انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
|} | |} | ||
===[[ | ===[[جایگاه]] ویژه [[انتظار]]=== | ||
از [[باورهای اساسی]] و زیبای [[اسلامی]]، [[اعتقاد]] به [[ظهور]] مصلحی بزرگ از جانب [[خداوند]] است. مصلحی که تلاش‌های شبانه‌روزی دیگر [[مصلحان]] و مشعل‌داران [[هدایت]] را به ثمر برساند و [[انسان]] را که گرفتار کج‌روی‌ها و دلخوشی‌های زود گذر و [[فریبنده]] شده است و در هاله‌ای از [[اضطراب]] و [[حیرت]] به سر می‌برد [[نجات]] بخشد. مقصود از [[انتظار فرج]]، [[انتظار]] دگرگونی مثبت و گسترده در [[زندگی]] [[بشر]] و زدوده شدن ناکامیها و نابسامانیها از چهرۀ غم‌زدۀ [[جامعۀ انسانی]] است و [[پیروزی]] [[عدالت‌گستر]] و معنویتگرای [[مهدوی]] بر دولتهای [[شرک]] و [[کفر]] و [[ستم]] است. باید توجه داشت وظیفۀ اصلی [[منتظر]] "تقویت دائم جبهۀ [[حق]] و تلاش برای مشخّص‌تر کردن مرز [[حق و باطل]]" برای به ثمر رسیدن آن [[نبرد]] [[عظیم]] جهانی خواهد بود. بدین معنا، [[انتظار]]، هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ [[اجتماعی]] نه تنها حالت سلبی نیست، بلکه فعل ایجابی است که بر تمام [[افعال]] ما سایه می‌افکند و بدین سبب، [[افضل]] [[اعمال]] شمرده شده است. | |||
[[انتظار]]، ظرفیّت و [[توانایی]] فراوانی برای تحقق [[جامعه آرمانی]] و [[اسلامی]] [[موعود]]، ایجاد میکند و با توجه به آنچه گفته شد به رمز برشمردن [[فضایل]] بی‌شمار برای [[منتظران]] پی می‌بریم و درمی‌یابیم که چرا از نظر [[اسلام]]، [[انسان]] [[منتظِر]] از چنین [[مقام]] و مرتبه بلندی برخوردار است. [[انتظار فرج]] در [[روایات]] [[افضل الاعمال]] خوانده شده است<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲. </ref>. "[[افضل]]" که معادل [[فارسی]] آن واژه "[[برترین]]" است و در متن بیشتر روایاتی که از [[فضیلت انتظار]] [[سخن]] میگوید، قرار دارد، از مادۀ "[[فضل]]" گرفته شده است. خود این ماده، بر [[ارجمندی]] و [[برتری]] دلالت دارد و آنگاه که به صورت "[[افضل]]" در میآید، برتری‌سنجی میان دو یا چند چیز را که در [[وصف]] یا حالتی همانندی دارند، گزارش میکند. بنابراین، [[افضل]] نشان می‌دهد [[انتظار فرج]]، عمل و عبادتی عادی و معمولی نیست، بلکه نسبت به [[اعمال]] و عبادت‌های دیگر [[برتری]] و رجحان دارد و نیز اضافه شدن [[افضل]] به واژه‌هایی همچون "العبادة"، "أعمال أمتی" و مانند آن بر [[برتری]] مطلق [[انتظار فرج]] بر هر کار [[عبادی]] دیگری دلالت دارد. [[انتظار فرج]] از همه عبادت‌های فردی و [[اجتماعی]] [[برتر]] است، چرا که در عبادت‌های فردی [[پاداش]] آن فقط به خود شخص می‌رسد و عبادت‌های اجتماعیِ دیگر به پایۀ این [[عبادت]] نمی‌رسد؛ زیرا [[انتظار]]، اعتراف به [[حق]] و اعلام [[حق]] را دربردارد و آن در قلمرو حکومت‌های [[باطل]] چیز آسانی نیست. | |||
===[[فضائل]] [[انتظار]]=== | ===[[فضائل]] [[انتظار]]=== | ||
در [[روایات]] به فضیلت‌هایی برای [[انتظار]] اشاره شده است: | |||
#'''[[انتظار]]، [[برترین]] عبادتها''': در [[روایات]] بسیاری [[انتظار فرج]]، [[عبادت]] شمرده شده است؛ [[پیامبر خاتم]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}<ref>«برترین عبادتها انتظار فرج است» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۱، ص۱۲۵؛ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷؛ ترمذی، ابو عیسی محمد، سنن، ج ۵، ص ۵۶۵. </ref>؛ در [[حدیث]] دیگری از [[امیر المؤمنین]]{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|اَفضَلُ عِبادةِ الْمُؤْمِنِ اِنتِظارُ فَرَجِ اللّهِ}}<ref>برقی، احمد بن محمد بن خالد، محاسن و به نقل از آن، مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ۵۲، ص۱۳۱: «برترین عبادات مؤمن انتظار کشیدن برای گشایش خداوند است».</ref>. | |||
[[عبادی]] شمردن [[انتظار]] بر [[جایگاه]] والای [[انتظار]] دلالت دارد؛ زیرا کارهای [[عبادی]] در [[معارف اسلامی]]، [[برتر]] از کارهای غیرعبادی به حساب میآید. [[دلیل]] [[برترین]] [[عبادت]] بودن [[انتظار]] را چند امر دانسته‌اند: [[حسن ظن]] به [[خدا]] و [[ناامید]] نبودن از [[رحمت الهی]]، [[پذیرفتن]] [[حکم]] و [[قضای الهی]]، روی آوردن کامل به [[خداوند]] و تنها از او [[انتظار]] [[گشایش]] داشتن و [[قطع]] علاقه از سایر اسباب و واگذار کردن امور به [[خداوند]]. | |||
#'''[[انتظار]]، [[جهاد]] [[برتر]]''': در روایاتی [[انتظار]] بهترینِ جهادها معرفی شده است: [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ}}<ref>«برترین جهاد امت من انتظار گشایش است». حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، ص ۳۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۱۴۳.</ref>. | |||
[[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «هرکس از شما بمیرد، در حالیکه [[منتظر]] این امر ([[ظهور مهدی]]{{ع}}) باشد، همانند کسی است که با [[حضرت قائم]]{{ع}} در خیمه‌اش بوده باشد. سپس چند لحظه‌ای درنگ کرده و آنگاه فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در [[خدمت]] آن [[حضرت]] [[شمشیر]] بزند. سپس فرمود: نه به [[خدا]]، همچون کسی است که در رکاب [[رسول خدا]]{{صل}} [[شهید]] شده باشد»<ref>ثبات الهداة، حرّ عاملی، محمد بن حسن، ج ۷، ص ۴۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶: {{متن حدیث|هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ کَانَ مَعَ اَلْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ ثُمَّ سَکَتَ هُنَیْئَةً ثُمَّ قَالَ هُوَ کَمَنْ کَانَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ}}، برقی، احمد بن محمد بن خالد، محاسن، ج ۱، ص ۱۷۳. محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۵.</ref>. | |||
[[منتظران ظهور]] چنان ارجمند خوانده شده‌اند که مُردن در حال [[انتظار]] همانند حضور در رکاب [[مقدس]] [[قائم]]{{ع}} شمرده است: چنانکه [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً لَهُ کَانَ کَمَنْ کَانَ فِی فُسْطَاطِ الْقَائِمِ}}<ref>برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج۱، ص۱۷۳؛ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۴۴؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۴، ص۱۲۶.</ref>. | |||
#'''[[انتظار]]، برترینِ [[اعمال]] نزد [[خداوند]]''': در روایاتی [[انتظار]] برترینِ [[اعمال]] ([[کارها]]) معرفی شده است: [[امیر المؤمنین]]{{ع}} فرمود: «[[منتظر فرج]] باشید و از [[رحمت خدا]] [[ناامید]] نشوید، به [[درستی]] که [[بهترین]] عمل نزد [[خداوند عزوجل]] [[انتظار فرج]] است»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳: {{متن حدیث|انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لَا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ فَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}</ref> [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}<ref>«برترین کارهای امت من، انتظار فرج از جانب خداوند است». محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص ۳۶ و کمال الدین وتمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۴.</ref>. | |||
[[امام جواد]]{{ع}} فرمودند: «[[برترین عمل]] [[شیعیان]] ما [[انتظار فرج]] است هر کس این امر را بداند و بشناسد [[خداوند]] با همین [[انتظار]] برای او [[گشایش]] ([[فَرَج]]) عطا میفرماید»<ref>{{متن حدیث|"أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِیعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ مَنْ عَرَفَ هَذَا الْأَمْرَ فَقَدْ فُرِّجَ عَنْهُ بِانْتِظَارِه"}}؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۷۱.</ref>. | |||
===علت [[برترین اعمال]] بودن [[انتظار]]=== | |||
از مهمترین دلایلی که [[انتظار فرج]] [[برترین اعمال]] دانسته شده است، به خاطر ملزومات آن است. [[انتظار فرج]]، فراتر از [[انتظار]] معمولی است. [[انتظار فرج]]، انتظاری همراه با [[آگاهی]]، [[بصیرت]]، [[درایت]]، [[معنویت]]، [[آمادگی]]، حق‌گرایی، عدلخواهی و... است. [[انتظار راستین]] دارای ملزوماتی است که آن را موصوف به صفت برترینِ [[اعمال]] کرده است. بعضی از ملزومات عبارت‌اند از: | |||
# [[انتظار]] و داشتن [[ایمان]] و [[اخلاص]]: [[انتظار فرج]]، [[ایمان به خداوند]] [[متعال]] و [[اخلاص]] در [[راه]] او و [[حسن ظن]] به [[حکمت]] آن [[ذات مقدس]] و رسیدگی او به امور [[بندگان]] را در [[انسان]] [[مؤمن]] تقویت میکند. | |||
# [[انتظار]] و [[پذیرش ولایت]]: [[انتظار]] در [[زمان غیبت]] [[امام]]، نوعی اعلام [[پذیرش ولایت]] [[آخرین حجت]] خداست و همین [[انتظار]] موجب میشود [[ارتباط]] [[شیعیان]] با امامشان، اگر چه به صورت [[ارتباط قلبی]] و [[معنوی]]، [[حفظ]] شود. به عبارت روشنتر، [[انتظار فرج]]، [[شناخت حق]] و شناختن [[رهبر]] و [[امام]] [[حقّ]] و [[انتظار]] [[یاری رساندن]] به او است. | |||
# [[انتظار]] و تلاش و حرکت مداوم: [[انتظار فرج]]، در واقع نوعی [[آمادگی]] و استقبال از نیکیهاست. [[آمادگی]] برای تلاش و حرکتی مداوم و کوششی خستگیناپذیر همراه با [[تهذیب نفس]]، [[پاک]] زیستن، حق‌خواهی و دور ماندن از زشتیها و آلودگیها... به همین جهت وقتی ابو [[بصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید: [[فرج]] ([[گشایش]]) کی خواهد بود؟ آن [[حضرت]] فرمود: «ای [[ابو بصیر]]! تو هم از کسانی هستی که [[دنیا]] را [[طلب]] می‌کنند؟ آن کس که [[قیام امام]] را بشناسد، برای او به جهت انتظارش [[فرج]] و [[گشایش]] شده است»<ref>{{متن حدیث|"یا ابا بصیر و انت ممّن یرید الدّنیا؟ من عرف هذا الامر، فقد فرج عنه لانتظاره"}}. ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۷۱. </ref>. [[انتظار فرج]] که [[بهترین عبادت]] و [[بهترین]] عمل در لسان [[معصومین]] معرفی شده است، همان [[ایمان کامل]] به [[امام]] [[منتظَر]] است و [[ایمانی]] که عمل در آن نباشد، کامل نیست و عمل نیز تا در تمام [[احکام]] نباشد [[ارزش]] ندارد. [[پیامبر]]{{صل}} در این بیان خود "[[انتظار فرج]]" را عمل به حساب آورده است، درحالی که دست روی دست گذاشتن و خود را بی‌خاصیت و مهمل بارآوردن، در گوشۀ [[خانه]] خزیدن و تن به [[ظلم]] دادن و در آرزوی [[ظهور امام زمان]] به سر بردن تا آن [[حضرت]] با [[نیروی غیبی]] امور را اصلاح کند نه تنها [[انتظار]] نیست بلکه خود ضدّ [[انتظار]] است؛ همچنین، در روایت‌های زیادی با تعبیرهای مختلف، [[انتظار فرج]] را مانند شمشیر‌زدن در [[خدمت]] [[پیامبر]] یا در [[راه خدا]] می‌‌دانند. در یک جا دارد: «[[منتظر فرج]] مانند کسی است که در زیر [[پرچم]] [[حضرت قائم]]{{ع}} بوده است»<ref>{{متن حدیث|بِمَنْزِلَةِ مَنْ کَانَ قَاعِداً تَحْتَ لِوَائِهِ القَائِمِ}}</ref>. پس اندیشۀ [[انتظار]] و [[انتظار]] کشیدن به مفهوم سازنده و پویای آن از اهمیت والایی برخوردار است که مقایسۀ آن با دیگر [[اعمال]]، دشوار خواهد بود و همین امر، [[پیروان]] [[امامان معصوم]]{{ع}} را [[استوار]] نگه داشته است به نحوی که هرگز خود را فراموش نکرده و در [[افکار]] دیگران هضم نشده‌اند. | |||
===[[اجر]] و [[مقام]] والا برای [[منتظران]]=== | |||
در [[روایات]] بسیاری برای [[منتظران]] [[اجر]] و [[مقام]] والا ذکر نموده‌اند<ref> برای نمونه امام صادق{{ع}} در این باره میفرماید: «اگر کسی از شما شیعیان بمیرد، در حالی که منتظر امر فرجِ امام مهدی{{ع}} باشد، همانند کسی است که در کنار قائم)ع) و در خیمه‌اش بوده است. پس اندکی درنگ کرد و فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در کنار حضرت جنگیده و شمشیر زده است. سپس فرمود: نه، به خدا قسم! بلکه مثل کسی است که در کنار رسول خدا{{صل}} به شهادت رسیده باشد». بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۱۶، ص ۱۲۶؛ همچنین و میفرماید: «بدانید کسی که منتظر ظهور حضرت مهدی{{ع}} باشد، پاداش کسی را دارد که شب‌ها را برای انجام عبادت بیدار، و روزها روزه‌دار باشد» کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۲، ص ۲۲۲.</ref>. این [[روایات]] [[پاداش]] فراوانی برای [[منتظران]] برشمرده‌اند و یکی از [[وظایف]] مهم [[دینی]] در [[عصر غیبت]] را [[انتظار]] دانسته‌اند. پاداش‌ها برای منتظرانی است که صادقانه در [[انتظار]] اویند و هر [[قدر]] [[شرایط انتظار]] در [[منتظران]] بیشتر شود و [[آمادگی]] آنان فزونی یابد، بر [[پاداش]] نیز افزوده می‌گردد. | |||
از [[روایات]] [[انتظار ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} به دست میآید [[انتظار ظهور]] افزون‌بر اینکه [[راه]] رسیدن به جامعۀ [[موعود]] است، خود نیز موضوعیت دارد؛ بدان معنا که اگر کسی در [[انتظار راستین]] به سر برد، تفاوتی ندارد به مورد [[انتظار]] خویش دست پیدا کند یا نه؛ نفس این [[انتظار]] خود مهم و ثمربخش است؛ در این‌باره [[امام باقر]]{{ع}} -آنگاه که [[دین]] مورد [[خشنودی]] [[خداوند]] را تعریف میکند- پس از شمردن اموری میفرماید: {{متن حدیث|...وَ اَلتَّسْلِیمُ لِأَمْرِنَا وَ اَلْوَرَعُ وَ اَلتَّوَاضُعُ وَ اِنْتِظَارُ قَائِمِنَا...}} <ref>«... و تسلیم به امر ما، و پرهیزکاری و فروتنی، و انتظار قائم ما.»... کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۲۳، ح ۱۳.</ref>چنانکه [[ابوبصیر]] میگوید: به [[امام صادق]]{{ع}} عرض کردم: فدایت شوم، [[فرج]] شما کی فرا می‌رسد؟ فرمود: «گویی که تو از [[فرج]] ([[گشایش]])، جنبه [[دنیوی]] آن را می‌خواهی؛ [[خیر]]، هرکس که در خط [[ولایت]] باشد، همان [[انتظار فرج]]، برای او [[فرج]] است»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۶۰-ج ۵۱، ص ۱۵۶.</ref> چنانکه [[ابوبصیر]] میگوید: به [[امام صادق]]{{ع}} عرض کردم¬ فدایت شوم، [[فرج]] شما کی فرامی‌رسد؟ فرمود: «گویی که تو از [[فرج]] ([[گشایش]])، جنبه [[دنیوی]] آن را می‌خواهی؛ [[خیر]]، هرکس که در خط [[ولایت]] باشد، همان [[انتظار فرج]]، برای او [[فرج]] است <ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۶۰، ج ۵۱، ص ۱۵۶. </ref> | |||
===نتیجه=== | |||
[[انتظار]] فضیلت‌های بسیاری دارد که مهمترین آن، طبق بیان [[روایات]]، [[افضل الاعمال]] بودن آن است<ref> محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص ۳۶ و کمال الدین وتمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۴.</ref>. در برخی [[روایات]] [[انتظار]] را [[برترین]] عبادتها نیز دانسته‌اند؛ [[پیامبر خاتم]]{{صل}} فرمود: "[[افضل العبادة]] [[انتظار]] الفرج"؛ «[[برترین]] عبادتها [[انتظار فرج]] است»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۱، ص۱۲۵. </ref>. [[انتظار فرج]] با [[بصیرت]]، [[معنویت]]، [[آمادگی]]، تلاش برای [[عدالت‌گستری]]، [[حق‌گرایی]] [[آمادگی]] و... همراه است؛ به همین [[دلیل]] است که [[انتظار فرج]] فراتر از یک [[انتظار]] معمولی است و افزون‌بر آن پاداش‌های ویژه‌ای برای [[منتظران راستین امام مهدی]] از سوی [[خداوند]] در نظر گرفته شده است؛ برای نمونه [[امام صادق]]{{ع}} در این باره میفرماید: «اگر کسی از شما [[شیعیان]] بمیرد، در حالی که [[منتظر]] [[امر]] فرجِ [[امام مهدی]]{{ع}} باشد، همانند کسی است که در کنار [[قائم]])ع) و در خیمه‌اش بوده است. پس اندکی درنگ کرد و فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در کنار [[حضرت]] جنگیده و [[شمشیر]] زده است. سپس فرمود: نه، به [[خدا]] قسم! بلکه مثل کسی است که در کنار [[رسول خدا]]{{صل}} به [[شهادت]] رسیده باشد». <ref> بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۱۶، ص ۱۲۶.</ref><ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، [[انتظار و منتظران (مقاله)|انتظار و منتظران]]، ص ۱۸۹-۱۹۳؛ [[پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی]]، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۳۶؛ [[احمد زمانی|زمانی، احمد]]، [[اندیشه انتظار (کتاب)|اندیشه انتظار]]، ص۶۱- ۶۳؛ [[سید محمد جواد مهری|مهری، سید محمد جواد]]، [[انتظار فرج ۴ (مقاله)|انتظار فرج]]؛ [[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]، [[مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|مهدویت پیش از ظهور]]، ص ۱۹۵، ۱۹۸؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[انتظار بایدها و نبایدها (کتاب)|انتظار بایدها و نبایدها]]، ص ۲۴؛ [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۱۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت]]، ص۲۵۰-۲۵۳؛ [[علی هراتیان|هراتیان، علی]]، [[انتظار فریضه‌ای فراموش‌شده (کتاب)|انتظار فریضه‌ای فراموش‌شده]]، ص؟؟؟؛ [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]]؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۴۳؛ [[ابراهیم کوثری|کوثری، ابراهیم]]، [[انتظار و وظایف منتظران (مقاله)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص ۷؛ [[اصغر طهماسبی بلداجی|طهماسبی بلداجی، اصغر]] و [[فاطمه مرادی|مرادی، فاطمه]]، [[قرآن و سبک زندگی مهدوی (مقاله)|قرآن و سبک زندگی مهدوی]]؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳؛ [[محمد رسول آهنگران|آهنگران، محمد رسول]]، [[بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود (مقاله)|بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود]]، ص ۱۶۸؛ [[عبدالحسین طلاعی|طالعی، عبدالحسین]]، [[ره‌توشه منتظران (کتاب)|ره‌توشه منتظران]]، ص ۲۴ ـ ۲۶؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|آخرین منجی]]، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۵۰؛ [[محمد رسول آهنگران|آهنگران، محمد رسول]]، [[بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود (مقاله)|بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود]]، ص ۱۶۸؛ [[جواد جعفری|جعفری، جواد]]، [[معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین (مقاله)|معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین]]؛ [[حیدر علی رستمی|رستمی، حیدر علی]]، [[جایگاه انتظار توانمند در معارف شیعه (مقاله)|جایگاه انتظار توانمند در معارف شیعه]]، ص ۲۰۲ ـ۲۱۴؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی؛علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان]]، ص ۷۴-۷۵؛ [[محمد حسین رحیمیان|رحیمیان، محمد حسین]]، [[مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر ۲ (کتاب)|مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر]]، ص ۱۴ و ۱۵؛ [[حسین سوزنچی|سوزنچی، حسین]]، [[مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری ۱ (مقاله)|مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری]]، ص ۷۲.</ref>. | |||
==پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه== | ==پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه== | ||
نسخهٔ ۵ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۰۶
| انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / فضیلت انتظار |
| مدخل اصلی | فضیلت انتظار |
انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده میشود:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| |
| موسوی اصفهانی | فاضل همدانی | خاتمی | رجالی تهرانی | صمدی | سلیمیان | کوثری | آهنگران | |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
| فاکر میبدی | تونه‌ای | شفیعی | طالعی | قنبری | طهماسبی | هراتیان | مسجد جمکران | فرهنگ شیعه |
جایگاه ویژه انتظار
از باورهای اساسی و زیبای اسلامی، اعتقاد به ظهور مصلحی بزرگ از جانب خداوند است. مصلحی که تلاش‌های شبانه‌روزی دیگر مصلحان و مشعل‌داران هدایت را به ثمر برساند و انسان را که گرفتار کج‌روی‌ها و دلخوشی‌های زود گذر و فریبنده شده است و در هاله‌ای از اضطراب و حیرت به سر می‌برد نجات بخشد. مقصود از انتظار فرج، انتظار دگرگونی مثبت و گسترده در زندگی بشر و زدوده شدن ناکامیها و نابسامانیها از چهرۀ غم‌زدۀ جامعۀ انسانی است و پیروزی عدالت‌گستر و معنویتگرای مهدوی بر دولتهای شرک و کفر و ستم است. باید توجه داشت وظیفۀ اصلی منتظر "تقویت دائم جبهۀ حق و تلاش برای مشخّص‌تر کردن مرز حق و باطل" برای به ثمر رسیدن آن نبرد عظیم جهانی خواهد بود. بدین معنا، انتظار، هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ اجتماعی نه تنها حالت سلبی نیست، بلکه فعل ایجابی است که بر تمام افعال ما سایه می‌افکند و بدین سبب، افضل اعمال شمرده شده است. انتظار، ظرفیّت و توانایی فراوانی برای تحقق جامعه آرمانی و اسلامی موعود، ایجاد میکند و با توجه به آنچه گفته شد به رمز برشمردن فضایل بی‌شمار برای منتظران پی می‌بریم و درمی‌یابیم که چرا از نظر اسلام، انسان منتظِر از چنین مقام و مرتبه بلندی برخوردار است. انتظار فرج در روایات افضل الاعمال خوانده شده است[۱]. "افضل" که معادل فارسی آن واژه "برترین" است و در متن بیشتر روایاتی که از فضیلت انتظار سخن میگوید، قرار دارد، از مادۀ "فضل" گرفته شده است. خود این ماده، بر ارجمندی و برتری دلالت دارد و آنگاه که به صورت "افضل" در میآید، برتری‌سنجی میان دو یا چند چیز را که در وصف یا حالتی همانندی دارند، گزارش میکند. بنابراین، افضل نشان می‌دهد انتظار فرج، عمل و عبادتی عادی و معمولی نیست، بلکه نسبت به اعمال و عبادت‌های دیگر برتری و رجحان دارد و نیز اضافه شدن افضل به واژه‌هایی همچون "العبادة"، "أعمال أمتی" و مانند آن بر برتری مطلق انتظار فرج بر هر کار عبادی دیگری دلالت دارد. انتظار فرج از همه عبادت‌های فردی و اجتماعی برتر است، چرا که در عبادت‌های فردی پاداش آن فقط به خود شخص می‌رسد و عبادت‌های اجتماعیِ دیگر به پایۀ این عبادت نمی‌رسد؛ زیرا انتظار، اعتراف به حق و اعلام حق را دربردارد و آن در قلمرو حکومت‌های باطل چیز آسانی نیست.
فضائل انتظار
در روایات به فضیلت‌هایی برای انتظار اشاره شده است:
- انتظار، برترین عبادتها: در روایات بسیاری انتظار فرج، عبادت شمرده شده است؛ پیامبر خاتم(ص) فرمود: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ»[۲]؛ در حدیث دیگری از امیر المؤمنین(ع) آمده است: «اَفضَلُ عِبادةِ الْمُؤْمِنِ اِنتِظارُ فَرَجِ اللّهِ»[۳].
عبادی شمردن انتظار بر جایگاه والای انتظار دلالت دارد؛ زیرا کارهای عبادی در معارف اسلامی، برتر از کارهای غیرعبادی به حساب میآید. دلیل برترین عبادت بودن انتظار را چند امر دانسته‌اند: حسن ظن به خدا و ناامید نبودن از رحمت الهی، پذیرفتن حکم و قضای الهی، روی آوردن کامل به خداوند و تنها از او انتظار گشایش داشتن و قطع علاقه از سایر اسباب و واگذار کردن امور به خداوند.
- انتظار، جهاد برتر: در روایاتی انتظار بهترینِ جهادها معرفی شده است: رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ»[۴].
امام صادق(ع) فرمودند: «هرکس از شما بمیرد، در حالیکه منتظر این امر (ظهور مهدی(ع)) باشد، همانند کسی است که با حضرت قائم(ع) در خیمه‌اش بوده باشد. سپس چند لحظه‌ای درنگ کرده و آنگاه فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت شمشیر بزند. سپس فرمود: نه به خدا، همچون کسی است که در رکاب رسول خدا(ص) شهید شده باشد»[۵]. منتظران ظهور چنان ارجمند خوانده شده‌اند که مُردن در حال انتظار همانند حضور در رکاب مقدس قائم(ع) شمرده است: چنانکه امام صادق(ع) فرمود: «مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً لَهُ کَانَ کَمَنْ کَانَ فِی فُسْطَاطِ الْقَائِمِ»[۶].
- انتظار، برترینِ اعمال نزد خداوند: در روایاتی انتظار برترینِ اعمال (کارها) معرفی شده است: امیر المؤمنین(ع) فرمود: «منتظر فرج باشید و از رحمت خدا ناامید نشوید، به درستی که بهترین عمل نزد خداوند عزوجل انتظار فرج است»[۷] رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»[۸].
امام جواد(ع) فرمودند: «برترین عمل شیعیان ما انتظار فرج است هر کس این امر را بداند و بشناسد خداوند با همین انتظار برای او گشایش (فَرَج) عطا میفرماید»[۹].
علت برترین اعمال بودن انتظار
از مهمترین دلایلی که انتظار فرج برترین اعمال دانسته شده است، به خاطر ملزومات آن است. انتظار فرج، فراتر از انتظار معمولی است. انتظار فرج، انتظاری همراه با آگاهی، بصیرت، درایت، معنویت، آمادگی، حق‌گرایی، عدلخواهی و... است. انتظار راستین دارای ملزوماتی است که آن را موصوف به صفت برترینِ اعمال کرده است. بعضی از ملزومات عبارت‌اند از:
- انتظار و داشتن ایمان و اخلاص: انتظار فرج، ایمان به خداوند متعال و اخلاص در راه او و حسن ظن به حکمت آن ذات مقدس و رسیدگی او به امور بندگان را در انسان مؤمن تقویت میکند.
- انتظار و پذیرش ولایت: انتظار در زمان غیبت امام، نوعی اعلام پذیرش ولایت آخرین حجت خداست و همین انتظار موجب میشود ارتباط شیعیان با امامشان، اگر چه به صورت ارتباط قلبی و معنوی، حفظ شود. به عبارت روشنتر، انتظار فرج، شناخت حق و شناختن رهبر و امام حقّ و انتظار یاری رساندن به او است.
- انتظار و تلاش و حرکت مداوم: انتظار فرج، در واقع نوعی آمادگی و استقبال از نیکیهاست. آمادگی برای تلاش و حرکتی مداوم و کوششی خستگیناپذیر همراه با تهذیب نفس، پاک زیستن، حق‌خواهی و دور ماندن از زشتیها و آلودگیها... به همین جهت وقتی ابو بصیر از امام صادق(ع) پرسید: فرج (گشایش) کی خواهد بود؟ آن حضرت فرمود: «ای ابو بصیر! تو هم از کسانی هستی که دنیا را طلب می‌کنند؟ آن کس که قیام امام را بشناسد، برای او به جهت انتظارش فرج و گشایش شده است»[۱۰]. انتظار فرج که بهترین عبادت و بهترین عمل در لسان معصومین معرفی شده است، همان ایمان کامل به امام منتظَر است و ایمانی که عمل در آن نباشد، کامل نیست و عمل نیز تا در تمام احکام نباشد ارزش ندارد. پیامبر(ص) در این بیان خود "انتظار فرج" را عمل به حساب آورده است، درحالی که دست روی دست گذاشتن و خود را بی‌خاصیت و مهمل بارآوردن، در گوشۀ خانه خزیدن و تن به ظلم دادن و در آرزوی ظهور امام زمان به سر بردن تا آن حضرت با نیروی غیبی امور را اصلاح کند نه تنها انتظار نیست بلکه خود ضدّ انتظار است؛ همچنین، در روایت‌های زیادی با تعبیرهای مختلف، انتظار فرج را مانند شمشیر‌زدن در خدمت پیامبر یا در راه خدا می‌‌دانند. در یک جا دارد: «منتظر فرج مانند کسی است که در زیر پرچم حضرت قائم(ع) بوده است»[۱۱]. پس اندیشۀ انتظار و انتظار کشیدن به مفهوم سازنده و پویای آن از اهمیت والایی برخوردار است که مقایسۀ آن با دیگر اعمال، دشوار خواهد بود و همین امر، پیروان امامان معصوم(ع) را استوار نگه داشته است به نحوی که هرگز خود را فراموش نکرده و در افکار دیگران هضم نشده‌اند.
اجر و مقام والا برای منتظران
در روایات بسیاری برای منتظران اجر و مقام والا ذکر نموده‌اند[۱۲]. این روایات پاداش فراوانی برای منتظران برشمرده‌اند و یکی از وظایف مهم دینی در عصر غیبت را انتظار دانسته‌اند. پاداش‌ها برای منتظرانی است که صادقانه در انتظار اویند و هر قدر شرایط انتظار در منتظران بیشتر شود و آمادگی آنان فزونی یابد، بر پاداش نیز افزوده می‌گردد. از روایات انتظار ظهور حضرت مهدی(ع) به دست میآید انتظار ظهور افزون‌بر اینکه راه رسیدن به جامعۀ موعود است، خود نیز موضوعیت دارد؛ بدان معنا که اگر کسی در انتظار راستین به سر برد، تفاوتی ندارد به مورد انتظار خویش دست پیدا کند یا نه؛ نفس این انتظار خود مهم و ثمربخش است؛ در این‌باره امام باقر(ع) -آنگاه که دین مورد خشنودی خداوند را تعریف میکند- پس از شمردن اموری میفرماید: «...وَ اَلتَّسْلِیمُ لِأَمْرِنَا وَ اَلْوَرَعُ وَ اَلتَّوَاضُعُ وَ اِنْتِظَارُ قَائِمِنَا...» [۱۳]چنانکه ابوبصیر میگوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: فدایت شوم، فرج شما کی فرا می‌رسد؟ فرمود: «گویی که تو از فرج (گشایش)، جنبه دنیوی آن را می‌خواهی؛ خیر، هرکس که در خط ولایت باشد، همان انتظار فرج، برای او فرج است»[۱۴] چنانکه ابوبصیر میگوید: به امام صادق(ع) عرض کردم¬ فدایت شوم، فرج شما کی فرامی‌رسد؟ فرمود: «گویی که تو از فرج (گشایش)، جنبه دنیوی آن را می‌خواهی؛ خیر، هرکس که در خط ولایت باشد، همان انتظار فرج، برای او فرج است [۱۵]
نتیجه
انتظار فضیلت‌های بسیاری دارد که مهمترین آن، طبق بیان روایات، افضل الاعمال بودن آن است[۱۶]. در برخی روایات انتظار را برترین عبادتها نیز دانسته‌اند؛ پیامبر خاتم(ص) فرمود: "افضل العبادة انتظار الفرج"؛ «برترین عبادتها انتظار فرج است»[۱۷]. انتظار فرج با بصیرت، معنویت، آمادگی، تلاش برای عدالت‌گستری، حق‌گرایی آمادگی و... همراه است؛ به همین دلیل است که انتظار فرج فراتر از یک انتظار معمولی است و افزون‌بر آن پاداش‌های ویژه‌ای برای منتظران راستین امام مهدی از سوی خداوند در نظر گرفته شده است؛ برای نمونه امام صادق(ع) در این باره میفرماید: «اگر کسی از شما شیعیان بمیرد، در حالی که منتظر امر فرجِ امام مهدی(ع) باشد، همانند کسی است که در کنار قائم)ع) و در خیمه‌اش بوده است. پس اندکی درنگ کرد و فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در کنار حضرت جنگیده و شمشیر زده است. سپس فرمود: نه، به خدا قسم! بلکه مثل کسی است که در کنار رسول خدا(ص) به شهادت رسیده باشد». [۱۸][۱۹].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته میشود:
| ۱. آیت‌‌الله فاضل همدانی؛ |
|---|
|
| ۲. آیت الله موسوی اصفهانی؛ |
|---|
|
| ۳. آیت‌‌الله خاتمی؛ |
|---|
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛ |
|---|
|
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛ |
|---|
|
| ۶. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
| ۷. حجت الاسلام و المسلمین کوثری؛ |
|---|
|
| ۸. حجت الاسلام و المسلمین آهنگران؛ |
|---|
|
| ۹. حجت الاسلام و المسلمین فاکر میبدی؛ |
|---|
|
| ۱۰. حجت الاسلام و المسلمین مقامی؛ |
|---|
|
| ۱۱. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
| ۱۲. آقای دکتر شفیعی سروستانی (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
| ۱۳. آقای قنبری؛ |
|---|
|
| ۱۴. آقای دکتر طهماسبی؛ |
|---|
|
| ۱۵. آقای دکتر طالعی؛ |
|---|
|
| ۱۶. آقای دکتر هراتیان؛ |
|---|
|
| ۱۷. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران؛ |
|---|
|
| ۱۸. پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی؛ |
|---|
|
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا میکند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته میشود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم میشود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی میشود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید میکند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‌دانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا می‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده میشود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا میکند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه میشود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست میآید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش میشود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.
- ↑ «برترین عبادتها انتظار فرج است» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۱، ص۱۲۵؛ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷؛ ترمذی، ابو عیسی محمد، سنن، ج ۵، ص ۵۶۵.
- ↑ برقی، احمد بن محمد بن خالد، محاسن و به نقل از آن، مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ۵۲، ص۱۳۱: «برترین عبادات مؤمن انتظار کشیدن برای گشایش خداوند است».
- ↑ «برترین جهاد امت من انتظار گشایش است». حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، ص ۳۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۱۴۳.
- ↑ ثبات الهداة، حرّ عاملی، محمد بن حسن، ج ۷، ص ۴۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶: «هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ کَانَ مَعَ اَلْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ ثُمَّ سَکَتَ هُنَیْئَةً ثُمَّ قَالَ هُوَ کَمَنْ کَانَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ»، برقی، احمد بن محمد بن خالد، محاسن، ج ۱، ص ۱۷۳. محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۵.
- ↑ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج۱، ص۱۷۳؛ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۴۴؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۴، ص۱۲۶.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳: «انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لَا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ فَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ»
- ↑ «برترین کارهای امت من، انتظار فرج از جانب خداوند است». محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۳۶ و کمال الدین وتمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۴.
- ↑ «"أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِیعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ مَنْ عَرَفَ هَذَا الْأَمْرَ فَقَدْ فُرِّجَ عَنْهُ بِانْتِظَارِه"»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۷۱.
- ↑ «"یا ابا بصیر و انت ممّن یرید الدّنیا؟ من عرف هذا الامر، فقد فرج عنه لانتظاره"». ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۷۱.
- ↑ «بِمَنْزِلَةِ مَنْ کَانَ قَاعِداً تَحْتَ لِوَائِهِ القَائِمِ»
- ↑ برای نمونه امام صادق(ع) در این باره میفرماید: «اگر کسی از شما شیعیان بمیرد، در حالی که منتظر امر فرجِ امام مهدی(ع) باشد، همانند کسی است که در کنار قائم)ع) و در خیمه‌اش بوده است. پس اندکی درنگ کرد و فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در کنار حضرت جنگیده و شمشیر زده است. سپس فرمود: نه، به خدا قسم! بلکه مثل کسی است که در کنار رسول خدا(ص) به شهادت رسیده باشد». بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۱۶، ص ۱۲۶؛ همچنین و میفرماید: «بدانید کسی که منتظر ظهور حضرت مهدی(ع) باشد، پاداش کسی را دارد که شب‌ها را برای انجام عبادت بیدار، و روزها روزه‌دار باشد» کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۲، ص ۲۲۲.
- ↑ «... و تسلیم به امر ما، و پرهیزکاری و فروتنی، و انتظار قائم ما.»... کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۲۳، ح ۱۳.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۶۰-ج ۵۱، ص ۱۵۶.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۶۰، ج ۵۱، ص ۱۵۶.
- ↑ محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۳۶ و کمال الدین وتمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۴.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۱، ص۱۲۵.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۱۶، ص ۱۲۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص ۱۳۶؛ زمانی، احمد، اندیشه انتظار، ص۶۱- ۶۳؛ مهری، سید محمد جواد، انتظار فرج؛ کارگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور، ص ۱۹۵، ۱۹۸؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، انتظار بایدها و نبایدها، ص ۲۴؛ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، ص۲۵۰-۲۵۳؛ هراتیان، علی، انتظار فریضه‌ای فراموش‌شده، ص؟؟؟؛ خاتمی، سید احمد، انتظار مسئولانه؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۷؛ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳؛ آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص ۱۶۸؛ طالعی، عبدالحسین، ره‌توشه منتظران، ص ۲۴ ـ ۲۶؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰؛ آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص ۱۶۸؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین؛ رستمی، حیدر علی، جایگاه انتظار توانمند در معارف شیعه، ص ۲۰۲ ـ۲۱۴؛ رجالی تهرانی؛علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۷۴-۷۵؛ رحیمیان، محمد حسین، مفهوم واقعی انتظار در عصر حاضر، ص ۱۴ و ۱۵؛ سوزنچی، حسین، مهدویت و انتظار در اندیشه شهید مطهری، ص ۷۲.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ۳۵۷، حدیث ۵۴.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲ و ۱۲۵.
- ↑ فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۶۴.
- ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۴ باب ۵۵ ح ۱.
- ↑ «و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.
- ↑ «پس چشم به راه بدارید که من نیز با شما از چشم به راه داشتگانم» سوره اعراف، آیه ۷۱.
- ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۵ باب ۵۵ ح ۵.
- ↑ بصائر الدرجات، ۲۸۰ ح ۱۶.
- ↑ موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۷۴-۷۵.
- ↑ « أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ»؛ کمال الدین، ص ۲۷۷، بحارالانوار۵۱، ص ۱۵۶.
- ↑ «انْتِظَارُ قَائِمِنَا»؛ الکافی ۲، ص ۲۲، بحارالانوار، ج ۶۹، ص ۲.
- ↑ امالی شیخ طوسی، ص۴۰۵، بحار ۵۲، ص ۱۲۲.
- ↑ کمال الدین، ص ۳۷۷، بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۵۶.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ۳۸۲/۴، بحارالانوار ۳۷۶/۷۷.
- ↑ خاتمی، سید احمد، انتظار مسئولانه.
- ↑ کمال الدّین و تمام النّعمة، شیخ صدوق، ص ۳۷۸
- ↑ اثبات الهداة، شیخ حرّ عاملی، ج ۷، ص ۴۰
- ↑ بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۲، ص ۱۲۶.
- ↑ بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۲، ص ۱۲۳
- ↑ رجالی تهرانی؛علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۲۴۳.
- ↑ الخصال، ص ۶۲۶؛ کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۴۵؛ شرح الاخبار، ج۳، ص۵۶۰؛ تحف العقول، ص۱۱۵؛ معجم احادیث الامام المهدی (ع)، ج۳، ص۷۵.
- ↑ المحاسن، ج۱، ص۱۷۳؛ کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۴۴؛ بحار الانوار، ج۷۴، ص۱۲۶.
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص۹۲؛ کمال الدین و تمام النعمه، ص ۳۳۵-۶۴۷؛ الصراط المستقیم، ج۲، ص۲۲۸.
- ↑ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ - ۱۲۳.
- ↑ ذاریات، آیه ۵۶
- ↑ انتظار فرج عبادت است؛ اربلی، کشف الغمة في معرفة الأئمة، ج ۲، ص ۱۰۱ و شیخ طوسی، امالی، ص ۴۰۵
- ↑ برترین عبادت انتظار فرج است؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷ و ر.ک: ترمذی، سنن، ج ۵، ص ۵۶۵
- ↑ برترین کارهای امت من، انتظار فرج از جانب خداوند است؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۳۶ و شیخ صدوق ، کمال الدین وتمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۴
- ↑ برترین جهاد امت من انتظار گشایش است حرانی، تحف العقول، ص ۳۷
- ↑ ر.ک: یوسف، آیه ۸۷
- ↑ ... و تسلیم به امر ما، و پرهیزکاری و فروتنی، و انتظار قائم ما...؛ شیخ کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۲۳، ح ۱۳
- ↑ بر شما باد به تسلیم و رد امور به ما و انتظار امر ما و امر خودتان و فرج ما و فرج خودتان؛کشی، رجال کشی، ص ۱۳۸.
- ↑ «" هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ مَعَ اَلْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ ثُمَّ سَكَتَ هُنَيْئَةً ثُمَّ قَالَ هُوَ كَمَنْ كَانَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ "»؛ برقی، محاسن، ج ۱، ص ۱۷۳ و بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵
- ↑ سلیمیان، خدامراد، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷.
- ↑ امام صادق(ع): « هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ -ثُمَّ سَكَتَ هُنَيْئَةً- ثُمَّ قَالَ: هُوَ كَمَنْ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ»؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، محاسن، ج ۱، ص ۱۷۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفا،۱۴۰۳ه/ ۱۹۸۳م، ج۵۲،ص ۱۲۵.
- ↑ همان، ص ۱۲۸.
- ↑ همان، ص ۱۲۸.
- ↑ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص 7.
- ↑ همان: ۵۸۶.
- ↑ همان: ۵۸۰.
- ↑ همان: ۵۸۴.
- ↑ همان: ۵۸۷.
- ↑ همان: ۳۳۵.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، باب الکتمان، از ابواب "الایمان و الکفر"، ح ۴.
- ↑ آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص ۱۶۸.
- ↑ « أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ»؛ علّامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.
- ↑ علّامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.
- ↑ «وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِينَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ بِالسَّيْفِ أُولَئِكَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِيعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً»؛ علّامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳؛ کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص ۲۰۳؛ شیخ طبرسی، الاحتجاج، ج ۲، ص ۳۱۷.
- ↑ فاکر میبدی، محمد، زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی عصر، ص ۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۲۸.
- ↑ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۹۴.
- ↑ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص:۲۴۵.
- ↑ «مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً لَهُ كَانَ كَمَنْ كَانَ فِي فُسْطَاطِ الْقَائِمِ(ع)»؛ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۲۵.
- ↑ «همان کسانی که "غیب" را باور دارند» سوره بقره، آیه ۳.
- ↑ «آنان حزب خداوندند، آگاه باشید که بی‌گمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند» سوره مجادله، آیه ۲۲.
- ↑ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۴۳.
- ↑ «فَهُمْ عِنْدَ قَبْرِهِ شُعْثٌ غُبْرٌ يَبْكُونَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمْ يَنْتَظِرُونَ خُرُوجَ الْقَائِمِ(ع)»الغیبة، ص۳۱۰.
- ↑ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص:۲۴۵-۲۴۷.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۳؛ غیبة طوسی، ص ۱۷۶.
- ↑ بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۶۰-ج ۵۱، ص ۱۵۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۳۵.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷.
- ↑ بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۱۴۳.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۵.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶.
- ↑ کافی، ج ۲، ص ۲۲۲.
- ↑ کافی، ج ۱، ص ۳۷۲.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳.
- ↑ بحارالأنوار ، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۴.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۵، ح ۶.
- ↑ همان، ص ۳۵۷، ح ۵۴.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶، ح ۱۸.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰.
- ↑ «الْمُنْتَظِرُ لِأَمْرِنَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»الصدوق (ابن بابویه)، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۵ ق، ج ۲، ص ۶۴۵، ح ۶.
- ↑ «طُوبَى لِشِيعَةِ قَائِمِنَا الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ فِي غَيْبَتِهِ وَ الْمُطِيعِينَ لَهُ فِي ظُهُورِهِ أُولَئِكَ أَوْلِيَاءُ اللَّهِ الَّذِينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»؛ الصدوق (ابن بابویه)، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۵ ق، ج ۲، ص ۳۵۷، ح ۵۴.
- ↑ « انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ فَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ»؛ المجلسی، المولی محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء،۱۴۰۳ ق، ج ۵۲،ص ۱۲۳،ح ۷.
- ↑ « مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ لِهَذَا الْأَمْرِ كَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ قَالَ ثُمَّ مَكَثَ هُنَيْئَةً ثُمَّ قَالَ لَا بَلْ كَمَنْ قَارَعَ مَعَهُ بِسَيْفِهِ ثُمَّ قَالَ لَا وَ اللَّهِ إِلَّا كَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ(ص)»؛ المجلسی، المولی محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء،۱۴۰۳ ق، ج ۵۲، ص ۱۲۶، ح ۱۸.
- ↑ ر.ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم، ص ۱۰۴ به بعد.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی.
- ↑ عبدالله جوادی آملی، "امام زمان (ع) خلیفه خداست نه وکیل مردم"، موعود، سال دوازدهم، شماره ۸٤، بهمن ۱۳۸۶.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۲۰؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۴.
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، باب گزیده سخنان حکمت‌آمیز امیر مؤمنان علی (ع)، ش ۴۷، ص ۳۶۹.
- ↑ همان، ش ۸۱، ص ۳۷۳.
- ↑ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۱-۵۵.
- ↑ کمال الدین، ج ۱، ص ۲۸۷.
- ↑ خصال، ج ۲، ص ۶۱۶.
- ↑ قنبری، معصوم علی، بررسی مسأله انتظار ادله فوائد و نقش آن، ص 87-88.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۷۴، ص ۱۴۳.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵ - ۱۲۲.
- ↑ طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی.
- ↑ غیبت نعمانی، باب ۱۱، حدیث ۱۵، ص۲۰۰. کمال الدین، ص۶۴۴: «مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً كَانَ كَمَنْ هُوَ فِي الْفُسْطَاطِ الَّذِي لِلْقَائِمِ(ع)».
- ↑ "ابو بصیر، لیث بن بختری" از اصحاب سه امام بزرگوار: امام محمد باقر، امام جعفر صادق، امام موسی کاظم(ع) میباشد. علمای رجال، او را از اعلام دین و اصحاب اجماع به شمار آورده‌اند. امام صادق(ع) وی را حافظ دین و مورد وثوق حضرت باقر(ع) دانسته، به وی وعده بهشت دادند. و در روایت دیگر، "ابوبصیر" را در شمار کسانی محسوب نمودند که خداوند درباره ایشان فرموده است: ﴿السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾؛ سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.
- ↑ غیبت نعمانی، باب ۱۱، حدیث ۱۶، ص۲۰۰. بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۴۰. « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) أَنَّهُ قَالَ ذَاتَ يَوْمٍ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ(ع) ثُمَّ قَالَ إِنَّ لَنَا دَوْلَةً يَجِيءُ اللَّهُ بِهَا إِذَا شَاءَ ثُمَّ قَالَ مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ».
- ↑ بحارالانوار، ج۵۲، باب ۲۲، حدیث ۱، ص۱۲۲. کمال الدین، ج۲، ص۳۳۷. «قَالَ الصَّادِقُ(ع) مِنْ دِينِ الْأَئِمَّةِ الْوَرَعُ وَ الْعِفَّةُ وَ الصَّلَاحُ إِلَى قَوْلِهِ وَ انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ».
- ↑ کمال الدین، ج۲، باب ۵۵، حدیث ۳، ص۶۴۴. «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ».
- ↑ کمال الدین، ج۲، باب ۵۵، حدیث ۶، ص۶۴۵. «الْمُنْتَظِرُ لِأَمْرِنَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ».
- ↑ طالعی، عبدالحسین، ره‌توشه منتظران، ص ۲۴-۲۶.
- ↑ «چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۱۰۲.
- ↑ «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ»؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵؛ روزگار رهایی، ج ۱، ح ۳۵۰.
- ↑ «اِنْتِظَارُ الْفَرْجِ عِبَادَةٌ وَ أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ»، بحارالأنوار، ج ۵۰، ص ۳۱۷؛ روزگار رهایی، ج ۱، ح ۳۵۲.
- ↑ «الْمُنْتَظِرُ لِأَمْرِنَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»، الخصال، ج ۲، ص ۶۲۶، ضمن ح ۱۰، به نقل از قطره‌ای از دریای فضائل اهل بیت(ع)، ج ۱، ص ۷۹۶.
- ↑ «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ وَ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ...»؛ روزگار رهایی، ج ۱، ح ۳۸۷.
- ↑ «طُوبَى لِشِيعَةِ قَائِمِنَا الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ فِي غَيْبَتِهِ وَ الْمُطِيعِينَ لَهُ فِي ظُهُورِهِ أُولَئِكَ أَوْلِيَاءُ اللَّهِ الَّذِينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون»، کمال الدین، ج ۲، ص ۳۵۷؛ منتخب الاثر، ص ۵۱۴، ح ۶؛ تفسیر برهان، ج ۱، ص ۵۶۴، ح ۴، به نقل از قطره‌ای از دریای فضایل اهل بیت(ع)، ج ۱، ص ۷۸۸.
- ↑ «طُوبَى لِشِيعَتِنَا الْمُتَمَسِّكِينَ بِحَبْلِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِينَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّةً وَ رَضِينَا بِهِمْ شِيعَةً فَطُوبَى لَهُمْ ثُمَّ طُوبَى لَهُمْ وَ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِي دَرَجَاتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ»، روزگار رهایی، ج ۱، ح ۴۳۶ به نقل از کشف الغمه، ج ۳، ص ۳۱۴؛ منتخب الاثر، ص ۳۱۹ و...
- ↑ «مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ»؛ روزگار رهایی، ج ۱، ح ۴۳۷.
- ↑ «أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ مَنْ عَرَفَ هَذَا الْأَمْرَ فَقَدْ فُرِّجَ عَنْهُ بِانْتِظَارِه...»؛ روزگار رهایی، ج ۱، ح ۴۴۲، به نقل از غیبت نعمانی، ص ۱۸۰.
- ↑ هراتیان، علی، انتظار فریضه‌ای فراموش‌شده.
- ↑ «"... أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ..."»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۷۱، ادامه حدیث ۱، باب ۳۶.
- ↑ مجمع البحرین، ص ۲۹۷؛ در انتظار ققنوس، ص ۲۷۸.
- ↑ «"اَفْضَلُ اْلعِبادَه اِنْتِظارُ اْلفَرَجِ..."»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۵۳۷، ح ۶، باب ۲۵.
- ↑ «"...يَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَان..."»؛ منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر(ع)، ص ۳۰۵.
- ↑ «"... الْمُنْتَظِرُ لِلثَّانِي عَشَرَ مِنْهُمْ كَالشَّاهِرِ سَيْفَهُ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) يَذُبُّ عَنْه..."»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶، ح ۵، باب ۳۳.
- ↑ «"... يَا أَبَا بَصِيرٍ طُوبَى لِشِيعَةِ قَائِمِنَا(ع) الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ فِي غَيْبَتِهِ وَ الْمُطِيعِينَ لَهُ فِي ظُهُورِهِ أُولَئِكَ أَوْلِيَاءُ اللَّهِ الَّذِينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون"»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۹، ح ۵۴، باب ۳۳.
- ↑ «"مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ لِهَذَا الْأَمْرِ كَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ قَالَ ثُمَّ مَكَثَ هُنَيْئَةً ثُمَّ قَالَ لَا بَلْ كَمَنْ قَارَعَ مَعَهُ بِسَيْفِهِ ثُمَّ قَالَ لَا وَ اللَّهِ إِلَّا كَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ(ص)"»؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶، ح ۱۸.
- ↑ انتظار چیست منتظر کیست؟، ص 19-22.
- ↑ کمال الدین، ۶۴۴/۲ باب ۵۵ ح ۱.
- ↑ کمال الدین، ۲۸۶/۱.
- ↑ کمال الدین، ۶۴۵/۲.
- ↑ آیین انتظار، ص 198-199.
- ↑ بحارالانوار، ۵۲/ ۱۲۵- ۱۲۲.
- ↑ ر.ک: مهدی انقلابی بزرگ، ۱۰۱.
- ↑ بحارالانوار، ۵۲/ ۱۲۵.
- ↑ پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص 136.