامید. چون آغاز این ماه با ازدواج امیرالمؤمنین(ع) آغاز شده و رخدادهای مهمی درباره اهل بیت(ع) در این ماه تحقق پیدا کرده است، باید این ماه را به عنوان سنتی حسنه احیا کرد. زمانی بود که اعتکاف با تعداد بسیار اندکی برگزار می‌شد. اما الآن با ده‌ها هزار نفر برگزار می‌شود و سال به سال بر جمعیت معتکفین افزوده می‌شود. این ظرفیت به این مهمی در مملکت ما وجود دارد و ما کوتاهی می‌کنیم.

خداوند در قرآن فرموده است: ﴿إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ﴾. از اول خلقت آن را دوازده ماه قرار دادیم. این مطلب خیلی مهم نیست. حقیقت این آیه چیز دیگری است. باطن این آیه دوازده امام(ع) هستند، نه یکی کمتر است و نه یکی بیشتر. هر ماهی به نام یک امام است؛ چنانکه امام باقر(ع) در روایتی در تأویل این آیه به این نکته تصریح فرموده‌اند.

بازخواست از ولایت

مقالهٔ اصلی: مسئولیت ولایت‌پذیری

حضرت امام باقر(ع) فرمودند: «بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَمْ یُنَادَ بِشَيْ‌ءٍ مَا نُودِيَ بِالْوَلَايَةِ»؛ اسلام بر پنج چیز بنا شده است: بر نماز و زکات و روزه و حج و ولایت، و به هیچ چیزی به اندازه ولایت، فرا خوانده نشده است. از هیچ چیز مانند ولایت بازخواست نمی‌شود. محل اختلاف و هجمه دشمن هم آنجاست. از این‌رو از ولایت بیشتر بازخواست می‌شود. شیطان گفت: ﴿لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ﴾.

امام کاظم(ع) فرمودند: «وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ‌(ع)»: صراط مستقیم امیرالمؤمنین(ع) است. شیطان بر سر صراط مستقیم می‌ایستد تا مردم را از آن باز دارد. می‌بینیم که چگونه وهابی‌ها با اهل ولایت مقابله می‌کنند. می‌بینیم که صهیونیست‌ها چگونه با فرهنگ شیعه دشمنی می‌کنند. اینها با شیاطین هم همدست هستند و با هم همکاری می‌کنند.

صراط ولایت

همچنین ببینید: صراط مستقیم

صراط مستقیمی که می‌تواند دنیا را اداره کند و مشکلات را حل کند، ولایت اهل بیت(ع) است. در زیارت جامعه می‌خوانیم: «بِمُوَالاتِكُمْ عَلَّمَنَا اللَّهُ مَعَالِمَ دِينِنَا وَ أَصْلَحَ مَا كَانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيَانَا»؛ خداوند، به ولایت شما، نشانه‌های روشن دین را به ما آموخت و آنچه را از دنیایمان تباه شده بود، اصلاح کرد. اگر ولایت اهل بیت(ع) را پذیرفتید، خدا معلم شما می‌شود. آیا از این بهتر می‌خواهید؟ چرا از این نکته مهم غافلیم؟! کسانی که دست از ولایت اهل بیت(ع) کشیدند و امیرالمؤمنین(ع) را رها کردند، در گمراهی به سر می‌برند و راه را گم کرده‌اند. امام صادق(ع) فرمودند: «وَ اللَّهِ مَا بَقِيَ فِي أَيْدِيهِمْ شَيْ‌ءٌ مِنَ الْحَقِّ إِلَّا اسْتِقْبَالُ الْكَعْبَةِ فَقَطْ»؛ به خدا سوگند چیزی از حق برایشان باقی نمانده، جز رو کردن به سمت کعبه.

آنها بهره‌ای از دین به جز رو کردن به قبله ندارند. اینها مشمول نفرین پیامبر(ص) در غدیر واقع شدند، آنجا که فرمودند: «اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ أَحِبَّ مَنْ أَحَبَّهُ، وَ أَبْغِضْ مَنْ أَبْغَضَهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ»؛ بار خدایا! با دوست علی دوست باش و با دشمن او دشمن؛ هرکه او را دوست می‌دارد، دوستش بدار و هر که او را مبغوض می‌دارد، مبغوضش بدار و هر که او را یاری می‌کند، یاری‌اش کن و هر که او را وا می‌گذارد، او را واگذار! این نفرین پیامبر اکرم(ص) را جدی بگیرید. هم دعا فرمودند و هم نفرین کردند. فرمودند: «اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ». خذلان نه این است که فردی را چوب بزنی؛ خذلان یعنی اینکه کسی را رها کنی. خذلان یعنی دست از ولایت کشیدن. یعنی امیرالمؤمنین و یازده امام دیگر را رها کردن. یعنی اینکه ولایت را تبلیغ نکنی و بگویی به من چه ربطی دارد. باید سینه چاک کرد و با قلم و بیان از اهل بیت(ع) دفاع کرد. اگر این‌گونه نبودیم، یعنی خذلان.

عبادت بی‌ولایت

مقالهٔ اصلی: عبادت بی‌ولایت

اینکه امام صادق(ع) در روایت فوق فرمودند: «بهره آنان از دین فقط استقبال قبله است»، یعنی تمام عباداتشان بی‌حاصل و بی‌نتیجه است. امام باقر(ع) فرمودند: «اً أَمَا لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَامَ لَيْلَهُ وَ صَامَ نَهَارَهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمِيعِ مَالِهِ وَ حَجَّ جَمِيعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ يَعْرِفْ وَلَايَةَ وَلِيِّ اللَّهِ فَيُوَالِيَهُ وَ يَكُونَ جَمِيعُ أَعْمَالِهِ بِدَلَالَتِهِ لَهُ عَلَيْهِ مَا كَانَ لَهُ عَلَى اللَّهِ حَقٌّ فِي ثَوَابٍ وَ لَا كَانَ مِنْ أَهْلِ الْإِيمَانِ»؛ آگاه باشید! اگر مردی همه شب به نماز برخیزد، و روزش را روزه بدارد، و همه مال خود را در راه خدا انفاق کند، و پیوسته به زیارت خانه خدا رود، و از ولایت ولی خدا آگاه نباشد تا از او پیروی کند و همه اعمالش به راهنمایی او باشد، چنین کسی را حق پاداشی از خدا به خاطر همه آنچه کرده است نیست، و نیز از اهل ایمان به شمار نمی‌رود.

درخت حسد

همچنین ببینید: حسد

جایگاه ولایت به گونه‌ای است که خدای تعالی درباره آن با هیچ کس، حتی انبیای خود تعارف ندارد. روایات فراوان داریم که اگر انبیا در اینجا ذره‌ای مکث می‌کردند، گرفتار می‌شدند. در کتاب «عیون اخبار الرضا(ع)»، از عبدالسلام هروی روایت شده است که گفت: به حضرت رضا(ع) عرضه داشتم: یا ابن رسول الله، از درختی که آدم و حوا از آن خوردند برایم بگو، تا ببینم چه درختی بود؟ چون مردم درباره آن اختلاف دارند، بعضی روایت می‌کنند که گندم بوده، و بعضی دیگر روایت می‌کنند که درخت حسد بوده است. حضرت فرمودند: هر دو درست است. عرضه داشتم: با اینکه دو معنای متفاوت دارد، چطور ممکن است هر دو درست باشد؟! فرمودند: ای ابا صلت، یک درخت بهشتی می‌تواند چند نوع میوه داشته باشد، یک درخت هم می‌تواند گندم داشته باشد و هم انگور؛ چون درخت بهشت مانند درخت‌های دنیا نیست. آدم بعد از آنکه خدای تعالی به او احترام کرد، و ملائکه را واداشت تا به او سجده کنند، و او را داخل بهشت کرد، در دل با خود گفت: آیا خدا بشری گرامی‌تر از من خلق کرده است؟

خدای عزوجل از آنچه در دل او گذشت، خبردار شد. پس به او ندا داد: که سر خود را بلند کن و به ساق عرش بنگر. آدم سر به سوی عرش بلند کرد، و به ساق عرش نگریست، دید در آن نوشته شده است: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(ع) أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةُ سَيِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ سَيِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ»؛ لا اله الا الله محمد رسول الله، و علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، و همسرش فاطمه، سیده زنان عالمیان، و حسن و حسین دو سید جوانان اهل بهشت‌اند. آدم پرسید: پروردگارا، اینان چه کسانی هستند؟ خدای عزوجل فرمود: «هَؤُلَاءِ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ وَ هُمْ خَيْرٌ مِنْكَ وَ مِنْ جَمِيعِ خَلْقِي وَ لَوْ لَا هُمْ مَا خَلَقْتُكَ وَ لَا خَلَقْتُ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ الْأَرْضَ فَإِيَّاكَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَيْهِمْ بِعَيْنِ الْحَسَدِ فَأُخْرِجَكَ عَنْ جِوَارِي»؛ ای آدم، اینان ذریه تو هستند و از تو بهترند، و از همه خلایق من بهترند، و اگر اینها نبودند، من تو را، و بهشت و دوزخ را، و آسمان و زمین را خلق نمی‌کردم، پس زنهار مبادا به چشم حسد بر اینان بنگری که از جوار من بیرون خواهی شد.

پس آدم به چشم حسد بر آنان نظر افکند، و آرزوی مقام و منزلت آنان کرد، و خداوند شیطان را بر او مسلط ساخت، تا سرانجام از آن درخت که نهی شده بود خورد، و برحوا هم مسلطش کرد، او هم به مقام فاطمه به چشم حسد نگریست، تا آنکه از آن درخت بخورد، همچنان که آدم خورد. در نتیجه خدای تعالی هر دو را از بهشت بیرون کرد و به زمین فرستاد تا در جوار زمین باشند. مرحوم علامه طباطبایی می‌فرماید: این معنا در عده‌ای از روایات آمده است که بعضی از آنها، از روایات مورد بحث مفصل‌تر و طولانی‌تر است، و بعضی دیگر مجمل‌تر، و کوتاه‌تر.

منطقه ممنوعه

بر اساس این روایت، این معنا مسلم گرفته شده است که درخت نامبرده هم گندم بوده، و هم حسد و اینکه آن دو از گندم خوردند، ولی ثمره‌اش حسد شد، و مقام و منزلت محمد و آل محمد(ع) را آرزو کردند. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: «فَبَلَغَ اللَّهُ بِكُمْ أَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُكَرَّمِينَ وَ أَعْلَى مَنَازِلِ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَرْفَعَ دَرَجَاتِ الْمُرْسَلِينَ حَيْثُ لَا يَلْحَقُهُ لَاحِقٌ وَ لَا يَفُوقُهُ فَائِقٌ وَ لَا يَسْبِقُهُ سَابِقٌ وَ لَا يَطْمَعُ فِي إِدْرَاكِهِ طَامِعٌ‌»؛ پس خداوند، شما را به شریف‌ترین مرتبه گرامیان، و بالاترین جایگاه‌های مقربان، و برترین درجات فرستاده شدگان برساند؛ آن مقامی که جز آنان، هیچ کسی بدان نمی‌رسد و به بالاتر از آن، هیچ کسی راه نمی‌یابد و هیچ پیشگامی بر آن، پیشی نمی‌گیرد و هیچ طمع کننده‌ای برای رسیدن به آن، طمع نمی‌کند.

کسی حق طمع در این مقام را ندارد. تمام اسماء الهی در اینها تجلی پیدا کرده است. خداوند فرمود: اینجا منطقه ممنوعه خداست. آدم چون آرزوی این مقام ما را کرد، مبتلا شد و از آن درخت منهیه خورد. مشکل اصلی در طمع در ولایت اهل بیت(ع) بود که همه پیامبران بر آن ولایت مبعوث شده‌اند. امام صادق(ع) فرمودند: «وَلَايَتُنَا وَلَايَةُ اللَّهِ الَّتِي لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً قَطُّ إِلَّا بِهَا»؛ ولایت ما همان ولایت خداست که خدا هیچ پیغمبری را جز به آن مبعوث نساخت.

آثار ولایت

مقالهٔ اصلی: آثار ولایت

ولایت اهل بیت(ع) ولایت کلیه الهیه است. امام هادی(ع) فرمودند: ولایت اهل بیت(ع) باعث می‌شود که خداوند معالم دین ما را به ما تعلیم دهد. اگر به کتب صحاح اهل سنت بنگرید، می‌بینید که اینها قائل به این هستند که خدای تعالی مثل انسان جسم دارد. می‌گویند: خدا مانند یک انسان دیده می‌شود. خداوند در شب جمعه مانند جوانی سوار بر اسب می‌شود و به انسان‌ها نگاه می‌کند. این توحید آنهاست! «وَ أَصْلَحَ مَا كَانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيَانَا»؛ اگر دنبال اهل بیت(ع) رفتید، همه مشکلات دنیایتان هم حل می‌شود. روی اهل بیت(ع) خیلی سرمایه‌گذاری کنید. در این میان وظیفه عالمان و دانشمندان بسی سنگین‌تر است. باید در بیان و نشر فضائل امیرالمؤمنین و اهل بیت(ع) سرمایه‌گذاری کنند، که کوتاهی در این امر گناهی نابخشودنی است. چنانکه رسول خدا(ص) فرمودند: «لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ هَذَا الخَلْقَ إِلَّا بِذُنُوب العُلُمَاءِ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ الحَقَّ مِنْ فَضْلِ عَلِيٍّ‌(ع) وَ عِتْرَتِهِ»؛ خداوند این مردم را عذاب نمی‌کند، مگر به خاطر گناهان علما، آنها که حق را کتمان می‌کنند و از بیان فضائل علی(ع) و عترت او خودداری می‌کنند.

منذر و هادی

خدای تعالی به پیامبرش می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ﴾. امام باقر(ع) فرمودند: «الْمُنْذِرُ رَسُولُ اللَّهِ‌(ص) وَ الْهَادِي أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع)»؛ منذر رسول خدا(ص) است و هادی علی(ع)است. در هجده روایت از اهل سنت هم آمده است که پیامبر خدا(ص) فرمودند: هادی این امت امیرالمؤمنین(ع) است. اما ما چهار یا پنج روایت در کتب شیعه در این باره داریم. یعنی آنها چهار برابر در این باره روایت دارند. چرا اینها را برای مردم نگوییم؟ امیرالمؤمنین(ع) خانه‌نشین شد؛ چون غدیر به فراموشی سپرده شد. باید غدیر را احیا کرد، باید اهل بیت(ع) را به جوانان بشناسانیم.

عامل وحدت

آیا قرآن می‌تواند عامل وحدت باشد؟ اگر قرآن عامل وحدت بود که تا کنون وحدت محقق شده بود؛ چون همه روی قرآن اتفاق نظر دارند. اندیشه وابسته به خوارج و امثال آن قرآن را قبول دارد، اما به خاک و خون کشیدن مسلمانان را تجویز می‌کند. صاحبان این اندیشه خود را از باطن قرآن و تفسیر و تأویل درست آن دور نگاه‌داشتند. قرآن کریم ما را به طریق امیرالمؤمنین(ع) هدایت می‌کند: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ﴾. این چیست که اگر نگویی تمام رسالتت هیچ می‌شود؟! حضرت زهرا(س) در خطبه‌ای که ایراد کردند، فرمودند: «وَ طَاعَتَنَا نِظَاماً لِلْمِلَّةِ، وَ إِمَامَتَنَا أَمَاناً مِنَ الْفُرْقَةِ»؛ خداوند اطاعت ما را مایه نظام و نظم بخشیدن به امت و امامت ما را مایه امنیت از تفرقه و جدایی قرار داد.

بنابراین، اهل بیت(ع) عامل وحدت‌اند.

باید به یاد سپرد که غدیر تنها مسأله جانشینی نیست، توجه دادن به مسأله امامت است. ماجرای غدیر فقط نصب جانشین برای پیغمبر نبود؛ غدیر دو جنبه دارد: یکی جنبه نصب جانشین است، جنبه دیگر قضیه، توجه دادن به مسأله امامت است؛ امامت با همان معنایی که همه مسلمین از این کلمه و از این عنوان می‌فهمیدند.

میثاق ولایت

مقالهٔ اصلی: میثاق ولایت

همه انبیا در هجدهم ذیحجه جانشین خود را تعیین می‌کردند؛ حضرت آدم(ع)، حضرت نوح(ع)، حضرت موسی(ع). و خدا از آنان میثاق گرفته است که آن روز را تعظیم کنند. غدیرخم نتیجه و ثمره زحمات همه انبیاست. ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾. در آیات قرآن کریم آمده است: ﴿الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ﴾. هنگامی که حضرت علی(ع) ناخدای این کشتی باشد، کفار نا امید می‌شوند. دوستان اهل بیت(ع) را باید مثل جان خود بدانیم. حافظ می‌گوید: مرا عهدی است با جانان که تا جان در بدن دارم هواداران کویش را چو جان خویشتن دارم اگر حامی و مبلغ اهل بیت(ع) باشیم، تمام دوستان خدا طرفدار ما هستند. اصلاً خدا طرفدار ماست. پیامبر خدا(ص) فرمودند: «لَوِ اجْتَمَعَ النَّاسُ عَلَى حُبِّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ لَمَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّارَ»؛ چنانچه مردم همگی دوستدار علی بن ابی طالب بودند، خداوند متعال آتش را نمی‌آفرید. آتش جهنم برای بی‌ولایت‌هاست، برای فاصله گرفتن از ولایت است.

برترین اعیاد

بهترین و برترین اعیاد دینی ما، عید غدیر خم است که در روایات ما از آن به «عیدالله الاکبر» تعبیر شده است. پیامبر عظیم الشأن فرمودند: «يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍ أَفْضَلُ أَعْيَادِ أُمَّتِي وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي أَمَرَنِي اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ فِيهِ بِنَصْبِ أَخِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع) عَلَماً لِأُمَّتِي يَهْتَدُونَ بِهِ مِنْ بَعْدِي»؛ روز غدیرخم بهترین اعیاد و جشن‌های امت من است. آن روز، روزی است که خداوند متعال به من فرمان داد که برادرم علی بن ابی طالب را برای ملت خود منصوب کنم که پس از من به وسیله او رهنمون شوند. از این‌رو عید غدیر به عنوان برترین و بالاترین اعیاد، در روایات ما نام‌گذاری شده است و می‌طلبد که تمامی مسلمانان، خصوصاً دوستداران اهل بیت(ع) اهتمام فوق‌العاده به بزرگداشت و احیای عید بزرگ غدیر داشته باشند.

نصرت امیرمؤمنان(ع)

امیدواریم در مراسم کاروان‌های شادی در روز غدیرخم کوتاهی نکنیم و به بهترین وجه در همه شهرها و آبادی‌ها و روستاها این امر را احیا کنیم. این کاروان‌های شادی می‌تواند برای همه مردم ما و حتی خارج از ایران، از شعائر اسلامی و نشانگر احیای امر ولایت باشد. کاری کنیم که مشمول دعای پیامبر عظیم الشأن(ص) قرار بگیریم که درباره احیای امامت امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند: «وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ‌»؛ «هرکس مولاامیرالمؤمنین علی(ع) را یاری کند، خدایا، تو او را یاری کن». قطعاً دعای پیامبر(ص) مستجاب است. امیدواریم پیام غدیر را که پیغمبر خدا(ص) سفارش کردند به نسل بعد منتقل کنیم.

توصیه به ولایت در معراج

امام صادق(ع) فرمودند: «عَرَجَ النَّبِيُّ(ص) مِائَةً وَ عِشْرِينَ مَرَّةً مَا مِنْ مَرَّةٍ إِلَّا وَ قَدْ أَوْصَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا النَّبِيَّ(ص) بِالْوَلَايَةِ لِعَلِيٍّ وَ الْأَئِمَّةِ(ع) أَكْثَرَ مِمَّا أَوْصَاهُ بِالْفَرَائِضِ»؛ پیامبر(ص) یک صد و بیست بار به معراج رفتند. در هر بار خدای عزوجل او را بیش از آنچه به واجبات توصیه کند، به ولایت علی و امامان(ع) توصیه فرمود. پیامبر(ص) یک معراج رسمی و علنی داشتند و یکصد و بیست بار به صورت غیر رسمی به معراج رفتند. معراج یعنی دیدار خصوصی با خدا، جایی که جبرئیل و فرشته‌ها و هیچ‌کس نیست. در این دیدارها بیش از همه به ولایت امیرالمؤمنین و ائمه معصومین(ع) توصیه شده است. اگر چیزی بالاتر از این بود، قطعاً خدا همان را سفارش می‌کرد.

برترین روز در نزد خدای تعالی

صفوان بن یحیی می‌گوید: شنیدم که امام جعفر صادق(ع) فرمود: «الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ عِيدُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ مَا طَلَعَتْ عَلَيْهِ شَمْسٌ فِي يَوْمٍ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْهُ، وَ هُوَ الَّذِي أَكْمَلَ اللَّهُ فِيهِ دِينَهُ لِخَلْقِهِ وَ أَتَمَّ عَلَيْهِمْ نِعَمَهُ وَ رَضِيَ لَهُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً، وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا أَقَامَ وَصِيَّهُ فِي مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ وَ نَصَبُهُ عَلَمَاً لِاُمَّتِهِ»؛ هجدهم ذیحجه، بزرگ‌ترین عید الهی است. خورشید، در هیچ روزی طلوع نکرد که در نزد خدا برتر از آن روز باشد و آن، همان روزی است که خدا در آن، دینش را برای آفریدگانش به کمال رساند و نعمتش را بر آنان کامل کرد و دین اسلام را برایشان پسندید. خداوند، پیامبری برنینگیخت، جز آن‌که آن پیامبر وصیش را در چنین روزی به جای خود نهاد و رهبر امتش قرار داد.

«فَلْیَذْکُرِ اللهَ عَلَی مَا مَنَّ عَلَيْهِمْ بِمَعْرِفَتِهِ هذَا دُونَ سَائِرِ النَّاسِ‌»؛ پس، پیروان ما باید بر نعمت بزرگ شناخت این روز که تنها به آنان عطا شده خدا را به یاد آورند. گفتم: ای پسر پیامبر خدا! در آن روز، چه کنیم؟ فرمود: «آن را روزه بدار، که روزه‌اش برابر شصت ماه است. در آن روز به اندازه توان، به خود و عیال خود و هر که در اختیار توست، احسان کن».

امام رضا(ع) و بزرگداشت غدیر

امام رضا(ع) در این روز خطبه خواندند، صله دادند، اطعام کردند. حتی برای خانم‌ها چادر، النگو، دستبند و جوایز فرستادند تا امر غدیرخم احیا شود. فیاض بن محمد طرسوسی می‌گوید: در روز غدیر، در نزد امام رضا(ع) بودم. عده‌ای از یاران خاص ایشان هم در آنجا حضور داشتند. امام(ع) آنان را برای افطار نگاه داشته بود و برای خانه‌هایشان، غذا و هدیه و صله و پوشاک و حتی انگشتر و کفش فرستاده بود و وضعیت آنان و اطرافیان خود را تغییر داده بود. امام(ع) وسایل و ابزارهای کهنه خود را نیز نو کرده بود و فضیلت و سابقه آن روز را بیان می‌کردند.

خطبه‌هایی برای غدیر

امام رضا(ع) در این روز خطبه خواندند، امام صادق(ع) برای این روز خطبه خواندند، از امیرالمؤمنین(ع) و پیامبر خدا(ص) هم برای روز غدیر خطبه داریم. چهار معصوم بزرگوار درباره غدیر خطبه خوانده‌اند. آیا اگر از من و شما بپرسند، چقدر از این خطبه‌ها می‌دانیم، چه می‌گوییم؟! پیامبر گرامی اسلام(ص) بر حاضران در غدیر خم واجب کردند که پیام غدیر را به همه برسانند. ما نیز از روز عید قربان به مدت پانزده روز، ایام شاد آسمانی را به عنوان ایام غدیریه برگزار می‌کنیم. امید است توفیق احیای امر ولایت و غدیرخم را داشته باشیم. از برنامه‌های مهمی که باید در ایام غدیر داشته باشیم، احیای خطبه غدیر است. این طولانی‌ترین خطبه‌ای است که پیامبر عظیم‌الشأن(ص) در عمر مبارکشان خواندند. خطبه‌های پیغمبر معمولاً خیلی کوتاه است؛ چنان‌که در روایتی از امیرالمؤمنین(ع) آمده است: «كَانَ أَقْصَرَ النَّاسِ خُطْبَةً». اما خطبه غدیرخم، آن هم در شرایط سخت، در گرمای آفتاب، در مسیر سفر و بازگشت از حجة الوداع، یا حجة البلاغ، طولانی‌ترین خطبه عمر پیامبر خداست. این خطبه را درباره غدیرخم و ولایت و اثبات امامت مولا علی(ع) بیان فرمودند. همه جملات این خطبه قابل تأمل است.

پیامبر اکرم(ص) روز قبل از غدیر درباره محبت و ولایت صحبت کردند و محبت را ابلاغ کردند. مولویتی که حضرت در این خطبه بیان فرمودند، بدون شک به معنای امامت و ولایت و رهبری و سرپرستی است. کسی که سه روز مردم را نگه داشته و بیعت گرفته است، برای ولایت و سرپرستی امت است، نه صرف محبت. اینکه مردم را سه روز در آفتاب سوزان نگه دارند تا فقط اعلام دوستی کنند، خلاف عقل و عرف است. مردم را نگاه داشتند برای اینکه وصایت و امامت و جانشینی مولا علی(ع) را بیان کنند. از این‌رو فرمودند: «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ قَوْلِي هَذَا عَنْ جَبْرَئِيلَ(ع) عَنِ اللَّهِ تَعَالَى»؛ نفرین شده و مورد خشم و غضب خداوند است، هر کس که این گفتار مرا رد کند. این از جبرئیل و از سوی خدای تعالی است. این‌گونه بیعت گرفتن جز برای امامت و خلافت و جانشینی امیرالمؤمنین علی(ع) نیست.

بزرگداشت غدیر در بهشت

احمد بن محمد بن ابی نصر می‌گوید: نزد امام رضا(ع) بودیم و مجلس، لبریز از جمعیت بود. اهل مجلس از روز غدیر یاد کردند که برخی آن را انکار کردند. امام رضا(ع) فرمودند: پدرم از پدرش نقل کرد که فرمود: «إِنَّ يَوْمَ الْغَدِيرِ فِي السَّمَاءِ أَشْهَرُ مِنْهُ فِي الْأَرْضِ إِنَّ لِلَّهِ فِي الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَى قَصْراً لَبِنَةٌ مِنْ فِضَّةٍ وَ لَبِنَةٌ مِنْ ذَهَبٍ فِيهِ مِائَةُ أَلْفِ قُبَّةٍ مِنْ يَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ وَ مِائَةُ أَلْفِ خَيْمَةٍ مِنْ يَاقُوتٍ أَخْضَرَ تُرَابُهُ الْمِسْكُ وَ الْعَنْبَرُ فِيهِ أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ نَهَرٌ مِنْ خَمْرٍ وَ نَهَرٌ مِنْ ماءٍ وَ نَهَرٌ مِنْ لَبَنٍ وَ نَهَرٌ مِنْ عَسَلٍ وَ حَوَالَيْهِ أَشْجَارُ جَمِيعِ الْفَوَاكِهِ عَلَيْهِ طُيُورٌ أَبْدَانُهَا مِنْ لُؤْلُؤٍ وَ أَجْنِحَتُهَا مِنْ يَاقُوتٍ تَصُوتُ بِأَلْوَانِ الْأَصْوَاتِ»؛ روز غدیر، در آسمان، مشهورتر از زمین است. خدا در بهشت برین، کاخی دارد که خشت‌هایش یکی از سیم و یکی از زر است و در آن، صد هزار گنبد از یاقوت سرخ و صد هزار خیمه از یاقوت سبز است و خاک آن (نیز) مُشک و عنبر است. در آن، چهار نهر جاری است: نهر شراب، نهر آب، نهر شیر و نهر عسل. و پیرامون آن، درختانی با همه گونه میوه هست که بر آنها پرندگانی با پیکرهایی از مروارید و بال‌هایی از یاقوت با صداهای گوناگون نشسته‌اند.

«إِذَا كَانَ يَوْمُ الْغَدِيرِ وَرَدَ إِلَى ذَلِكَ الْقَصْرِ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ يُسَبِّحُونَ اللَّهَ وَ يُقَدِّسُونَهُ وَ يُهَلِّلُونَهُ فَتَطَايَرُ تِلْكَ الطُّيُورُ فَتَقَعُ فِي ذَلِكَ الْمَاءِ وَ تَتَمَرَّغُ عَلَى ذَلِكَ الْمِسْكِ وَ الْعَنْبَرِ فَإِذَا اجْتَمَعَتِ الْمَلَائِكَةُ طَارَتْ فَتَنْفُضُ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ وَ إِنَّهُمْ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ لَيَتَهَادَوْنَ نُثَارَ فَاطِمَةَ(س)»؛ چون روز غدیر می‌شود، ساکنان آسمان با تسبیح و تقدیس و تهلیل خداوند، به آن کاخ، وارد می‌شوند. پس، همه پرندگان می‌پرند و داخل آب‌ها می‌شوند و خود را به مشک و عنبر (بهشتی) آغشته می‌کنند و هنگامی که فرشتگان گرد می‌آیند، پرواز می‌کنند و آن مشک و عنبر را بر آنها می‌افشانند و در آن روز، فرشتگان، شاد باش عروسی فاطمه(س) را به هم هدیه می‌دهند. «فَإِذَا كَانَ آخِرُ ذَلِكَ الْيَوْمِ نُودُوا انْصَرِفُوا إِلَى مَرَاتِبِكُمْ فَقَدْ أَمِنْتُمْ مِنَ الْخَطَإِ وَ الزَّلَلِ إِلَى قَابِلٍ فِي مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ تَكْرِمَةً لِمُحَمَّدٍ(ص) وَ عَلِيٍّ(ع)»؛ در پایان آن روز، به آنان ندا می‌شود که به جایگاه‌های خود بازگردید که به خاطر بزرگداشت محمد(ص) و علی(ع)، تا چنین روزی در سال دیگر، از خطا و لغزش ایمن خواهید بود.

فرمان پیامبر(ص) به عید گرفتن روز غدیر

امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ(ص) أَوْصَى أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ(ع) أَنْ يَتَّخِذَ ذَلِكَ الْيَوْمَ عِيداً وَ كَذَلِكَ كَانَتِ الْأَنْبِيَاءُ(ع) تَفْعَلُ كَانُوا يُوصُونَ أَوْصِيَاءَهُمْ بِذَلِكَ فَيَتَّخِذُونَهُ عِيداً»؛ پیامبر خدا به امیر مؤمنان وصیت کرد که آن روز (روز غدیر) را عید بگیرد که پیامبران پیشین همچنین می‌کردند؛ به اوصیای خود، توصیه می‌کردند که (روز تعیین وصی) را عید بگیرند.

انفاق برای غدیر

بیشتر ما مردم عبادت را فقط در اعمال خاص می‌دانیم؛ نماز، تلاوت قرآن، دعا، و مشاهد مشرفه، در حالی که اگر به قرآن و روایات مراجعه کنیم، بسیاری از چیزها هست که در عرف ما عبادت نیست، ولی از عبادت‌های بزرگ است، بلکه سرچشمه همه خیرها و خوبی‌هاست. امام حسن(ع) فرمودند: «أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ إِدَامَةِ التَّفَكُّرِ فَإِنَّ التَّفَكُّرَ أَبُو كُلِّ خَيْرٍ وَ أُمُّهُ‌»؛ شما را به تقوای الهی و تفکر مداوم سفارش می‌کنم؛ زیرا تفکر پدر و مادر هر خیر و خوبی است. انسان باید جای خلوتی برای تصمیم‌گیری‌های کلان داشته باشد. فکر کند و آخرت را فدای دنیا نکند. مرحوم آیت‌الله بهاءالدینی بیشتر تفکر داشتند. بیشترین عبادت ابوذر تفکر بود. تلاوت و نمازی که در آن تفکر و تدبر نباشد فایده چندانی ندارد. یکی دیگر از عبادت‌هایی که خیلی از آن غافل هستیم، احسان و گره‌گشایی است. اینکه گره‌ای از مشکل کسی باز کنی، همسرت را خوشحال کنی، از مریضی پرستاری کنی، جان یک نفر را از مرگ نجات بدهی.

از دیگر عبادت‌های پر ثمر انفاق در راه خداست. از فرصت‌ها باید استفاده کرد و این توفیق را از دست نداد. خدای تعالی خطاب به همه ما می‌فرماید: ﴿وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ﴾. این هشداری است برای همه ما که تا مرگ ما فرا نرسیده و قدرت انفاق در راه خدا را داریم کوتاهی نکنیم. بر اساس این آیه شریفه، کسانی که دستشان از دنیا کوتاه شده است، آرزویشان این است که به دنیا برگردند، و صدقه بدهند و در راه خدا انفاق کنند. اما راهی برای بازگشت نیست و جز حسرت و اندوه چیزی نصیبشان نمی‌شود. چقدر برای غدیر مایه گذاشته‌ایم، در راه ولایت امیرالمؤمنین(ع) چقدر هزینه کرده‌ایم؟ از آنچه خدا روزیمان کرده است باید انفاق و هزینه کنیم. ﴿مِنْ مَا رَزَقْنَاكُمْ﴾. از مالمان، از آبرویمان، از اعتبارمان، از رزق‌های مادی و معنوی باید مایه بگذاریم. در کنار انفاق‌های معیشتی، انفاق فرهنگی هم داشته باشیم. در کنار بسته‌های معیشتی یک بسته فرهنگی هم بگذاریم.

نزول آیات ولایت و هل اتی

چرا درباره حضرت علی(ع) آیه ولایت نازل شد؟ ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾. این آیه برای انگشتری که امیرالمؤمنین(ع) در حال رکوع به سائل داد نازل شده است. خدا برای انفاق امیرالمؤمنین(ع) آیه نازل فرموده است. سوره «هل أتی» برای چه نازل شد؟ ﴿وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا﴾. این آیات هم برای اطعام اهل بیت(ع) به مسکین و یتیم و اسیر نازل شده است. پای انفاق در میان بوده است. هفده آیه که شاید در قرآن بی‌نظیر باشد.

نام و یاد علی(ع)

دایره عبادت بسیار گسترده است. مرحوم آیت‌الله بهاءالدینی می‌فرمودند: عالم عرصه عبودیت خداست. یکی از بزرگ‌ترین عبادت‌ها ذکر فضائل و مناقب امیرالمؤمنین(ع) است. مجالسی که برای امیرالمؤمنین(ع) و بزرگداشت غدیر برگزار می‌شود از بزرگ‌ترین عبادات است. احیای سیره امیرالمؤمنین(ع) عبادت است، بلکه پدر همه عبادت‌هاست. پیغمبر اکرم(ص) سفارش ویژه می‌کردند که نام و یاد امیرالمؤمنین(ع) باید در جامعه زنده بماند. فرمودند: «ذِكْرُ عَلِيٍّ عِبَادَةٌ»؛ یاد علی عبادت است. همان طور که یاد خدا و یاد پیامبر خدا عبادت است، یاد امیرالمؤمنین هم عبادت است. شاعران برای غدیر شعر بسرایند، مداحان مداحی کنند، نویسندگان بنویسند، گویندگان بگویند، خطاط‌ها خطاطی کنند. هرکس هر هنری دارد برای امیرالمؤمنین(ع) هزینه کند. پیغمبر خدا(ص) فرمودند: «زَيِّنُوا مَجَالِسَكُمْ بِذِكْرِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)»؛ مجالس خود را با یاد و نام علی بن ابی طالب زینت بدهید. مرحوم آیت‌الله بهاءالدینی می‌فرمودند: ما همه امام‌ها را دوست داریم، ولی بیچاره علی بن ابی طالب(ع) هستیم.

مجالس ذکر فضائل امیرالمؤمنین(ع)

ام سلمه می‌گوید: از رسول خدا(ص) شنیدم که می‌فرمودند: هر زمان که گروهی گرد هم آیند و فضائل امیرالمؤمنین علی(ع) را بازگو کنند، فرشتگانی از آسمان به سوی آنها فرود آمده و اطراف آنان را می‌گیرند. زمانی که گروه متفرق می‌شوند، ملائکه به سوی آسمان عروج می‌کنند. دیگر فرشتگان به آنها می‌گویند: از شما بوی خوشی به مشام ما می‌رسد که خوش‌بوترو پاکیزه‌تر از آن استشمام ننموده‌ایم. فرشتگان پاسخ می‌دهند: ما در میان گروهی بودیم که فضائل محمد و آل محمد عالی را بازگو می‌کردند. ما از بوی خوش آنان معطر شدیم. فرشتگان دیگر می‌گویند: ما را به نزد آنان ببرید.

می‌گویند: آنها متفرق شده‌اند. می‌گویند: ما را به آن مکانی که بودند فرود آورید تا به آن مکان تبرک جوییم و معطر شویم.

محبت علی(ع)

از ابن عباس روایت شده است که رسول خدا(ص) فرمودند: «لَوِ اجْتَمَعَ النَّاسُ عَلَى حُبِّ عَلِيِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع) لَمَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّارَ»؛ اگر مردم بر محبت و دوستی علی(ع) اجتماع می‌کردند، خدای تعالی اصلاً آتش جهنم را خلق نمی‌کرد. امیرالمؤمنین(ع) و غدیر را فراموش کردند که گرفتار آتش سقیفه شدند و آن آتش هنوز هم هست و تا ظهور امام زمان(ع) ادامه دارد. اگر می‌خواهیم آتش را خاموش کنیم، باید به غدیر برگردیم و در خط ولایت علی(ع) زندگی کنیم. بیایید با احیای امر ولایت و غدیر، آتش جهنم را خاموش کنیم. آتش غلط می‌کند محب علی(ع) را بسوزاند! محب و دوستدار علی است که آتش را خاموش می‌کند. پیامبر خدا(ص) فرمودند: «‌إِذَا مَرَّ الْمُؤْمِنُ عَلَى الصِّرَاطِ طَفِئَتْ لَهَبُ النِّيرَانِ وَ يَقُولُ جُزْ يَا مُؤْمِنُ فَإِنَّ نُورَكَ قَدْ أَطْفَأَ لَهَبِي‌»؛ هنگامی که مؤمن بر صراط می‌گذرد، ناگاه زبانه‌های آتش خاموش می‌شود و می‌گوید: ای مؤمن عبور کن؛ زیرا نور تو آتش مرا خاموش کرد. ما از سیره امیرالمؤمنین(ع) فاصله گرفته‌ایم. ما ثروتمندانی داریم که می‌توانند صدها فقیر را اداره کنند. شغل ایجاد کنند، ولی همه اموال را روی هم انباشت می‌کنند. روزی می‌آید که حسرت می‌خورند که چرا آنها را در راه خدا انفاق نکردیم.

اساس دین

اگر بخواهیم غدیر احیا شود، باید در طول سال با غدیر زندگی کنیم. امیرالمؤمنین(ع) پدر ماست، پیغمبر(ص) خواستند دست این امت را در دست پدر بگذارند. آدم نباید پدر خود را فراموش کند. همان طور که برای امام حسین(ع) و کربلا مایه می‌گذاریم، باید برای امیرالمؤمنین(ع) و نجف هم مایه بگذاریم؛ بلکه زیارت امیرالمؤمنین(ع) از اهیمت بیشتری برخوردار است. ابی شعیب خراسانی می‌گوید: به امام رضا(ع) عرضه داشتم: «أَيُّمَا أَفْضَلُ زِيَارَةُ قَبْرِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ‌(ع) أَوْ زِيَارَةُ الْحُسَيْنِ(ع)»؛ زیارت قبر امیرالمؤمنین(ع) از فضیلت بیشتری برخوردار است، یا زیارت قبر امام حسین(ع) حضرت فرمودند: «إِنَّ الْحُسَيْنَ قُتِلَ مَكْرُوباً فَحَقٌّ عَلَى اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ أَنْ لَا يَأْتِيَهُ مَكْرُوبٌ إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ كَرْبَهُ وَ فَضْلُ زِيَارَةِ قَبْرِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع) عَلَى زِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ كَفَضْلِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع) عَلَى الْحُسَيْنِ(ع)»؛ بی‌تردید حسین(ع) با غم و اندوه به شهادت رسید؛ بر خدایی که یادش بزرگ باد، سزاست که هر اندوهگینی نزد او حاضر می‌شود، اندهش را برطرف سازد. و برتری زیارت قبر امیرالمؤمنین(ع) بر زیارت قبر امام حسین(ع) همانند برتری امیرالمؤمنین(ع) بر امام حسین(ع) است.

نماز در مسجدالحرام برابر صد هزار نماز است، ولی براساس روایات، نماز در حرم مولا امیرالمؤمنین(ع) برابر دویست هزار رکعت است!. کعبه یک سنگ و نشانی است که ره گم نشود حاجی احرام دگربند ببین یار کجاست کعبه خیلی حرمت دارد، ولی حرمت یک مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است امیرالمؤمنین(ع) بود که کعبه را از بت و بت‌پرستان پاک کرد و از دین پیغمبر(ص) نگهداری کرد. هیچ عملی را خدا در عالم قبول نمی‌کند، مگر با ولایت امیرالمؤمنین(ع). رسول خدا(ص) فرمودند: «لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللَّهَ أَلْفَ عَامٍ بَعْدَ أَلْفَ عَامٍ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ ثُمَّ لَقِيَ اللَّهَ مُبْغِضاً لِعَلِيٍّ لَأَكَبَّهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى مَنْخِرَيْهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ»؛ اگر بنده‌ای (در مسجدالحرام) بین رکن و مقام هزار سال بعد هزار سال، خدا را عبادت کند، ولی با بغض علی و خاندانش خدا را ملاقات کند، خدا او را در قیامت بر دو بینی‌اش در جهنم افکند. کسی که این همه عبادت کند، ولی با علی(ع) دشمنی کند و بگوید: من او را قبول ندارم، او را با صورت در آتش جهنم می‌اندازند. چون علی محک و میزان است! محور و اساس دین و مکتب ما محبت امیرالمؤمنین(ع) است.

مجالس اهل بیت(ع)

رضاخان به زور چادر از سر خانم‌ها گرفت، عمامه از سر علما برداشت، و روضه‌خوانی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را تعطیل کرد. مرحوم حاج اسماعیل دولابی می‌فرمود: در دولاب پدرم ارباب و بزرگ دولاب بود. مخفیانه عزاداری کردیم. به همین خاطر ما را به پاسگاه بردند. رئیس پاسگاه با پدرم دوست بود. پدرم به او گفته بود: پسرم را گرفته‌اند. به پدرم گفته بود: اگر پسر شما جنایت کرده باشد خطر ندارد، فقط روضه‌خوانی نکرده باشد! مرحوم حاج آقای دولابی در حالی که اشک در چشمانش جمع شده بود، این مطلب را نقل می‌کرد و می‌فرمود: از این حرف داغی بر دل من نشسته است که کم نظیر است. این قدر در حق اهل بیت(ع) دشمنی کردند. مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمودند: عزاداری اباعبدالله چیزی است که هزارها واجب از آن در می‌آید. حرف حکیمانه‌ای است. اگر تاسوعا و عاشورا و محرم و شب‌های قدر تعطیل باشد، اگر غدیر تعطیل شود، چه می‌شود؟ مردم از دین و قرآن فاصله می‌گیرند. اقامه عزاداری و بزرگداشت عید غدیر جزء ضروریات دین ماست. از این‌رو بزرگ‌ترین هجمه‌های دشمن روی ولایت است، مخصوصاً شبکه‌های وهابیت. از این‌رو احیای امر ولایت از اوجب واجبات است.

فرهنگ جهانی غدیر

بزرگواری می‌فرمود: غدیر باید یک برند شود. باید این را در جامعه و دنیا جا انداخت که غدیر یک واقعه نیست، یک جریان فکری است؛ بنابراین، نباید در این یک روز خلاصه شود. شناخت غدیر مهم است. اهل هنر و اهل فکر بنشینند فکر کنند و به بهترین شکل ممکن غدیر را احیا کنند. حضرت علی(ع) همه هستی خود را در راه احیای دین گذاشت. فرهنگ غدیر باید جهانی شود. به یک روز اکتفا نکنیم. غدیر را باید در طول سال زنده نگه داریم. بیاییم مقداری هم وقف غدیر کنیم. در منازل و مساجد، جشن برگزار کنیم. چراغانی کنیم. عیدی بدهیم، لباس نو بپوشیم. دیدار مؤمنین، عیادت بیماران، و عفو و بخشش در این ایام را فراموش نکنیم. فروشگاه‌ها تخفیف ویژه به این ایام اختصاص بدهند. عیادت مریض‌ها برویم. غدیر باید با این حرکت‌ها پرشور شود.

غدیر و سبگ زندگانی

متأسفانه غدیر در جامعه ما غریب است. وقتی ما وظیفه‌مان را نسبت به غدیر انجام داده‌ایم که غدیر سبک زندگی ما را بسازد. چطور شب یلدا یا عید نوروز وارد سبک زندگی مردم شده است، غدیر که عیدالله الأکبر است هم باید سبک زندگی ما را تغییر بدهد. اگر می‌خواهی برای همسرت لباس بخری، روز غدیربخر، اگر می‌خواهی عیدی بدهی، روز غدیر بده. تا وقتی این سبک زندگی تغییر نکرده، معلوم است ما غدیر را بین شیعیان ترویج نکرده‌ایم. غدیر که عیدالله الاکبر است، باید بیش از ایام دیگر بروز کند. اگر بیشتر بروز کرد، معلوم است که ما تازه غدیر را یک قدری بین شیعیان تبلیغ کرده‌ایم. به نام امیرالمؤمنین(ع) خدمت کنیم، اگر اطعام می‌کنیم، به اسم غدیر اطعام کنیم. ما با غدیر خوشبختیم، سعادتمندیم، آرامش داریم و این را مردم باید ببینند. اگر در جامعه ما ولایت و برائت جا افتاده بود، برائت از دشمنان اهل بیت و ولایت اهل بیت و محبان اهل بیت(ع) طبیعتاً آن وقت «مرگ بر اسرائیل» را هم کامل می‌فهمیدند. چون وقتی طاغوت اعظم را بشناسند، طاغوت ملحق به آن را هم می‌شناسند.

غدیر برترین پیام آسمانی

همراه با کاروان غدیر

پس از معرفی امیرالمؤمنین علی(ع) به خلافت و جانشینی رسول خدا(ص) از جانب خداوند متعال در روز غدیرخم، اصحاب ائمه(ع) و علمای ربانی در طی چهارده قرن، تلاش فراوانی را در جهت اثبات غدیرخم نموده و هزاران اثر ماندگار در قالب کتاب، شعر، سخنرانی و... از خود به جای گذاشته‌اند. اما به نظر می‌رسد امروزه با توجه به شرایط جدید لازم است در کنار نشر آثار علمی، اقدامات مناسب دیگری را انجام داد تا مباحث غدیری را از حالت انفعال خارج نموده و به حالت فعال در آورد و یکی از این اقدامات، حرکت کاروان‌های غدیری در سراسر بلاد اسلامی، همانند حرکت دسته‌های حسینی در ایام محرم و صفر و به ویژه عاشورا و اربعین است، البته در قالب برنامه‌های شاد و هدفمند. سال‌هاست که کاروان‌های شادی غدیر به صورت مردمی و در دسته‌های مختلف و قالب‌های متنوع در روز عید غدیرخم به زیبایی و با شکوه هرچه تمام به حرکت درآمده‌اند. حضور در کاروان‌های غدیری حس و حال عجیبی دارد؛ گویا یادآور حرکت کاروان حجه البلاغ رسول خدا(ص) به سمت غدیرخم برای ابلاغ پیام الهی غدیر به عموم مردم است.

به حق این حرکت نمادین در راستای رساندن پیام غدیر با صدای رسا و گویا به عموم جامعه است که اگر همانند عاشورا و اربعین به صورت همگانی و بین‌المللی برگزار گردد، جامعه اسلامی و جامعه جهانی را نیز از پیام غدیر آگاه و بهره‌مند خواهد ساخت. کاروان‌های زیبای غدیری به تناسب فرهنگ‌های مختلف در هر شهر و دیار و کشوری با ذوق و سلیقه‌های اشخاص، گروه‌ها و نهادها، به صورت‌های گوناگون و در قالب کاروان‌های وسایل نقلیه، از قبیل دسته‌های بزرگ و کوچک، و در قالب هیئت‌های مذهبی به سمت حرم‌های مطهر اهل بیت(ع)، امامزادگان عظیم‌الشأن، یا مساجد بزرگ شهر حرکت می‌کنند. و گاه به صورت کاروان‌های دوچرخه سواری، موتورسواری، کاروان‌های ماشینی با خودروهای شخصی، تریلرها و کامیون‌های مزین به پرچم‌های غدیر و حتی قافله‌های زیبا و سنتی شتری با آذین‌های سبز غدیری در سطح شهرهای بزرگ و کوچک حرکت می‌کند.

از ویژگی‌های این کاروان‌های زیبا، هم‌خوانی سرودهای مذهبی، مولودی‌ها و ثناخوانی اهل بیت(ع)، همراه با ندای زیبای علی ولی الله است که با ایستگاه‌های صلواتی مردمی و خودجوش و پخش شربت، شکلات، شیرینی، پرچم‌های رنگی، بادکنک‌های غدیری ویژه کودکان و... همراه است و باعث برگزاری با شکوه و با عظمت جشن بزرگ و آسمانی عید غدیر شده و جشن‌های مهم ولایت و امامت را از درون خانه‌ها و مساجد و حسینیه‌ها و جلسات خصوصی به سطح جامعه کشانده و همایش‌های ولایت و امامت را به نوعی تبدیل به رزمایش ولایت نموده و در سطح وسیع‌تر و عمومی‌تر به جامعه منتقل می‌سازد. کاروان‌های غدیر با ایجاد شور و ترویج شعور به احیای شعار ولایت پرداخته و با هدف ترویج امامت و ارزش ولایت، همان کارکردهای عاشورا و کاربردهای اربعین را از قالب عزاداری به سمت سرور و شادی ایام ولایت و امامت در غدیر منتقل می‌سازد و جشن بزرگ آسمانیان را به گوشه‌ای از زمین منتقل ساخته و فرمایش حضرت امام علی بن موسی الرضا را محقق می‌سازد که فرمودند: «روز غدیر نزد اهل آسمان مشهورتر از اهل زمین است».

پیشینه کاروان‌های شادی غدیر

اگر بخواهیم به سابقه این حرکت زیبا برگردیم، باید به سراغ آثار حدیثی اهل بیت(ع) و کتب تاریخی قرن‌های گذشته رفته و آن را مرور نماییم. با مراجعه به ثقلین که هدایت‌گر بشریت تا قیام و قیامت است، متوجه این موضوع بس شگفت‌آور می‌شویم که «تجمع حول محور امامت و ولایت»، از عالم ملائک آغاز و به عالم ذر منتقل، سپس در نشئه طبیعت خاکی محقق شد و در امتداد تاریخ بشریت از غدیرخم تا به امروز، و از امروز تا ظهور صاحب غدیر، و از آن پس نیز تا قیامت و صحرای محشر در کنار میزان الاعمال ادامه پیدا خواهد کرد. آنچه مهم است وظیفه مهم و اساسی امروز ماست تا این اصل دین را به درستی شناخته و ترویج نماییم.

بر اساس روایات، عالم ذر، نخستین تجمع حول محور ولایت بوده است. حضرت امام صادق(ع) درباره آیه ﴿وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ﴾ فرمودند: «كَانَ الْمِيثَاقُ مَأْخُوذاً عَلَيْهِمْ لِلَّهِ بِالرُّبُوبِيَّةِ وَ لِرَسُولِهِ بِالنُّبُوَّةِ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ بِالْإِمَامَةِ فَقَالَ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ وَ مُحَمَّدٌ نَبِيَّكُمْ وَ عَلِيٌّ إِمَامَكُمْ وَ الْأَئِمَّةُ الْهَادُونَ أَئِمَّتَكُمْ فَ قالُوا بَلى فَقَالَ اللَّهُ أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ أَيْ لِئَلَّا تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هذا غافِلِينَ‌»؛ این پیمان عبارت بود از اقرار به ربوبیت برای خدا، و نبوت برای رسول خویش، و امامت برای امیرالمؤمنین و ائمه(ع). سپس فرمود: آیا من خدای شما نیستم و محمد پیامبرتان و علی امامتان و امامان راهنما ائمه شما نیستند؟ گفتند: چرا! آن‌گاه فرمود: اقرار گرفتم، تا اینکه روز قیامت مدعی نشوید که ما از این مطلب غافل بودیم.

اولین کاروان غدیر در عالم خاکی

پیامبر اکرم(ص) از ابتدای بعثت که نبوت خود را آشکار نمودند، به مناسبت‌های مختلف، جانشینی امیرالمؤمنین علی(ع) را اعلام می‌نمودند. اما مهم‌ترین اعلام رسمی و عمومی در حجة البلاغ و در غدیرخم اتفاق افتاد. پیامبر اکرم(ص) کاروان عظیم حجاج را به سمت وادی غدیر حرکت دادند، حتی دستور دادند زائران یمنی که مسیرشان به سمت جنوب مکه بود، برخلاف مسیر یمن، به سمت شمال مکه حرکت کنند و به مردم مکه نیز دستور دادند شهر خود را ترک نموده تا در کاروان غدیر شرکت نمایند. اولین کاروان غدیر با شکوه هرچه تمام‌تر و با جمعیتی بالغ بر یکصد و بیست هزار نفر که در آن زمان جمعیتی بسیار قابل توجه بود به حرکت در آمد، و سرانجام در وادی غدیر پیمان عالم ذر را تجدید نموده و برای امامت و ولایت از امیرالمؤمنین(ع) تا حضرت مهدی(ع) از مردم بیعت گرفتند و این چنین دین اسلام را کامل و نعمت را بر مسلمین با بیعت بر ائمه اطهار(ع) تمام نمودند.

کاروان‌های پرشکوه ملائکه در آسمان

بر اساس روایات، با انتصاب امیرالمؤمنین(ع) به امامت و تحقق اهداف تمام انبیا و اولیای الهی در روز غدیر، هر سال در چنین روزی جشن بسیار با عظمتی در آسمان‌ها برپا می‌شود و فرشتگان الهی که عظمت این روز را بهتر و بیشتر از زمینیان درک می‌کنند در قالب کاروان غدیر به سمت قصرهای بهشتی حرکت نموده و جشن و سروری فوق تصور ما برگزار می‌نمایند.

نخستین تجمع گسترده بشری پس از غدیرخم

پس از حادثه با عظمت غدیرخم و انتصاب الهی امیرالمؤمنین علی(ع) به خلافت بلافصل و جانشینی رسول خدا(ص)، هرچند خلافت غصب شد و برای شیعیان مجالی جهت برگزاری تجمع غدیری حاصل نشد، اما شیعیان امیرالمؤمنین(ع) به دنبال فرصتی مناسب بودند تا در روز غدیرخم، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عید اسلامی را برگزار نمایند. شاید نخستین گزارش تاریخی درباره برگزاری تجمع غدیری و حرکت کاروان‌های شادی غدیر که از لا به لای کتب تاریخی به دست ما رسیده، مربوط به بیش از هزار سال قبل در بغداد می‌باشد.

جشن و سرور در عید غدیرخم در عصر آل بویه، در سال ۳۵۲ قمری برگزار شد. حکومت آل بویه برای نشان دادن جایگاه این عید، آن را تعطیل و جشن عمومی اعلام نمود و نهادهای حکومتی و مردم را به برگزاری جشن‌ها و آذین‌بندی شهرها ترغیب کرد. آنان در این جشن‌ها از طبل و شیپور استفاده می‌کردند، به زیارت مشاهده مشرفه می‌رفتند، نماز عید می‌خواندند، شتر قربانی می‌کردند و شب هنگام آتش روشن کرده، به جشن و شادی می‌پرداختند. چنان‌که گردیزی این روز را جزو روزهای بزرگ اسلامی و اعیاد شیعیان برشمرده است. شیعیان بغداد به فرمان معزالدوله مراسم یادبود غدیرخم را جشن گرفتند. چادرها برافراشتند و پارچه‌ها آویختند و با زینت بیرون آمدند و شب در مجلس شرطه پلیس جشن آتش افروزی بر پا کرده طبل و شیپور نواختند و روز بعد، سحرگاهان شتری قربانی کرده به زیارت مقابر رفتند. همدانی در ضمن وقایع سال ۳۵۲ گفته است که در شب پنجشنبه هیجدهم ذیحجه که شیعه آن را غدیرخم می‌نامند، در بازارها آتش افروختند، در آن شب به همان‌گونه که در شب‌های عید مرسوم است، دکان‌ها تا صبح باز بود و افرادی طبل و شیپور می‌زدند و به زیارت کاظمین (مرقد حضرت امام کاظم و امام محمد تقی(ع)) رفتند و نماز عید به جا آوردند. و مراسم عید غدیر، سال‌ها به همین ترتیب برپا می‌شد.

ابن‌جوزی در ضمن وقایع سال ۳۸۹ گفته است که شیعه در کرخ و باب الطاق بنابر عادت جاری خود، در روز عید غدیر خیمه‌های بزرگ برپا داشتند و جامه‌های زیبا بر آنها آویختند و اظهار سرور کردند، در شب عید، آتش افروختند و بامداد، شتری نحر کردند.

حرکت کاروان غدیر در عراق

از دیرباز تا کنون شیعیان عراق و سایر بلاد، در قالب کاروان غدیری در عید سعید غدیرخم به سمت نجف اشرف به منظور زیارت امیرالمؤمنین(ع) رهسپار می‌شدند. علت حرکت شیعیان به سمت نجف اشرف در روز عید غدیر روایتی از امام رضا(ع) است که فرمودند: «أَيْنَمَا كُنْتَ فَاحْضُرْ يَوْمَ الْغَدِيرِ عِنْدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع)»؛ در هرجا که باشی سعی کن در روز عید غدیر نزد حضرت امیرالمؤمنین علی حاضر شوی. حرکت کاروان‌های شاد غدیری به سبک و سیاق مشابه اربعین و برپایی موکب‌های جشن و سرور در مسیر نورانی کربلا به سمت نجف، آثار و برکات فراوانی از جمله معرفی ولایت و امامت امیرالمؤمنین علی(ع) به جهانیان خواهد داشت که امید است در آینده نزدیک این امر محقق شده و مردم سراسر جهان در ایام غدیر به سمت نجف اشرف حرکت نمایند.

استمرار جشن‌های غدیری تا به امروز

پس از اقدام زیبای حکومت آل بویه در برگزاری جشن‌های غدیریه در سطح جامعه آن روز و برگزاری تجمعات و کاروان‌های شاد غدیری در عراق به ویژه نجف اشرف، تا به امروز در هر زمان و مکانی که شیعیان موقعیت را مناسب دیده و توانسته‌اند، در راستای عمل به توصیه و فرامین ائمه معصومین(ع)، عید غدیرخم را جشن گرفته و به شادی و سرور پرداخته و تجمعات غدیری را برپا نموده‌اند؛ چراکه همراهی با کاروان‌های شاد غدیر، در حقیقت ادامه دهنده مسیر ولایت از عالم ملائک و عالم ذر تا تجمع حاجیان حجه البلاغ در روز هجدهم ذیحجه سال دهم هجری است.

منابع

1. فرحزاد، حبیب‌الله، غدیر برترین پیام آسمانی