شمائل حضرت مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۵: خط ۱۵:
#احادیثی که به نقل از معصومان{{عم}}، شمایل و ویژگی‌‏های جسمانی آن حضرت را هنگام ظهور و حکومت او بیان کرده است.
#احادیثی که به نقل از معصومان{{عم}}، شمایل و ویژگی‌‏های جسمانی آن حضرت را هنگام ظهور و حکومت او بیان کرده است.
==شمایل [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} پس از ولادت و دوران کودکی‏==
==شمایل [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} پس از ولادت و دوران کودکی‏==
*[[ضوء بن علی]] از مردی از اهل فارس، حکایتی نقل و در ضمن آن، برخی از اوصاف حضرت را در نوزادی بیان کرده است: ... پسر‌بچه‌‏ای سفید و زیباروی بود ... مویی از بالای سینه او تا ناف، به رنگ سبز- نه سیاه- روییده بود...  
*[[ضوء بن علی]] از مردی از اهل فارس، حکایتی نقل و در ضمن آن، برخی از اوصاف حضرت را در نوزادی بیان کرده است: ... پسر‌بچه‌‏ای سفید و زیباروی بود ... مویی از بالای سینه او تا ناف، به رنگ سبز- نه سیاه- روییده بود...<ref>  محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۳۵، باب ۴۳، ح ۴</ref>
*[[یعقوب منقوش]] گوید: خدمت [[امام حسن عسکری]]{{ع}} وارد شدم. داخل حیاط بر سکویی نشسته بود. سمت راستش اتاقی قرار داشت و بر آن پرده‌‏ای آویخته بود. گفتم: ای سید من! صاحب امر [[امامت]]، بعد از شما کیست؟ فرمود: این پرده را بالا بزن. آن را بالا زدم؛ پسر‌بچّه‌‏ای به قامت پنج وجب که به نظر می‏‌آمد هشت الی ده ‏سال داشت، بیرون آمد؛ با پیشانی درخشان، روی سفید، دو چشم براق، دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته؛ در گونه راستش خالی و در سرش گیسوانی بود. بر زانوی پدر خود [[ابو محمد]]{{ع}} نشست؛ پس به من فرمود: این است صاحب الامر شما".
*[[یعقوب منقوش]] گوید: خدمت [[امام حسن عسکری]]{{ع}} وارد شدم. داخل حیاط بر سکویی نشسته بود. سمت راستش اتاقی قرار داشت و بر آن پرده‌‏ای آویخته بود. گفتم: ای سید من! صاحب امر [[امامت]]، بعد از شما کیست؟ فرمود: این پرده را بالا بزن. آن را بالا زدم؛ پسر‌بچّه‌‏ای به قامت پنج وجب که به نظر می‏‌آمد هشت الی ده ‏سال داشت، بیرون آمد؛ با پیشانی درخشان، روی سفید، دو چشم براق، دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته؛ در گونه راستش خالی و در سرش گیسوانی بود. بر زانوی پدر خود [[ابو محمد]]{{ع}} نشست؛ پس به من فرمود: این است صاحب الامر شما"<ref>  شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۷۸، ح ۱؛ ر ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲</ref>.
 
==شمایل [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} در [[دوران غیبت]]==
==شمایل [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} در [[دوران غیبت]]==
*این دسته حکایات را می‌‏توان به دو گروه تقسیم کرد:
*این دسته حکایات را می‌‏توان به دو گروه تقسیم کرد:
#حکایت‌‏هاتی که شمایل آن حضرت را در دوران غیبت صغرا توصیف کرده است. در این گروه، گاهی ویژگی‌‏های جسمانی آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان دانسته شده‏ و در برخی موارد نیز به صورت جزئی‌‏تر، مورد اشاره قرار گرفته است.
#حکایت‌‏هاتی که شمایل آن حضرت را در دوران غیبت صغرا توصیف کرده است<ref>این دسته حکایات کم ‏وبیش در دست است؛ اما در کمتر حکایتی به روشنی از ویژگی‌‏های آن حضرت صحبت شده است</ref>. در این گروه، گاهی ویژگی‌‏های جسمانی آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان دانسته شده<ref>  شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۴۱، ح ۱۲</ref>‏ و در برخی موارد نیز به صورت جزئی‌‏تر، مورد اشاره قرار گرفته است.
*از اوصاف آن حضرت در این دوران می‌‏توان به موارد ذیل اشاره کرد: صورتی گندمگون، گردنی بسیار زیبا، دارای قامتی نه بسیار بلند و نه چندان کوتاه، پیشانی بلند، چهارشانه، بینی کشیده، بر روی گونه راستش خالی زیبا و...  
*از اوصاف آن حضرت در این دوران می‌‏توان به موارد ذیل اشاره کرد: صورتی گندمگون<ref>  شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۵۷</ref>، گردنی بسیار زیبا<ref>  شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵</ref>، دارای قامتی نه بسیار بلند و نه چندان کوتاه، پیشانی بلند، چهارشانه، بینی کشیده، بر روی گونه راستش خالی زیبا و... <ref>  شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۶۶</ref>
#حکایاتی که سخن از شمایل آن حضرت در دوران غیبت کبرا به میان آورده است.
#حکایاتی که سخن از شمایل آن حضرت در دوران غیبت کبرا به میان آورده است<ref>البته قبول این اوصاف، منوط به این است که اساساً ادعای ملاقات با آن حضرت در دوران غیبت کبرا پذیرفته شود. افزون بر آن، در بیشتر آن حکایات به روشنی به اوصاف حضرت اشاره‏‌ای نشده است</ref>.
 
==شمایل [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} [[هنگام ظهور]]==
==شمایل [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} [[هنگام ظهور]]==
*در بعضی از روایات، شمایل حضرت، به هنگام ظهور، قیام و عصر حکومت ذکر شده است. یکی از مهم‏ترین ویژگی‌‏های آن حضرت در این دوران، توان فوق العاده جسمانی ایشان است.
*در بعضی از روایات، شمایل حضرت، به هنگام ظهور، قیام و عصر حکومت ذکر شده است<ref> ر. ک: سیوطی، الدر المنثور، ج ۶، ص ۵۷؛ السنن الواردة فی الفتن، ص ۹۴، الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۶۶</ref>. یکی از مهم‏ترین ویژگی‌‏های آن حضرت در این دوران، توان فوق العاده جسمانی ایشان است.
*[[امام رضا]]{{ع}} فرمود: "... [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} آن است که چون ظهور کند، در سن پیران است و سیمای جوان دارد. نیرومند باشد، تا جایی که اگر به بزرگ‏ترین درخت زمین دست اندازد، آن را از جا بکند و اگر میان کوه‏ها نعره کشد، سنگ‏‌های آن‏ها را از هم بپاشد.  
*[[امام رضا]]{{ع}} فرمود: "... [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} آن است که چون ظهور کند، در سن پیران است و سیمای جوان دارد. نیرومند باشد، تا جایی که اگر به بزرگ‏ترین درخت زمین دست اندازد، آن را از جا بکند و اگر میان کوه‏ها نعره کشد، سنگ‏‌های آن‏ها را از هم بپاشد<ref> {{عربی|اندازه=120%|" وَ إِنَ‏ الْقَائِمَ‏ هُوَ الَّذِي‏ إِذَا خَرَجَ‏ كَانَ‏ فِي‏ سِنِ‏ الشُّيُوخِ‏ وَ مَنْظَرِ الشُّبَّانِ‏ قَوِيّاً فِي بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ يَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا وَ لَوْ صَاحَ بَيْنَ الْجِبَالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُهَا‏‏‏‏"}}؛ ر .ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸، ح ۷</ref>.  
*[[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} درباره برخی از ویژگی‌‏های جسمانی ایشان در عصر ظهور فرمود: "مردی از فرزندانم در [[آخر الزمان]] ظهور می‏‌کند. رنگش سفید آمیخته به سرخی و شکمش برآمده است. دو رانش ستبر و هردو شانه‌‏اش قوی است. در پشتش دو خال است "مانند مهر"؛ یکی به رنگ پوستش و دیگری چون مهر [[نبوت]] [[پیغمبر]].  
*[[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} درباره برخی از ویژگی‌‏های جسمانی ایشان در عصر ظهور فرمود: "مردی از فرزندانم در [[آخر الزمان]] ظهور می‏‌کند. رنگش سفید آمیخته به سرخی و شکمش برآمده است. دو رانش ستبر و هردو شانه‌‏اش قوی است. در پشتش دو خال است "مانند مهر"؛ یکی به رنگ پوستش و دیگری چون مهر [[نبوت]] [[پیغمبر]]<ref> {{عربی|اندازه=120%|" يَخْرُجُ‏ رَجُلٌ‏ مِنْ‏ وُلْدِي‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ أَبْيَضُ‏ اللَّوْنِ‏ مُشْرَبٌ‏ بِالْحُمْرَةِ مُبْدَحُ الْبَطْنِ عَرِيضُ الْفَخِذَيْنِ عَظِيمٌ مُشَاشُ الْمَنْكِبَيْنِ بِظَهْرِهِ شَامَتَانِ شَامَةٌ عَلَى لَوْنِ جِلْدِهِ وَ شَامَةٌ عَلَى شِبْهِ شَامَةِ النَّبِي‏{{صل}}‏‏‏‏"}}، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۳، ح ۱۷</ref>.  
*آن حضرت همچنین فرمود:" او مردی بلندپیشانی و دارای بینی باریکی است که میانش اندک برآمدگی دارد. برآمده شکم و دارای ران‏های درشت و پهن است. بر ران راست او خالی قرار دارد. میان دو دندان پیشین او، گشاده است ...."  
*آن حضرت همچنین فرمود:" او مردی بلندپیشانی و دارای بینی باریکی است که میانش اندک برآمدگی دارد. برآمده شکم و دارای ران‏های درشت و پهن است. بر ران راست او خالی قرار دارد. میان دو دندان پیشین او، گشاده است ...."ref> {{عربی|اندازه=120%|" وَ هُوَ رَجُلٌ‏ أَجْلَى‏ الْجَبِينِ‏ أَقْنَى الْأَنْفِ ضَخْمُ الْبَطْنِ أَزْيَلُ الْفَخِذَيْنِ بِفَخِذِهِ الْيُمْنَى شَأْمَةٌ أَفْلَجُ الثَّنَايَا وَ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً‏‏‏‏"}}، نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۴، ح ۲.</ref>
*[[امام باقر]]{{ع}} نیز در وصف آن حضرت فرمود: "... او شخصی سرخ و سفید و دارای چشمانی گرد و فرورفته است.
*[[امام باقر]]{{ع}} نیز در وصف آن حضرت فرمود: "... او شخصی سرخ و سفید و دارای چشمانی گرد و فرورفته است.
ابروانی پرپشت و برجسته و شانه‏ای پهن دارد .... "
ابروانی پرپشت و برجسته و شانه‏ای پهن دارد .... "<ref>  نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۵، ح ۳</ref>
*[[حضرت علی]]{{ع}} فرمود: "[[امام مهدی|مهدی]]، دارای چشمانی سیاه و درشت است. موهایش مجعّد است و خالی بر گونه دارد ...."
*[[حضرت علی]]{{ع}} فرمود: "[[امام مهدی|مهدی]]، دارای چشمانی سیاه و درشت است. موهایش مجعّد است و خالی بر گونه دارد ...."<ref>  نعمانی، الغیبة، ص ۳۰۴، ح ۱۴</ref>
*آن حضرت در هیئت کمال جوانی ظهور خواهد کرد؛ چنان‏که [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "[[امام مهدی|مهدی]]، در حالی قیام خواهد کرد که یک تار موی سفید، در سر و محاسن او دیده نمی‌‏شود.  
*آن حضرت در هیئت کمال جوانی ظهور خواهد کرد؛ چنان‏که [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "[[امام مهدی|مهدی]]، در حالی قیام خواهد کرد که یک تار موی سفید، در سر و محاسن او دیده نمی‌‏شود<ref>  نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج ۳، ص ۳۸۰</ref>.  
*همین معنا در کلام نورانی [[امام مجتبی]]{{ع}} آمده است که [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در سن و سالی کمتر از چهل، ظهور خواهد کرد.
*همین معنا در کلام نورانی [[امام مجتبی]]{{ع}} آمده است که [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در سن و سالی کمتر از چهل، ظهور خواهد کرد<ref>  شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۵</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص:۲۷۲ - ۲۷۳.</ref>.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص:۲۷۲ - ۲۷۳.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==

نسخهٔ ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۰۱

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

  1. روایاتی که شمایل آن حضرت را پس از ولادت و دوران کودکی توصیف کرده است.
  2. حکایاتی که ملاقات‏ کنندگان با آن حضرت در طول دوران غیبت، ذکر کرده‏‌اند.
  3. احادیثی که به نقل از معصومان(ع)، شمایل و ویژگی‌‏های جسمانی آن حضرت را هنگام ظهور و حکومت او بیان کرده است.

شمایل مهدی(ع) پس از ولادت و دوران کودکی‏

  • ضوء بن علی از مردی از اهل فارس، حکایتی نقل و در ضمن آن، برخی از اوصاف حضرت را در نوزادی بیان کرده است: ... پسر‌بچه‌‏ای سفید و زیباروی بود ... مویی از بالای سینه او تا ناف، به رنگ سبز- نه سیاه- روییده بود...[۱]
  • یعقوب منقوش گوید: خدمت امام حسن عسکری(ع) وارد شدم. داخل حیاط بر سکویی نشسته بود. سمت راستش اتاقی قرار داشت و بر آن پرده‌‏ای آویخته بود. گفتم: ای سید من! صاحب امر امامت، بعد از شما کیست؟ فرمود: این پرده را بالا بزن. آن را بالا زدم؛ پسر‌بچّه‌‏ای به قامت پنج وجب که به نظر می‏‌آمد هشت الی ده ‏سال داشت، بیرون آمد؛ با پیشانی درخشان، روی سفید، دو چشم براق، دو کتف ستبر و دو زانوی برگشته؛ در گونه راستش خالی و در سرش گیسوانی بود. بر زانوی پدر خود ابو محمد(ع) نشست؛ پس به من فرمود: این است صاحب الامر شما"[۲].

شمایل مهدی(ع) در دوران غیبت

  • این دسته حکایات را می‌‏توان به دو گروه تقسیم کرد:
  1. حکایت‌‏هاتی که شمایل آن حضرت را در دوران غیبت صغرا توصیف کرده است[۳]. در این گروه، گاهی ویژگی‌‏های جسمانی آن حضرت، مانند پدر بزرگوارشان دانسته شده[۴]‏ و در برخی موارد نیز به صورت جزئی‌‏تر، مورد اشاره قرار گرفته است.
  • از اوصاف آن حضرت در این دوران می‌‏توان به موارد ذیل اشاره کرد: صورتی گندمگون[۵]، گردنی بسیار زیبا[۶]، دارای قامتی نه بسیار بلند و نه چندان کوتاه، پیشانی بلند، چهارشانه، بینی کشیده، بر روی گونه راستش خالی زیبا و... [۷]
  1. حکایاتی که سخن از شمایل آن حضرت در دوران غیبت کبرا به میان آورده است[۸].

شمایل مهدی(ع) هنگام ظهور

  • در بعضی از روایات، شمایل حضرت، به هنگام ظهور، قیام و عصر حکومت ذکر شده است[۹]. یکی از مهم‏ترین ویژگی‌‏های آن حضرت در این دوران، توان فوق العاده جسمانی ایشان است.
  • امام رضا(ع) فرمود: "... قائم(ع) آن است که چون ظهور کند، در سن پیران است و سیمای جوان دارد. نیرومند باشد، تا جایی که اگر به بزرگ‏ترین درخت زمین دست اندازد، آن را از جا بکند و اگر میان کوه‏ها نعره کشد، سنگ‏‌های آن‏ها را از هم بپاشد[۱۰].
  • امیر مؤمنان علی(ع) درباره برخی از ویژگی‌‏های جسمانی ایشان در عصر ظهور فرمود: "مردی از فرزندانم در آخر الزمان ظهور می‏‌کند. رنگش سفید آمیخته به سرخی و شکمش برآمده است. دو رانش ستبر و هردو شانه‌‏اش قوی است. در پشتش دو خال است "مانند مهر"؛ یکی به رنگ پوستش و دیگری چون مهر نبوت پیغمبر[۱۱].
  • آن حضرت همچنین فرمود:" او مردی بلندپیشانی و دارای بینی باریکی است که میانش اندک برآمدگی دارد. برآمده شکم و دارای ران‏های درشت و پهن است. بر ران راست او خالی قرار دارد. میان دو دندان پیشین او، گشاده است ...."ref> " وَ هُوَ رَجُلٌ‏ أَجْلَى‏ الْجَبِينِ‏ أَقْنَى الْأَنْفِ ضَخْمُ الْبَطْنِ أَزْيَلُ الْفَخِذَيْنِ بِفَخِذِهِ الْيُمْنَى شَأْمَةٌ أَفْلَجُ الثَّنَايَا وَ يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً‏‏‏‏"، نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۴، ح ۲.</ref>
  • امام باقر(ع) نیز در وصف آن حضرت فرمود: "... او شخصی سرخ و سفید و دارای چشمانی گرد و فرورفته است.

ابروانی پرپشت و برجسته و شانه‏ای پهن دارد .... "[۱۲]

  • حضرت علی(ع) فرمود: "مهدی، دارای چشمانی سیاه و درشت است. موهایش مجعّد است و خالی بر گونه دارد ...."[۱۳]
  • آن حضرت در هیئت کمال جوانی ظهور خواهد کرد؛ چنان‏که امام باقر(ع) فرمود: "مهدی، در حالی قیام خواهد کرد که یک تار موی سفید، در سر و محاسن او دیده نمی‌‏شود[۱۴].
  • همین معنا در کلام نورانی امام مجتبی(ع) آمده است که حضرت مهدی(ع)‏ در سن و سالی کمتر از چهل، ظهور خواهد کرد[۱۵][۱۶].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۳۵، باب ۴۳، ح ۴
  2. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۷۸، ح ۱؛ ر ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲
  3. این دسته حکایات کم ‏وبیش در دست است؛ اما در کمتر حکایتی به روشنی از ویژگی‌‏های آن حضرت صحبت شده است
  4. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۴۱، ح ۱۲
  5. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۵۷
  6. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵
  7. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۶۶
  8. البته قبول این اوصاف، منوط به این است که اساساً ادعای ملاقات با آن حضرت در دوران غیبت کبرا پذیرفته شود. افزون بر آن، در بیشتر آن حکایات به روشنی به اوصاف حضرت اشاره‏‌ای نشده است
  9. ر. ک: سیوطی، الدر المنثور، ج ۶، ص ۵۷؛ السنن الواردة فی الفتن، ص ۹۴، الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۶۶
  10. " وَ إِنَ‏ الْقَائِمَ‏ هُوَ الَّذِي‏ إِذَا خَرَجَ‏ كَانَ‏ فِي‏ سِنِ‏ الشُّيُوخِ‏ وَ مَنْظَرِ الشُّبَّانِ‏ قَوِيّاً فِي بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ يَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا وَ لَوْ صَاحَ بَيْنَ الْجِبَالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُهَا‏‏‏‏"؛ ر .ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۱۴، ح ۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸، ح ۷
  11. " يَخْرُجُ‏ رَجُلٌ‏ مِنْ‏ وُلْدِي‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ أَبْيَضُ‏ اللَّوْنِ‏ مُشْرَبٌ‏ بِالْحُمْرَةِ مُبْدَحُ الْبَطْنِ عَرِيضُ الْفَخِذَيْنِ عَظِيمٌ مُشَاشُ الْمَنْكِبَيْنِ بِظَهْرِهِ شَامَتَانِ شَامَةٌ عَلَى لَوْنِ جِلْدِهِ وَ شَامَةٌ عَلَى شِبْهِ شَامَةِ النَّبِي‏(ص)‏‏‏‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۳، ح ۱۷
  12. نعمانی، الغیبة، ص ۲۱۵، ح ۳
  13. نعمانی، الغیبة، ص ۳۰۴، ح ۱۴
  14. نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج ۳، ص ۳۸۰
  15. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۵
  16. سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۲۷۲ - ۲۷۳.