دعای عهد

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

از دعاهای مشهور که خواندن آن در دوران غیبت حضرت مهدی(ع)‏ فراوان مورد سفارش قرار گرفته دعای عهد است. این دعا، در بردارنده درود ویژه از طرف خواننده دعا و نیز از سوی تمام مردان و زنان با ایمان - در شرق و غرب جهان و خشکی و دریا، و از پدر و مادر و فرزند خواننده دعا- به پیشگاه حضرت ولی عصر(ع) است. پس از آن، عهد و پیمان و بیعت با آن حضرت را تجدید می‏‌کند و پایداری بر این پیمان را تا روز قیامت اظهار می‌‏دارد. آن‏گاه از خداوند سبحانه و تعالی می‏‌خواهد که اگر مرگ وی فرابرسد، در حالی که امام زمان (ع) ظهور نکرده باشد، پس از ظهور، او را از قبر برآور و به یاری آن حضرت سعادتمند کند. بعد از آن، درخواست دیدار امام(ع) با عبارت ظریفی بیان شده است و دعا برای تعجیل ظهور و فرج و برپایی حکومت راستین و سامان یافتن جهان و زنده شدن حقایق دین و اهل ایمان، پایان‏‌بخش این دعای شریف است.
امام صادق(ع) درباره این دعا فرموده است: "هرکس چهل صبحگاه این دعا را بخواند، از یاوران حضرت قائم(ع)‏ خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خدا او را زنده خواهد کرد، تا همراه آن حضرت جهاد نماید و به شماره هر کلمه از آن، هزار پاداش برایش نوشته می‏‌شود، و هزار کار بد از او پاک می‏‌گردد^[۱].
مهم‏ترین آثار مداومت بر این دعا سه چیز است:

ثواب کسانی را خواهد داشت که زمان ظهور، در خدمت امام(ع) می‌‏باشند؛
تجدید عهد، مایه ثبات و کمال محبت و اخلاص و ایمان شخص می‌‏شود؛
مایه توجه خاص و نظر رحمت کامل آن حضرت به بنده می‏‌شود^[۲].

دعای عهد در موعودنامه

به فرموده امام صادق (ع) هرکس چهل صبح این عهد را بخواند از یاوران حضرت مهدی (ع) قرار می‌گیرد و اگر پیش از قیام نفس زکیه آن حضرت بمیرد خداوند او را از قبر بیرون می‌آورد تا در خدمت آن حضرت باشد و حق‌تعالی به هرکلمه آن، هزار حسنه به او کرامت فرماید و هزار گناه از او محو کند.
مطلع آن عهد این است: "اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ..."^[۳]. سید بن طاووس در مصباح الزائر و علامه مجلسی در بحار الانوار^[۴] بیان داشته‌اند که این دعا مستحب است هرروز پس از نماز صبح، بلکه بعد از هر فریضه خوانده شود، و نیز مستحب است این بیعت، هر روز جمعه تجدید گردد.
دعای عهد هم از امام باقر (ع) روایت شده است، با این مطلع: "اللَّهُمَّ يَا إِلَهَ الْآلِهَةِ يَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ يَا آخِرَ الْآخِرِينَ..."^[۵].
علما^[۶] بیان داشته‌اند که سزاوار است، دعای عهدی که از امام باقر (ع) روایت شده، دست کم برای یک بار در طول عمر خوانده شود. امام باقر (ع) فرمود: "هرکس از موالیان و دوستان ما در عمر خود یک مرتبه این دعا را بخواند، در رقّ‌ عبودیت نوشته خواهد شد و در دیوان حضرت قائم (ع) بلند خواهد شد و چون قائم ظهور نماید، اسم خواننده این دعا و اسم پدر او را ندا می‌فرماید..."^[۷]^[۸].

دعای عهد در ادعیه و زیارات مهدوی

امام صادق(ع) می‌‌فرمایند: کسی که چهل صبح خداوند را با این عهد بخواند، از یاران حضرت مهدی (ع) خواهد بود و اگر پیش از ظهور از دنیا برود، خداوند او را از قبرش بیرون خواهد آورد (به اذن الهی رجعت خواهد نمود) و خداوند برای هر کلمه‌ای از این دعا هزار حسنه عطا خواهد نمود و هزار سیئه را از وی خواهد زدود و آن دعا این است: «اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ ... الْعَجَلَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ، يَا صَاحِبَ الزَّمَان‏»^[۹]^[۱۰].

چند نکته

دعاهایی همانند دعای عهد: دعایی در تعقیب نماز صبح از ناحیه مقدسه صادر شده است که هم ابتدا و هم فرازهای زیادی از متن آن مانند دعای عهد است، ولی موضوع آن مهدویت نیست، ابتدا و انتهای آن چنین است:«اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ ...ُ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِي مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَيْثُ لَا أَحْتَسِبُ رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَيِّباً وَ أَنْ تُفَرِّجَ عَنِّي كُلَّ غَمٍّ وَ هَمٍّ وَ أَنْ تُعْطِيَنِي مَا أَرْجُوهُ وَ آمُلُهُ إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ»^[۱۱]. دعای سومی نیز وجود دارد که به موضوع توحید می‌‌پردازد و آغاز آن مانند دعای عهد است، همچنین مستحب است این دعا هنگام افطار خوانده شود. « اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الْوَاسِع‏.... وَ اجْمَعْ لَنَا خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»^[۱۲]. دعای «اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَايَ صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْه‏» در واقع خلاصه دعای عهد است و همانند دعای عهد، بهتر است پس از نماز صبح امام زمان (ع) را با آن زیارت کنیم^[۱۳]. آغاز و پایان آن به این صورت است:« اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَايَ صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَات‏،.... اللَّهُمَّ هَذِهِ بَيْعَةٌ لَهُ فِي عُنُقِي إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة»^[۱۴].
یک اربعین با دعای عهد: واژه "صبح" و "صباح" به معنای اول روز است^[۱۵] و ظاهر تعبیرِ امام که فرمودند: أَرْبَعِينَ صَبَاحاً، این است که این دعا چهل روز پشت سر هم خوانده شود. قطعاً چهل روز متوالی با خداوند عهد و پیمان بستن در اطاعت و پیروی از امام زمان (ع) آثار ارزشمندی را به دنبال دارد. تجدید این عهد و تکرار این اربعین، انسان را از لغزش و انحرافِ از راه ولایت و امامت نجات می‌‌دهد و دوری از بد عاقبتی را در پی خواهد داشت، ان شاء الله^[۱۶].
آیا فقط با خواندن دعای عهد می‌‌توان یکی از یاران امام زمان (ع) شد؟: بنابر آنچه گذشت، دعا یعنی سخن گفتن ما با خداوند. طبعاً لازم است بدانیم چه می‌‌گوییم و این عهد و پیمانی که به آن متعهد می‌‌شویم، چیست؟ آن هم عهد وثیق و محکمی که متعهد می‌‌شویم تا پای جان به آن پای بند باشیم و می‌‌گوییم: خدایا من در ابتدای این روز و همه روزهایی که بر من گذشته است، عهد و پیمان و بیعتش را که بر عهده دارم، تجدید می‌‌نمایم آن چنان که از آن روی برنگردانم و هیچ گاه از آن جدا نشوم. در ادامه این ادعا از خداوند می‌‌خواهیم که: "...خدایا مرا از کسانی قرار بده که از او دفاع می‌‌کنند و در برآوردن خواسته‌های او شتاب می‌‌کنند و دستوراتش را اطاعت می‌‌نمایند...." آیا در راه زندگی خود، خواسته‌های مولا و صاحبمان را بر خواسته خودمان مقدم می‌‌داریم؟! و در پی عمل به دستوراتش هستیم؟ اگر کسی به این عهد و پیمان پایبند باشد، قطعاً از یاران حضرت خواهد شد، سلمان به همین دلیل «مِنَّا أَهْلَ الْبَيْت‏» شد. از امام صادق(ع) پرسیدند علت اینکه از سلمان زیاد یاد می‌‌کنید، چیست؟ امام فرمود: به خاطر سه ویژگی؛ اولین آن این بود که: « إِيثَارُهُ هَوَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى هَوَى نَفْسِهِ » خواسته حضرت علی را بر خواسته خودش مقدم می‌‌داشت^[۱۷]. روایت‌های زیادی^[۱۸]. به روشنی بیان می‌‌کند که اگر کسی در دوران غیبت امام زمان (ع) ثابت قدم بماند، «مِنَّا أَهْلَ الْبَيْت» خواهد شد.امام کاظم(ع) می‌‌فرماید: خوشا به حال پیروان ما کسانی که در دوران غیبت قائم ما به ریسمان ما چنگ بزنند، و بر ولایت ما و برائت و دوری از دشمنانمان ثابت قدم بمانند، آنها از مایند و ما از آنها هستیم...^[۱۹]^[۲۰].
دعای عهد در یک نگاه: در مجموع می‌‌توان دعای عهد را در هفت بخش بررسی کرد:

بخش اول: « اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ ...يَا حَيُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْت‏». بیان مجد و عظمت خداوندِ حیّ منان و ویژگی هایش، متناسب با موضوع دعا یعنی حضرت مهدی (ع).
بخش دوم: «اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَانَا الْإِمَامَ الْهَادِيَ الْمَهْدِي‏...وَ أَحْصَاهُ كِتَابُه‏». درخواست ابلاغ درود و سلام بی‌پایان از سوی همه مؤمنین و مؤمنات عالم به محضر مولایمان حضرت مهدی (ع).
بخش سوم: « اللَّهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ هَذَا الْيَوْم‏،... وَ الْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْه‏». تجدید عهد و پیمان با امام زمان (ع) در اطاعت و پیروی از او تا پای جان و شهادت در رکاب حضرتش.
بخش چهارم: «اللَّهُمَّ إِنْ حَالَ بَيْنِي وَ بَيْنَهُ الْمَوْت‏... مُلَبِّياً دَعْوَةَ الدَّاعِي فِي الْحَاضِرِ وَ الْبَادِي‏». درخواست رجعت در صورت مردن پیش از ظهور و لبیک به ندای حضرت مهدی (ع).
بخش پنجم: « اللَّهُمَّ أَرِنِي الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَة... وَ أَحْيِ بِهِ عِبَادَك‏». درخواست توفیق دیدار جمال دلربای حضرت مهدی (ع)، چندین درخواست در راه تعجیل فرج و حرکت در راه امام زمان (ع)، درخواست یاری خداوند نسبت به ولیّش، آباد کردن شهرها و زنده نمودن دل‌های بندگان به وسیله حضرت مهدی (ع).
بخش ششم: «فَإِنَّكَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ ظَهَرَ الْفَسادُ .... وَ اجْعَلْهُ مِمَّنْ حَصَّنْتَهُ مِنْ بَأْسِ الْمُعْتَدِين‏ ». در این قسمت ظلم و فساد موجود در عالم مورد توجه قرار می‌‌گیرد که بر اثر کارهای بد مردم، همه جهان را فراگرفته است. بنابراین، از خداوند ظهور را درخواست می‌‌کنیم و با ذکر نسب حضرت، اقدامات و برنامه‌های ایشان در جهت نابودی باطل و احیای حق، به داد مظلومان و بی‌پناهان رسیدن، تجدید احکام بر زمین مانده قرآن، بر افراشتن پایه‌های بر زمین افتاده دین و سنت پیامبر بزرگ خدا و درخواست محفوظ ماندن ایشان از گزند دشمن بیان می‌‌شود.
بخش هفتم: «اللَّهُمَّ وَ سُرَّ نَبِيَّكَ مُحَمَّداً بِرُؤْيَتِهِ ...ُ إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً وَ نَراهُ قَرِيباً يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ». در بخش پایانی با بیانی لطیف، ظهور حضرت مهدی (ع) درخواست می‌‌گردد و از خداوند می‌‌خواهیم تا به درماندگی ما که به دلیل غیبت حضرت ایجاد شده، رحم کند و غم و گرفتاری را با آمدن ایشان بر طرف کند. در جمله پایانی به یکی از آسیب‌های دوران انتظار اشاره می‌‌شود و آن، این است که زمان تحقق وعده الهی را دور بدانیم؛ بنابراین، با وجود آنکه نباید برای ظهور، زمان تعیین کرد، ولی هر صبح و شام باید منتظر ظهور و آماده باشیم^[۲۱] و به بیان امیرالمؤمنین(ع) در امر ظهور به افراط و تفریط دچار نشویم؛ چنانچه فرمود: "نسبت به آنچه که قطعی و متوقع است، شتاب نکنید و آنچه را که فردا خواهد آورد، دیر مشمارید"^[۲۲]

و سرانجام، با زدن دست بر پای خود، عجز و درماندگی خود را اعلام نموده و خطاب به مولایمان می‌‌گوییم: مولا جان! شتاب نما، شتاب نما، شتاب نما^[۲۳]^[۲۴].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ " مَنْ‏ دَعَا إِلَى‏ اللَّهِ‏ أَرْبَعِينَ‏ صَبَاحاً بِهَذَا الْعَهْدِ كَانَ‏ مِنْ‏ أَنْصَارِ قَائِمِنَا وَ إِنْ‏ مَاتَ‏ أَخْرَجَهُ‏ اللَّهُ‏ إِلَيْهِ‏ مِنْ‏ قَبْرِهِ‏ وَ أَعْطَاهُ‏ اللَّهُ‏ بِكُلِ‏ كَلِمَةٍ أَلْفَ‏ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ‏ أَلْفَ‏ سَيِّئَةٍ ‏ ‏‏‏"، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۸۳، ص ۲۸۴، ح ۴۷
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۸ - ۲۲۹.
↑ مفاتیح الجنان، باب سوم.
↑ بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰.
↑ بحار الانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۷.
↑ سید بن طاووس در مصباح الزائر و علامه مجلسی در بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰.
↑ بحار الانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۷.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۷.
↑ ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۶۶۳.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۲.
↑ طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۲۸.
↑ طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۶۴.
↑ ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۶۶۲.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۲-۶۳.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۲۷.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۳.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۲۷.
↑ کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۳۳۰، باب ۳۲، ح۱۵ و باب ۲۵، ح۲ و ح۸ و باب ۲۶، ح۱۴ و باب ۳۱، ح۲ و ۷ و ج۲، باب ۳۴، ح۵.
↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۶۱.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۴.
↑ نعمانی، الغیبة، ص۱۶۲
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰.
↑ گذاشتن دست بر سر و زدن دست بر پا به ویژه در بین عرب به معنای استغاثه و فریادخواهی است.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۷-۶۸.

[1] " مَنْ‏ دَعَا إِلَى‏ اللَّهِ‏ أَرْبَعِينَ‏ صَبَاحاً بِهَذَا الْعَهْدِ كَانَ‏ مِنْ‏ أَنْصَارِ قَائِمِنَا وَ إِنْ‏ مَاتَ‏ أَخْرَجَهُ‏ اللَّهُ‏ إِلَيْهِ‏ مِنْ‏ قَبْرِهِ‏ وَ أَعْطَاهُ‏ اللَّهُ‏ بِكُلِ‏ كَلِمَةٍ أَلْفَ‏ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ‏ أَلْفَ‏ سَيِّئَةٍ ‏ ‏‏‏"، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۸۳، ص ۲۸۴، ح ۴۷

[2] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۸ - ۲۲۹.

[3] مفاتیح الجنان، باب سوم.

[4] بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰.

[5] بحار الانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۷.

[6] سید بن طاووس در مصباح الزائر و علامه مجلسی در بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰.

[7] بحار الانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۷.

[8] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۲۷.

[9] ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۶۶۳.

[10] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۲.

[11] طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۲۸.

[12] طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۶۴.

[13] ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۶۶۲.

[14] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۲-۶۳.

[15] مجلسی، بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۲۷.

[16] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۳.

[17] مجلسی، بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۲۷.

[18] کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۳۳۰، باب ۳۲، ح۱۵ و باب ۲۵، ح۲ و ح۸ و باب ۲۶، ح۱۴ و باب ۳۱، ح۲ و ۷ و ج۲، باب ۳۴، ح۵.

[19] صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۶۱.

[20] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۴.

[21] نعمانی، الغیبة، ص۱۶۲

[22] نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰.

[23] گذاشتن دست بر سر و زدن دست بر پا به ویژه در بین عرب به معنای استغاثه و فریادخواهی است.

[24] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۶۷-۶۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]