جبرئیل

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل مرتبط از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

جبرئیل در قرآن | جبرئیل در حدیث | جبرئیل در نهج البلاغه | جبرئیل در معارف دعا و زیارات | جبرئیل در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل جبرئیل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

جبرئیل: برترین فرشته الهی و پیک وحی^[۱].
جبرئیل از فرشتگان بزرگ الهی است. جبرئیل، یکی از چهار فرشته مقرّب "علاوه بر میکائیل، اسرافیل و عزرائیل" است. او رابط میان خداوند سبحانه و تعالی و پیامبران است. و در کتاب‏‌های دینی یهودیت، مسیحیت و اسلام از نقش جبرئیل بسیار یاد شده است^[۲].

مقدمه

یکی از دیدگاه های مشهور بین دانشمندان مسلمان این است که جبرئیل همان روح القدس است. دلیل این مطلب را آیه ۱۰۲ سوره نحل ذکر کرده اند: ﴿قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ ﴾^[۳] در آیه ۹۷ سوره بقره نیز آمده است: ﴿قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ ﴾^[۴]. همچنین در قرآن با نام‏‌های ﴿الرُّوحَ﴾^[۵]، ﴿الرُّوحُ الأَمِينُ ﴾^[۶]، ﴿شَدِيدُ الْقُوَى﴾^[۷] و ﴿رَسُولٍ كَرِيمٍ ﴾ ^[۸] از او یاد شده است^[۹].
روایاتی چند، از نقش آن فرشته بزرگ الهی در قیام عظیم و جهانی‏ حضرت مهدی(ع)‏، به روشنی سخن گفته و از او به عنوان نخستین کسی که با حضرت مهدی(ع) بیعت خواهد کرد، نام برده‌‏اند^[۱۰].
در بعضی از روایات گفته شده: او به همراه گروه بزرگی از فرشتگان، هنگام ظهور در محضر واپسین حجّت الهی حاضر شده و به یاری آن حضرت خواهند شتافت. امام صادق(ع) در قسمتی از یک روایت طولانی فرمود: نخستین کس که با او بیعت می‌‏کند، حضرت جبرئیل است^[۱۱]^[۱۲].

این، بدان معناست که یکی از امدادهای غیبی خداوند سبحانه و تعالی در آن قیام جهانی، یاری دادن جبرئیل به حضرت مهدی(ع)‏ است. همان‏گونه که این فرشته بزرگ الهی، به یاری پیامبران دیگر نیز آمده بود^[۱۳].

واژه‌شناسی لغوی

جبرئیل در قرآن

عناوین و اوصاف جبرئیل

روح

رسول

شدید القُوی

ذومِرّة

کریم

مَکین

مُطاع

امین

مأموریت‌های اصلی و عمومی جبرئیل

نازل کردن وحی

آموزش

رساندن بشارت های خداوند به اولیای الهی

یاری رساندن به پیامبران و پیروانشان

مأموریت‌های فرعی و موردی جبرئیل

چگونگی دیده شدن جبرئیل

فضایل جبرئیل

دارا بودن مقام سدره المنتهی

حیات‌بخشی

ایمنی از مرگ عمومی

منسوب شدن به خدا

شفاعت

دشمنی یهود با جبرئیل

جبرئیل در موعودنامه

کلمه‌ای عبری به‌معنای "بنده خدا" است. نام فرشته وحی و از بزرگان ملائکه است که بر همه انبیاء یا اولوالعزم از آن‌ها، یا بر بعضی از غیر اولوالعزم نیز نازل می‌شده و وحی خداوند را به آن‌ها ابلاغ می‌نموده است. نقل است که وی پنجاه بار بر حضرت ابراهیم (ع)، چهار صد بار بر موسی (ع)، ده بار بر عیسی (ع) و بیست و چهار هزار بار بر حضرت محمد (ص) فرود آمده است^[۱۴]. این نام سه بار در قرآن مجید آمده است^[۱۵]. از حضرت رسول (ص) آمده است که جبرئیل از همه فرشتگان برتر است^[۱۶]. آیه ١٩ تا ٢٣ سوره مبارکه تکویر، صریح است در این‌که فرشته وحی، پیک محترمی است و در نزد خداوند، مکانت دارد و در میان ملائک مطاع و پیش خدا، امین است و نیز صریح است در این‌که حضرت رسول (ص) او را بالعیان دیده است^[۱۷]. امام صادق (ع) فرمود: هرگاه جبرئیل به نزد پیامبر (ص) می‌آمد، مانند بردگان در برابر آن حضرت می‌نشست و بدون اذن، بر حضرتش وارد نمی‌شد^[۱۸].
امام صادق (ع) فرمود: "نخستین کسی که با قائم (ع) بیعت خواهد نمود، جبرئیل است. او در چهره پرنده سفیدی از آسمان فرود می‌آید و با آن حضرت دست بیعت می‌دهد. ان‌گاه یک پا بر بیت الله، و پای دیگر به بیت المقدس می‌گذارد و با ندای زیبا و رسایی که همگان آن را می‌شنوند، می‌گوید: ﴿أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ﴾^[۱۹]؛ فرمان خدا رسید، پس آن را به شتاب نخواهید^[۲۰].
مفضل بن عمر از امام صادق (ع) روایت کرده که فرموده‌اند: آن‌گاه که خداوند به حضرت قائم (ع) اجازه خروج دهد... خداوند جبرئیل را می‌فرستد که نزد او بیاید، جبرئیل در حجر اسماعیل نزد آن حضرت می‌آید و می‌گوید: به چه چیز مردم را می‌خوانی‌؟ حضرت دعوت خود را به او خبر می‌دهد. جبرئیل می‌گوید: من نخستین کسی هستم که با تو بیعت می‌کنم، دست خویش را برای بیعت باز کن، پس دست به دست آن حضرت می‌گذارد^[۲۱].
همچنین از روایاتی استفاده می‌شود که صدای آسمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور است و مردم را دعوت به پیروی از حق می‌کند، ندا و صدای حضرت جبرئیل است.
محمد بن مسلم روایت می‌کند: گوینده‌ای از آسمان، قائم را به نام صدا می‌زند، به‌طوری که مردم شرق و غرب آن را می‌شنوند و از وحشت آن، هرکس ایستاده، روی زمین می‌نشیند و هر کس نشسته برمی‌خیزد، و آن صدای جبرئیل امین است^[۲۲].
امام باقر (ع) نیز فرمود: وقتی مهدی (ع) قیام کند، جبرئیل در سمت راست او حرکت می‌کند^[۲۳].
پس از این‌که حضرت مهدی (ع) متولد شد، امام عسکری (ع)، ان حضرت را به جبرئیل (روح القدس) که به صورت پرنده‌ای ظاهر شده بود، داد تا از او مواظبت کند و هر چهل روز یک بار، به نزد آن‌ها بیاورد^[۲۴]^[۲۵].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع وابسته به جبرئیل

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۹، ص: ۴۹۶ - ۵۱۶.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.
↑ بگو آن (قرآن) را روح القدس از سوی پروردگارت نازل کرده است؛ سوره نحل، آیه: ۱۰۲.
↑ بگو هرکس دشمن جبرئیل شد بداند که جبرئیل آن (قرآن) را به دستور الهی بر دل تو نازل کرده است؛ سوره بقره، آیه: ۹۷.
↑ سوره غافر، آیه: ۱۵.
↑ سوره شعراء، آیه:۱۹۳.
↑ سوره نجم، آیه:۵.
↑ سوره تکویر، آیه:۱۹.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.
↑ " أَوَّلُ‏ مَنْ‏ يُبَايِعُهُ‏ جَبْرَئِيل‏‏‏‏‏‏‏"، علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج ۲، ص ۲۰۴؛ ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۱۸۴، ح ۳
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.
↑ معارف و معاریف، ج ۴، ص ۹۴.
↑ سوره بقره، ۹۷ و ۹۸؛ سوره تحریم، ۴؛ سوره شعراء، ۱۹۳.
↑ بحار الانوار، ج ۵۹، ص ۲۵۸.
↑ معارف و معاریف، ج ۴، ص ۹۵.
↑ بحار الانوار، ج ۱۸، ص ۲۵۶.
↑ سوره نحل، ۱.
↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۵.
↑ مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱۵۴.
↑ غیبة طوسی، ۲۷۴.
↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۳.
↑ منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۱.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص:۲۴۱.

[1] جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۹، ص: ۴۹۶ - ۵۱۶.

[2] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.

[3] بگو آن (قرآن) را روح القدس از سوی پروردگارت نازل کرده است؛ سوره نحل، آیه: ۱۰۲.

[4] بگو هرکس دشمن جبرئیل شد بداند که جبرئیل آن (قرآن) را به دستور الهی بر دل تو نازل کرده است؛ سوره بقره، آیه: ۹۷.

[5] سوره غافر، آیه: ۱۵.

[6] سوره شعراء، آیه:۱۹۳.

[7] سوره نجم، آیه:۵.

[8] سوره تکویر، آیه:۱۹.

[9] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.

[10] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.

[11] " أَوَّلُ‏ مَنْ‏ يُبَايِعُهُ‏ جَبْرَئِيل‏‏‏‏‏‏‏"، علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج ۲، ص ۲۰۴؛ ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۱۸۴، ح ۳

[12] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.

[13] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص:۱۴۹ - ۱۵۰.

[14] معارف و معاریف، ج ۴، ص ۹۴.

[15] سوره بقره، ۹۷ و ۹۸؛ سوره تحریم، ۴؛ سوره شعراء، ۱۹۳.

[16] بحار الانوار، ج ۵۹، ص ۲۵۸.

[17] معارف و معاریف، ج ۴، ص ۹۵.

[18] بحار الانوار، ج ۱۸، ص ۲۵۶.

[19] سوره نحل، ۱.

[20] بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۵.

[21] مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱۵۴.

[22] غیبة طوسی، ۲۷۴.

[23] بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۳.

[24] منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۱.

[25] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص:۲۴۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]