ولادت امام علی

ولادت امام علی(ع) در سیزده رجب سی سال پس از عام الفیل در کعبه روی داد، مکانی که نه قبل از آن و نه بعد از آن کسی در آن به دنیا نیامده است و این به سبب بزرگداشت آن حضرت و مقام اوست. البته برخی به دلیل کینه و دشمنی نسبت به امیرالمؤمنین (ع)، این فضیلت را برای دیگری برشمرده و در این فضیلت تشکیک کرده‌اند، ولی این فضیلت به واسطه اخباری از منابع شیعه و اهل سنت، فقط برای امام علی (ع) قابل اثبات است.

ولادت

در مورد روز ولادت امیر مؤمنان(ع) اختلاف قابل توجهی نیست. آن حضرت در روز جمعه، سیزدهم ماه رجب و سی سال پس از عام الفیل، یعنی ده سال پیش از بعثت رسول خدا(ص) داخل کعبه^[۱] به دنیا آمد. شیخ صدوق و شیخ طوسی و دیگر دانشمندان با اسناد مختلف چگونگی این ماجرا و شکافته شدن دیوار کعبه و ورود مادر مکرم امیرالمؤمنین(ع) به درون کعبه را روایت کرده‌اند^[۲]. از آثار جامع درباره مکان ولادت حضرت علی(ع) کتاب «علی ولید الکعبه»^[۳] است.

مسعودی تولد امام را در کعبه دانسته^[۴] و حاکم نیشابوری، بر این مطلب ادعای تواتر کرده است^[۵]. پیش از حاکم، ابن قفال شافعی^[۶] و بعد از او ابن مغازلی^[۷] و مورخان و محدثان بسیاری^[۸] به گزارش تفصیلی تولد آن حضرت در داخل کعبه پرداخته اند. سید حمیری از شعرای شیعه نیز در مدح ولادت آن حضرت در داخل کعبه چنین سروده است:

وَلَدَتْهُ في حَرَمِ الإِلٰهِ وَاَمْنِهِ

وَالْبَيْتِ حَيْثُ فَنٰاءُهُ وَ الْمَسْجَدُ^[۹]

شیخ مفید گوید: قبل و بعد آن حضرت، کسی جز او داخل کعبه متولد نشد^[۱۰]. نخستین بار خلیفة بن خیاط^[۱۱] و برخی دیگر^[۱۲] تولد آن حضرت را داخل شعب ابی طالب نقل کرده‌اند که افزون بر ضعف روایات آن^[۱۳]، با مکان ولادت رسول خدا(ص) در شعب^[۱۴] اشتباه شده است. برخی درباره علت ورود فاطمه بنت اسد به داخل کعبه گفته‌اند که چون درد زایمان وی فرا رسید، برای زایمانی آسان داخل کعبه شد^[۱۵]؛ و برخی نیز بر آن‌اند که با کمک و راهنمایی ابوطالب وارد کعبه شد^[۱۶]. رسول خدا(ص) سپس مولود کعبه را با شادمانی در آغوش گرفت^[۱۷] و ابوطالب به شکرانه آن، طواف کرد و تعدادی شتر و گوسفند برای اطعام اهل مکه ذبح نمود^[۱۸].^[۱۹]

شرح ولادت علی (ع) در کعبه

امام علی (ع) ۲۳ سال قبل از هجرت، در روز جمعه ۱۳ رجب سال ۳۰ عام الفیل در مکّه مکرمه در مسجد الحرام درون خانه خدا دیده به جهان گشود، پیش از او هیچ کس در خانه خدا تولد نیافته بود و خدای تبارک و تعالی وی را به جهت شکوه و جلال و مقام و رتبه و برای ارج و احترامش، از این فضیلت برخوردار ساخت^[۲۰]. از یزید بن قعنب نقل شده گفت: من به اتفاق عباس بن عبد المطلب و جمعی از قبیله عبد العزّی کنار خانه خدا نشسته بودیم ناگهان فاطمه بنت اسد مادر امیر مؤمنان (ع) که ۹ ماه به وی باردار و درد زایمان بر او عارض شده بود، وارد مسجد شد و عرضه داشت: پروردگارا! من به ذات مقدست و پیامبران و کتب آسمانی‌ات ایمان داشته و به سخن جدّم ابراهیم خلیل (ع) اعتقاد دارم. هم او بود که خانه ویرانه‌ات را بنا نهاد. تو را به حق آن کس که این خانه را بنا نهاد و به حق کودکی که بدان بار دارم سوگند! ولادت این فرزند را بر من آسان گردان.

یزید می‌گوید: دیدم خانه کعبه از ناحیه پشت شکافته شد و فاطمه وارد آن گردید و از دیدگان ما نهان شد و سپس دیوار خانه به هم متصل شد، ما به پا خاسته و تلاش کردیم قفل در را باز کنیم، ولی تلاشمان بی‌نتیجه ماند و در باز نشد، دانستیم در این ماجرا راز و رمزی الهی نهفته است و آن بانو روز چهارم در حالی که دست امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) را در دست داشت از خانه کعبه خارج شد^[۲۱]. فردی به سرعت این خبر را به ابو طالب و خاندان او مژده داد، همگی با چهره‌های خندان و شتابان از راه رسیدند. پیشاپیش همه پیامبر اکرم (ص) در حرکت بود که علی را در آغوش گرفت و به خانه ابو طالب برد ـ در آن برهه رسول گرامی از زمان ازدواج با حضرت خدیجه در خانه عمویش بسر می‌برد ـ در ذهن ابو طالب خطور کرد که نوزادش را «علی» بنامد و چنین کرد و به میمنت ولادت این نوزاد مبارک ولیمه‌ای ترتیب داد و شتران زیادی ذبح کرد^[۲۲].^[۲۳]

شمار انبوهی از دانشمندان، راویان و محدّثان بر این نکته تأکید کرده، ادیبان و شاعران درباره آن شعر سروده‌اند. این مطلب در کتاب‌های شیعه و سنّی به صورت مستفیض آمده است. چنان که حاکم نیشابوری و گروهی دیگر گفته‌اند: اخبار متواتر است که فاطمه بنت اسد، امیر المؤمنین علی بن ابی طالب را در درون خانه کعبه به دنیا آورد... شماری از دانشمندان و مورّخان تصریح کرده‌اند که احدی غیر از او در خانه کعبه متولّد نشده است^[۲۴].^[۲۵]

عظمت ولادت علی (ع) در کعبه از نگاه بزرگان

شیخ مفید: امیرالمؤمنین (ع) سال سی‌ام عام‌الفیل در شهر مکه و در خانه خدا به دنیا آمد. هیچ مولودی پیش از او و بعد از او در خانه خدا متولد نشده و نمی‌شود. این پیشامد بدان سبب بوده که خدای متعال آن جناب را گرامی داشته و احترام کرده است^[۲۶].
ابن صباغ مالکی: تولد علی (ع) در مکه مشرفه، در داخل بیت‌الحرام، در جمعه سیزدهم رجب اتفاق افتاد و عظمت این ولادت چنان بالاست که قبل از حضرت علی (ع) کسی در میان خانه خدا به دنیا نیامده بود و این فضیلتی بود که خداوند به علی (ع) و مادرش فاطمه بنت اسد اختصاص داده بود^[۲۷].
اربلی: حضرت علی (ع) در مکه معظمه، در خانه کعبه، در روز جمعه سیزدهم رجب المرجب متولد شد. کسی غیر از آن حضرت در خانه کعبه متولد نشده است. این، فضیلت و شرفی است که خداوند به جهت اعتلای‌شان مکان آن حضرت، مخصوص او گردانیده است^[۲۸].
شیخ عباس قمی: این فضیلت از خصایص آن حضرت است؛ چه اشرف بقاع، حرم مکه است و اشرف مواضع حرم، مسجد، و احدی غیر از امیرالمؤمنین در چنین مکانی متولد نشده است. مولودی که در سید ایام که روز جمعه باشد در ماه حرام ماه رجب، سوای علی (ع) اب‌الائمه به دنیا نیامده است^[۲۹].^[۳۰]

پرسش‌های وابسته

امام علی در چه زمان و مکانی متولد شد؟ (پرسش)

منابع

عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱
حکیم، سید منذر، ‌پیشوایان هدایت ج۲
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲
مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم

پانویس

↑ کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۴۹؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۵.
↑ صدوق، الامالی، ص۱۳۲، مجلس ۲۷؛ همو، معانی الاخبار، ص۶۲؛ همو، علل الشرائع، ج۱، ص۱۳۵ ۱۳۶؛ طوسی، الامالی، ص۷۰۶-۷۰۷؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج۱، ص۷۶-۷۷؛ طبری آملی شیعی، بشاره المصطفی، ص۷-۸.
↑ ر.ک: اردوبادی، علی ولید الکعبه؛ یگانه مولود کعبه، ترجمه عربی.
↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۴۹.
↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۴۸۳.
↑ ابن قفال، فضائل امیر المؤمنین (ع)، به نقل از: شوشتری، احقاق الحق، ج۷، ص۴۹۸.
↑ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابی طالب(ع)، ص۷.
↑ برای نمونه ر.ک: ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۲۰؛ شافعی گنجی، کفایة الطالب، ص۴۰۷؛ زرندی، نظم درر السمطین، ص۸۰؛ ابن صباغ، الفصول المهمة، ص۱۴.
↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۱۷۵. مادرش او را در حرم امـن الهی به دنیا آورد، که خانه آستانه و سجده‌گاه اوست.
↑ مفید، الارشاد، ج۱، ص۵.
↑ خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۱۲۰.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۵۷۵.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۰۷؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۱۰، ص۳۰۲؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ج۱، ص۱۷۹.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۰.
↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۸۱.
↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۸۱.
↑ اربلی، کشف الغمه، ج۱، ص۱۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۰۸.
↑ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۷۴.
↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲، ص ۱۵.
↑ خصائص امیر المؤمنین از سید رضی، ص۳۹؛ الغدیر علامه امینی، ج۶، ص۲۲؛ مستدرک حاکم نیشابوری، ج۳، ص۴۸۳؛ کفایه حافظ کنجی شافعی خریدة الغیبیة فی شرح قصیدة العینیة آلوسی، صاحب تفسیر، مروج الذهب مسعودی، سیره نبوی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ص۳۰۶ ـ ۳۱۰.
↑ علل الشرایع صدوق، ص۵۶؛ روضة الواعظین فتّال نیشابوری، ص۶۷؛ بحار الانوار، ج۳۵، ص۸؛ کشف الغمه اربلی، ج۱، ص۸۲.
↑ بحار الانوار، ج۳۵، ص۱۸.
↑ حکیم، سید منذر، ‌پیشوایان هدایت ج۲، ص ۶۳.
↑ بنگرید: مستدرک حاکم، ج۳، ص۴۸۳؛ الفصول المهمه، ص۱۲؛ کفایة الطالب، ص۴۰۶؛ مناقب ابن مغازلی، ص۷؛ اسد الغابه، ج۴، ص۳۱؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۹؛ تذکرة الخواص، ص۱۰؛ الغدیر، ج۶، ص۲۲- ۴۸.
↑ عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱، ص۲۳۶.
↑ ارشاد مفید، ص۸.
↑ الفصول المهمه، ص۳۰.
↑ کشف الغمه، ج۱، ص۸۱.
↑ منتهی الآمال، ج۱، ص۲۷۴.
↑ مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم، ص۷۷.

[1] کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۴۹؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۵.

[2] صدوق، الامالی، ص۱۳۲، مجلس ۲۷؛ همو، معانی الاخبار، ص۶۲؛ همو، علل الشرائع، ج۱، ص۱۳۵ ۱۳۶؛ طوسی، الامالی، ص۷۰۶-۷۰۷؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج۱، ص۷۶-۷۷؛ طبری آملی شیعی، بشاره المصطفی، ص۷-۸.

[3] ر.ک: اردوبادی، علی ولید الکعبه؛ یگانه مولود کعبه، ترجمه عربی.

[4] مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۴۹.

[5] حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۴۸۳.

[6] ابن قفال، فضائل امیر المؤمنین (ع)، به نقل از: شوشتری، احقاق الحق، ج۷، ص۴۹۸.

[7] ابن مغازلی، مناقب علی بن ابی طالب(ع)، ص۷.

[8] برای نمونه ر.ک: ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۲۰؛ شافعی گنجی، کفایة الطالب، ص۴۰۷؛ زرندی، نظم درر السمطین، ص۸۰؛ ابن صباغ، الفصول المهمة، ص۱۴.

[9] ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۱۷۵. مادرش او را در حرم امـن الهی به دنیا آورد، که خانه آستانه و سجده‌گاه اوست.

[10] مفید، الارشاد، ج۱، ص۵.

[11] خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۱۲۰.

[12] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۵۷۵.

[13] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۰۷؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۱۰، ص۳۰۲؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ج۱، ص۱۷۹.

[14] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۰.

[15] فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۸۱.

[16] فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۸۱.

[17] اربلی، کشف الغمه، ج۱، ص۱۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۰۸.

[18] ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۷۴.

[19] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲، ص ۱۵.

[20] خصائص امیر المؤمنین از سید رضی، ص۳۹؛ الغدیر علامه امینی، ج۶، ص۲۲؛ مستدرک حاکم نیشابوری، ج۳، ص۴۸۳؛ کفایه حافظ کنجی شافعی خریدة الغیبیة فی شرح قصیدة العینیة آلوسی، صاحب تفسیر، مروج الذهب مسعودی، سیره نبوی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ص۳۰۶ ـ ۳۱۰.

[21] علل الشرایع صدوق، ص۵۶؛ روضة الواعظین فتّال نیشابوری، ص۶۷؛ بحار الانوار، ج۳۵، ص۸؛ کشف الغمه اربلی، ج۱، ص۸۲.

[22] بحار الانوار، ج۳۵، ص۱۸.

[23] حکیم، سید منذر، ‌پیشوایان هدایت ج۲، ص ۶۳.

[24] بنگرید: مستدرک حاکم، ج۳، ص۴۸۳؛ الفصول المهمه، ص۱۲؛ کفایة الطالب، ص۴۰۶؛ مناقب ابن مغازلی، ص۷؛ اسد الغابه، ج۴، ص۳۱؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۹؛ تذکرة الخواص، ص۱۰؛ الغدیر، ج۶، ص۲۲- ۴۸.

[25] عاملی، سید جعفر مرتضی، سیرت جاودانه ج۱، ص۲۳۶.

[26] ارشاد مفید، ص۸.

[27] الفصول المهمه، ص۳۰.

[28] کشف الغمه، ج۱، ص۸۱.

[29] منتهی الآمال، ج۱، ص۲۷۴.

[30] مظفری ورسی، حیدر، مادران چهارده معصوم، ص۷۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]