نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Wasity(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۳۰ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۳۰ توسط Wasity(بحث | مشارکتها)
چرا انتظار فرجافضل اعمال است؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارتهای دیگری از این پرسش
چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجستهای دارد؟
چرا انتظار فرج بهترین عمل است؟
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخها ودیدگاههای متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده میشود:
با توجه به احادیث و روایات، افضل الاعمال بودن انتظار فرج را از بررسی ملزومات، آثار و نتایجی که برای آن وجود دارد میتوان تشخیص داد، لذا در دو بخش به بررسی انتظار فرج میپردازیم.
تلاش و حرکت مداوم: انتظار فرج، در واقع نوعی آمادگی و استقبال از نیکیهاست. آمادگی برای تلاش و حرکتی مداوم و کوششی خستگیناپذیر همراه با تهذیب نفس، پاک زیستن، حقّخواهی و دور ماندن از زشتیها و آلودگیها... به همین جهت وقتی ابو بصیر از امام صادق(ع) پرسید: فرج کی خواهد بود؟ آن حضرت فرمود[۱۸]: «ای ابو بصیر! تو هم از کسانی هستی که دنیا را طلب میکنند؟ آن کس که قیام امام را بشناسد، برای او به جهت انتظارش فرج شده است».[۱۹] پس اندیشۀ انتظار و انتظار کشیدن به مفهوم سازنده و پویای آن از اهمیت والایی برخوردار است که مقایسۀ آن با دیگر اعمال، دشوار خواهد بود و همین امر، پیروانامامان معصوم(ع) را استوار نگه داشته است به نحوی که هرگز خود را فراموش نکرده و در افکار دیگران هضم نشدهاند[۲۰].
امام زمان را حاضر و ناظر بر اعمال خود دیدن: در روایتی از امام سجاد(ع) نقل شده، آن حضرت کسانی را که در زمان غیبت، امامتامام را پذیرا میشوند و در انتظار او به سر میبرند، برترینمردم همۀ زمانها معرفی میکنند و دلیل این برتری را این میدانند که برای آنها غیبت و حضور هیچ تفاوتی نداشته و همان وظایفی را که در زمان حضور باید انجام دهند در زمان غیبت انجام میدهند[۲۱]. شخص منتظر در غیبت امام، چنان رفتار میکند که گویا در زمان ظهور و حضور او زندگی میکند. به همین جهت شیعه تمامی دشواریها و کاستیها را پشت سر نهاده و از خطر انقراض و زوال به دور مانده است. این نوع انتظار است که دارای فضیلت و ارزش بیشماری است[۲۲].
امیدواری و دوری از یأس: یأس به شرک منتهی میشود که مبغوضترین عمل در پیشگاه خداوند است، انتظار فرج ـ که ضد آن است ـ محبوبترین اعمال نزد او به شمار میآید[۲۳]. امیر مؤمنان(ع) فرمودهاند[۲۴]: «منتظر فرج (از جانب خدا) باشید. و از رحمت و دستگیری خداوند ناامید نباشید. همانا دوست داشتنیترین کارها در پیشگاه خدای عزوجل انتظار فرج است.» [۲۵]
پس اگر انتظار فرج با نیتخالص و به قصد تعبد انجام شده، مشوب به هیچ انگیزه مادی و دنیوی نباشد، از میان همه عباداتِ بافضیلت برترینِ آنها است و به همین سبب میتواند از بهترین راههای تقرب به خداوند متعال قرار گیرد.
انتظار فرج، وابستگی و رابطه انسان را با خدای کریم، و ایمانش را به اینکه خداوند عز و جل بر کار خویش چیره و مسلط بوده و بر هر چیزی قادر و توانا است و با حکمت و رحمت امر بندگانش را تدبیر مینماید، مستحکم میسازد. این از مهمترین نتایجی است که صلاحانسان و امکان طی مدارج کمال او در آن است. و هدف از اکثر احکام شرعی و همه عبادات هم چیزی جز این نیست، بلکه این ایمان توحیدی شرط قبولی آنها است و بدون آن، عباداتانسان، هیچ ارزشی نخواهد داشت. انتظاررسوخ دهنده این ایمان در قلبانسان است. این اثر مهم انتظار را در احادیث شریف این گونه میبینیم.
امام صادق (ع) میفرمایند: آیا شما را از اموری که خداوند عز و جل هیچ عبادتی را جز به واسطه آنها نمیپذیرد آگاه نکنم؟ ... شهادت به اینکه خداوندی جز الله نیست و اینکه محمدبنده و فرستاده او است، اقرار به آنچه خداوند به آن امر فرموده است، ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما - فقط ائمه - و تسلیم در برابر آنان، ورع و سختکوشی، وقار و آرامش و انتظار قائم (ع) ...[۴۵].
روایات شریفه تصریح میکند که آراستگی به انتظار حقیقی - با توجه به آثار و نتایجی که به آنها اشاره نمودیم - منتظر را به مقامات چندی نایل میگرداند. از آن جمله است مقامهمراهی با حضرت مهدی (ع) که امام صادق (ع) در ادامه حدیث فوق به آن این گونه بدان اشاره فرمودهاند: هر کس که از قرار گرفتن در زمره اصحاب قائم شادمان میشود باید انتظار بکشد.
از دیگر مقاماتی که منتظران به آن نایل میآیند این است که اجر و پاداش شرکت در حرکت جهادیحضرت مهدی (ع) نصیب آنان میشود. امام صادق (ع) میفرماید: هر کدام از شما که با اعتقاد به این امر و در انتظار آن، از دنیا برود چون کسی است که در اردوگاه قائم (ع) حضور داشته است ...[۴۶].
دیگر اینکه به چنین شخصی اجر شهید داده میشود حضرت علی (ع) میفرمایند: هرکه امر ما ولایت ما را بپذیرد در قیامت با ما در حظیرة القدس است و کسی که منتظر امر ما باشد چون کسی است که در راه خدا به خون خود آغشته گردد.[۴۷] بلکه چنین شخصی به بالاترین مراتب شهدا و مجاهدین نایل خواهد شد که امام صادق (ع) فرمودهاند: هر کدام از شما که در انتظار این امر از دنیا برود چون کسی است که در اردوگاه قائم (ع) حضور داشتهاست.
راوی گوید: آن حضرت مکثی کرده و سپس فرمودند: نه، بلکه چون کسی است که به همراه قائمشمشیر زده است سپس فرمود: نه، به خداسوگند چنین کسی تنها به مانند کسانی خواهد بود که در رکاب پیامبر اکرم (ص) به شهادت رسیدهاند[۴۸].
احادیثی که از آثار و فواید انتظار سخن به میان آوردهاند بسیارند و چنین بر میآید که تفاوت مراتبی که برای منتظرین در آنها ذکر شده است کشف از تفاوت عمل مؤمنان به مقتضیات انتظار حقیقی دارد و هر چه مرتبه انتظارمؤمن بالاتر برود فواید و آثار مبارک آن نیز بیشتر خواهد بود. این امر طبیعتاً به میزان پیاده کردن حقیقت و مقتضیات انتظار باز میگردد و به همین دلیل باید معنی حقیقی آن را بشناسیم. در بخش بعد به این مهم خواهیم پرداخت»[۴۹].
«چون نشان دهنده بالاترین مرتبه توحید در انسان است و ارزش هر عملی در اسلام با معیار توحید سنجیده میشود. امیر مؤمنان (ع) در این خصوص فرمودهاند: «"اِنتَظِرُوا الفَرَجَ. ولا تَیأسُوا مِن رَوحِ اللهِ فَإِنَّ اَحَبَّ الاَعمالِ اِلی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ انتظارُ الفرجِ مادامَ عَلیهِ المَؤمِنُ"»[۵۰].
منتظر فرج (از جانب خدا) باشید. و از رحمت و دستگیری خداوندناامید نباشید. همانا دوست داشتنیترین کارها در پیشگاه خدای عزوجلانتظار فرج است تا وقتی که مؤمن این حالت خود را حفظ کند. "فرج" یعنی گشایش و راحتی و در گرفتاریها معنا دارد. کسی که گرفتاری ندارد، فرج برایش بیمعناست، چون فرج به معنای رفع گرفتاری است. انتظار فرج یعنی امید به رحمتخداوند در گرفتاریها. هر قدراعتقاد به توحید در انسان قویتر باشد، انتظار فرج در او بیشتر و شدیدتر میشود. به همان اندازه که یأس از رحمتخداوند، مبغوض ذات مقدسش میباشد، انتظار فرج، محبوب اوست. چون آن یأس به شرک منتهی میشود که مبغوضترین عمل در پیشگاه خداوند است، انتظار فرج – که ضد آن میباشد – محبوبترین اعمال نزد او به شمار میآید. سخن دیگری از امیر مؤمنان (ع) "انتظار فرج" را بالاترین عبادتمؤمن دانسته است: «":أفضلُ عبادةِ المؤمنِ انتظارُ فَرَجِ اللّ"»[۵۱]. "فرجالله" یعنی "فرج من الله" گشایشی از جانب خداوند. بالاترین عبادتمؤمن، انتظار فرج از جانب خداوند است. این عبادت یک عمل قلبی میباشد که ارزش آن از همه عبادات دیگر بیشتر است. ممکن است انسان عبادتهای زیادی انجام دهد، ولی روح و اساس همه عبادتها "توحید" و اعتقاد قوی به خداوند است که در گرفتاریها عمق آن روشن میشود. تا وقتی کسی گرفتار نشده است، معلوم نیست اعتقادش به خداوند – به عنوان تنها نقطه امید – چقدر است و حتی خودش هم نمیداند. در گرفتاریها – به خصوص گرفتاریهای سخت – خودش و دیگران، قوت اعتقادش دست و پنجه نرم کند، ولی هیچ گاه صبر خود را از دست ندهد و رضای قلبی خود را نسبت به قضای الهی حفظ کند، آن گاه معلوم میشود که مؤمن واقعی است. وقتی کسی از امام صادق (ع) میپرسد: «"بِأَيِّ شَيْ ءٍ يَعْلَمُ الْمُؤْمِنُ بِأَنَّهُ مُؤْمِنٌ"»: به چه چیزی معلوم میشود که شخص مؤمن است؟ حضرت در پاسخ میفرمایند: «"بِالتَّسْلیمِ للّهِ، وَالرِّضا فیما وَرَدَ عَلَیْهِ مِنْ سُرورٍ أَوْ سَخَطٍ"»[۵۲]. اگر آن چه در زندگی برای انسان پیش میآید، همیشه شادی بخش باشد، راضی بودن از قضای الهی کار سختی نیست. ولی اگر اموری باعث ناراحتی انسان گردند، آن وقت حفظ رضا بسیار مشکل میشود.
انتظار فرج همراه با رضا و تسلیم به قضای الهی: بی جهت نیست که در مذهب اهل بیت (ع) بالاترین عبادتخدا، صبر و رضا نسبت به قضای الهی میباشد. امام صادق (ع) در این باره فرمودهاند: «"رَأْسُ طَاعَةِ اَللَّهِ اَلصَّبْرُ وَ اَلرِّضَا عَنِ اَللَّهِ فِيمَا أَحَبَّ اَلْعَبْدُ أَوْ كَرِهَ"»[۵۳]. "سر" در انسان شریفترین و مهمترین عضو است، زیرا حیات و بقای بقیه اعضاء، به بقا و حیات سر او بستگی دارد. اگر سر در بدن کسی نباشد، او مردهای بیش نیست و دیگر اعضا و جوارحش فایدهای به حال او ندارند. حیات معنوای انسان نیز همین طور است. زندگی واقعی انسان، به ایمان و بندگی کردن او در پیشگاه خداوند میباشد. هدف از خلقت انسان، بندگی کردن اوست. روحبندگی – که حیات معنوی انسان به وجود آن بستگی دارد – همانا صبر در گرفتاریها و رضا نسبت به خداوند به خصوص در اموری است که برای انسانمکروه و ناپسند میباشد. مؤمن موحد با همه وجودش معتقد است که سر نخ همه گرفتاریها به دست خداست و او خود بندهاش را به گرفتاری مبتلا میکند تا میزانبندگی او را بیازماید. همه ما باید امتحانبندگیخدا را بدهیم. باید معلوم شود که هر کس چقدر واقعاً بنده است. بهترین نشانه بنده بودن این است که انسان درهر حالی فقط و فقط به خدای خود متکی و امیدوار باشد، نه خوشیها انسان را از این که خود را حقیقتاً بندهخدا بداند خارج کند و نه ناخوشیها صبر و رضا را از کف او برباید. بهترینبندگیخدا به این است که در گرفتاریها انتظار فرج را از دست ندهیم بلکه هر چه گرفتاری شدیدتر میشود، انتظار فرج در ما بیشتر و شدیدتر گردد. روحبندگیخدا و رأس طاعات، همین عبادت قلبی است که ریشه در اعتقاد عمیق و قوی به توحیدپروردگار دارد. پس میتوانیم تصدیق کنیم که برترین و بالاترین عبادتمؤمن، انتظار فرجی است که در گرفتاریها از خدای متعال دارد و این عبادت قلبی، روح همه عبادات دیگر میباشد»[۵۴].
«از باورهای اساسی و بالنده و زیبای جهان اسلام، اعتقاد به ظهور مصلحی بزرگ از جانب خالق هستی و فیض مطلق است. مصلحی که تلاشهای شبانه روزی دیگر مصلحان و مشعلداران هدایت را به ثمر برساند و انسان را که گرفتار کجرویها و دلخوشیهای زود گذر و فریبنده شده است و در هالهای از اضطراب و حیرت به سر میبرد نجات بخشد. به راستیانتظار وجود چنین نجات بخشی، دلهای مرده را زنده میکند و مردم را از یأس - که بزرگترین مشکل روانی قرن معاصر است - رها میسازد.
پس اندیشهانتظار و انتظار کشیدن به مفهوم سازنده و پویای آن از اهمیت والایی برخوردار است که مقایسه آن با دیگر اعمال، دشوار خواهد بود و همین امر، پیروانامامان معصوم (ع) را استوار نگه داشته است به نحوی که هرگز خود را فراموش نکرده و در افکار دیگران هضم نشدهاند»[۶۰].
امام صادق (ع) نیز حالات شیعیان در دوران غیبت و انتظارگشایش و فرج را چنین بازگو میفرماید: نزدیکترین جایی که خدای متعال به بندگانش هست و نیز بیشترین زمانی که از ایشان راضی است، وقتی است که حجت الهی را از دست بدهند و او بر ایشان ظاهر نشود و جایش را ندانند؛ در عینحال یقین دارند که آن حجّت باقی است و باطل نشده است. پس در آن هنگام، هرصبح و شام، منتظر فرج باشید ...[۶۶]. برآیند این روایات آن است که عموم مردمجهان - به خصوص شیعیان- باید منتظر ظهور و قیام مهدی موعود باشند که از سراپرده غیبت بیرون آید. انتظار فرج، در واقع نوعی آمادگی و استقبال از نیکیها است. آمادگی برای تلاش و حرکتی مداوم و کوششی خستگیناپذیر همراه با تهذیب نفس، پاک زیستن، حقّخواهی و دور ماندن از زشتیها و آلودگیها ... به همین جهت وقتی ابو بصیر از امام صادق (ع) پرسید که: فرج کی خواهد بود؟ آن حضرت فرمود: ای ابو بصیر! تو هم از کسانی هستی که دنیا را طلب میکنند؟ آنکس که قیام امام را بشناسد، برای او به جهت انتظارش فرج شده است[۶۷].
امام سجاد (ع) میفرمود: انتظار فرج، خود از بزرگترین گشایشها است[۶۸]. امام کاظم (ع) هم فرمود: انتظار فرج، نشانه فرج و گشایش است[۶۹]. به صراحت میتوان گفت: از مهمترین رازهای نهفته بقای تشیع همین روح انتظاری است که کالبد شیعه را آکنده ساخته و پیوسته او را به تلاش، کوشش، جنبش و جوشش وامیدارد.
انتظار، معیار ارزشانسانها: آرزوها و آمالانسانها معیار خوبی برای سنجش میزان رشد، کمال و تعالی آنهاست؛ تا آنجا که برخی میگویند: "بگو چه آرزویی داری تا بگویم کیستی". آرزوهای بلند، متعالی و ارزشمند حکایت از کمال روح و رشد شخصیتانسانها و بلندای همت آنها میکند. به عکس آرزوهای خرد، حقیر و بیارزش نشان از بیهمتی و رشدنیافتگی افراد دارد.
آرزوهاانسان را به حرکت وا میدارد و به طور طبیعی هر چه همت، بلندتر و آرزو، ارزشمندتر باشد حرکت و تلاش انسان نیز از ارزش بیشتری برخودار خواهد بود. امام علی(ع) در همین زمینه میفرماید: «"قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ"»[۷۴].
و در جای دیگر میفرماید: «"قِيمَةُ كُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُهُ"»[۷۵]. پس از این مقدمه میتوان گفت که چون انسانمنتظر برترین و ارزشمندترین آمال و آرزوهای نهایی انسان منتظ، حاکمیت نهایی دین خدا و مذهب اهل بیت بر سراسر جهان، استقرار حکومت صالحان و مستضعفان در سراسر گیتی، کوتاه شدن دست ظالمان و مستکبران از گوشه گوشه جهان، برقراری نظامقسط و عدالت بر پهنه زمین و گسترش امنیت و رفاه در جای جای کره خاک است؛ یعنی آرزویی که از ابتدای تاریخ تاکنون و در زمان هیچ پیامبری محقق نشده است. قطعاً چنین آرزوی بلندی از ارزش و فضلیتی وصفناپذیر برخوردار است. البته به شرط آنکه "منتظر" به تناسب آرزوی بلند خود از تلاش و کوشش برای تحقق هر چه زودتر این آرزو کوتاهی نکند.
«وظیفه اصلی منتظر «تقویت دائم جبهه حق و تلاش برای مشخّصتر کردن مرز حق و باطل» برای به ثمر رسیدن آن نبردعظیم جهانی خواهد بود. بدین معنا، انتظار، هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ اجتماعی نه تنها حالت سلبی نیست، بلکه فعل ایجابی است که بر تمام افعال ما سایه میافکند و بدین سبب، افضلاعمال شمرده شده است»[۷۸].
۸. آقای دکتر شفیعی سروستانی (پژوهشگر معارف مهدویت)؛
انتظار، معیار ارزشانسانها: آرزوها و آمالانسانها، معیار خوبی برای سنجش میزان رشد، کمال و تعالی آنهاست تا آنجا که برخی میگویند: "بگو چه آرزویی داری، تا بگویم کیستی." آرزوهای بلند، متعالی و ارزشمند از کمال روح و رشد شخصیتانسانها و بلندای همت آنها حکایت میکند. به عکس، آرزوهای خرد، حقیر و بیارزش، نشان از بیهمتی و رشدنیافتگی افراد دارد. آرزوها، انسان را به حرکت وا میدارد و به طور طبیعی، هر چه همت، بلندتر و آرزو، ارزشمندتر باشد، حرکت و تلاش انسان نیز از ارزش بیشتری برخوردار خواهد بود. امام علی (ع) در همین زمینه میفرماید: "ارزش مرد به اندازه همت اوست"[۸۱]. و در جای دیگر میفرماید: "مرد را آن بهاست که در دیدهاش زیباست"[۸۲]. بدین ترتیب، میتوان گفت چون انسانمنتظر، برترین و ارزشمندترین آرزوهای ممکن را داراست، به طور طبیعی، از بهترین و والاترین ارزشها نیز برخوردار است.
با توجه به آنچه گفته شد، به رمز برشمردن فضایل بیشمار برای منتظران پی میبریم و درمییابیم که چرا از نظر اسلام، انسانمنتظر از چنین مقام و مرتبه بلندی برخوردار است»[۸۳].
انتظار فرج، با این نقش تربیتی و سازندهای که دارد از همه عبادتهای فردی و اجتماعیبرتر خواهد بود، چرا که در عبادتهای فردی پاداش آن فقط به خود شخص میرسد، و عبادتهای اجتماعیِ دیگر به پایه این عبادت نمیرسد؛ زیرا انتظار، اعتراف به حق و اعلام حق را دربردارد، و آن در قلمرو حکومتهای باطل چیز آسانی نیست[۸۴].
«سر مطلب این است که مهدیباوران عصر غیبت، در شب دیجور و در سختیها، ایمان گرانسنگ خویش را پایهگذاری میکنند و ثابت قدم میمانند و از برتریناعمال، با وجود سختتر بودنش، بهره میبرند، زیرا «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ أَحْمَزُهَا»[۸۷]؛ برتریناعمال سختترین آنهاست. از سوی دیگر، با انتظار فرج است که انسان میتواند خود را آماده فرج سازد و از یأس و ناامیدی به دور باشد و در این مسیر است که از خدا ناامید و مأیوس نمیگردد، چراکه محبوبترین اعمال نزد خداانتظار فرج، و کسب آمادگی برای فرج و حکومت حضرت مهدی است، تا اینکه طولانی بودن غیبت و مشکلات آن دوران توان را از منتظران نرباید و آنان را در صف منتظران پابرجا بدارد[۸۸]. همچنین، انتظار فرج یک حالت روحی صرف نیست بلکه احوال روحی جریان یافته و شکل گرفتهای است که به اقدام و عمل میانجامد و از همین روست که آن را "افضل الاعمال و احب الأعمال" فرمودهاند و آن در سایه صبر و استقامت باید باشد[۸۹]. در زمان غیبت، دشمنان تمامی نقشهها و طراحیهای شیطانی خود را به میدان میآورند تا رهزنی کنند و ایمانپیروان آن عزیز را نشانه روند؛ تنها کسانی میتوانند به دام آنان گرفتار نیایند که ناامید نگشته، صبر پیشه کنند، چراکه در صورت یأس، همه چیز آنان در معرض زوال قرار میگیرد؛ با انتظار فرج، روحیه امید و مقاومت در آنان زنده میماند و راه برای پیروزی و غلبه بر مشکلات فراهم میشود»[۹۰].
«انتظار فرج، به معنای امید به آینده روشن و تحقّق ارزشها و خوبیها است. چنین نگاهی به انسان، شور و نشاط و حرکت میدهد؛ به گونهای که هم برای اصلاح خود اقدام میکند و هم محیط پیرامون خود را تحت تأثیر قرار میدهد. منتظر، ساکت و ساکن نمیماند، بلکه کارها و تلاشهای خود را در جهت زمینهسازی برای تحقّق ظهور انجام میدهد. چنین فردی در جامعه، نه تنها خود را از انحرافات اعتقادی و عملی به دور نگه میدارد؛ بلکه سعی در ساختن و اصلاح کردن جامعه دارد؛ بنابراین، انتظار، نه تنها یک عمل فردی که یک کار جمعی و تشکیلاتی است که به طور مداوم، جامعه و افراد را تحت تأثیر قرار میدهد و میتواند ضامن سلامتفکری و عملی فرد و جامعه باشد. نیز انتظار، سبب استقامت و پایداریمسلمانان برابر فشارها و سختیها میشود و از یأس و ناامیدی آنان، جلوگیری میکند و به این شکل، راه را برای غلبه و پیروزی آنان هموار میکند.
با این وصف، انتظار، ظرفیّت و توانایی فراوانی برای تحقق جامعه آرمانی و اسلامی موعود، ایجاد میکند که در سایه اعمال فردی و جمعی، کمتر به چشم میخورد؛ به همین سبب، با فضیلتترین عملها شمرده شده است»[۹۱].
↑شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۲۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲؛ غیبت دوازدهمین ولی خداوند –صاحب عزت و جلال- از سلسله جانشینان رسول خدا- که درود خدا بر او و خاندانش باد- و امامان بعد از او، به درازا میکشد. ای ابا خالد! آن گروه از مردم که در زمان غیبت او امامتش را پذیرفته و منتظر ظهور اویند برترین مردم همه زمانها هستند؛ زیرا خداوند –که گرامی و بلندمرتبه است- چنان خرد، درک و شناختی به آنها ارزانی داشته که غیبت [و عدم حضور امام] برای آنها همانند مشاهده [و حضور امام] است.
↑انتظروا الفرج و لا تیأسوا من روح الله فانّ احبّ الاعمال الی اللّه عزّ و جلّ انتظار الفرج الآخذ بامرنا معنا غدا فی حظیرة القدس و المنتظر للفرج کمتشحّط بدمه فی سبیل اللّه؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۲۳
↑افضل اعمال شیعتنا انتظار الفرج من عرف هذ الامر فقد فرّج عنه بانتظاره؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۰.