امام عسکری

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از زیرشاخه‌های بحث اهل بیت پیامبر خاتم است. "امام عسکری" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام عسکری در حدیث | امام عسکری در کلام اسلامی | امام عسکری در تاریخ اسلام | امام عسکری در معارف مهدویت

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام عسکری (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

زندگی‌نامه امام

نام مبارک امام عسکری(ع)، حسن و فرزند امام دهم و پدر بزرگوار حضرت مهدی(ع) و سیزدهمین امام از چهارده معصوم(ع) است. در ماه ربیع الاول یا ربیع الثانی سال ۲۳۱ یا ۲۳۲ ق در مدینه چشم به جهان گشود. مادرش بانویی پارسا و شایسته به نام "حدیثه"(س) بود که برخی از او به نام "سوسن" یاد کرده‏‌اند^[۱].^[۲] از آنجا که به دستور خلیفۀ عباسی در "سامرا" در محله "عسکر" سکونت اجباری داشت، "عسکری" نامیده می‏‌شود^[۳]. از القاب مشهور ایشان "عسکری"، "ابن الرضا"؛ "نقی"، "زکی"، "فاضل"، "امین" و کنیه‏‌اش "ابومحمد" است. ۲۲ ساله بود که پدرش به شهادت رسید. مدّت امامتش شش سال و عمرش ۲۸ سال بود و در سال ۲۶۰ ق در دوران حکومت معتمد عباسی به شهادت رسید و در خانۀ خود در سامرا کنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد^[۴]. مشهور بین شیعه آن است که امام عسکری(ع) فرزندی جز امام مهدی(ع) از خود به یادگار نگذاشت^[۵].^[۶]
دربارۀ ویژگی‌‏های آن حضرت آورده‌‏اند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش زیبا، قامتش معتدل و اندامش متناسب بود با آنکه جوان بود بزرگان قریش و دانشمندان زمان خود را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‏داد و دوست و دشمن به برتری او در دانش که از الهام الهی سرچشمه می‌گرفت اعتراف داشتند^[۷].^[۸]
امام عسکری ۱۳ سال اول عمر خود را در مدینه گذراند، ده سال هم در سامرا کنار پدر زیست. پنج سال نیز پس از شهادت پدر، امامت شیعه را بر عهده داشت^[۹]. روایاتی از رسول اکرم (ص) و اهل بیت(ع) بر امامت دوازده امام وارد شده و در آنها به روشنی به نام ایشان از جمله امام عسکری(ع) اشاره شده است. اضافه بر آنکه در روایات نقل شده از پدر بزرگوارش، به امامت آن حضرت تصریح شده است از جمله: از امام هادی(ع) پرسیدند پس از شما چه کسی امام است فرمود: «امامت به بزرگِ فرزندانم، حسن می‌رسد»^[۱۰].^[۱۱]

فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و علمی

روزگار امامت امام حسن عسکری(ع) با سختگیری و آزار بی حد و حصر حاکمان عباسی از جمله: معتز، مهتدی و معتمد^[۱۲] همراه بود امام عسکری(ع) در این وضعیت سخت دو برنامه در پیش گرفت: یکی ادامۀ فعالیت‌های پدر ارجمندش که حفظ و تقویت پایگاه‌های شیعی بود؛ دوم، زمینه‌سازی لازم در جامعۀ اسلامی برای پذیرش امامت و غیبت آخرین خلیفۀ پیامبر(ص). امام عسکری(ع) برای اجرای این برنامه، رفتاری بسیار محتاطانه در پیش گرفت و با پنهانکاری می‌کوشید بهانه‌ای به دست حکومت ندهد و عباسیان را به خشونتی بیش‌تر واندارد، با این حال هیچ گاه حکومتِ آنان را تأیید نکرد و دست از مبارزه علیه ستمکاری و خودکامگی عباسیان نکشید. *برخی از فعالیت‌های امام(ع) در این چارچوب عبارت‌اند از: کوشش علمی در دفاع از اسلام و ردّ شبهات؛ گسترش حلقۀ ارتباطی با شیعیان از طریق نمایندگان‏؛ فعالیت‏‌های سیاسی سرّی؛ پشتیبانی مالی از شیعیان؛ معرفی حضرت مهدی(ع) به عنوان جانشین؛ آماده‌‏سازی شیعیان برای دوران غیبت امام دوازدهم(ع)^[۱۳].

حوادث پس از امام عسکری(ع)

پس از امام عسکری(ع)، پدیده‌‏های ناگواری رخ داد که برخی بدین قرار است:

بازجویی حاکمان ستمگر از خانۀ آن حضرت برای دستیابی به حضرت مهدی(ع)^[۱۴]؛
برخورد جعفر کذّاب با مادر امام عسکری(ع) بر سر میراث؛
ترور، حبس، تهدید و اذیت و آزار شیعیان؛
اختلاف و چنددستگی بین شیعیان^[۱۵].

پرسش مستقیم

امام عسکری‏ برای تثبیت امامت فرزندش چه تدابیری اندیشید؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

منبع‌شناسی جامع امام عسکری

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۸۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۱۲۴.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰.
↑ شیخ طوسی، التهذیب، ج ۶، ص ۹۲.
↑ شیخ مفید، الارشاد، ص۳۴۶.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۹۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۸۸.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰.
↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۸۸.
↑ اعلام الوری‌، ص ۳۵۰.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۴.
↑ مناقب آل ابی‌طالب‌، ج۴، ص۴۵۵.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰؛ درسنامۀ مهدویت، ج۱، ص۱۵۸.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۵۰۵؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۴۳.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰.

[1] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳.

[2] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۸۸؛ فرهنگ شیعه، ص ۱۲۴.

[3] ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰.

[4] شیخ طوسی، التهذیب، ج ۶، ص ۹۲.

[5] شیخ مفید، الارشاد، ص۳۴۶.

[6] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۹۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۸۸.

[7] ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه.

[8] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰.

[9] ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۸۸.

[10] اعلام الوری‌، ص ۳۵۰.

[11] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۴.

[12] مناقب آل ابی‌طالب‌، ج۴، ص۴۵۵.

[13] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰؛ درسنامۀ مهدویت، ج۱، ص۱۵۸.

[14] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۵۰۵؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۴۳.

[15] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامۀ مهدویت، ص۶۴ ـ۷۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]