حدیث ولایت

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حدیث ولایت در حدیث | حدیث ولایت در کلام اسلامی | حدیث ولایت در گفتگوهای بین‌المذاهب

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حدیث ولایت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

ولایت که به معناى "اولى به تصرّف"، سرپرستى، زعامت و پیشوایى است، در قرآن و حدیث براى حضرت على(ع) و امامان قرار داده شده است. عنوان ولىّ، مولى و ولایت بارها از زبان پیامبر خدا(ص) دربارۀ امیر المؤمنین(ع) اطلاق شده و او را ولىّ مؤمنین و مولاى مسلمین قرار داده است. آنچه در غدیر خم مطرح شده، یکى از آن موارد است^[۱].

مقدمه

روایتی بشارت‏‌دهنده به حضرت مهدی(ع)‏
پیامبر اسلام(ص) در واپسین ماه‌‏های عمر خود، در محل غدیر خم، ضمن پافشاری بر امامت نخستین‏ پیشوای مسلمانان، درباره آخرین پیشوا چنین فرمود: " ای مردمان! همانا به درستی که من پیامبرم و علی جانشین من است. آگاه باشید! ختم‌‏کننده پیشوایان از ما است. او قائم مهدی است. آگاه باشید! همو است که دین را برتری خواهد بخشید و انتقام ‏گیرنده از ستمگران است^[۲]^[۳].
قرآن کریم هم در آیۀ ولایت ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾^[۴] آن را بیان کرده و اطاعت اولى الأمر هم در آیۀ دیگرى واجب شمرده شده است. در حدیث ولایت که با تعابیر مختلف بیان شده است، حضرت علی(ع) به عنوان ولى مؤمنین پس از پیامبر و برخوردار از اطاعت واجب و اینکه ولایت او ولایت پیامبر است و تصدیق به ولایت او تصدیق ولایت رسول است و شرط درستى ایمان به خدا پذیرش ولایت علوى است مطرح گشته است. مورد روشن آن‌که به تواتر نقل شده، در روز غدیر خم و در بازگشت از حجّة الوداع بود که رسول خدا(ص) در جمع انبوه مسلمانان پس از ایراد خطبه‌اى مفصّل، فرمود: "من کنت مولاه فعلىّ مولاه، اللّهمّ وال من والاه و عاد من عاداه"^[۵] بر هرکس که من مولا بودم، على(ع) مولاى اوست، خداوندا، هرکه با او دوستى کند دوستش بدار و هرکه با او دشمنى کند دشمنش باش. در جاى دیگر فرمود: "یا علىّ! أنت ولىّ النّاس بعدى فمن أطاعک فقد أطاعنى و من عصاک فقد عصانى"،^[۶] و فرمود: "علىّ أولى المؤمنین بالمؤمنین بعدى"^[۷]، على(ع) سزاوارترین مؤمنان به مؤمنین پس از من است. اشاره شد که این حدیث (من کنت مولاه. . .) از احادیث متواتر است و در کتب شیعه و اهل سنت از اصحاب و تابعین بسیارى روایت شده و جاى هیچ انکار نیست، هرچند برخى از مورّخان در نقل تاریخ واقعۀ غدیر، با بى‌مهرى یا عناد از کنار موضوع گذشته یا آن را تکذیب کرده‌اند. دربارۀ این حدیث، از جهات گوناگونى بحث شده است، هم از نظر راویان و سلسله سند حدیث، هم از نظر معناى ولایت و مولى، هم استدلالى که به این حدیث شده، هم احتجاجاتى که أئمه(ع) و اصحاب و متکلمین براى مسأله امامت به حدیث ولایت کرده‌اند، هم عبارت‌ها و نقل‌هاى مختلفى که از متن حدیث در منابع مختلف وجود دارد.^[۸].^[۹]

پرسش‌های وابسته

حدیث ولایت چیست و چه ارتباطی با امامت امام مهدی دارد؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۲۱.
↑ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۳۷، ص ۲۱۳
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۶۵ - ۱۶۶.
↑ سوره مائده آیه ۵۵
↑ اصول کافى، ج ۱ ص ۲۹۴ و ۲۹۵، فضائل الخمسة من الصحاح السته، ج ۱ ص ۳۴۹
↑ «یا على، تو سرپرست مردم پس از منى، هرکس تو را اطاعت کند مرا اطاعت کرده و هرکه تو را نافرمانى کند، مرا نافرمانى کرده است.» امالى مفید، ص ۱۱۳
↑ موسوعة الامام على بن ابى طالب، ج ۲ ص ۲۲۱
↑ دربارۀ این حدیث، ر. ک: نفحات الأزهار (خلاصۀ عبقات) ج ۱۵ و ۱۶، الغدیر ج ۱، المراجعات، نامۀ ۳۶،۳۸، ۴۰،۵۴،۵۶ و ۵۸ احقاق الحق، ج۶ ص ۲۲۵، فیض القدیر محدث قمى، بحار الأنوار، ج ۳۷ ص ۱۰۸ به بعد، موسوعة الامام على بن ابى طالب، ج ۲ ص ۱۹۷
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۲۱.

[1] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۲۱.

[2] محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۳۷، ص ۲۱۳

[3] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۶۵ - ۱۶۶.

[4] سوره مائده آیه ۵۵

[5] اصول کافى، ج ۱ ص ۲۹۴ و ۲۹۵، فضائل الخمسة من الصحاح السته، ج ۱ ص ۳۴۹

[6] «یا على، تو سرپرست مردم پس از منى، هرکس تو را اطاعت کند مرا اطاعت کرده و هرکه تو را نافرمانى کند، مرا نافرمانى کرده است.» امالى مفید، ص ۱۱۳

[7] موسوعة الامام على بن ابى طالب، ج ۲ ص ۲۲۱

[8] دربارۀ این حدیث، ر. ک: نفحات الأزهار (خلاصۀ عبقات) ج ۱۵ و ۱۶، الغدیر ج ۱، المراجعات، نامۀ ۳۶،۳۸، ۴۰،۵۴،۵۶ و ۵۸ احقاق الحق، ج۶ ص ۲۲۵، فیض القدیر محدث قمى، بحار الأنوار، ج ۳۷ ص ۱۰۸ به بعد، موسوعة الامام على بن ابى طالب، ج ۲ ص ۱۹۷

[9] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۲۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

v t e امامت شناسی
امامان شیعه	امام علی(ع) • امام حسن(ع) • امام حسین(ع) • امام سجاد(ع) • امام باقر(ع) • امام صادق(ع) • امام کاظم(ع) • امام رضا(ع) • امام جواد(ع) • امام هادی(ع) • امام عسکری(ع) • امام مهدی(عج)
آیات	آیه ولایت • آیه ابتلا • آیه اولی الامر • آیه اکمال دین • آیه تبلیغ • آیه صادقین • آیه نصر • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه ۵۶ سوره مائده
روایات	حدیث ثقلین • خطبه غدیر • حدیث وصایت • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث من مات • حدیث سلسلة الذهب • زیارت جامعه • زیارت غدیریه • حدیث خلافت • حدیث سفینه نوح • حدیث دوازده خلیفه • حدیث لوح • حدیث جابر • حدیث ولایت
حوادث	واقعه غدیر • واقعه سقیفه بنی‌ساعده • صحیفه ملعونه
کتب	الغدیر • عبقات الانوار • المراجعات • النص و الاجتهاد • احقاق الحق • شب‌های پیشاور • اثبات الهداة • منهاج الکرامة • الهدایة الکبری • الخرائج و الجرائح • الافصاح فی الامامة • دلائل الامامه • الصراط المستقیم • امام شناسی
باورها	عصمت • ولایت • علم غیب • غیبت • امامت ائمه اثنی عشر • اهل بیت • خلافت
ودایع امامت	الواح موسی • تابوت عهد • مصحف فاطمه (س) • انگشتر سلیمان • جفر و جامعه • عصای موسی • پیراهن یوسف
مرتبط	تولی • تبری • مهدویت • رجعت • ترک اولی • اولو الامر • سازمان وکالت

v t e فضایل اهل بیت علیهم السلام
قرآن	سوره انسان • سوره کوثر • آیه ولایت • آیه اهل الذکر • آیه اولی الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه مودت • آیه صادقین • آیه اشتراء • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه امانت • آیه تبلیغ • آیه اطعام • آیه نور• آیه ود
روایات	حدیث باب مدینة العلم • حدیث ثقلین • حدیث رایت • حدیث سفینه • حدیث کساء • خطبه غدیر • حدیث وصایت • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث طیر • حدیث قضیب احمر • حدیث ولایت • حدیث تشبیه • حدیث نور • حدیث مناصبت • حدیث لولاک • حدیث سلسلة الذهب • حدیث دوازده خلیفه • حدیث جابر
وقایع	اولین مسلمان •لیلة المبیت • واقعه غدیر • مباهله • رد الشمس • پنج تن • اصحاب کساء • سد الابواب
کتاب‌ها	مناقب • الثاقب فی المناقب • کشف الیقین • خصائص الأئمة • الیقین • نوادر المعجزات • اثبات الهداة • مأة منقبة • تفضیل امیرالمؤمنین • تأویل الآیات الظاهرة • الرسالة العلویة • الدر النظیم • عیون المعجزات • فضائل الخمسة • الکلمة الغراء • المناقب و المثالب • ریاض الابرار • فضائل اهل بیت • الهدایة الکبری • مدینة المعاجز • غرر الاخبار • الخرائج و الجرائح • تنزیه الانبیاء • الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین • خصائص امیرالمؤمنین • نور الابصار • جواهر المطالب • کفایة الطالب • نظم درر السمطین • فرائد السمطین • تذکرة الخواص • جواهر العقدین • مناقب خوارزمی • فضائل امیرالمؤمنین • الانوار الباهرة • مناقب ابن مغازلی • مناقب آل محمد • مطالب السؤول • اتحاف السائل • المعیار و الموازنة • مناقب مرتضوی • مناقب ابن مردویه • احیاء المیت • معارج الوصول • نخب المناقب ← سایر
مرتبط	مودت اهل بیت • برتری اهل بیت • ذوی القربی • ثقل اصغر • باب حطه
درگاه: شیعه / کتاب‌های اهل‌بیت