حنین

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون جنگ حنین است. "جنگ حنین" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

جنگ حنین در قرآن | جنگ حنین در حدیث | جنگ حنین در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام علی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

فتح مکه دل‌ها را لرزاند و هول و هراس را در جان‌های مشرکان افکند. دو قبیله مهم طائف: "هَوازِن" و "ثقیف"، پس از گفتگو و رایزنی با برخی قبیله‌های دیگر، به این نتیجه رسیدند که پیش از آن که سپاه اسلام به سوی آنان روی آورد، آنان [برای نبرد] به استقبال ارتش اسلام بروند. بدین سبب، سپاهی گران گرد آوردند و به فرماندهی جوانی سلحشور و بی‌پروا به نام مالک بن عوف نصری، به سوی سپاه اسلام، حرکت کردند. پیامبر (ص) با لشکر عظیم دوازده هزار نفری متشکل از ده هزار تن از مردم یثرب و دو هزار نفر از تازه‌مسلمانان قریش، به رویارویی با آنان شتافت. عظمت سپاه اسلام، برخی را به غروری کاذب، دچار ساخت و از این رو، گفتند: "ما هرگز از کمی تعداد، شکست نخواهیم خورد"^[۱]. مالک، دستور داد که سپاهش در انتهای دره‌ای که گذرگاهی به سوی منطقه "حنین" بود، در پشت سنگ‌ها و صخره‌ها و در شکاف کوه‌ها و نقاط مرتفع، پنهان شوند و چون سپاه اسلام بدان‌جا رسید، آن را تیرباران و سنگ‌باران کنند و سپاه اسلام را به هزیمت و شکست بکشانند. چنین شد و بسیاری از سپاه اسلام، پا به فرار نهادند تا آن‌جا که ابو سفیان از سَرِ استهزا گفت: "مسلمانان تا لب دریا خواهند دوید!"^[۲]. در این هنگامه دشوار، تعدادی اندک (حدود ده نفر) در کنار پیامبر خدا ماندند و دفاع از آن بزرگوار را به جان خریدند که علی (ع) از آنان بود و پروانه‌وار بر گِرد شمع وجود پیامبر خدا می‌گشت و کسانی را که قصد جان پیامبر خدا را کرده بودند، فراری می‌داد. پیامبر (ص) با ندایی بلند در اوج دشواری‌ها و شکست‌ها فریاد زد: ای یاران خدا و یاران پیامبرش! من بنده خدا و پیامبر او هستم. و آن گاه، استرش را به سوی دشمن راند. یارانِ همراه آن بزرگوار نیز در کنار وی حرکت کردند و عباس، عموی پیامبر خدا، به فرمان وی با فریادی بلند، مسلمانان را به یاری فراخواند و بدین‌سان، لشکر اسلام، دوباره سامان یافت^[۳]. استوارْ گامی و نبرد بی‌امان علی (ع) در این جنگ نیز چشمگیر بود. آن بزرگوار، چهل نفر از هوازن را کشت که یکی از آنان، ابو جرول، از دلاوران هوازن بود و مرگ او مقدمه فروپاشی سپاه هوازن شد. پیامبر (ص)، فراریان را تعقیب کرد و دژ آنان را در طائف، محاصره کرد. در این محاصره، علی (ع) با نافع بن غیلان جنگید و او را از پای درآورد. چون نافع کشته شد، گروهی از مشرکان فرار کردند و برخی اسلام آوردند. افزون بر این، علی (ع) در هنگام محاصره دژ، مأموریت یافت تا بت‌های اطراف طائف را نابود کند که این مأموریت را نیز به گونه‌ای شایسته انجام داد. شیخ مفید رحمه الله، درباره حضور مؤثر علی (ع) در این نبرد، نوشته است: به فضیلت‌های امیر مؤمنان در این پیکار بنگر و در حقیقت آن، تأمل و اندیشه کن. می‌یابی که در این [[[پیکار]]]، به همه فضیلت‌ها دست یافت و هیچ کس از امت در آنها با وی شریک نیست^[۴].

اکنون، بر اساس وقایع تاریخی و آنچه آوردیم، جلوه‌های والای علی (ع) را در این نبرد، بدین‌گونه برمی‌شمریم:

پرچمداری مهاجران؛
حضور شکوهمند در اوج نبرد و در هنگامه هجوم بی‌امان دشمن، و دفع خطر از جان پیامبر خدا در لحظاتی که بسیاری گریخته بودند؛
کشتن ابو جرول، که موجب فروپاشی سپاه هوازن شد؛
کشتن چهل نفر از رزم‌آوران هوازن؛
فرماندهی گروهی که برای از بین بردن بت‌های منطقه بسیج شده بودند؛
هماوردی با "شهاب" از قبیله "خَثعَم" که هیچ کس از مسلمانان، هماورد جویی او را در میدان نبرد، پاسخ نگفت و علی (ع) او را از پای درآورد؛
کشتن "نافع" که‌تسلیم شدن بسیاری را در پی داشت.

الإرشاد: مردی از هوازن، سوار بر شتر سرخ مویش پیش آمد. در دستش پرچم سیاهی آویخته بر سر نیزه بلندی داشت و پیشاپیش دشمن می‌آمد و چون به مسلمانان دست می‌یافت، کار آنها را می‌ساخت و چون از جلویش می‌گریختند، پرچم را برای مشرکانی که پشت سرش بودند، می‌افراشت و آنان به دنبالش می‌آمدند، و رَجَز می‌خواند و می‌گفت: من ابو جرولم! استوار ایستاده‌ام‌ تا این قوم را شکست دهیم یا شکست بخوریم. پس امیر مؤمنان، آهنگ او کرد و ضربتی بر پشت شترش زد و او را به خاک افکند و سپس خودِ او را زد و سخت به زمین انداخت و فرمود: مردم به هنگام صبح دانستند، که من در جنگ، شکارچی‌ام. پس مشرکان با کشته شدن ابو جرول- که خداوندْ لعنتش‌کند-، پراکنده شدند^[۵].

الإرشاد: چون امیر مؤمنان ابو جرول را کشت و دشمن با کشته شدن او بی‌یاور شد، مسلمانان، تیغ در میان آنان نهادند و امیر مؤمنان، پیشاپیش آنان می‌رفت تا آن که چهل تن از آنان را کشت و پس از آن بود که فرار کردن و به اسارت درآمدن دشمن، آغاز شد^[۶]^[۷].

جستارهای وابسته

پرسش‌های وابسته

نقش امام علی در جنگ حنین چه بود؟ (پرسش)

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین.

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۱۵۰.
↑ تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۷۴.
↑ تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۷۵.
↑ الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۹.
↑ الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۲.
↑ الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۴.
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۰.

[1] الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۱۵۰.

[2] تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۷۴.

[3] تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۷۵.

[4] الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۹.

[5] الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۲.

[6] الإرشاد، ج ۱، ص ۱۴۴.

[7] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]