قائم آل محمد (لقب)

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام مهدی در قرآن | امام مهدی در حدیث | امام مهدی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

با مراجعه به روایات مربوط به حضرت مهدی(ع)‏، می‌‏توان گفت: هیچ لقبی به اندازه "قائم"، برای آن حضرت مورد استفاده قرار نگرفته است. گویا از آنجا که قیام حضرت مهدی(ع)‏، درخشان‏‌ترین فصل زندگی آن حضرت است؛ اتصاف به این صفت و لقب، همواره در کلام معصومان(ع) مورد تصریح قرار گرفته است؛
بنابراین مهم‏ترین سبب اتصاف به این لقب، آن است که آن بزرگوار، در برابر اوضاع سیاسی و انحرافات دینی و اجتماعی، بزرگ‏ترین قیام تاریخ را رهبری خواهد کرد^[۱]. البته می‌‏توان تمام امامان(ع) را قائم به حق دانست؛ اما ویژگی‌‏های قیام امام مهدی(ع)، آن حضرت را از دیگر امامان ممتاز ساخته است. درباره سبب نامیده شدن حضرت به "قائم"، می‌‏توان به روایات زیر اشاره کرد: "
ابو حمزه ثمالی می‌‏گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! آیا همه شما قائم و به پا دارنده حق نیستید؟ فرمود: بلی. عرض کردم: چرا حضرت مهدی(ع)‏ را قائم نامیده‌‏اند؟ فرمود: هنگامی که جدّ من، حضرت سید الشهداء حسین بن علی(ع) شهید شد، فرشتگان به درگاه خداوند سبحانه و تعالی ضجه و ناله نموده، نزد او شکایت کردند ... پس خداوند عز و جل امامان از فرزندان حسین(ع) را به آنان نشان داد و فرشتگان از دیدن آنان خوشحال شدند. در آن هنگام، دیدند که یکی از ایشان ایستاده است و نماز می‏‌خواند. پس خداوند سبحانه و تعالی فرمود: به وسیله این قائم بمعنای ایستاده‏ از آنان قاتلان حسین‏ انتقام خواهم گرفت^[۲].
از امام جواد(ع) پرسیدند: چرا او را قائم می‌‏نامند؟ فرمود: چون پس از آن قیام می‏‌کند که از یادها رفته است و بیشتر معتقدان به امامتش برگشته‌‏اند^[۳]^[۴].

قائم در موعودنامه

از القاب خاصه و مشهوره آن حضرت است و در "ذخیره" آمده که اسم آن حضرت است در زبور سیزدهم و در کتاب "برلیوموا". به‌معنای برپاشونده در فرمان حق‌تعالی است، زیرا آن حضرت پیوسته در شب و روز، مهیای فرمان الهی است که به محض اشاره ظهور نماید. امام رضا (ع) فرمود: "او را قائم نامیدند، برای آن‌که قیام به حق خواهد کرد"^[۵].
ابو حمزه ثمالی می‌گوید: از امام باقر (ع) پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! آیا همه شما قائم بر حق نیستید؟ حضرت فرمودند: بلی، سؤال کردم: پس چرا حضرت قائم (ع) "قائم" نامیده شد. فرمودند: وقتی جدم امام حسین (ع) به شهادت رسید، ملائکه به سوی خداوند ناله و زاری نمودند تا آن‌جا که می‌فرماید خداوند ائمه معصومین (ع) را از نسل امام حسین (ع) به ایشان نشان دادند. ملائکه شادمان شدند، در این هنگام یکی از امامان ایستاده بودند و نماز می‌خواندند. خداوند فرمود: به واسطه این قائم از قاتلین امام حسین (ع) انتقام می‌کشم^[۶].
در روایت دیگری از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند: همانا قائم، مهدی نامیده شد، چون مردم را به سوی امری که از آنان گم شده و کهنه شده است، هدایت می‌فرماید و قائم نامیده شده، چون قیام به حق می‌کند^[۷].
امام جواد (ع) در جواب این پرسش که چرا او را قائم می‌نامند، فرمودند: زیرا بعد از آن‌که نامش از خاطره‌ها فراموش می‌شود و بیشتر معتقدان به امامتش، از دین خدا بر می‌گردند، قیام می‌کند^[۸]. یکی از اعمالی که در عصر امام صادق (ع) و در میان شیعیان مرسوم بوده و هست، این است که هنگام شنیدن نام "قائم" بلند می‌شوند. اگرچه دلیلی مسلم بر وجوب قیام به هنگام ذکر این لقب حضرت نیست، اما این عمل در حقیقت، اظهار ادب و احترام به آن امام عزیز است. نقل شده که در حضور امام رضا (ع) کلمه "قائم" ذکر شد، حضرت برخاست و دستش را بر سر نهاد و فرمود: خداوندا! بر فرجش شتاب کن و راه ظهور و نهضتش را آسان گردان^[۹].
گفتنی است که منظور از "قائم" در بخشی از روایات، ظاهرا حضرت مهدی (ع) نیست، بلکه مراد قیام‌کننده به حق است. ثقة الاسلام کلینی در کافی، بابی را گشوده با این عنوان "بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ (ع) كُلَّهُمْ قَائِمُونَ بِأَمْرِ اللَّهِ"^[۱۰] که بیانگر آن است که لفظ‍‌ "قائم" مخصوص و منحصر به امام زمان (ع) نیست. از تعبیرهای "هُوَ قَائِمُ أَهْلِ زَمَانِهِ"^[۱۱] و "كُلُّنَا قَائِمٌ بِأَمْرِ اللَّهِ"^[۱۲] و... در روایات هم استفاده می‌شود که لفظ‍‌ "قائم" لزوماً ویژه حضرت مهدی (ع) نیست و شامل هر قیام‌کننده‌ای می‌شود؛ هرکس که انقلاب کند و مردم را به قیام علیه ظلم و بی‌داد فرا خواند، "قائم" است^[۱۳].

پرسش‌های وابسته

پرسمان القاب امام مهدی (نمایه)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ شیخ مفید، الارشاد، ص ۷۰۴، ح ۲
↑ طبری، دلائل الامامة، ص ۲۳۹
↑ " لِأَنَّهُ‏ يَقُومُ‏ بَعْدَ مَوْتِ‏ ذِكْرِهِ‏ وَ ارْتِدَادِ أَكْثَرِ الْقَائِلِينَ‏ بِإِمَامَتِهِ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، ح ۳
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص: ۳۴۳ - ۳۴۴.
↑ نجم الثاقب، باب دوم.
↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۲۸.
↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۰.
↑ کمال الدین، ص ۳۷۸.
↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۰.
↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۶.
↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۷.
↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۷.
↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۵۴۷.

[1] شیخ مفید، الارشاد، ص ۷۰۴، ح ۲

[2] طبری، دلائل الامامة، ص ۲۳۹

[3] " لِأَنَّهُ‏ يَقُومُ‏ بَعْدَ مَوْتِ‏ ذِكْرِهِ‏ وَ ارْتِدَادِ أَكْثَرِ الْقَائِلِينَ‏ بِإِمَامَتِهِ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، ح ۳

[4] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص: ۳۴۳ - ۳۴۴.

[5] نجم الثاقب، باب دوم.

[6] بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۲۸.

[7] بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۰.

[8] کمال الدین، ص ۳۷۸.

[9] بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۰.

[10] اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۶.

[11] اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۷.

[12] اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۷.

[13] مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۵۴۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]