خورشید پشت ابر

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام مهدی در قرآن | امام مهدی در حدیث | امام مهدی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

در سخنان پیشوایان معصوم(ع) درباره فواید امام غایب، طی تشبیه زیبایی، حضرت مهدی(ع)‏ در دوران غیبت، به آفتاب پشت ابر تشبیه شده است. نخست، در بیان نورانی رسول گرامی اسلام(ص)، آن‏گاه ششمین پیشوای شیعیان، امام صادق(ع) و سرانجام در بیانی نورانی از واپسین حجت الهی حضرت مهدی(ع)‏ به این تشبیه زیبا، اشاره شده است که به آن‏ها می‌‏پردازیم: جابر بن عبد اللّه انصاری از پیامبر گرامی اسلام(ص) پرسید: آیا شیعیان در زمان غیبت قائم از وجود مبارک او بهره‏‌مند می‌‏شوند؟ پیامبر(ص) در پاسخ فرمود: آری؛ سوگند به خدایی که مرا به نبوت برانگیخت! آنان در غیبت او، از نورش روشنایی می‌‏گیرند و از ولایت او، بهره‏‌مند می‌‏شوند؛ همانند بهره‌‏مندی مردم از خورشید؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشانند. ای جابر! این از اسرار پوشیده خداوند سبحانه و تعالی و از علوم ذخیره شده او است. آن را مخفی کن، مگر از اهلش ^[۱].
سلیمان بن اعمش از امام صادق(ع) و او از امام باقر(ع) و او از امام سجاد(ع) چنین نقل کرده است که فرمود: زمین، از آفرینش آدم تاکنون و تا همیشه تاریخ، از حجّت خدا تهی نخواهد بود؛ خواه حجّت حق، ظاهر و آشکار و شناخته شده باشد یا بنا به مصالحی، نهان و پوشیده. تا رستاخیز نیز چنین خواهد بود که اگر جز این باشد، خدای یگانه پرستیده نمی‌‏شود^[۲]. سلیمان پرسید: سرورم! مردم چگونه از امام غایب از نگاه، بهره‌‏ور می‌‏شوند؟ حضرت فرمود: همان‏گونه که از خورشید بهره می‌‏برند، زمانی که ابرها آن را می‏‌پوشانند.
نیز در توقیع مبارکی که از سوی حضرت مهدی(ع)‏ برای اسحاق بن یعقوب صادر شده آمده است: "... اما چگونگی بهره‏‌مندی از من در عصر غیبتم، درست همانند بهره‌‏مندی، از خورشید است؛ هنگامی که ابرها آن را از چشم‏‌ها بپوشاند ...."^[۳]
بی‏‌گمان این تشبیه، از روی حکمت بوده است؛ از این‌‏رو دانشوران شیعه در بیان این تشبیهات، نکته‌‏های ارزشمندی را یادآور شده‌‏اند که این‏جا فقط به برخی از آن‏ها اشاره می‏‌کنیم:

خورشید، در منظومه شمسی محور و مرکز است. امام زمان (ع) نیز در منظومه زندگی انسان‏ها محور، و اساس است.
خورشید، در مجموعه هستی دارای فواید پرشماری است که فقط یکی از آن‏ها نور افشانی است. امام زمان (ع) نیز در نظام آفرینش دارای فواید پرشماری است که فقط بهره اندکی از آن، وابسته به آشکاری او است.
ابر، چهره خورشید را برای زمینی‏‌ها می‏‌پوشاند؛ ولی هرگز زمین را تاریک نمی‏کند. پرده غیبت نیز فقط انسان‏ها را از دیدار مستقیم حضرت محروم می‏کند و هرگز مانعی‏ بر نور افشانی او بر مردمان نخواهد شد.
ابری شدن، از عوارض زمین و زمینیان است، نه خورشید؛ غیبت نیز نتیجه رفتار انسان‏ها است.
ابر، فقط برای کسانی مانع است که زیر آن باشند. اگر کسی بر جاذبه زمین غالب شد و از ابرها بالا رفت، دیگر ابر مانع او نخواهد بود. در غیبت نیز اگر کسی بر جاذبه‌‏های دنیایی چیره و غالب شد و آن‏گونه که شایسته است، تعالی یافت، ممکن است از پرده غیبت فراتر رفته، به دیدار آن خورشید پنهان نایل شود.
در بهره‏‌مندی از خورشید، میان افرادی که خورشید را باور کرده‌‏اند و افرادی که منکر او هستند، تفاوتی نیست. در بهره‌‏مندی از فواید تکوینی امام نیز بین منکر و قائل به امام فرقی نیست.
فقط مردمی در انتظار راستین کنار رفتن ابرها به سر می‌‏برند که به فواید خورشید آگاهی کامل دارند. در دوران غیبت نیز معرفت به امام، باعث حقیقی‏‌تر شدن انتظار می‏‌شود.
فقط انسان‏های کور، از نور افشانی خورشید محرومند؛ همان‏گونه که فقط انسان‏های کوردل منکر نور وجود پیشوای معصوم و از آن بی‌‏بهره هستند.

بنابراین شکی نیست که میزان بهره‌‏مندی موجودات از آفتاب عالم‌‏تاب در زمانی که چیزی حایل نباشد، بیشتر و کامل‏‌تر است؛ امّا این بدان معنا نیست که وجود پرده بر روی خورشید، تمام یا بیشتر بهره‌‏مندی‌‏ها را از بین ببرد؛ بلکه این مانع، فقط برخی از فواید را از میان برده یا کم می‌‏کند.
وجود ظاهری امام در عصر حضور و ظهور نیز به معنای آن است که تمام منافع امام می‌‏تواند به مردم برسد. حال اگر چیزی مانع رسیدن فیض‌‏های کامل امام به دیگران شود، بدان معنا نیست که وجود او بی‏‌فایده است. وجود امام در پس پرده غیبت، به همان میزان مفید است که وجود او در زندان‏های حاکمان ستمگر دارای فایده بود. البته بین زندان غیبت و زندان حاکمان مستبد، تفاوت‏های فراوانی است؛ ولی هر کدام به نوعی مانع رسیدن فیض کامل امام به عالم وجود و انسان‏‌ها می‌‏شوند.
فشرده سخن این‏که مسأله غیبت، فلسفه ضرورت وجود امام‏ معصوم(ع) را نقض نمی‌‏کند؛ زیرا امام معصوم در حال غیبت وجود دارد و فواید او هم به دیگران می‌‏رسد. فقط بخشی از فواید او است که در اثر تقصیر خود مردم در حال غیبت به آنان نمی‌‏رسد؛ ولی وجود او حجت را بر همگان تمام کرده است و این، خود مردم هستند که می‌‏بایست با ایجاد آمادگی لازم شرایط را برای ظهور آن حضرت فراهم کنند^[۴].

خورشید پشت ابر در موعودنامه

حضرت مهدی (ع) را به خورشید پشت ابر تشبیه کرده‌اند و این مسأله برمی‌گردد به حدیثی از خود حضرت که می‌فرمایند: (چگونگی استفاده از من در غیبت، مانند استفاده خورشید است هنگامی که ابرها آن را می‌پوشانند)^[۵]
صاحبان ذوق در وجوه تشابه حضرت با خورشید پشت ابر، چنین گفته‌اند:

همچنان‌که مردم انتظار بیرون آمدن خورشید از پشت ابرهای تیره را می‌کشند تا بیشتر از آن بهره‌مند گردند، در زمان غیبت نیز شیعیان و محبان حضرت همواره انتظار وجود مبارکش را دارند و هرگز ناامید نمی‌شوند.
هرکس با این‌همه آثار و معجزات و آیات و روایات، باز هم منکر وجود مبارکش شود، مانند کسی است که منکر وجود خورشید گردد، هنگامی که در پشت ابرها از دیدگان، به ظاهر پنهان است، گرچه آثار وجودش به جهانیان می‌رسد.
هرچند خورشید در پس ابر برای مدّتی پنهان می‌گردد، اما نور روشنی‌بخش خود را از جهانیان دریغ نمی‌کند و باز هم از پس ابر زمین و آسمان را روشن می‌کند، امام (ع) نیز هرچند که در پس پرده غیبت قرار دارد، اما نور ولایت آن حضرت بر همه عالمیان پرتوافکن است، چه این که اگر نور آن امام نباشد، بنابر روایات معصومین (ع) زمین و اهل آن از بین می‌روند و اوست که امان اهل زمین است. البته حضرت در توقیع خود به اسحاق بن یعقوب می‌نویسد: "... و اما چگونگی انتفاعی که مردم در غیبت از من می‌برند، همچون انتفاع از خورشید است هنگامی که در پشت ابرها پنهان شود..." ^[۶]^[۷].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ " إِي‏ وَ الَّذِي‏ بَعَثَنِي‏ بِالنُّبُوَّةِ إِنَّهُمْ‏ يَسْتَضِيئُونَ‏ بِنُورِهِ‏ وَ يَنْتَفِعُونَ‏ بِوَلَايَتِهِ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ كَانْتِفَاعِ‏ النَّاسِ‏ بِالشَّمْسِ‏ وَ إِنْ‏ تَجَلَّلَهَا سَحَابٌ‏ يَا جَابِرُ هَذَا مِنْ مَكْنُونِ سِرِّ اللَّهِ وَ مَخْزُونِ عِلْمِهِ فَاكْتُمْهُ إِلَّا عَنْ أَهْلِه‏‏‏ ‏‏‏"؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۵۳، ح ۳.
↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۰۷، ح ۲۲.
↑ " وَ أَمَّا وَجْهُ‏ الِانْتِفَاعِ‏ بِي‏ فِي‏ غَيْبَتِي‏ فَكَالانْتِفَاعِ‏ بِالشَّمْسِ‏ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ‏ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ‏‏‏‏ ‏‏‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴.
↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۲۱۶ - ۲۱۹.
↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۰.
↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۳؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۰.
↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص:۳۰۷.

[1] " إِي‏ وَ الَّذِي‏ بَعَثَنِي‏ بِالنُّبُوَّةِ إِنَّهُمْ‏ يَسْتَضِيئُونَ‏ بِنُورِهِ‏ وَ يَنْتَفِعُونَ‏ بِوَلَايَتِهِ‏ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ كَانْتِفَاعِ‏ النَّاسِ‏ بِالشَّمْسِ‏ وَ إِنْ‏ تَجَلَّلَهَا سَحَابٌ‏ يَا جَابِرُ هَذَا مِنْ مَكْنُونِ سِرِّ اللَّهِ وَ مَخْزُونِ عِلْمِهِ فَاكْتُمْهُ إِلَّا عَنْ أَهْلِه‏‏‏ ‏‏‏"؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۵۳، ح ۳.

[2] شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۰۷، ح ۲۲.

[3] " وَ أَمَّا وَجْهُ‏ الِانْتِفَاعِ‏ بِي‏ فِي‏ غَيْبَتِي‏ فَكَالانْتِفَاعِ‏ بِالشَّمْسِ‏ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ‏ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ‏‏‏‏ ‏‏‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۴.

[4] سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۲۱۶ - ۲۱۹.

[5] بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۰.

[6] کمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۳؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۰.

[7] مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص:۳۰۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]