زمان ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۶: خط ۶:
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
}}
}}
== مقدمه ==
یکی از موضوعات مهم در مباحث [[مهدویت]]، "[[وقت ظهور]]" است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها پیش از [[ولادت حضرت مهدی]]{{ع}}، درباره آن، از [[معصومان]]{{ع}} پرسش می‌شد. آنان نیز مسائل مربوط به آن حضرت به‌ویژه [[زمان ظهور]] ایشان را از رازهای [[الهی]] دانسته و وقت گذاران را [[تکذیب]] می‌کردند. به وقت‏‌گذاری برای این [[وعده الهی]] اصطلاح [[توقیت ظهور]] اطلاق می‌گردد. [[عبدالرحمن بن کثیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند که: "[[خدمت]] [[امام صادق]]{{ع}} نشسته بودم که مهزم وارد شد و عرض کرد: قربانت، به من خبر دهید: این امری که در انتظارش هستیم کی رخ می‌دهد؟ فرمود: ای مهزم! [[دروغ]] گفتند [[وقت‌گذاران]] و هلاک شدند شتاب‌کنندگان و [[نجات]] یافتند تسلیم‌شوندگان"<ref>{{متن حدیث|كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ مِهْزَمٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْأَمْرِ الَّذِي نَنْتَظِرُ مَتَى هُوَ فَقَالَ يَا مِهْزَمُ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُونَ}}؛ الکافی، ج۱، ص۳۶۸.</ref>. [[ابابصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] می‌کند که از [[حضرت]] درباره [[حضرت قائم]]{{ع}} پرسیدم. حضرت در پاسخ فرمود: "[[وقت‌گذاران]] [[دروغ]] می‌گویند ما [[اهل بیت]] زمانی را معین نمی‌کنیم"<ref>{{متن حدیث|كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ‌، إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَانُوَقِّتُ}}؛ الکافی، ج۱، ص۳۶۸.</ref>. [[فضیل]] از [[امام باقر]] {{ع}} پرسید: آیا برای [[ظهور]]، وقت معین شده است‌؟ [[امام]] سه بار فرمود: {{متن حدیث|كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ}}<ref>همان، ص ۱۰۳.</ref>؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، [[دروغ]] می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] می‌کند؟ [[امام]] فرمود: از [[پیامبر]] {{صل}} نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل [[ظهور مهدی]] {{ع}} هم‌چون [[برپایی قیامت]] است (کسی جز [[خداوند]] از وقت آن [[آگاه]] نیست) [[مهدی]] نمی‌آید، مگر ناگهانی<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۱۲۴ و ۲۲۴.</ref>.


'''زمان''' یا '''[[وقت ظهور امام مهدی]]''' یکی از موضوعات مهم در مباحث [[مهدویت]] است. سال‏‌ها پیش از [[ولادت حضرت مهدی]]{{ع}}‏، درباره آن، از [[معصومان]]{{عم}} پرسش می‌‏شد<ref>  [[محمد بن یعقوب کلینی]]، الکافی، ج ۱، ص ۳۶۸، ح ۲</ref>. [[امامان]]{{عم}} نیز همواره مسائل مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ - به ویژه [[زمان ظهور]] آن حضرت - را از [[رازهای الهی]] دانسته و [[وقت‏‌گذاران]] را [[تکذیب]] کرده‏‌اند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.</ref>. به وقت‏‌گذاری برای این [[وعده الهی]] اصطلاح '''[[توقیت ظهور]]''' اطلاق می‌گردد.
عدم [[تعیین وقت ظهور]] و تأکید بر پوشاندن آن، هرگز به معنای [[لزوم]] [[آگاه]] نشدن [[انسان کامل]] از [[زمان ظهور]] نیست، بلکه [[انسان کامل]] به [[اذن الهی]] بر همه عوالم امکانی احاطه دارد، از نتایج [[علم]] [[ازلی]] [[آگاه]] است و [[زمان ظهور]] نیز، از این مهم مستثنا نیست، ولی [[مصلحت]] نامشخص بودن [[وقت ظهور]] برای [[جامعه بشری]]، اقتضای [[کتمان]] این [[راز]] را می‌کرده است، همان‌گونه که [[امام صادق]]{{ع}} به [[ابی‌بصیر]] نفرمود که ما از [[وقت ظهور]] [[آگاه]] نیستیم، بلکه فرمودند: "ما وقتی را معیّن نمی‌کنیم"<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۲۱-۲۲۳؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]،  ج۳ ، ص۱۵۸-۱۶۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۷۹.</ref>.
==زمان ظهور در درسنامه امام شناسی==
* [[زمان ظهور]] آن [[حضرت]] مشخص نیست و تنها [[خدا]] یا کسانی از آن آگاه‌اند که [[خداوند]] [[علم]] به آن را در اختیارشان گذاشته است. در برخی روایاتِ [[معصومان]]{{عم}}، [[زمان ظهور]] حضرتش را چونان گاه [[برپایی قیامت]] دانسته و بدین‌سان بر ناپیدایی آن تأکید ورزیده‌اند:
* [[امام حسن]]{{ع}} می‌فرماید: "همانا مَثَل او، مانند [[قیامت]] است که ناگهانی می‌آید"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا مَثَلُهُ كَمَثَلِ السَّاعَةِ {{متن قرآن|ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً}}}}؛ الإنصاف فی النص علی الأئمة، ص۱۵۳.</ref>.
* [[زمان ظهور]] آن [[حضرت]] از [[اسرار الهی]] است و گمانه‌زنی درباره آن نه تنها عملی بی‌پایه است، بلکه [[امامان معصوم]]{{عم}} از آن [[نهی]] کرده‌اند.
* [[عبدالرحمن بن کثیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] می‌کند که: "[[خدمت]] [[امام صادق]]{{ع}} نشسته بودم که مهزم وارد شد و عرض کرد: قربانت، به من خبر دهید: این امری که در انتظارش هستیم کی رخ می‌دهد؟ فرمود: ای مهزم![[دروغ]] گفتند [[وقت‌گذاران]] و هلاک شدند شتاب‌کنندگان و [[نجات]] یافتند تسلیم‌شوندگان"<ref>{{متن حدیث|كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ مِهْزَمٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْأَمْرِ الَّذِي نَنْتَظِرُ مَتَى هُوَ فَقَالَ يَا مِهْزَمُ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُونَ}}؛ الکافی، ج۱، ص۳۶۸.</ref>.
* [[ابابصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] می‌کند که از [[حضرت]] درباره [[حضرت قائم]]{{ع}} پرسیدم.[[حضرت]] در پاسخ فرمود: "[[وقت‌گذاران]] [[دروغ]] می‌گویند ما [[اهل بیت]] زمانی را معین نمی‌کنیم"<ref>{{متن حدیث|كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ‌، إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَانُوَقِّتُ}}؛ الکافی، ج۱، ص۳۶۸.</ref>.
*عدم [[تعیین وقت ظهور]] و تأکید بر پوشاندن آن، هرگز به معنای [[لزوم]] [[آگاه]] نشدن [[انسان کامل]] از [[زمان ظهور]] نیست، بلکه [[انسان کامل]] به [[اذن الهی]] بر همه عوالم امکانی احاطه دارد، از نتایج [[علم]] [[ازلی]] [[آگاه]] است و [[زمان ظهور]] نیز، از این مهم مستثنا نیست، ولی [[مصلحت]] نامشخص بودن [[وقت ظهور]] برای [[جامعه بشری]]، اقتضای [[کتمان]] این [[راز]] را می‌کرده است، همان‌گونه که [[امام صادق]]{{ع}} به [[ابی‌بصیر]] نفرمود که ما از [[وقت ظهور]] [[آگاه]] نیستیم، بلکه فرمودند: "ما وقتی را معیّن نمی‌کنیم".
*بی‌تردید، روز [[ظهور]] آن [[حضرت]] یکی از آشکارترین مصادیق [[ایام‌الله]] خواهد بود و [[انتظار]] عاقلانه و صادقانه آن روز، [[وظیفه]] هر [[مسلمانی]] است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۲۲۱-۲۲۳.</ref>.


==زمان [[ظهور امام مهدی]] در درسنامه==
با گذری کوتاه در سخنان [[ائمه اطهار]]{{ع}} درباره [[وقت ظهور]]، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:
*یکی از موضوعات مهم در مباحث [[مهدویت]]، "[[وقت ظهور]]" است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها [[پیش از ولادت حضرت مهدی]]{{ع}}، درباره آن، از [[معصومان]]{{ع}} پرسش می‌شد. آنان نیز مسائل مربوط به آن [[حضرت]] به‌ویژه [[زمان ظهور]] آن [[حضرت]] را از رازهای [[الهی]] دانسته و وقت گذاران را [[تکذیب]] می‌کردند. با گذری کوتاه در سخنان [[ائمه اطهار]]{{ع}} درباره [[وقت ظهور]]، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:
:'''۱.''' آشکار کردن [[زمان ظهور]]، فقط از آن خداوند عزوجل است. در [[روایت]] مشهوری آمده است: وقتی [[دعبل]] شاعر بلند آوازه [[شیعی]] در محضر [[امام رضا]]{{ع}} در ضمن قصیده‌ای، سخن از [[ظهور]] و [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}} بر زبان جاری ساخت، آن حضرت در حالی که سرشک از دیدگانش جاری بود، رو به [[دعبل]] کرد و فرمود: ‌ای [[خزاعی]]! همانا [[روح القدس]] بر زبانت، این دو بیت را جاری ساخت. آیا می‌دانی این [[امام]] کیست و چه زمانی [[قیام]] می‌کند؟ آن گاه خود آن حضرت به [[معرفی امام مهدی]]{{ع}} پرداخت. سپس درباره زمان ظهورش چنین فرمود: اما اینکه "چه زمانی [[ظهور]] خواهد کرد"، این خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش و ایشان از پدرانش از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که وقتی از آن حضرت سؤال شد: ‌ای [[رسول خدا]]! چه زمانی [[قائم]] از ذریه شما [[ظهور]] می‌کند؟ فرمود: "جز او [هیچ کس] آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند. [این حادثه] بر [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] گران است، جز ناگهان به شما نمی‌رسد"<ref>{{متن حدیث|مَثَلُهُ مَثَلُ الساعَةِ}}{{متن قرآن|اَلتي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً}} (اعراف، آیه ۱۸۷)، صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص ۲۶۶؛ همو، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۲.</ref>.
:'''۱.''' آشکار کردن [[زمان ظهور]]، فقط از آن خداوندعزوجل است. در [[روایت]] مشهوری آمده است: وقتی [[دعبل]] شاعر بلند آوازه [[شیعی]] در محضر [[امام رضا]]{{ع}} در ضمن قصیده‌ای، سخن از [[ظهور]] و [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}} بر زبان جاری ساخت، آن [[حضرت]] در حالی که سرشک از دیدگانش جاری بود، رو به [[دعبل]] کرد و فرمود:‌ای [[خزاعی]]! همانا [[روح القدس]] بر زبانت، این دو بیت را جاری ساخت. آیا می‌دانی این [[امام]] کیست و چه زمانی [[قیام]] می‌کند؟ آن گاه خود آن [[حضرت]] به [[معرفی امام مهدی]]{{ع}} پرداخت. سپس درباره زمان ظهورش چنین فرمود: اما اینکه "چه زمانی [[ظهور]] خواهد کرد"، این خبردادن از وقت است. پدرم از پدرش و ایشان از پدرانش از [[رسول]] گرامی [[اسلامی]]{{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که وقتی از آن [[حضرت]] سؤال شد:‌ای [[رسول خدا]]! چه زمانی [[قائم]] از ذریه شما [[ظهور]] می‌کند؟ آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|مَثَلُهُ مَثَلُ الساعَةِ}}{{متن قرآن|اَلتي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً}}<ref>اعراف، آیه ۱۸۷.</ref><ref>صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص ۲۶۶؛ همو، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۲.</ref>؛ جز او [هیچ کس] آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند. [این حادثه] بر [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] گران است، جز ناگهان به شما نمی‌رسد.
*پنهان بودن [[زمان ظهور]]، همانند زمان [[قیامت]] و [[رستاخیز]] است که یک نوع [[آزادی]] عمل برای همگان پیدا می‌شود. از سوی دیگر چون زمان آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجه‌اش حالت آماده باش دائم است. درباره [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}} نیز اگر [[تاریخ]] تعیین می‌شد و [[زمان ظهور]] دور بود، همه در [[غفلت]] و [[غرور]] و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود [[آزادی]] عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همان گونه که آشکار کردن زمان [[رستاخیز بزرگ]]، فقط در [[اختیار]] [[خداوند]] است، اعلان [[زمان ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} نیز در دست [[خداوند]] است. [[خداوند]] در ادامه [[آیه]] یاد شده، [[آگاهی]] به [[قیامت]] را در [[علم]] [[خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ}}<ref>اعراف، آیه ۱۸۸.</ref>؛ [باز] از تو می‌پرسند، گویا تو از [زمان وقوع] آن [[آگاهی]]، بگو: "[[علم]] آن، تنها نزد خداست. بر این اساس این که عده‌ای به خود جرئت می‌دهند و به راحتی [[هنگام ظهور]] را تعیین می کنند، جای بسی تأمل است! وقتی چنین پرسشی از [[حضرت مهدی]]{{ع}} نیز مطرح شد، ضمن توقیعی اینسان پاسخ فرمود: {{متن حدیث|"وَ أَما ظُهُورُ الْفَرَجِ فَإِنهُ إِلَی اللهِ وَ کَذَبَ الْوَقاتُون"}}<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ص ۲۹۱.</ref>؛ اما [[ظهور فرج]] همانا در [[اختیار]] [[خداوند متعال]] است و وقت گذاران [[دروغ]] گفتند. آن [[حضرت]] در آخرین [[توقیع]] به [[سفیر چهارم]] خود، [[ظهور]] را فقط در [[اراده]] و [[اختیار]] [[خداوند]] دانسته، می‌فرماید: {{متن حدیث|"…  وَ لَا ظُهُورِ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهُ "}}<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۵۱۶، ح۴۴؛ قطب الدین راوندی، الخرایج والجرایح، ج ۳، ص ۱۱۲۸؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۳۹۵.</ref>؛ …ظهوری نخواهد بود؛ مگر آن گاه که [[خداوند]] اجازه فرماید. پس زمان آغاز [[ظهور]]، یکی از [[اسرار الهی]] است و [[اندیشه]] و [[فکر]] [[بشر]] از رسیدن به آن، سخت کوتاه و [[ناتوان]] است.
:'''۲.''' [[روایات]] فراوانی [[ظهور]] را ناگهانی دانسته<ref>بر خلاف پندار کسانی که ظهور را با غیبت مقایسه کرده، گفته‌اند: چون غیبت صغرا مقدمه غیبت کبرا بود، پس دورانی به عنوان ظهور اصغر در پیش داریم.</ref> و احادیثی [[اصلاح]] امر [[فرج]] را یک شَبِه ذکر کرده است. [[امام علی]]{{ع}} [[نقل]] کرده که [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|"اَلْمَهْدِی مِنا اَهْلَ الْبَیْتِ یُصْلِحُ الله لَهُ اَمْرَهُ فِی لَیْلَهٍ"}}<ref>نعمانی، الغیبه، ص۱۶۳؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۱۵۲.</ref>؛ [[مهدی]] از ما [[اهل بیت]] است که [[خداوند]] امر [[فرج]] او را در یک شب [[اصلاح]] می‌فرماید. [[امام باقر]]{{ع}} نیز پس از بیان [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}}، فرمود: {{متن حدیث|"ثُم یَبْدُو کَالشهَابِ الْوَقادِ فِی ظُلْمَهِ اللیْل"}}<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۵۹؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۳۲۴.</ref>؛ او همانند شهابی شعله ور در [[تاریکی]] شب، آشکار خواهد شد.
*'''[[آگاه]] شدن [[امام مهدی]]{{ع}} از [[زمان ظهور]]''': [[آگاه]] شدن [[حضرت مهدی]]{{ع}} از [[وقت ظهور]]، براساس [[الهام]] خواهد بود. بدون [[شک]]، [[معصومان]]{{ع}} مورد [[الهام]] [[خداوند]] قرار می‌گیرند. البته [[وحی]]، به صورت رسمی با [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} پایان گرفت؛ ولی در موارد فراوانی به [[اهل بیت]]{{ع}} الهاماتی شده و خواهد شد. برخی [[روایات]] چگونگی [[آگاه]] شدن [[حضرت مهدی]]{{ع}} از [[زمان ظهور]] را از راه [[الهام]] ذکر کرده است. [[مفضل بن عمر]] گوید: [[امام صادق]]{{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|فَإِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ}}، فرمود: {{متن حدیث|"إِن مِنا إِمَاماً مُظَفراً مُسْتَتِراً فَإِذَا أَرَادَ اللهُ عَز ذِکْرُهُ إِظْهَارَ أَمْرِهِ نَکَتَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهً فَظَهَرَ فَقَامَ بِأَمْرِ اللهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی"}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۳، ح۳۰؛ نعمانی، الغیبه، ص۱۸۷، ح۴۰؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۶۴؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۴۹، ح۴۲؛ محمد بن عمر کشی، رجال الکشی، ص۱۹۲.</ref>؛ همانا [[امام]] پیروز و پنهان از ما [[خاندان]] است و چون خدای عز ذکره [[اراده]] کند که امر او را ظاهر سازد، در دلش نکته‌ای می‌گذارد. سپس ظاهر می‌شود و به امر [[خدای تبارک و تعالی]] [[قیام]] می‌کند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]،  ج۳ ، ص۱۵۸-۱۶۲.</ref>.


==زمان [[ظهور امام مهدی]] در موعودنامه==
پنهان بودن [[زمان ظهور]]، همانند زمان [[قیامت]] و [[رستاخیز]] است که یک نوع [[آزادی]] عمل برای همگان پیدا می‌شود. از سوی دیگر چون زمان آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجه‌اش حالت آماده باش دائم است. درباره [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}} نیز اگر [[تاریخ]] تعیین می‌شد و [[زمان ظهور]] دور بود، همه در [[غفلت]] و غرور و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود [[آزادی]] عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همان گونه که آشکار کردن زمان رستاخیز بزرگ، فقط در [[اختیار]] [[خداوند]] است، اعلان [[زمان ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} نیز در دست [[خداوند]] است. [[خداوند]] در ادامه [[آیه]] یاد شده، [[آگاهی]] به [[قیامت]] را در [[علم]] [[خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ}}<ref>«[باز] از تو می‌پرسند، گویا تو از [زمان وقوع] آن [[آگاهی]]، بگو: "[[علم]] آن، تنها نزد خداست.»، اعراف، آیه ۱۸۸.</ref>؛ بر این اساس اینکه عده‌ای به خود جرئت می‌دهند و به راحتی [[زمان ظهور]] را تعیین می کنند، جای بسی تأمل است! وقتی چنین پرسشی از [[حضرت مهدی]]{{ع}} نیز مطرح شد، ضمن توقیعی پاسخ فرمود: "اما [[ظهور فرج]] همانا در [[اختیار]] [[خداوند متعال]] است و وقت گذاران [[دروغ]] گفتند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَما ظُهُورُ الْفَرَجِ فَإِنهُ إِلَی اللهِ وَ کَذَبَ الْوَقاتُون}}، طوسی، کتاب الغیبه، ص ۲۹۱.</ref>. آن حضرت در آخرین [[توقیع]] به [[سفیر چهارم]] خود، [[ظهور]] را فقط در [[اراده]] و [[اختیار]] [[خداوند]] دانسته، می‌فرماید: "... ظهوری نخواهد بود؛ مگر آن گاه که [[خداوند]] اجازه فرماید"<ref>{{متن حدیث|... وَ لَا ظُهُورِ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهُ }}، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۵۱۶، ح۴۴؛ قطب الدین راوندی، الخرایج والجرایح، ج ۳، ص ۱۱۲۸؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۳۹۵.</ref>. پس زمان آغاز [[ظهور]]، یکی از [[اسرار الهی]] است و [[اندیشه]] و [[فکر]] [[بشر]] از رسیدن به آن، سخت کوتاه و [[ناتوان]] است.
*اگرچه اصل [[ظهور]] و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است ولی بنا به مصالحی، [[زمان ظهور]] مشخص نشده است و هیچ‌کس جز [[خداوند]] از وقت دقیق آن [[آگاه]] نیست. بارها [[اصحاب]] از [[امامان]] {{عم}} درباره زمان [[خروج]] [[قائم]] {{ع}} پرسیده‌اند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن [[نهی]] کرده‌اند و [[زمان ظهور]] را هم‌چون [[علم]] به [[قیامت]]، منحصر به [[خداوند]] دانسته‌اند<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۸۲.</ref>.
 
* [[فضیل]] از [[امام باقر]] {{ع}} پرسید: آیا برای [[ظهور]]، وقت معین شده است‌؟ [[امام]] سه بار فرمود: {{عربی|"كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"}}<ref>همان، ص ۱۰۳.</ref>؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، [[دروغ]] می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] می‌کند؟ [[امام]] فرمود: از [[پیامبر]] {{صل}} نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل [[ظهور مهدی]] {{ع}} هم‌چون [[برپایی قیامت]] است (کسی جز [[خداوند]] از وقت آن [[آگاه]] نیست) [[مهدی]] نمی‌آید، مگر ناگهانی<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۱۲۴ و ۲۲۴.</ref>.  
:'''۲.''' [[روایات]] فراوانی [[ظهور]] را ناگهانی دانسته<ref>برخلاف پندار کسانی که ظهور را با غیبت مقایسه کرده، گفته‌اند: چون غیبت صغری مقدمه غیبت کبری بود، پس دورانی به عنوان ظهور اصغر در پیش داریم.</ref> و احادیثی، [[اصلاح]] امر [[فرج]] را در یک شب ذکر کرده است. [[امام علی]]{{ع}} [[نقل]] کرده که [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: "[[مهدی]] از ما [[اهل بیت]] است که [[خداوند]] امر [[فرج]] او را در یک شب [[اصلاح]] می‌فرماید"<ref>{{متن حدیث|اَلْمَهْدِی مِنا اَهْلَ الْبَیْتِ یُصْلِحُ الله لَهُ اَمْرَهُ فِی لَیْلَهٍ}}، نعمانی، الغیبه، ص۱۶۳؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۱۵۲.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} نیز پس از بیان [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}}، فرمود: "او همانند شهابی شعله ور در [[تاریکی]] شب، آشکار خواهد شد"<ref>{{متن حدیث|ثُم یَبْدُو کَالشهَابِ الْوَقادِ فِی ظُلْمَهِ اللیْل}}، طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۵۹؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۳۲۴.</ref>. [[امام حسن]]{{ع}} می‌فرماید: "همانا مَثَل او، مانند [[قیامت]] است که ناگهانی می‌آید"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا مَثَلُهُ كَمَثَلِ السَّاعَةِ {{متن قرآن|ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً}}}}؛ الإنصاف فی النص علی الأئمة، ص۱۵۳.</ref>.
*البته در برخی از [[روایات]] به گونه‌ای سربسته به [[زمان ظهور]] اشاره شده که آن [[روایات]] نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای [[نشانه‌های ظهور]] را بیان می‌کنند؛ مانند: "[[مهدی]] {{ع}} [[قیام]] نمی‌کند مگر در سال‌های فرد، سال اول، سال سوم، پنجم، هفتم، نهم و یا روز شنبه دهم [[محرم]]. و یا: در [[بیست و سوم رمضان]] منادی ندا می‌دهد و [[مردم]] را به سوی [[مهدی]] {{ع}} فرا می‌خواند<ref>ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۷۹.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۷۹.</ref>.
 
==وقاتون در موعودنامه==
'''[[آگاه]] شدن [[امام مهدی]]{{ع}} از [[زمان ظهور]]''': آگاه شدن [[حضرت مهدی]]{{ع}} از وقت ظهور، براساس [[الهام]] خواهد بود. بدون [[شک]]، [[معصومان]]{{ع}} مورد [[الهام]] [[خداوند]] قرار می‌گیرند. البته [[وحی]]، به صورت رسمی با [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} پایان گرفت؛ ولی در موارد فراوانی به [[اهل بیت]]{{ع}} الهاماتی شده و خواهد شد. برخی [[روایات]] چگونگی آگاه شدن [[حضرت مهدی]]{{ع}} از [[زمان ظهور]] را از راه [[الهام]] ذکر کرده است. [[مفضل بن عمر]] گوید: [[امام صادق]]{{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|فَإِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ}}، فرمود: "همانا [[امام]] پیروز و پنهان از ما [[خاندان]] است و چون خدای عز ذکره [[اراده]] کند که امر او را ظاهر سازد، در دلش نکته‌ای می‌گذارد. سپس ظاهر می‌شود و به امر [[خدای تبارک و تعالی]] [[قیام]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|إِن مِنا إِمَاماً مُظَفراً مُسْتَتِراً فَإِذَا أَرَادَ اللهُ عَز ذِکْرُهُ إِظْهَارَ أَمْرِهِ نَکَتَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهً فَظَهَرَ فَقَامَ بِأَمْرِ اللهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۳، ح۳۰؛ نعمانی، الغیبه، ص۱۸۷، ح۴۰؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۶۴؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۴۹، ح۴۲؛ محمد بن عمر کشی، رجال الکشی، ص۱۹۲.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]،  ج۳ ، ص۱۵۸-۱۶۲.</ref>
*یعنی کسانی که برای [[ظهور]]، وقت تعیین می‌کنند. [[امام باقر]] {{ع}} در پاسخ کسی که پرسید: آیا برای [[ظهور]]، وقت تعیین شده است‌؟ سه بار فرمود: {{عربی|"كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"}}<ref>کافی، ج ۱، ص ۳۶۸؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۸؛ غیبة نعمانی، ص ۲۹۴.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} نیز در پاسخ همان پرسش، چنین گفت<ref>غیبة نعمانی، ص ۲۹۴.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۷.</ref>.
 
==وقت ظهور در موعودنامه==
با گذری کوتاه در سخنان [[ائمه]]{{عم}} درباره [[وقت ظهور]]، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:
* [[حکمت الهی]] بر آن است که [[وقت ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}}، بر بندگانش -به خاطر اموری که بر ما پوشیده است- مخفی بماند. از این‌رو [[وقت ظهور]] آن حضرت برای احدی معلوم نیست و کسی نمی‌تواند آن را تعیین کند و در [[روایات]] بسیاری، تعیین‌کنندگان [[وقت ظهور]]، [[دروغگو]] [[لقب]] گرفته‌اند<ref>کافی، ج ۱، ص ۳۶۸.</ref>.
# [[آگاهی]] به زمان دقیق [[ظهور]]، فقط از آن [[خداوند]] سبحانه و تعالی است.
* [[اسحاق بن یعقوب]] گفت: از [[محمد بن عثمان عمری]] درخواست کردم، نامه‌ای از من به محضر [[حضرت صاحب الامر]] برساند که در آن [[نامه]] از مسائلی که بر من مشکل شده بود، سؤال کرده بود. پس [[توقیع]] به خط‍‌ مولایمان [[صاحب الزمان]] {{ع}} آمد، تا آن‌جا که فرمود: و اما [[ظهور فرج]]، دست خدای عز و جل است و وقت‌گذاران [[دروغ]] می‌گویند<ref>احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۲۸۱.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} به [[مفضل]] فرمود: ای [[مفضل]]! هرکس برای [[ظهور مهدی]] ما وقتی تعیین نماید، خود را در [[علم]] [[خداوند]] شریک دانسته و مدعی شده که [[خداوند]]، او را از [[اسرار]] خویش [[آگاه]] ساخته است<ref>آخرین امید، داود الهامی، ص ۳۸۲.</ref>.
# [[معصومان]]{{عم}} همواره [[مردم]] را از [[تعیین وقت]] درباره [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ برحذر داشته، وقت‌‏گذاران را [[تکذیب]] کرده‏‌اند.
*از مجموع [[روایات]] می‌فهمیم که [[علم]] به [[وقت ظهور]]، از [[اسرار]] [[خداوند]] است و از [[وظایف شیعیان]]، ترک وقت‌گذاری و [[تکذیب]] تعیین‌کنندگان [[وقت ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۷.</ref>.
# [[روایات]] فراوانی [[ظهور]] را ناگهانی دانسته و احادیثی [[اصلاح]] امر [[فرج]] را یک شبه ذکر کرده است.
#اگرچه پنهان بودن [[زمان ظهور]] از رازهای الهی است و [[حکمت الهی]] اقتضا کرده این وقت نزد [[مردم]] نامعلوم و پوشیده باشد، در بعضی [[روایات]] به پاره‌‏ای از حکمت‌‏های آن اشاره شده و تا اندازه‌‏ای محدوده زمانی آن معین شده است.
#با نگاهی به [[کلام]] [[معصومان]]{{عم}} می‌‏توان چگونگی [[آگاه]] شدن [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ از [[هنگام ظهور]] را به راحتی به دست آورد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.</ref>.


==پرسش‌های مستقیم==
==پرسش‌های مستقیم==

نسخهٔ ‏۲۳ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۷

این مدخل زیرشاخهٔ بحث ظهور امام مهدی است. زمان ظهور امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: زمان ظهور امام مهدی در حدیث - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

یکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت، "وقت ظهور" است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها پیش از ولادت حضرت مهدی(ع)، درباره آن، از معصومان(ع) پرسش می‌شد. آنان نیز مسائل مربوط به آن حضرت به‌ویژه زمان ظهور ایشان را از رازهای الهی دانسته و وقت گذاران را تکذیب می‌کردند. به وقت‏‌گذاری برای این وعده الهی اصطلاح توقیت ظهور اطلاق می‌گردد. عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق(ع) نقل می‌کند که: "خدمت امام صادق(ع) نشسته بودم که مهزم وارد شد و عرض کرد: قربانت، به من خبر دهید: این امری که در انتظارش هستیم کی رخ می‌دهد؟ فرمود: ای مهزم! دروغ گفتند وقت‌گذاران و هلاک شدند شتاب‌کنندگان و نجات یافتند تسلیم‌شوندگان"[۱]. ابابصیر از امام صادق(ع) روایت می‌کند که از حضرت درباره حضرت قائم(ع) پرسیدم. حضرت در پاسخ فرمود: "وقت‌گذاران دروغ می‌گویند ما اهل بیت زمانی را معین نمی‌کنیم"[۲]. فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور، وقت معین شده است‌؟ امام سه بار فرمود: «كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ»[۳]؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند؟ امام فرمود: از پیامبر (ص) نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهور مهدی (ع) هم‌چون برپایی قیامت است (کسی جز خداوند از وقت آن آگاه نیست) مهدی نمی‌آید، مگر ناگهانی[۴].

عدم تعیین وقت ظهور و تأکید بر پوشاندن آن، هرگز به معنای لزوم آگاه نشدن انسان کامل از زمان ظهور نیست، بلکه انسان کامل به اذن الهی بر همه عوالم امکانی احاطه دارد، از نتایج علم ازلی آگاه است و زمان ظهور نیز، از این مهم مستثنا نیست، ولی مصلحت نامشخص بودن وقت ظهور برای جامعه بشری، اقتضای کتمان این راز را می‌کرده است، همان‌گونه که امام صادق(ع) به ابی‌بصیر نفرمود که ما از وقت ظهور آگاه نیستیم، بلکه فرمودند: "ما وقتی را معیّن نمی‌کنیم"[۵].

با گذری کوتاه در سخنان ائمه اطهار(ع) درباره وقت ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:

۱. آشکار کردن زمان ظهور، فقط از آن خداوند عزوجل است. در روایت مشهوری آمده است: وقتی دعبل شاعر بلند آوازه شیعی در محضر امام رضا(ع) در ضمن قصیده‌ای، سخن از ظهور و قیام حضرت مهدی(ع) بر زبان جاری ساخت، آن حضرت در حالی که سرشک از دیدگانش جاری بود، رو به دعبل کرد و فرمود: ‌ای خزاعی! همانا روح القدس بر زبانت، این دو بیت را جاری ساخت. آیا می‌دانی این امام کیست و چه زمانی قیام می‌کند؟ آن گاه خود آن حضرت به معرفی امام مهدی(ع) پرداخت. سپس درباره زمان ظهورش چنین فرمود: اما اینکه "چه زمانی ظهور خواهد کرد"، این خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش و ایشان از پدرانش از رسول گرامی اسلام(ص) نقل کرده‌اند که وقتی از آن حضرت سؤال شد: ‌ای رسول خدا! چه زمانی قائم از ذریه شما ظهور می‌کند؟ فرمود: "جز او [هیچ کس] آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند. [این حادثه] بر آسمان‌ها و زمین گران است، جز ناگهان به شما نمی‌رسد"[۶].

پنهان بودن زمان ظهور، همانند زمان قیامت و رستاخیز است که یک نوع آزادی عمل برای همگان پیدا می‌شود. از سوی دیگر چون زمان آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجه‌اش حالت آماده باش دائم است. درباره قیام حضرت مهدی(ع) نیز اگر تاریخ تعیین می‌شد و زمان ظهور دور بود، همه در غفلت و غرور و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همان گونه که آشکار کردن زمان رستاخیز بزرگ، فقط در اختیار خداوند است، اعلان زمان ظهور حضرت مهدی(ع) نیز در دست خداوند است. خداوند در ادامه آیه یاد شده، آگاهی به قیامت را در علم خداوند دانسته است: يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ[۷]؛ بر این اساس اینکه عده‌ای به خود جرئت می‌دهند و به راحتی زمان ظهور را تعیین می کنند، جای بسی تأمل است! وقتی چنین پرسشی از حضرت مهدی(ع) نیز مطرح شد، ضمن توقیعی پاسخ فرمود: "اما ظهور فرج همانا در اختیار خداوند متعال است و وقت گذاران دروغ گفتند"[۸]. آن حضرت در آخرین توقیع به سفیر چهارم خود، ظهور را فقط در اراده و اختیار خداوند دانسته، می‌فرماید: "... ظهوری نخواهد بود؛ مگر آن گاه که خداوند اجازه فرماید"[۹]. پس زمان آغاز ظهور، یکی از اسرار الهی است و اندیشه و فکر بشر از رسیدن به آن، سخت کوتاه و ناتوان است.

۲. روایات فراوانی ظهور را ناگهانی دانسته[۱۰] و احادیثی، اصلاح امر فرج را در یک شب ذکر کرده است. امام علی(ع) نقل کرده که پیامبر(ص) فرمود: "مهدی از ما اهل بیت است که خداوند امر فرج او را در یک شب اصلاح می‌فرماید"[۱۱]. امام باقر(ع) نیز پس از بیان غیبت حضرت مهدی(ع)، فرمود: "او همانند شهابی شعله ور در تاریکی شب، آشکار خواهد شد"[۱۲]. امام حسن(ع) می‌فرماید: "همانا مَثَل او، مانند قیامت است که ناگهانی می‌آید"[۱۳].

آگاه شدن امام مهدی(ع) از زمان ظهور: آگاه شدن حضرت مهدی(ع) از وقت ظهور، براساس الهام خواهد بود. بدون شک، معصومان(ع) مورد الهام خداوند قرار می‌گیرند. البته وحی، به صورت رسمی با رحلت پیامبر اکرم(ص) پایان گرفت؛ ولی در موارد فراوانی به اهل بیت(ع) الهاماتی شده و خواهد شد. برخی روایات چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی(ع) از زمان ظهور را از راه الهام ذکر کرده است. مفضل بن عمر گوید: امام صادق(ع) درباره آیه فَإِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ، فرمود: "همانا امام پیروز و پنهان از ما خاندان است و چون خدای عز ذکره اراده کند که امر او را ظاهر سازد، در دلش نکته‌ای می‌گذارد. سپس ظاهر می‌شود و به امر خدای تبارک و تعالی قیام می‌کند"[۱۴].[۱۵]

با گذری کوتاه در سخنان ائمه(ع) درباره وقت ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:

  1. آگاهی به زمان دقیق ظهور، فقط از آن خداوند سبحانه و تعالی است.
  2. معصومان(ع) همواره مردم را از تعیین وقت درباره ظهور حضرت مهدی(ع)‏ برحذر داشته، وقت‌‏گذاران را تکذیب کرده‏‌اند.
  3. روایات فراوانی ظهور را ناگهانی دانسته و احادیثی اصلاح امر فرج را یک شبه ذکر کرده است.
  4. اگرچه پنهان بودن زمان ظهور از رازهای الهی است و حکمت الهی اقتضا کرده این وقت نزد مردم نامعلوم و پوشیده باشد، در بعضی روایات به پاره‌‏ای از حکمت‌‏های آن اشاره شده و تا اندازه‌‏ای محدوده زمانی آن معین شده است.
  5. با نگاهی به کلام معصومان(ع) می‌‏توان چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی(ع)‏ از هنگام ظهور را به راحتی به دست آورد[۱۶].

پرسش‌های مستقیم

جستارهای وابسته

منابع

  1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
  2. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳
  3. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  4. مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی

پانویس

  1. ↑ «كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ مِهْزَمٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْأَمْرِ الَّذِي نَنْتَظِرُ مَتَى هُوَ فَقَالَ يَا مِهْزَمُ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُونَ»؛ الکافی، ج۱، ص۳۶۸.
  2. ↑ «كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ‌، إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَانُوَقِّتُ»؛ الکافی، ج۱، ص۳۶۸.
  3. ↑ همان، ص ۱۰۳.
  4. ↑ منتخب الاثر، ص ۱۲۴ و ۲۲۴.
  5. ↑ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۲۱-۲۲۳؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳ ، ص۱۵۸-۱۶۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۷۹.
  6. ↑ «مَثَلُهُ مَثَلُ الساعَةِ»اَلتي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً (اعراف، آیه ۱۸۷)، صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۲۶۶؛ همو، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۲.
  7. ↑ «[باز] از تو می‌پرسند، گویا تو از [زمان وقوع] آن آگاهی، بگو: "علم آن، تنها نزد خداست.»، اعراف، آیه ۱۸۸.
  8. ↑ «وَ أَما ظُهُورُ الْفَرَجِ فَإِنهُ إِلَی اللهِ وَ کَذَبَ الْوَقاتُون»، طوسی، کتاب الغیبه، ص ۲۹۱.
  9. ↑ «... وَ لَا ظُهُورِ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهُ »، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۵۱۶، ح۴۴؛ قطب الدین راوندی، الخرایج والجرایح، ج ۳، ص ۱۱۲۸؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۳۹۵.
  10. ↑ برخلاف پندار کسانی که ظهور را با غیبت مقایسه کرده، گفته‌اند: چون غیبت صغری مقدمه غیبت کبری بود، پس دورانی به عنوان ظهور اصغر در پیش داریم.
  11. ↑ «اَلْمَهْدِی مِنا اَهْلَ الْبَیْتِ یُصْلِحُ الله لَهُ اَمْرَهُ فِی لَیْلَهٍ»، نعمانی، الغیبه، ص۱۶۳؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۱۵۲.
  12. ↑ «ثُم یَبْدُو کَالشهَابِ الْوَقادِ فِی ظُلْمَهِ اللیْل»، طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۵۹؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۳۲۴.
  13. ↑ «إِنَّمَا مَثَلُهُ كَمَثَلِ السَّاعَةِ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً»؛ الإنصاف فی النص علی الأئمة، ص۱۵۳.
  14. ↑ «إِن مِنا إِمَاماً مُظَفراً مُسْتَتِراً فَإِذَا أَرَادَ اللهُ عَز ذِکْرُهُ إِظْهَارَ أَمْرِهِ نَکَتَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهً فَظَهَرَ فَقَامَ بِأَمْرِ اللهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی»، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۳، ح۳۰؛ نعمانی، الغیبه، ص۱۸۷، ح۴۰؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص۱۶۴؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۴۹، ح۴۲؛ محمد بن عمر کشی، رجال الکشی، ص۱۹۲.
  15. ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳ ، ص۱۵۸-۱۶۲.
  16. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=زمان_ظهور_امام_مهدی&oldid=1089157»