علی بن محمد سمری

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

ابو الحسن علی بن محمد سمری "یا صیمری‏ "^[۱]، چهارمین و آخرین سفیر حضرت ولی عصر(ع) است. وی پس از درگذشت حسین بن روح به مقام سفارت رسید و مدت سه سال عهده‌‏دار این جایگاه بود. سمری از خاندانی دیندار و شیعه بود که در خدمت‌گزاری به سازمان امامیه شهرت فراوانی داشت. همین اصالت خانوادگی او باعث شد در امر سفارت، با مخالفت چندانی روبه ‏رو نشود^[۲].
سمری، فرصت زیادی برای فعالیت نداشت؛ به همین دلیل، مانند نایب‌‏های پیش از خود، نتوانست فعالیت‌‏های گسترده‌‏ای انجام داده، تغییرات قابل ملاحظه‌‏ای در روابط خود و وکلا پدید آورد؛ لکن اعتقاد شیعیان به بزرگواری و مورد اطمینان بودن او، مثل سایر نایبان بود و وی مورد پذیرش عموم شیعیان قرار گرفت^[۳].
شش روز پیش از رحلت او، توقیعی از سوی امام دوازدهم به دستش رسید که مرگ وی را پیشگویی و زمان مرگ را نیز تعیین کرده بود. متن این توقیع شریف، نمایان‌گر پایان غیبت صغرا و نیابت خاص و آغاز غیبت کبرا و نیابت عام است^[۴].
علی بن محمد در سال ۳۲۹ ق درگذشت و در بغداد به خاک سپرده شد^[۵].

سمری در موعودنامه

لقب نایب چهارم امام زمان (ع) -علی بن محمد- سمری (به فتح سین و میم) یا سیمری (به فتح سین و سکون یاء و ضمّ‌ یا فتح میم) و یا صیمری (به فتح صاد و سکون یاء و ضمّ‌ یا و فتح میم) می‌باشد؛ لکن مشهور، اولی است^[۶]. به نظر می‌رسد که سمری (به فتح میم) صحیح‌تر باشد، چون این لقب به "سمر" که یکی از قراء بصره، که بین بصره و واسط‍‌ قرار گرفته، منسوب است و شیخ آغا بزرگ تهرانی او را به فتح میم "سمر" ثبت نموده است^[۷]. در معجم البلدان نیز اشاره‌ای به این موضوع شده است^[۸]^[۹].
چهارمین و آخرین نایب از نواب خاص امام زمان (ع)، "ابو الحسن علی بن محمد سمری" است که پس از "حسین بن روح" عهده‌دار مقام نیابت گردید. موثق بودن و جلالت او مشهورتر از آن است که ذکر شود. نیابت او از طرف امام زمان (ع) به سفارش "حسین بن روح" صورت گرفت^[۱۰]. وی از خاندانی متدین و شیعه بوده است که در خدمتگزاری به سازمان امامیه از شهرت بسیاری برخوردار بودند و همین اصالت خانوادگی او، باعث شد که در سفارت، با مخالفت چندانی مواجه نگردد^[۱۱]. بسیاری از اعضای این خاندان، همچون حسن و محمد، فرزندان اسماعیل بن صالح و علی بن زیاد، در بصره املاک بسیاری داشتند. آنان نیمی از درآمد این املاک را وقف امام یازدهم (ع) کرده بودند که امام، هرساله درآمد آن را دریافت و با ایشان مکاتبه می‌کرد^[۱۲]. شیخ طوسی او را جزء اصحاب امام حسن عسکری (ع) به شمار آورده^[۱۳] و حضرت با وی مکاتباتی داشته است. شش روز قبل از رحلت سمری، توقیعی از سوی امام دوازدهم (ع) صادر شد که در آن، صاحب الامر (ع)، مرگ نایب چهارم را پیشگویی و زمان مرگ او را نیز تعیین کرده بود. متن توقیع، نمایان‌گر پایان غیبت صغری و انقطاع نیابت خاصه و آغاز غیبت کبری و نیامت عامه است. متن توقیع چنین است: "ای علی بن محمد سمری! خداوند پاداش برادران دینی تو را در مصیبت مرگ تو بزرگ دارد. تو از اکنون تا شش روز دیگر خواهی مرد، پس امر (حساب و کتاب) خود را جمع‌وجور کن، و درباره نیابت و وکالت، به هیچ‌کس وصیت مکن تا به جای تو بنشیند، زیرا غیبت کامل فرارسیده است. دیگر تا آن روزی که خدای تبارک و تعالی بخواهد، ظهوری نخواهد بود و آن، پس از مدت درازی خواهد بود که دل‌ها را سختی و قساوت فراگیرد و زمین از ستم و بیداد پر گردد. به زودی از شیعیان من ادعای مشاهده خواهند کرد. بدان هرکس که پیش از خروج سفیانی و برآمدن صیحه و بانگی از آسمان، ادعای دیدن من را نماید، دروغگو و تهمت‌زننده است. قدرت و توانایی از آن خداوند بلندپایه بزرگ است و بس"^[۱۴]. حضار از توقیع شریف، نسخه برداشته و از نزد او بیرون رفتند و چون روز ششم شد، به سوی او بازگشتند و دیدند نزدیک است جان به جان‌آفرین تسلیم کند. به وی گفتند: جانشین شما کیست‌؟ فرمود: خدا را مشیتی است که خود انجام خواهد داد. این مطلب را گفت و درگذشت. "علی بن محمد سمری" در سال ۳۲۹ ه‍‌.ق وفات یافت و قبر او در بغداد، در خیابان معروف به خلنجی، جنب ربع المحوّل، نزدیک نهر ابو عتاب می‌باشد^[۱۵]. او سه سال امر نیابت حضرت را به عهده داشت»^[۱۶].

پرسش‌های وابسته

چهارمین و آخرین سفیر و نایب خاص امام مهدی چه کسی بود و چگونه به نیابت رسید؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ شیخ طوسی، رجال، ص ۴۰۰، رقم ۵۸۶۰
↑ داود الهامی، آخرین امید، ص ۱۰۹
↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۷
↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۶
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۱۱.
↑ تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۱۲.
↑ نوابغ الرّواة، ص ۲۰۰.
↑ معجم البلدان، ج ۳، ص ۲۶۴.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۰۹.
↑ تنقیح المقال، ج ۲، ص ۳۰۵.
↑ آخرین امید، داود الهامی، ص ۱۰۹.
↑ همان، ص ۱۰۸.
↑ رجال طوسی، ص ۴۳۲.
↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۵۱۶؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶۰؛ اعلام الوری، ص ۴۱۷.
↑ غیبة طوسی، ص ۳۹۶.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۴.

[1] شیخ طوسی، رجال، ص ۴۰۰، رقم ۵۸۶۰

[2] داود الهامی، آخرین امید، ص ۱۰۹

[3] شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۷

[4] شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۶

[5] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۱۱.

[6] تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۱۲.

[7] نوابغ الرّواة، ص ۲۰۰.

[8] معجم البلدان، ج ۳، ص ۲۶۴.

[9] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۰۹.

[10] تنقیح المقال، ج ۲، ص ۳۰۵.

[11] آخرین امید، داود الهامی، ص ۱۰۹.

[12] همان، ص ۱۰۸.

[13] رجال طوسی، ص ۴۳۲.

[14] کمال الدین، ج ۲، ص ۵۱۶؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۶۰؛ اعلام الوری، ص ۴۱۷.

[15] غیبة طوسی، ص ۳۹۶.

[16] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]