حکومت مستضعفان در معارف مهدویت

مقدمه

تشکیل دولت مستضعفان و تحقق بخشیدن به آرمان والا و الهی حکومت فرودستان و عقب نگه‏داشته شدگان، از برنامه‏‌های اصلی و اقدام‏‌های اساسی و تردیدناپذیر مهدی موعود(ع) است. در جامعه و نظامی که امام مهدی(ع) بنیاد می‌‏نهد، زمام همه امور در دست طبقات محروم است و مستضعفان بر آن حکم می‏‌رانند و به اداره جامعه می‌‏پردازند. چنین آرمانی، هدف اصلی همه ادیان آسمانی به ویژه اسلام بوده است. در تعالیم ادیان، معیارها و اصولی بیان شده که جهت‏‌گیری کلّی به سود مستضعفان و تحقّق‏‌بخش حاکمیت آنان است و رویارویی و نبرد اصلی پیامبران(ع)، با همین طبقات اشراف، مسرفان، مترفان و مستکبران بوده است؛ یعنی طبقاتی که همواره از تن دادن به حق و عدل‏ سرباز می‌‏زده‌‏اند و خوی و خصلت برتری‌‏جویی، سلطه‌‏طلبی، حق‏‌کشی و بیدادگری راه و روش ایشان بوده است. از آیاتی که درباره پیشوایی مستضعفان سخن به میان آورده و به حکومت حضرت مهدی(ع) ارتباط دارد این آیه است: ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾^[۱]

این آیه طبق فرمایش امام علی(ع) و روایاتی چند از دیگر امامان(ع)، ناظر به پیروزی مستضعفان بر مستکبران است و این‏که سرانجام، جهان از آن شایستگان خواهد شد. آیه یاد شده، هرگز از یک برنامه موضعی و خصوصی مربوط به بنی اسرائیل سخن نمی‌‏گوید؛ بلکه بیانگر یک قانون کلی برای همه عصرها و قرن‌‏هاست. این، بشارتی در زمینه پیروزی حق بر باطل و ایمان بر کفر است. نمونه کامل‏‌تر آن، حکومت پیامبر اسلام(ص) و یاران آن حضرت بعد از ظهور اسلام بود. گسترده‌‏ترین نمونه آن نیز، ظهور حکومت حق و عدالت در تمام کره زمین به دست امام مهدی|حضرت مهدی(ع)‏ خواهد بود. این آیه از جمله آیاتی است که به روشنی، بشارت به "ظهور" چنین حکومتی می‌‏دهد؛ از این‌‏رو اهل بیت(ع)، در تفسیر آن به این ظهور بزرگ اشاره کرده‏‌اند.

امام علی(ع) فرمود: "دنیا، پس از چموشی و سرکشی ـ همچون شتری که از دادن شیر به دوشنده‏‌اش خودداری می‏‌کند و برای بچه‏‌اش نگه می‏‌دارد ـ به ما روی می‌‏آورد... سپس آیه ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ...﴾ را تلاوت فرمود^[۲]، در حدیث دیگری می‏‌فرماید: "این گروه آل محمد(ص) هستند، خداوند سبحانه و تعالی مهدی آن‏ها را بعد از زحمت و فشاری که بر آنان وارد می‏‌شود، برمی‌‏انگیزد و به ایشان عزّت می‌‏دهد و دشمنانشان را ذلیل و خوار می‌‏کند"^[۳].

این آیه به صراحت از امامت مستضعفان سخن گفته و فرودستان و مستضعفان را میراث‌‏بر آن زمین معرفی کرده است، روشن است که در دوران ظهور و قیام مهدی آل محمد(ص) این وعده خدایی تحقق می‌‏پذیرد و حکومت آل محمد(ص)؛ یعنی، همان حکومت مردم مستضعف و رسیدن محرومان به حق خود.

از نظر دیگر، برای اجرای عدالت راستین، حاکمیت فرودستان محروم ضرورت دارد؛ زیرا در تمامی دوران گذشته تاریخ، مورد اصلی ظلم و بی‌‏عدالتی، طبقات محروم بوده‌‏اند و سرانجام باید پدیده ناهنجار و ضد بشری "استضعاف" ـ که تعبیری از همه ظلم‌‏ها و ستم‌‏ها است ـ از میان برود و انسان از زیر بار سنگین و شکننده آن آزاد شود.

برای این امر مهم، مبارزه با علل اصلی "استضعاف" ضرورتی اجتناب‏‌ناپذیر است. روشن است که زورمندان و زرمداران، دو عامل اصلی استضعاف در گذشته و اکنون بوده‌‏اند. هر ظلم و ستمی که به محرومان و بی‏‌پناهان شده است، یا مستقیم به دست حکومت‌‏های اشرافی و مرفّه انجام گرفته است و یا به دست طبقات اشراف و سرمایه‌‏دار که در زیر چتر حمایت حکومت‌‏های مستکبر قرار داشتند و با حکایت قانونی و عملی آن‏ها، راه ظلم، تحمیل و استثمار را هموار می‌‏ساختند.

این نظام‌ها و جریان‌‏های ضد بشری، هنگامی پایان می‌‏یابند که حکومت و قدرت سیاسی و نظامی جامعه، به دست طبقات محروم و مستضعف سپرده شود. دفاع از حقوق پایمال شده فرودستان و مستضعفان، آن‏گاه امکان دارد که حاکمیت به دست آنان سپرده شود. هر حکومتی ـ هرچه صالح باشد ـ نمی‌‏تواند حقوق محرومان را به آنان بازگرداند؛ مگر این‏که خود از این طبقه باشد و دردهای این طبقه را با تمام وجود خویش لمس کرده باشد. از این‌‏رو، باید مستضعفان حاکمیت یابند و این از شاخه‏‌های اصلی اجرای عدالت مطلق است^[۴].^[۵]

جستارهای وابسته

پرسش مستقیم

ویژگی‌های حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

منابع

سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت

پانویس

↑ و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرودست شده بودند، منّت نهیم و آنان را پیشوایان مردم‏ گردانیم و ایشان را وارث زمین کنیم؛ سوره قصص، آیه۵.
↑ «لَتَعْطِفَنَ‏ الدُّنْيَا عَلَيْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ‏ الضَّرُوسِ‏ عَلَى‏ وَلَدِهَا وَ تَلَا عَقِيبَ‏ ذَلِكَ‏» ﴿وَ نُرِيدُ أَنْ‏ نَمُنَ‏ عَلَى‏ الَّذِينَ‏ اسْتُضْعِفُوا فِي‏ الْأَرْضِ‏ وَ نَجْعَلَهُمْ‏ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ‏ الْوارِثِين﴾‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏؛ سیّد رضی، نهج البلاغه، ص ۵۰۶.
↑ «هُمْ‏ آلُ‏ مُحَمَّدٍ يَبْعَثُ‏ اللَّهُ‏ مَهْدِيَّهُمْ‏ بَعْدَ جَهْدِهِمْ‏ فَيُعِزُّهُمْ‏ وَ يُذِلُ‏ عَدُوَّهُمْ‏»، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۸۴
↑ محمد حکیمی، عصر زندگی، ص ۱۷۴- ۱۶۵، با تصرف
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۸۸ - ۱۹۱.

[1] و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرودست شده بودند، منّت نهیم و آنان را پیشوایان مردم‏ گردانیم و ایشان را وارث زمین کنیم؛ سوره قصص، آیه۵.

[2] «لَتَعْطِفَنَ‏ الدُّنْيَا عَلَيْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ‏ الضَّرُوسِ‏ عَلَى‏ وَلَدِهَا وَ تَلَا عَقِيبَ‏ ذَلِكَ‏» ﴿وَ نُرِيدُ أَنْ‏ نَمُنَ‏ عَلَى‏ الَّذِينَ‏ اسْتُضْعِفُوا فِي‏ الْأَرْضِ‏ وَ نَجْعَلَهُمْ‏ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ‏ الْوارِثِين﴾‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏؛ سیّد رضی، نهج البلاغه، ص ۵۰۶.

[3] «هُمْ‏ آلُ‏ مُحَمَّدٍ يَبْعَثُ‏ اللَّهُ‏ مَهْدِيَّهُمْ‏ بَعْدَ جَهْدِهِمْ‏ فَيُعِزُّهُمْ‏ وَ يُذِلُ‏ عَدُوَّهُمْ‏»، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۸۴

[4] محمد حکیمی، عصر زندگی، ص ۱۷۴- ۱۶۵، با تصرف

[5] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۸۸ - ۱۹۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]