نیابت خاص

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام مهدی در قرآن | امام مهدی در حدیث | امام مهدی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

با توجه به ویژگی‏‌های دوران غیبت صغرا، یکی از مباحث مهم در این دوران، بحث نیابت خاص است.
در دوره غیبت صغرا، حضرت مهدی(ع)‏ به واسطه چهار نفر نایبان خاص خود با شیعیان در رابطه بود و امور آنان را سروسامان می‌‏داد. این امور، افزون بر مسایل مالی، شامل مسایل عقیدتی و فقهی نیز می‏شد.

رابطان میان آن حضرت و شیعیان، چهار نفر از اصحاب باسابقه و مورد اعتماد امامان پیشین بودند که یکی پس از دیگری این وظیفه مهم را بر عهده داشتند. آنان، به نواب خاص آن حضرت معروفند. این افراد، با وکیلان حضرت در دورترین نقاط شهرهای اسلامی در تماس بوده و نامه‌‏ها و خواسته‌‏های شیعیان را به محضر مقدس او می‌‏رساندند و در پاسخ، توقیعاتی از طرف آن حضرت صادر می‌‏شد.

نیابت خاص، بدان‏سان بود که امام، شخص معین و مشخصی را نایب خود قرار دهد و به اسم و خصوصیات، او را معرفی کند؛ همان‏گونه که پیش از آن امام حسن عسکری(ع) این کار را انجام داده و فرمود: "عمری و پسرش - عثمان بن سعید، نایب اول و محمد بن عثمان، نایب دوم مورد اعتماد هستند؛ هر چه آنان به تو برسانند، از من می‏‌رسانند و آنچه به تو بگویند، از جانب من می‌‏گویند"^[۱].
و در جای دیگر فرمود: "گواه و شاهد باشید که عثمان بن سعید عمری - نایب اول وکیل من و فرزندش محمد بن عثمان -نایب دوم‏- وکیل فرزند من، مهدی شما است" ^[۲].
حضرت مهدی(ع)‏، نایبان پس از عثمان بن سعید "نایب اوّل" را به وسیله نایب پیش از او معین و به مردم معرفی می‌‏کرد^[۳].
نیابت و سفارت حضرت مهدی(ع)‏ در دوران غیبت صغرا، از مسؤولیت‌‏های خطیری است که فقط برازنده کسانی است که ویژگی‌‏ها و ارزش‏های خاصی داشته باشند. برخی از این ویژگی‌‏ها چنین است:

ایمانی استوار و خلل‏ ناپذیر؛
امانت‏داری به مفهوم واقعی آن‏؛
تقواپیشگی و پرهیزکاری‏؛
رازداری و پوشیده داشتن اموری که باید نهان بماند؛
دخالت ندادن رأی و نظر شخصی خویش در امور مخصوص به آن حضرت‏؛
اجرای دستورهای امام ...؛

آنچه میان ویژگی‏‌های نواب، دارای اهمیت ویژه‏‌ای بود، رازداری آنان بود.

عده‌‏ای از ابو سهل نوبختی پرسیدند: "چطور شد امر نیابت به ابو القاسم حسین بن روح واگذار شد؛ ولی به تو واگذار نگردید؟ او پاسخ داد: آنان -امامان(ع)- بهتر از هرکس می‌‏دانند چه کسی را به این مقام برگزینند. من آدمی هستم که با دشمنان رفت ‏وآمد دارم و با ایشان مناظره می‏‌کنم. اگر آنچه ابو القاسم بن روح درباره امام می‌‏داند، می‌‏دانستم، شاید در بحث‏‌هایم با دشمنان و جدال با آنان، می‌‏کوشیدم دلیل‏‌های بنیادی را بر وجود امام ارائه کنم و در نتیجه محل اقامت او را آشکار سازم؛ اما اگر ابو القاسم، امام را در زیر جامه خود پنهان کرده باشد، و بدنش را با قیچی قطعه ‏قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد کرد^[۴]^[۵].

جستارهای وابسته

منابع

سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۳ و ص ۳۶۰
↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵
↑ ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۳۴
↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸
↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص: ۴۵۴ - ۴۵۶.

[1] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۳ و ص ۳۶۰

[2] شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵

[3] ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۳۴

[4] شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸

[5] سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص: ۴۵۴ - ۴۵۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]