حب امام علی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام علی است. حب امام علی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حب امام علی در حدیث - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

حب علی مودت اهل بیت(ع) و دوستی با خاندان پیامبر اسلام(ص) که اجر رسالت قرار داده شده، هم نشانۀ حق‌شناسی نسبت به رسول خدا و اهل بیت است، هم عامل رشد و کمال انسان در دنیا، هم موجب رستگاری و فلاح در آخرت است. محبّت اهل بیت، شاخص ایمان است و بغض آنان، نشانۀ کفر و نفاق است. حبّ علی(ع) ویژگی برتری در این میان دارد و معیار تشیّع و محک صدق در ایمان است و عشق و محبت نسبت به علی یعنی عشق به همۀ فضیلت‌ها، خوبی‌ها، ارزش‌ها و انسانیت‌ها. چون علی(ع) محبوب خداست، پس محبّ خدا باید دوستدار علی(ع) هم باشد، چون این دو محبّت در راستای هم‌اند.

احادیثی که به دوستی علی(ع) و فواید و آثار این دوستی اشاره دارد، بیش از آن است که در این مختصر بگنجد. در صحنه‌های فراوانی رسول خدا(ص) علاقۀ شدید خود را نسبت به علی(ع) ابراز داشته است، دیگران را نیز به این محبّت تشویق کرده و علی(ع) را محبوب‌ترین بنده در پیشگاه خدا معرفی نموده است و داستان طیر مشوی و درخواست پیامبر از خداوند که محبوب‌ترین بندگانت را برسان و علی(ع) از راه می‌رسد، معروف است پیامبر اکرم(ص)، فرمود: «من أحبّه فقد أحبّنی و من أحبّنی فقد أحبّ اللّه...»، دوستدار او دوستدار پیامبر است و دوستدار پیامبر دوستدار خدا است و فرموده است: «حبّ علیّ عبادة» مضمون روایاتی که دربارۀ حبّ علی(ع) است، از این قرار است: حبّ او حبّ خدا و پیامبر است، محبت او واجب است، حبّ او عبادت، نعمت و افضل اعمال است، با حبّ او انسان هدایت می‌شود، به ایمنی می‌رسد، اعمالش قبول می‌شود، گناهانش آمرزیده می‌شود، هنگام مرگ مایۀ سرور است و جواز عبور از صراط و مایۀ ثبات قدم بر صراط و نجات از دوزخ و ورود به بهشت است. حبّ علی(ع)، موهبتی الهی است و دوستدار آن حضرت، پیامدهای این عشق مقدّس را هم تحمّل می‌کند. امیر المؤمنین(ع) می‌فرماید: «لو أحبّنی جبل لتهافت» اگر کوهی مرا دوست بدارد، از هم فرومی‌پاشد. شیعه علی(ع) از کوه استوارتر است که بار سنگین عشق مولا را به دوش می‌کشد. پیروان اهل بیت، براساس این فرهنگ تربیت شده‌اند و فرزندان خود را هم با محبّت علی و اولاد علی(ع) تربیت می‌کنند و چشم امید به کارسازی این محبت مقدس در دنیا و آخرت دارند و امیدوارند که با حبّ علی(ع) که به تعبیر روایات، حسنه‌ای است که چیزی با وجود آن به انسان ضرر نمی‌زند، کامیاب شوند. به تعبیر روایات، محبّت علی(ع) سرلوحۀ نامۀ اعمال مؤمن است: عنوان صحیفة المؤمن حبّ علیّ بن أبی طالب. در ادبیات عامیانه نیز حبّ علی(ع)، هم به مقتضای آیه مودت است، هم به لحاظ اینکه این محبت ما را در مسیر هدایت الهی قرار می‌دهد، هم ارج نهادن به فضیلت‌های مجسّم در وجود اوست، هم‌چون پیشوای همۀ اهل ایمان و یقین و تقواست، هم پیامبر ما را سفارش به حبّ علی(ع) کرده و او را محبوب‌ترین فرد در نظر خودش و خدا دانسته است..

حب امام علی(ع)

چرا باید علی(ع) را دوست داشت؟

این پرسش ممکن است به ظاهر ساده نماید. چگونه می‌توان ابر مردی را که در اوج فضیلت‌های انسانی است، دوست نداشت؟ ولی با نگاهی به آیات و روایاتی که در این‌باره رسیده‌اند، روشن می‌شود که موضوع دوستی علی و اهل‌بیت(ع) بسیار فراتر از مسائل عاطفی و نکوداشت صاحبان فضیلت‌ها و بزرگی‌ها است. منابع موجود، منزلت و آثاری برای این موضوع بر می‌شمارند که شایسته درنگ بسیارند که مهم‌ترین آنها عبارتند از آنچه در زیر می‌آید.

مسیر هدایت

محبت امام علی و اهل‌بیت(ع) وسیله‌ای برای راه‌یابی به حق و هدایت است. رشته محبت است که مردم را به امام علی(ع) پیوند می‌زند و از سخنان و تعالیم و سیره و روش وی بهره‌مند می‌سازد و به قرب الهی می‌کشاند. عشق و محبت پاکان و اولیای حق انسان‌ساز است و عامل بسیار ارزنده‌ای برای تربیت و حرکت روح‌ها و زیر و رو شدن روحیه‌ها.

بزرگداشت ارزش‌ها و ارزشمداران

عقل و فطرت انسانی، زیبایی‌ها را دوست می‌دارد و زشتی‌ها را دشمن. علی(ع) حسی زیبا و تحسین برانگیز و محبت آفرین در نهادهای پاک می‌آفریند و این خود موجب رواج زیبایی‌ها و ارزش‌ها است.

اسلام مجسم و اسوه بودن علی(ع)

علی(ع) انسانی است که اسلام را در خود مجسم کرده و حجت خدا بر مردمان است. او اسلام را به‌درستی شناخته و صادقانه بدان تن در داده است. مردم از کسانی که نه تنها در گفتار، بلکه در کردار به حق تن در می‌دهند، بسیار تأثیرپذیرند و هر چه محبت و عشق آدمی به حق و حق‌مداران بیشتر شود، زمینه حق‌پذیری و سرمشق‌گیری و همسانی عملی‌اش فزون‌تر می‌شود که محب راستین مطیع راستین نیز هست.

امامت و رهبری علی(ع)

پیامبر اسلام(ص) برای اینکه جنبش آسمانی و انسانی خویش را پس از خود تداوم بخشد، با اراده الهی، امام علی(ع) را از کودکی در آغوش تربیت گرفت و در سال‌هایی بسیار او را، از حیث علم و عمل و... برای رهبری جامعه اسلامی آماده ساخت. اینکه روایات فرمان می‌دهند مردمان از علی(ع) پیروی کنند و به هیچ روی کینه او را به دل راه ندهند، برای آن است که کوشش‌های رسول خدا(ص) بی‌اثر نماند و بر باد نرود. احادیثی که پس از این درباره حب امام علی(ع) نقل می‌کنیم، بر این حقیقت گواهند.

آثار حب علی(ع)

سعادت

طبرانی از فاطمه زهرا(س) نقل کرده است: رسول خدا(ص) روز عرفه در عرفات خطاب به حاجیان فرمود: «بی‌گمان خداوند به شما مباهات می‌کند و شما و علی(ع) را از بخشایش و آمرزش خویش بهره‌مند می‌سازد. من فرستاده خدایم و در کار خویش ملاحظه خویشانم را نمی‌کنم. این جبرئیل است که مرا خبر می‌دهد: سعادتمند راستین کسی است که علی را آن‌گاه که زنده است و آنگاه که از جهان می‌رود، دوست بدارد و بدبخت راستین کسی است که علی را... دشمن می‌دارد».

احمد بن حنبل نیز همین حدیث را با اندکی تفاوت از امام حسین(ع) به نقل از فاطمه زهرا(س) آورده است.

نابودی گناهان

پیامبر می‌فرماید: «محبت علی گناهان را می‌بلعد؛ چنان‌که آتش هیزم را». و در این باره روایاتی دیگر نیز هست که می‌گذریم. پرسشی که در این جا رخ می‌نماید، این است که چگونه محبت و دوستی امام علی(ع) موجب از میان رفتن گناهان است. آیا این محبت باعث می‌شود که گناهان انسان به سنجش میزان الهی در نیایند؟ آیا روایت «حُبُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ حَسَنَةٌ لَا تَضُرُّ مَعَهَا سَيِّئَةٌ» [=دوستی علی بن ابی طالب، حسنه‌ای است که در کنارش هیچ گناهی بر انسان اثر نمی‌گذارد] امان‌نامه‌ای برای شیعیان و دوستان علی(ع) است تا به هر گناهی تن دهند و از عقاب الهی ایمن مانند؟ بهترین پاسخ برای این پرسش شعری است منسوب به امام جعفر صادق(ع): تَعْصِي الْإِلَهَ وَ أَنْتَ تُظْهِرُ حُبَّهُ *** هَذَا لَعَمْرُكَ فِي الْفِعَالِ بَدِيعٌ لَوْ كَانَ حُبُّكَ صَادِقاً لَأَطَعْتَهُ *** إِنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ أَحَبَّ مُطِيعٌ.

راحتی مرگ

پیامبر به علی(ع) می‌فرماید: «این تو را بس که دوست‌دارت، نه حسرتی دارد به هنگام مرگ و نه وحشتی در قبر و نه نگرانی در قیامت». در حدیثی دیگر به نقل از ابن عباس آمده است: «به پیامبر گفتم: ای رسول خدا، آیا برای آتش دوزخ جواز عبوری هست؟ فرمود: آری. پرسیدم: چیست؟ فرمود: «حُبُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ‌».

همنشینی با پیامبر در بهشت

دوست داشتن امیرمؤمنان(ع) نه تنها انسان را به بهشت می‌رساند، بلکه مقام محب را چونان مقام پیامبر در بهشت بالا می‌برد. در این باره به حدیثی می‌نگریم که ترمذی و احمد بن حنبل نقل کرده‌اند: رسول خدا(ص) دست حسن و حسین(ع) را گرفت و فرمود: «هر کس مرا و این دو و پدر و مادرشان را دوست بدارد، در قیامت با من و در رتبه من است».

جستارهای وابسته

1. آخرین خطبه امام علی
2. شهادت آرزوی امام علی
3. پدر امام علی
4. از ذو قار تا بصره‌
5. ازدواج امام علی
6. امارت امام علی در حدیث
7. امامت امام علی در حدیث
8. انواع دانش‌های امام علی
9. انگیزه‌های دشمنی با امام علی
10. ایثار امام علی در شب هجرت
11. بازگشت خورشید برای امام علی
12. اقدامات امام علی در جنگ بدر
13. بیعت با امام علی
14. اقدامات امام علی در جنگ تبوک
15. ترور امام علی
16. توطئه برای ترور امام علی
17. جایگاه علمی امام علی
18. اقدامات امام علی در جنگ احد
19. اقدامات امام علی در جنگ بنی قریظه
20. اقدامات امام علی در جنگ بنی نضیر
21. اقدامات امام علی در جنگ حنین
22. خبر دادن پیامبر از شهادت علی
23. خلافت امام علی در حدیث
24. اقدامات امام علی در جنگ خندق
25. اقدامات امام علی در جنگ خیبر
26. داوری‌های امام علی
27. دشمنان امام علی
28. دعاهای پیامبر خاتم برای امام علی
29. دلایل تنهایی امام علی
30. حب امام علی
31. رویارویی امام علی با ناکثین
32. زیان‌های دشمنی با امام علی
33. سیاست‌های اجتماعی امام علی
34. سیاست‌های اداری امام علی
35. سیاست‌های اقتصادی امام علی
36. سیاست‌های امنیتی امام علی
37. سیاست‌های جنگی امام علی
38. سیاست‌های حکومتی امام علی
39. سیاست‌های فرهنگی امام علی
40. سیاست‌های قضایی امام علی
41. سیمای امام علی
42. شکست بت‌ها توسط امام علی
43. شکایت امام علی از نافرمانی یارانش
44. عصمت امام علی در حدیث
45. علم امام علی در حدیث
46. امام علی از زبان اهل بیت
47. امام علی از زبان دشمنانش
48. امام علی از زبان قرآن
49. امام علی از زبان همسران پیامبر
50. امام علی از زبان پیامبر
51. امام علی از زبان یارانش
52. امام علی از زبان یاران پیامبر
53. امام علی از زبان خودش
54. غلو در دوست داشتن امام علی
55. اقدامات امام علی در ماجرای فتح مکه
56. فرزندان امام علی
57. لقب‌های امام علی
58. مأموریت امام علی
59. محبوبیت امام علی
60. محدودیت‌های امام علی در انتخاب کارگزاران
61. هشدار امام علی به یارانش درباره نافرمانی
62. نافرمانی سپاه امام علی
63. نام‌های امام علی
64. نسب امام علی
65. نیرنگ‌های دشمنان امام علی
66. هدایت امام علی در حدیث
67. وراثت امام علی در حدیث
68. وصایت امام علی در حدیث
69. ولادت امام علی
70. ولایت امام علی در حدیث
71. ویژگی‌های اخلاقی امام علی
72. ویژگی‌های اعتقادی امام علی
73. ویژگی‌های امام علی
74. ویژگی‌های جنگی امام علی
75. ویژگی‌های دشمنان امام علی
76. ویژگی‌های دوستداران امام علی
77. ویژگی‌های سیاسی امام علی
78. ویژگی‌های عملی امام علی
79. پذیرفته شدن دعاهای امام علی
80. پرورش امام علی
81. پس از شهادت امام علی
82. پیشگویی امام علی
83. کارگزاران امام علی
84. کنیه‌های امام علی
85. کین‌ورزی به امام علی
86. یاران امام علی
87. یاری خواستن امام علی از کوفیان‌
88. یوم‌الدار

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
2. محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین
3. طباطبایی نژاد، سید محمود، مقاله «حب امام علی»، دانشنامه امام علی ج۳