سید علی محمد شیرازی

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۳ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۳:۲۶ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

سید علی محمد شیرازی معروف به باب یکی از مدعیان مهدویت و نبوت در قرن سیزدهم هجری و پایه گذار مذهب ساختگی بابیه است.

بابیت

  • "باب" در لغت فارسی به معنای پدر، سزاوار، ملایم، متعارف و حاجب است. در عربی نیز به معنای "در" و "محل ورود و خروج" به کار می‌‏رود.
  • راغب اصفهانی می‌‏گوید: محل دخول و ورود به چیزی را باب می‌‏خوانند؛ مانند "باب المدینه" یا "باب البیت"[۱].
  • در روایات فراوانی، از پیشوایان معصوم(ع) با عنوان "باب اللّه" یاد شده است[۲]. در دعای ندبه می‏‌خوانیم:" أَيْنَ‏ بَابُ‏ اللَّهِ‏ الَّذِي‏ مِنْهُ‏ يُؤْتَى‏‏‏ ‏‏"[۳] بنابراین باب، یعنی چیزی که می‌‏توان به وسیله آن، به چیز دیگر رسید. حدیث " أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ‏ وَ عَلِيٌ‏ بَابُهَا‏‏‏ ‏‏"[۴]؛ بدان معنا است که به وسیله حضرت علی(ع) می‌‏توان به شهر علم‏ دست یافت. از دیگر موارد، می‌‏توان به "باب الحوائج"، "باب حطه"، "باب مدینة علم النّبی(ص)"[۵] ، "باب الحکمة" و "باب اللّه" اشاره کرد.
  • اما در اصطلاح "باب" امامان(ع)، به کسی گفته می‏‌شود که به معصومان(ع) بسیار نزدیک است و در همه کارها یا کاری خاص، نماینده مخصوص آنان شمرده می‌‏شود[۶]. بر این اساس، می‌‏توان وکیل یا نماینده امام را "باب" امام نامید؛ چنان‏که ابن شهرآشوب می‌‏نویسد: جمعی از اصحاب امامان(ع) باب آن بزرگواران بوده‏‌اند؛ مانند "رشید هجری" باب سید الشهداء(ع)[۷]، "یحیی بن ام الطویل مطعمی" باب حضرت سجاد(ع)[۸]، "جابر بن یزید جعفی" باب امام باقر(ع)[۹].
  • رفته ‏رفته این واژه با سوءاستفاده مدعیان دروغین - به ویژه "بابیت" - روبه ‏رو شد. ادعاهای نادرست کسانی چون سید علی محمد باب، این واژه را از جایگاه واقعی‏اش دور و متروک ساخت؛ به گونه‏‌ای که امروزه کمتر درباره نمایندگان امام(ع) به کار می‏‌رود و بیشتر برای اشاره به کسانی است که به دروغ، خود را نماینده معصومان معرفی می‌‏کنند.

سید علی محمد شیرازی

  • سید علی محمد شیرازی در سال ۱۲۳۵ در شیراز به دنیا آمد[۱۰]. در کودکی به مکتب شیخ عابد رفت و خواندن و نوشتن و سیاه‏ مشق آموخت. شیخ عابد که از شاگردان شیخ احمد احسائی و سید کاظم رشتی بود[۱۱]، و از همان دوران، علی محمد را با نام رؤسای شیخیه "احسائی و رشتی" آشنا کرد؛ به طوری که چون سید علی محمد در حدود نوزده سالگی به کربلا رفت، در درس سید کاظم رشتی حاضر شد[۱۲]. در مدتی که نزد سید کاظم رشتی شاگردی می‏‌کرد، با مسائل عرفانی و تفسیر و تأویل آیات و احادیث و مسائل فقهی به روش شیخیه آشنا شد و از آرای شیخ احمد احسائی آگاهی یافت[۱۳]. به علاوه هنگام اقامت در کربلا، از درس ملا صادق خراسانی که او نیز مذهب شیخی داشت بهره گرفت و چندی نزد وی بعضی از کتب ادبی متداول آن ایام را خواند[۱۴]. در ۱۲۵۷ به شیراز بازگشت و در هر فرصت، مطالعه کتب دینی را فراموش نمی‏‌کرد.
  • خودش می‌‏گوید: همانا کتاب سنابرق، اثر سید جعفر علوی "مشهور به کشفی" را خواندم و باطن آیاتش را مشاهده کردم" و لقد طالعت سنا برق جعفر العلوی و شاهدت بواطن آیاتها‏‏‏ ‏‏"[۱۵].
  • سید علی محمد، گذشته از دلبستگی به اندیشه‏‌های شیخی و باطنی به ریاضت‌‏کشی نیز مایل بود و هنگام اقامت در بوشهر، در هوای گرم تابستان، از سپیده‌‏دم تا طلوع آفتاب و از ظهر تا عصر بر بام خانه، رو به خورشید اورادی می‌‏خواند[۱۶].
  • پس از درگذشت سید کاظم رشتی، مریدان و شاگردان وی جانشینی برای وی می‌‏جستند که به قول ایشان مصداق "شیعه کامل" یا "رکن رابع" باشد. در این ‏باره، میان چند تن از شاگردان سید کاظم رشتی رقابت افتاد. سید علی محمد نیز در این رقابت شرکت کرد، بلکه پای از جانشینی سید کاظم رشتی فراتر نهاد و خود را "باب" [[امام مهدی|امام زمان(ع) یا "ذکر" او یعنی واسطه میان امام و مردم شمرد. ادعای سید علی محمد، چون شگفت‏ آورتر از دعاوی سایر رقیبان بود، واکنش بزرگ‏تری یافت و نظر گروهی از شیخیان را به سوی وی جلب کرد. هجده تن از شاگردان سید کاظم رشتی که همگی شیخی مذهب بودند "و بعدها سید علی محمد آن‏ها را حروف حی نامید" پیرامونش را گرفتند[۱۷]. سید علی محمد در آغاز امر، بخش‏هایی از قرآن کریم را با روشی‏ که از مکتب شیخیه آموخته بود، تأویل کرد و آنجا به تصریح نوشت که امام دوازدهم شیعیان او را مأمور کرده است جهانیان را ارشاد کند و خویشتن را "ذکر" نامید.
  • همین که مدتی از دعوت وی سپری شد و گروهی به او گرویدند، ادعای خود را تغییر داد و از مهدویت سخن به میان آورد و گفت: "منم آن کسی که هزار سال می‌‏باشد که منتظر آن می‌‏باشید"[۱۸]. سپس به ادعای نبوت و رسالت برخاست و به گمان خود، احکام اسلام را با آوردن کتاب بیان نسخ کرد[۱۹].
  • بدین ترتیب، سید علی محمد هرچند زمانی دعاوی خود را به مقامات بالاتری تغییر می‏داد و سخنان پیشین را برای یارانش تأویل می‏کرد و آنان را در پی خود می‏‌کشید. پس از بازگشت سید علی محمد به بوشهر "در زمانی که هنوز از ادعای بابیت امام زمان(ع) فراتر نرفته بود" به دستور والی فارس در رمضان ۱۲۶۱ ق دستگیر و به شیراز فرستاده شد. در شیراز او را تنبیه کردند آنگاه نزد امام ‏جمعه آن شهر اظهار توبه و ندامت کرد و به قول یکی از موافقان خود بر فراز منبر در حضور مردم گفت: "لعنت خدا بر کسی که مرا وکیل امام غایب بداند! لعنت خدا بر کسی که مرا باب امام بداند! ..."[۲۰] پس از آن شش ماه در خانه پدری خود تحت نظر بود و از آن‏جا به اصفهان و سپس به قلعه ماکو تبعید شد. در دورانی که در آن قلعه زندانی بود، با مریدانش ملاقات و مکاتبه داشت و از این‏که می‌‏شنید آنان در کار تبلیغ دعاوی او می‏‌کوشند به شوق می‌‏افتاد و سخنانی را به عنوان کلمات الهی به مریدان عرضه می‏‌داشت؛ چنان‏که کتاب بیان را در همان قلعه نوشت[۲۱].
  • دولت محمد شاه قاجار برای آن‏که پیوند او را با مریدانش قطع کند، در صفر ۱۲۶۴ وی را از قلعه ماکو به قلعه چهریق در نزدیکی ارومیه و در اواخر سلطنت محمد شاه به تبریز بردند و مجلسی با حضور ناصر الدین‏ میرزا "که در آن وقت ولیعهد بود" و چند تن از علما ترتیب دادند. سید علی محمد را در آن مجلس حاضر کردند.
  • سید علی محمد در آن‏جا آشکارا از مقام مهدویت خود سخن گفت؛ ولی در پاسخ اشکالات و پرسش‏های علمای حاضر، فروماند[۲۲]. پس از آشکار شدن عجز سید علی محمد در اثبات ادعای خود، وی را چوب زده تنبیه نمودند. او از دعاوی خویش تبری جست و اظهار پشیمانی کرد و خطاب به ولیعهد توبه‏‌نامه رسمی نوشت. صورت توبه‌‏نامه سید علی محمد را یکی از مریدانش در کتاب خود آورده است[۲۳].
  • بدین سان سید علی محمد از دعاوی خود بازگشت؛ ولی توبه او صوری بود، چنان‏که پیش از توبه اخیر در شیراز نیز بر فراز منبر و برابر مردم نیابت و بابیت خود را انکار کرد؛ اما چیزی نگذشت که ادعاهای بالاتری را به میان آورد و از پیامبری و رسالت خویش سخن گفت. در اواخر سلطنت محمد شاه و پس از مرگ او از سوی مریدان سید علی محمد آشوب‏‌هایی در کشور پدید آمد[۲۴]. و آنان، چنین می‌‏پنداشتند که یاران مهدی موعودند و بزودی جهان را در تسخیر خود خواهند گرفت و بر شرق و غرب فرمانروایی می‌‏کنند.
  • میان ایشان و نیروی دولتی، جنگ درگرفت و فتنه آنان با پیروزی قوای دولت و کشته شدن ملا محمد علی بارفروشی در جمادی الثانی ۱۲۶۵ پایان گرفت. در زنجان نیز شورشی به سرکردگی ملا محمد علی زنجانی پدید آمد که به شکست بابیان انجامید. در تهران نیز گروهی از بابیان به رهبری علی ترشیزی بر آن شدند تا ناصر الدین شاه و امیر کبیر و امام جمعه تهران را به قتل رسانند؛ اما نقشه آنان کشف شد و ۳۸ تن از سران بابیان دستگیر و هفت تن از آن‏ها کشته شدند. شگفت آن‏که مریدان سید علی محمد در جنگ‌‏های قلعه طبرسی و زنجان، از مسلمانی دم می‏زدند و نماز می‏‌گزاردند و از "بابیت" سید علی محمد جانبداری‏ می‌‏کردند[۲۵].
  • ظاهرا در آن هنگام هنوز ادعای مهدویت و نبوت وی بدیشان نرسیده بود؛ ازاین‏رو به اعتراف وقایع ‏نگاران بابی برخی از بابیان به محض این‏که در "بدشت" از ادعای مهدویت سید علی محمد و تغییر احکام اسلام باخبر شدند، به شدت از او روی گرداندند[۲۶].
  • پس از مرگ محمد شاه و بالا گرفتن فتنه بابیه، میرزا تقی خان امیر کبیر - صدراعظم ناصر الدین شاه - مسامحه در کار سید علی محمد باب را روا ندید و تصمیم گرفت او را در ملأ عام به قتل رساند و از این راه آتش شورش‌‏ها را فرونشاند. برای این کار، از برخی علما فتوا خواست؛ ولی به گفته ادوارد براون: دعاوی مختلف و تلون افکار و نوشته‏‌های بی‌‏مغز و بی‏‌اساس و رفتار جنون‌‏آمیز او علما را بر آن داشت که به علت شبهه خبط دماغ بر اعدام وی رأی ندهند[۲۷].
  • با وجود این برخی از علما که احتمال خبط دماغ درباره سید علی محمد را نمی‌‏دادند و او را مردی دروغگو و ریاست ‏طلب می‌‏شمردند، به قتل وی فتوا دادند و سید علی محمد همراه یکی از پیروانش در ۲۷ شعبان ۱۲۶۶ در تبریز تیرباران شد.

عقاید

  • علی محمد باب، از آغاز دعوت خود، عقاید و آرای متناقضی ابراز داشت. آنچه از بیان "مهم‏ترین کتاب او نزد پیروانش" فهمیده می‌‏شود، آن است که وی خود را برتر از همه انبیای الهی می‏انگاشته و مظهر نفس پروردگار می‌‏پنداشته است‏[۲۸] و عقیده داشته که با ظهورش، آیین اسلام منسوخ و قیامت موعود در قرآن به پا شده است[۲۹]. به علاوه علی محمد خود را مبشر ظهور بعدی شمرده و او را "من یظهره اللّه" خوانده است و در ایمان پیروانش بدو تأکید فراوان دارد[۳۰]. علی محمد در حقانیت این آرا پافشاری نموده و در برخورد با افرادی که بابی نباشند، خشونت بسیاری را سفارش کرده است؛ چنان‏که در الواح بیان درباره وظیفه اولین فرمانروای بابی می‌‏گوید: " چون فرمانروای بابی‏ توانایی یافت، هیچکس- جز بابی‏ها- را بر روی زمین باقی نگذارد"[۳۱].
  • وی، در بیان فارسی فرمان می‏‌دهد همه کتاب‏‌ها را محو و نابود کنند؛ جز کتبی که درباره آیین وی پدید آمده یا می‏آید. همچنین تأکید کرده است پیروانش جز کتاب بیان و آنچه بدان وابسته می‏‌شود نیاموزند[۳۲]. افکار سید علی محمد باب مجموعه‌‏ای از برخی آرای شیخیان و باطنیان "تأویل‏‌گرایان" و صوفیان و کسانی که به علم حروف و اعداد گرایش داشته‏‌اند و پاره‌‏ای از دعاوی شخصی بوده است.

آثار

  • علی محمد باب، آثاری چند از خود به جای نهاده که برخی از آن‏ها چاپ شده و پاره‌‏ای دیگر به دلیل کشاکش‏‌های داخلی میان پیروانش هنوز به چاپ نرسیده است. جز آثاری که پیش از این نام بردیم، برخی کتاب‌‏های دیگر او عبارت‏اند از: "پنج شأن"، "دلائل السبعة"، "صحیفه عدلیه"، "تفسیر سوره کوثر"، "تفسیر سوره بقره"، "قیوم الأسماء"، "کتاب الروح".
  • آثار علی محمد باب غالبا به زبان عربی نوشته شده و سرشار از غلط‌های صرفی و نحوی است. البته وی کوشیده است- برای آنکه نشان دهد سخنانش رنگ قرآنی دارد- گفتارش را با سجع و وزن همراه سازد و با آن‏که یگانه معجزه خود را همین سخنان می‌‏شمارد[۳۳]، تکلف و ابتذال در عباراتش سخت آشکار است[۳۴].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ص ۶۴.
  2. ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۱۴۵، ح ۷؛ و ر. ک: شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۹؛ شیخ طوسی، التهذیب، ج ۶، ص ۲۷.
  3. ↑ سید بن طاوس، اقبال الاعمال، ص ۲۹۷.
  4. ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۷، ص ۳۴، ح ۳۳۱۴۶؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السّلام، ج ۲، ص ۶۶.
  5. ↑ ر. ک: ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۴، ص ۳۲۳؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۸، ص ۶؛ شیخ صدوق، الخصال، ج ۲، ص ۶۲۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۲۵؛ سید بن طاوس، الاقبال، ص ۶۱۰.
  6. ↑ ر.ک: محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۷، ص ۲۵۳.
  7. ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۳، ص ۲۳۲.
  8. ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۳، ص ۳۱۱.
  9. ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۳، ص ۳۴۰.
  10. ↑ برگرفته از: دانشنامه جهان اسلام، مقاله" باب"، نوشته: مصطفی حسینی طباطبائی.
  11. ↑ عبد الحمید اشراق خاوری، تلخیص: تاریخ نبیل زرندی، ص ۶۳- ۶۴.
  12. ↑ فاضل مازندرانی، ظهور الحق، ج ۳، ص ۹۷.
  13. ↑ فاضل مازندرانی، اسرار الاثار، ج ۱، ص ۱۹۲- ۱۹۳.
  14. ↑ فاضل مازندرانی، اسرار الاثار، ج ۴ ص ۳۷۰.
  15. ↑ فاضل مازندرانی، ظهور الحق، ج ۳، ص ۴۷۹.
  16. ↑ تاریخ نبیل زرندی، ص ۶۷.
  17. ↑ عبد الحسین آیتی، الکواکب الدریة فی مآثر البهائیة، ج ۱ ص ۴۳.
  18. ↑ حاجی میرزاجانی کاشانی، نقطة الکاف، ص ۱۳۵.
  19. ↑ ن. ک: علی محمد باب، بیان عربی، ص ۳.
  20. ↑ تلخیص تاریخ نبیل زرندی، ص ۱۴۱.
  21. ↑ احمد یزدانی، نظر اجمالی در دیانت بهائی، ص ۱۳.
  22. ↑ ن. ک: فاضل مازندرانی، ظهور الحق، ج ۳، ص ۱۴.
  23. ↑ ن. ک: ابو الفضل گلپایگانی، کشف الغطاء، ص ۲۰۴- ۲۰۵.
  24. ↑ ن. ک: حاجی میرزاجانی کاشانی، نقطة الکاف، ص ۱۶۲.
  25. ↑ عبد الحسین آیتی، الکواکب الدریة فی مآثر البهائیة، ج ۱ ص ۱۶.
  26. ↑ عبد الحسین آیتی، الکواکب الدریة فی مآثر البهائیة، ج ۱، ص ۱۳۰.
  27. ↑ محمد باقر نجفی، بهائیان، ص ۲۵۲.
  28. ↑ علی محمد باب، بیان عربی، ص ۱.
  29. ↑ علی محمد باب، لوح هیکل الدین، ص ۱۸.
  30. ↑ بیان عربی، ص ۵- ۶.
  31. ↑ علی محمد باب، لوح هیکل الدین، ص ۱۵.
  32. ↑ بیان عربی، ص ۱۵.
  33. ↑ بیان عربی، ص ۲۵.
  34. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۰۷ - ۱۱۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=سید_علی_محمد_شیرازی&oldid=122043»