←کلمات قصار پیرامون برّ و أبرار
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۶۷: | خط ۲۶۷: | ||
#{{متن حدیث|مَنْ كَثُرَ بِرُّهُ حُمِدَ}}: هر که نیکوکاریش بسیار باشد، [[ستایش]] میشود. | #{{متن حدیث|مَنْ كَثُرَ بِرُّهُ حُمِدَ}}: هر که نیکوکاریش بسیار باشد، [[ستایش]] میشود. | ||
#{{متن حدیث|خَيْرُ الْبِرِّ مَا وَصَلَ إِلَى الْأَحْرَارِ}}. [[بهترین]] احسان آن است که به آزادگان رسد؛ یعنی به کسانی که در بند علایق نباشند.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۴۳.</ref> | #{{متن حدیث|خَيْرُ الْبِرِّ مَا وَصَلَ إِلَى الْأَحْرَارِ}}. [[بهترین]] احسان آن است که به آزادگان رسد؛ یعنی به کسانی که در بند علایق نباشند.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۴۳.</ref> | ||
==ابرار در دانشنامه معاصر قرآن کریم== | |||
نیکوکارانی که برای [[رضای خدا]] [[نیکی]] کنند. [[ابرار]] از ماده [[بِرّ]] در لغت به معنی توسّع در [[کار نیک]] است. ابرار جمع بارّ، اسم فاعل از بِرّ است که برگرفته از بَرّ یعنی بیابان (مقابل بَحْر) میباشد و چون در بَرّ وسعت لحاظ شده بِرّ هم یعنی توسّع در کار نیک. راغب گوید: بِرّ خشکی در برابر دریا قرار دارد و از آن [[جهت]] که خشکی با وسعت و فراخی همراه است، به خیر و نیکی وسیع نیز بر میگویند و {{عربی|جمع البارّ: أَبْرَارٌ}}<ref>مفردات، ص۱۱۴.</ref>. لسان العرب، ابرار را جمع بِرّ (صفت مشبهه از [[برّ]]) میداند<ref>لسان العرب، ج۴، ص۵۱.</ref>. کشاف، ابرار را جمع برّ یا بارّ میداند و بِرّ را به گستردگی خیر و معروف معنا میکند<ref>الکشاف، ج۱، ۴۵۵.</ref>. | |||
در مورد مفهوم محوری بِرّ، [[نیکو]] بودن کار در برابر غیر دانسته شده و این معنا، با توجه به [[اختلاف]] اشخاص، موضوعات و موارد، تفاوت دارد؛ چنان که بِرّ [[خدا]] درباره [[بندگان]]، [[لطف]] و [[احسان]] به آنان و درگذشتن از لغزشهایشان است و بِرّ [[بنده]] در پیشگاه خدا، [[پیروی]] و عمل به [[وظایف]] [[بندگی]] است. | |||
بِرّ [[پدر]] به [[فرزندان]]، [[تربیت]] و تأمین آنان و برآوردن نیازهایشان و بِرّ فرزند به پدر، [[خدمت]]، [[خضوع]] و [[رحمت]] است. بِرّ در [[سخن گفتن]]، [[راستگویی]] و در [[عبادت]]، منطبق بودن آن با شرایط ویژه عبادت است<ref>التحقیق، ج۱، ۲۴۸.</ref>. [[خداوند]] میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ}}<ref>«بیگمان نیکان در ناز و نعمتی بیشمارند» سوره انفطار، آیه ۱۳.</ref>. ابرار از مفاهیم کلیدی [[قرآن]] است که با مشتقاتش ۲۰ بار در قرآن ذکر شده است. ابرار دارای [[همبستگی]] با این مفاهیم است: «احسان»، «[[اکرام]]»، «[[انفاق]]»، «بذل»، «[[تعاون]]»، «[[جود]]»، «معروف»، «خیر»، «[[صلاح]]»، «[[صدق]]»، «[[عقوق]]»، «غفران»، «[[ایمان]]»، «لطف» و «[[ثواب]]». اصطلاح [[ابرار در قرآن]]، نشانهای از یک مفهوم و [[تصور]] [[دینی]] خاص است، یعنی نیکوکارانی که کار نیک را فقط برای رضای خدا انجام میدهند؛ بیآنکه اغراض ناپسندی را در نظر داشته باشند. | |||
گاهی [[قرآن]]، [[برّ]] و [[نیکوکاری]] را به [[خداوند]] نسبت میدهد و از اسمای حسنای خداوند میشمارد: {{متن قرآن|إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ}}<ref>«ما از دیرباز او را میخواندیم که اوست که نیکوکار بخشاینده است» سوره طور، آیه ۲۸.</ref> و گاهی به [[فرشتگان]] نسبت میدهد: {{متن قرآن|بِأَيْدِي سَفَرَةٍ * كِرَامٍ بَرَرَةٍ}}<ref>«به دست نویسندگانی * که ارجمند و نیکویند» سوره عبس، آیه ۱۵.</ref>. {{متن قرآن|بَرَرَةٍ}} جمع بَرّ است و فقط درباره فرشتگان آمده و این تعبیر از کلمه [[ابرار]] رساتر است؛ زیرا ابرار جمع بارّ است و بررة جمع بَرّ، و بَرّ از بارّ رساتر است؛ و گاهی قرآن برّ را به [[پیامبران]] نسبت داده است و آنها را از مصادیق ابرار میشمارد: {{متن قرآن|رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ}}<ref>«پروردگارا! ما شنیدیم فرا خوانندهای به ایمان فرا میخواند که به پروردگار خود ایمان آورید! و ایمان آوردیم؛ پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و از بدیهای ما چشم بپوش و ما را با نیکان بمیران» سوره آل عمران، آیه ۱۹۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُنْ جَبَّارًا عَصِيًّا}}<ref>«و با پدر و مادرش نکوکار بود و گردنکشی سرکش نبود» سوره مریم، آیه ۱۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا}}<ref>«و (مرا) با مادرم نیکوکار کرده و مرا گردنکشی سنگدل نگردانیده است» سوره مریم، آیه ۳۲.</ref>. خداوند در [[سوره انسان]]، [[اهل بیت پیامبر]] را به عنوان ابرار معرفی میکند و در همین [[سوره]]، هجده [[آیه]] درباره ابرار آمده که با این آیه آغاز میشود: {{متن قرآن|إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا}}<ref>«نیکان از پیالهای مینوشند که آمیخته به بوی خوش است» سوره انسان، آیه ۵.</ref>. در این [[آیه قرآن]] برّ را به [[مؤمنین]] هم نسبت داده است. | |||
خداوند در آیه ۱۷۷ بقره ابرار و اوصاف ابرار را به تفصیل بیان نموده است. این آیه در بر دارنده مراتب سهگانه [[اعتقاد]]، [[اخلاق]] و عمل است. میفرماید: «[[نیکی]] و ([[اطاعت]] کامل) آن نیست که روی خود را (در [[نماز]]) به سوی [[مشرق]] و [[مغرب]] بگردانید، بلکه نیکی (عمل) کسی است که [[ایمان]] آورده به [[خدا]] و [[روز واپسین]] و [[فرشتگان]] و [[کتاب آسمانی]] و [[پیامبران]]، و [[مال]] خود را با علاقه و نیاز به آن (یا از روی [[علاقه به خدا]]) به [[خویشان]] و [[یتیمان]] و بینوایان و [[در راه ماندگان]] و سائلان و در [[راه]] آزادسازی بردگان میدهد، و نماز را به پا میدارد و [[زکات]] میپردازد، و آنان که چون [[پیمان]] بندند پایبند پیمان خویشند و بهویژه آنان که در زبانهای [[مالی]] و جانی و هنگام [[جنگ]] صابرند؛ آنانند که راست گفتهاند، و آنانند که پرواپیشهاند»<ref>{{متن قرآن|لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ}} «نیکی آن نیست که روی را سوی خاور و باختر بگردانید، بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و دارایی را با دوست داشتنش به نزدیکان و یتیمان و بیچارگان و به راهماندگان و کمکخواهان و در راه (آزادی) بردگان ببخشد و نماز برپا دارد و زکات پردازد و (نیکی از آن) آنان (است) که چون پیمان بندند وفا کنند؛ و به ویژه شکیبایان در سختی و رنج و در هنگامه کارزار، آنها راستگویند و آنانند که به راستی پرهیزگارند» سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref>. | |||
[[قرآن]] برای [[ابرار]] پاداشهای با ارزشی را بیان میکند؛ مانند [[آیه]] {{متن قرآن|رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ}}<ref>«پروردگارا! ما شنیدیم فرا خوانندهای به ایمان فرا میخواند که به پروردگار خود ایمان آورید! و ایمان آوردیم؛ پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و از بدیهای ما چشم بپوش و ما را با نیکان بمیران» سوره آل عمران، آیه ۱۹۳.</ref>، که در آن أولوا الألباب ([[خردمندان]]) با [[مقام]] رفیعی که دارند در [[نیایش]] خود، [[همراهی]] و [[مرگ]] با [[ابرار]] و حضور در [[عوالم]] آنان و [[حشر]] با ایشان را از [[خدا]] میخواهند. {{متن قرآن|كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ}}<ref>«نه چنین است؛ کارنامه نیکان در «علّیین» است» سوره مطففین، آیه ۱۸.</ref>؛ {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ}}<ref>«آنها راستگویند و آنانند که به راستی پرهیزگارند» سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ}}<ref>«بیگمان نیکان در ناز و نعمتی بیشمارند» سوره انفطار، آیه ۱۳ و سوره مطففین، آیه ۲۲.</ref>. | |||
[[قرآن]] یکی از مهمترین شرایط رسیدن به [[برّ]] را [[انفاق]] از چیزهای [[دوستداشتنی]] و [[محبوب]] ذکر میکند: {{متن قرآن|لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}}<ref>«هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آنچه دوست دارید (به دیگران) ببخشید و هر چیزی ببخشید بیگمان خداوند آن را میداند» سوره آل عمران، آیه ۹۲.</ref>. | |||
از نظر [[عرفانی]] همه [[کارهای نیک]] [[نیکوکاران]] جز [[ظهور]] و تجلّی [[نیکوکاری]] [[خداوند]] نیست؛ از این رو فقط ذات [[اقدس]] او [[نیکوکار]] اصیل و بالذّات [[جهان هستی]] است. از نظر [[اخلاقی]] ابرار، دارای [[فضائل اخلاقی]] هستند که از آن جمله میتوان برّ به [[والدین]]<ref>{{متن قرآن|وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُنْ جَبَّارًا عَصِيًّا}} «و با پدر و مادرش نکوکار بود و گردنکشی سرکش نبود» سوره مریم، آیه ۱۴؛ {{متن قرآن|وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا}} «و (مرا) با مادرم نیکوکار کرده و مرا گردنکشی سنگدل نگردانیده است» سوره مریم، آیه ۳۲.</ref>، [[صداقت]]، [[پارسایی]]، [[شکیبایی]]، [[وفاداری]] و [[اخلاص]] اشاره کرد. | |||
از نظر [[اجتماعی]] با توجه به کلماتی که مقابل برّ قرار گرفتهاند میتوان نقش ابرار را در [[سلامت]] و [[تحکیم]] [[جامعه]] فهمید. برخی از این کلمات و واژهها عبارتند از: | |||
[[اثم]]: {{متن قرآن|وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید و از خداوند پروا کنید، بیگمان خداوند سخت کیفر است» سوره مائده، آیه ۲.</ref>. | |||
[[فجار]]: {{متن قرآن|وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ * يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ}}<ref>«و به راستی گنهکاران در دوزخاند * که روز پاداش و کیفر به آن درمیآیند» سوره انفطار، آیه ۱۴-۱۵.</ref>. | |||
[[جبار]] [[شقی]] و جبار عصی: {{متن قرآن|وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُنْ جَبَّارًا عَصِيًّا}}<ref>«و با پدر و مادرش نکوکار بود و گردنکشی سرکش نبود» سوره مریم، آیه ۱۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا}}<ref>«و (مرا) با مادرم نیکوکار کرده و مرا گردنکشی سنگدل نگردانیده است» سوره مریم، آیه ۳۲.</ref>. | |||
==منابع== | ==منابع== |