ندای آسمانی

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

• از نشانه‌های حتمی ظهور ندای آسمانی است که صیحه نام دارد. منظور از صیحه، صدایی است که در آستانۀ ظهور امام زمان (ع) طنین انداز شده و همۀ مردم آنرا می‌شنوند. برای این صدای آسمانی غیر از تعبیر صیحه، از تعابیر دیگر همچون "نداء"، "صوت" و "فزع" اعلان"، "فزعه" و "هدّه" نیز استفاده شده است..
• بنابر روایات شیعه، جبرئیل نخستین کسی است که با امام زمان (ع) بیعت و با صدایی بلند به گونه‌ای که به گوش همه جهانیان برسد، این آیه را تلاوت می‌کند: أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ آیه وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ نیز درباره این حادثه، تأویل شده است.
• در مورد صیحه سه دسته روایت وجود دارد:

1. روایاتی که به صورت اجمال وجود و حتمی بودن ندا را مطرح می کنند؛ ابوحمزه ثمالی می‌گوید به امام باقر (ع) عرض کردم: "آیا خروج سفیانی حتمی است؟" فرمود: «آری، و ندا هم حتمی است.»
2. روایاتی که از دو گونه ندا سخن می‌گوید: ندای حق و ندای باطل که یکی پس از دیگری روی خواهد داد؛ امام باقر (ع) فرمودند: «ندا دهندهای از آسمان ندا می‌دهد که فلان بن فلان امام است و اسمش را هم می‌آورد. ابلیس ملعون نیز از زمین ندا می‌کند، همان طور که در شب پیمان عقبه، به رسول خدا (ص) ندا کرد»
3. روایاتی که از ندای به نام قائم(ع) بدون پرداختن به ندای باطل، خبر می‌دهند؛ امام باقر (ع) فرمودند: «از نشانه‌های ظهور، خروج سفیانی و ... ندادهندهای است که به نام او (قائم(ع)) و پدرش ندا می‌دهد.».

• از مجموع روایات و مطالب به دست می‌آید:

1. ندای آسمانی، از نشانه‌‏های حتمی ظهور شمرده شده است.
2. این صدا، از آسمان شنیده می‌‏شود؛ به گونه‏‌ای که همۀ مردم کره زمین آنرا می‌‏شنوند و به خود می‌‏آیند. با تعبیرهای: "إِنَّ الْحَق‏ لِعَلِيٍّ وَ شِيعَتِهِ"و إِنَّ الْحَقِّ فِي آلِ مُحَمَّدٍ".
3. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت از حضرت مهدی (ع) و بیعت با آن حضرت است.
4. همزمان با شنیده شدن این صدا از آسمان یا کمی پس از آن، روی زمین نیز صدایی شنیده می‏‌شود. ندا دهنده آن، شیطان است که مردم را به گمراهی فرا می‌‏خواند و می‌‏کوشد با ایجاد تردید در مردم، آنان را از حمایت مهدی (ع) و اجابت دعوت آسمانی، بازدارد..

ویژگی‌های ندای آسمانی

• وقوع صیحه به گونه‌ای خواهد بود که همۀ مردم را متوجه ظهور خواهد کرد. ندای آسمانی، صدایی است که از آسمان، توسط جبرئیل امین بلند می‌شود و در آن به معرفی حضرت مهدی (ع) و بیان نام و نسب و حقانیت او و پیروانش می‌پردازد و پس از آن، امام عصر (ع) ظهور می‌کند. با توجه به کینه توزی و دشمنی شیطان نسبت به فرزندان آدم و سعی در گمراه نمودن آنان، از طرف او نیز ندایی به گوش رسیده و باعث سردرگمی مردم می‌شود؛ البته این صدا با ندای دعوت به سوی حضرت متفاوت بوده و اگر انسان به آن دو ندا توجه کرده و با هم مقایسه کند پی به صحّت و درستی ندای حق می‌برد، مانند اینکه ندای حق از طرف آسمان به گوش می‌رسد و ندای باطل و شیطانی، زمینی است، یعنی تفاوت آسمانی و زمینی بودن در نداها وجود دارد و این برای مردم قابل تشخیص است. همچنین ندای آسمانی در سال قبل از ظهور اتفاق می‌افتد، هنگامی‌که شرایط ظهور منجی فراهم شود و خداوند، زمان را برای امر ظهور مناسب بداند به مردم این آگاهی را می‌دهد که خداوند، اجازه ظهور را صادر کرده است. زمان این ندا در احادیث، گوناگون، ۲۳ ماه رمضان، ماه رجب، ماه محرم و روز عاشورا، گفته شده است. ویژگی این ندا آن است که هر کس در زمین است، آنرا به زبان خود می‌شنود..

ندای آسمانی در درسنامه

• این نشانه، در منابع شیعه و اهل سنت با واژه‌هایی چند، بیان شده است؛ از جمله:
  • نداء: در لغت به معنای بلند کردن و آشکار ساختن صدا است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود. این واژه در قرآن در موارد مختلفی به کار رفته است. عموم روایات مربوط به ندای آسمانی، از این واژه بهره برده‌اند.
  • صیحه: در لغت به معنای فریاد و صدای بلند بوده و در قرآن نیز به کار رفته است. اگر چه در روایات فراوانی صیحه در معنای "ندا" به کار رفته است؛ اما در بعضی، صیحه و ندا دو پدیده دانسته شده است.
  • صوت: در لغت به معنای صدای سخن است. این واژه نیز در آیاتی از قرآن به کار رفته است و اینجا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی(ع) همه مردم، آن را از آسمان می‌شنوند.
• حتمی بودن ندای آسمانی: کلینی با ذکر سند از عمر بن حنظله نقل کرده که گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: «"خَمْسُ عَلَامَاتٍ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ الصیْحَهُ وَ… "»؛ پنج نشانه پیش از قیام قائم است؛ صیحه و…. ابو بصیر می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: فدایت شوم! خروج قائم چه زمانی است؟ آن حضرت فرمود: «"إِنا أَهْلَ الْبَیْتِ لَا نُوَقتُ وَ قَدْ قَالَ مُحَمدٌ(ص) کَذَبَ الْوَقاتُونَ یَا بَا مُحَمدٍ إِن قُدامَ هَذَا الْأَمْرِ خَمْسَ عَلَامَاتٍ أَولُهُن الندَاءُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ… "»؛ ما خاندان هرگز وقتی را معین نمی‌کنیم؛ زیرا حضرت محمد(ص) فرموده است: وقت گذاران دروغ می‌گویند.‌ای ابا محمد! همانا پیشاپیشِ این امر پنج نشانه است: نخستین آنها آوازی است در ماه رمضان،…. صدوق با ذکر سند از عمر بن حنظله نقل کرده که امام صادق(ع) فرمود: «"قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ(ع) خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْیَمَانِی وَ السفْیَانِی وَ الصیْحَهُ وَ قَتْلُ النفْسِ الزکِیهِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَیْدَاءِ"»؛ پیش از قیام قائم، پنج نشانه حتمی خواهد بود: یمانی، سفیانی، صیحه، قتل نفس زکیه و خسف به بیداء. در این روایات به روشنی، به نشانه بودن ندای آسمانی تصریح شده است.
• چگونگی و گستره ندای آسمانی: این ندا توسط جبرئیل بلند می‌شود و همه انسان‌ها با گویش‌های مختلف آن را می‌فهمند و همه به صورت یکنواخت آن را می‌شنوند. درباره گستره آن در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است: «"… یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ(ع) فَیَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ…"»؛ ندا دهنده‌ای از آسمان به نام قائم ندا می‌دهد که هر کس در شرق و غرب است، آن را می‌شنوند. با توجه به این روایات و نیز رسالت فراگیر حضرت مهدی(ع) برای همه مردم، به راحتی می‌توان مخاطبان این ندای آسمانی را همگان دانست و چنانچه به دیگر جانداران نیز اشاره شده، بدان جهت است که آنها نیز از این ظهور به طور تکوینی آگاه شده و از ظهور حجت الهی و رفع ستم بر انسان‌ها، شادمان می‌شوند. از عمومی بودن ندای آسمانی، می‌توان فهمید که هر کس به زبان خود آن را شنیده و می‌فهمد. در بعضی از روایات تصریح شده که هر کس به زبان خود آن را می‌شنود. در این‌باره زراره از امام صادق(ع) روایت می‌کند که: «"یُنَادِی مُنَادٍ بِاسْمِ الْقَائِمِ(ع) قُلْتُ خَاص أَوْ عَام قَالَ عَام یَسْمَعُ کُل قَوْمٍ بِلِسَانِهِمْ قُلْتُ فَمَنْ یُخَالِفُ الْقَائِمَ(ع) وَ قَدْ نُودِیَ بِاسْمِهِ قَالَ لَا یَدَعُهُمْ إِبْلِیسُ حَتی یُنَادِیَ فِی آخِرِ اللیْلِ فَیُشَککُ الناسَ یدعهم إبلیس حتی ینادی فی آخر اللیل و یشکک الناس"»؛ نداکننده‌ای قائم(ع) را به نام می‌خواند. گفتم: ندای خاص است یا ندای عام؟ فرمود: ندای عام است و هر ملتی به زبان خود آن را می‌شنود. گفتم: پس چه کسی با او مخالفت می‌کند، در حالی که او را به نام می‌خوانند؟ فرمود: ابلیس آنان را رها نمی‌کند و در آخر شب ندا می‌کند و مردم را به شک می‌اندازد! بیشتر روایات، آسمان را به عنوان محل ندای آسمانی معرفی کرده‌اند. محمد بن علی حلبی از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «"… وَ الندَاءُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ مِنَ الْمَحْتُومِ قُلْتُ وَ کَیْفَ الندَاءُ قَالَ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ…"»؛ … ندای آسمانی نیز از علامات حتمی است و خروج حضرت قائم نیز حتمی است، عرض کردم: ندای آسمانی چگونه است؟ فرمود: یک منادی در اول روز از آسمان ندا کند….
• زمان ندای آسمانی: یکی از بحث‌هایی که درباره ندای آسمانی مطرح می‌شود، زمان آن است و از آنجا که روایات درباره زمان ندای آسمانی به صورت گوناگون ذکر شده، بنابراین دیدگاه‌های متفاوتی پدید آمده است؛ این دیدگاه‌ها عبارت است از:
• الف) پیش ازظهور: آنچه مشهور است اینکه صیحه آسمانی، در ماه مبارک رمضان اتفاق خواهد افتاد. نعمانی با ذکر سند از ابو بصیر و او از امام باقر(ع) نقل کرده که فرمود: «"الصیْحَهُ لَا تَکُونُ إِلا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ شَهْرِ اللهِ وَ هِیَ صَیْحَهُ جَبْرَئِیلَ إِلَی هَذَا الْخَلْقِ ثُم قَالَ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ(ع) فَیَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ…"»؛ آن صیحه جز در ماه رمضان ماه خدا بر نخواهد خاست؛ همان آوای بس بلند جبرئیل(ع) بدین مردمان است، بعد فرمود: نداکننده‌ای از آسمان به نام حضرت قائم(ع) ندا سر می‌دهد و هر که در مشرق و مغرب است، می‌شنود…. همه کسانی که این روایت و مانند آن را نقل کرده‌اند، زمان آن را پیش از ظهور دانسته‌اند.
• ب) هنگام ظهور: از بعضی روایات استفاده می‌شود: ندای آسمانی هم زمان با ظهور حضرت مهدی(ع) رخ خو اهد داد. ابو بصیر از امام باقر(ع) نقل کرده که فرمود: «"… فَلَا یَزَالُونَ بِتِلْکَ الْحَالِ حَتی یُنَادِیَ مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ فَإِذَا نَادَی فَالنفیرَ النفیرَ فَوَ اللهِ لَکَأَنی أَنْظُرُ إِلَیْهِ بَیْنَ الرکْنِ وَ الْمَقَامِ یُبَایِعُ الناسَ بِأَمْرٍ جَدِیدٍ وَ کِتَابٍ جَدِیدٍ وَ سُلْطَانٍ جَدِیدٍ مِنَ السمَاءِ…"»؛ … پس پیوسته بدان حال خواهند بود تا اینکه نداکننده‌ای از آسمان، آواز برآورد و چون ندا برآمد: "پس کوچ کنید! کوچ کنید"؛ به خدا سوگند! گویی به او می‌نگرم که در میان رکن و مقام از مردم، به امری نوین و فرمانی جدید و نظامی تازه از آسمان نظامی الهی] بیعت گیرد. صدوق از محمد بن مسلم از امام باقر(ع) نقل کرده است: «"… وَ جَاءَتْ صَیْحَهٌ مِنَ السمَاءِ بِأَن الْحَق فِیهِ وَ فِی شِیعَتِهِ فَعِنْدَ ذَلِکَ خُرُوجُ قَائِمِنَا…"»؛ صیحه‌ای از آسمان بیاید و بگوید: حق با او و شیعیان اوست؛ در این هنگام است که قائم ما خروج می‌کند. در این روایات نوعی هم زمانی بین ندای آسمانی و خروج حضرت به چشم می‌آید. مفید نیز در روایتی این هم زمانی را در روایتی از پیامبر اکرم(ص) این گونه نقل کرده است: «"إِذَا کَانَ عِنْدَ خُرُوجِ الْقَائِمِ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ أَیهَا الناسُ قُطِعَ عَنْکُمْ مُدهُ الْجَبارِینَ وَ وَلِیَ الْأَمْرَ خَیْرُ أُمهِ مُحَمدٍ فَالْحَقُوا بِمَکهَ…"»؛ هنگامی که نزدیک خروج قائم شد، ندا دهنده‌ای از آسمان آواز می‌دهد:‌ای مردم! زمان ستم گران به سر رسیده و ولی امر بهترینِ امت محمد است؛ پس به مکه برسید….
• ج) پس از ظهور: یکی از نویسندگان با متفاوت دانستن ظهور با قیام، زمان نداهای آسمانی را پس از ظهور و پیش از قیام دانسته، می‌نویسد: "نداهای آسمانی از بدو ظهور تا هنگام قیام، بسیار است، از جمله سه ندا است در ماه رجب و از بعضی روایات استفاده می‌شود که رجب پیش از قیام است". مضمون بعضی از روایات نیز به نوعی مؤید این احتمال است؛ برای مثال ندا را پس از ظهور حضرت مهدی(ع) و برای هلاک ستمگران دانسته است. نعمانی در روایتی از حسن بن محبوب نقل کرده که: امام رضا(ع) به من فرمود: «"… یُنَادِی أَلَا إِن اللهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً علی هلاک الظالمین فعند ذلک یأتی المؤمنین الفرج…"»؛ [ندا دهنده‌ای] آواز می‌دهد: که خداوند به منظور برانداختن ستمگران، فلانی را برانگیخت. در این هنگام گشایشی برای مؤمنان دست می‌دهد و خداوند سینه‌های آنان را شفا می‌بخشد و عقده‌های دلشان بر طرف می‌گردد. همچنین صدوق از امام رضا(ع) آورده است: «"الرابِعُ مِنْ وُلْدِی ابْنُ سَیدَهِ الْإِمَاءِ… وَ هُوَ الذِی یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ بِاسْمِهِ یَسْمَعُهُ جَمِیعُ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالدعَاءِ إِلَیْهِ یَقُولُ أَلَا إِن حُجهَ اللهِ قَدْ ظَهَرَ عِنْدَ بَیْتِ اللهِ فَاتبِعُوهُ…"»؛ چهارمین از فرزندان من، فرزند سرور کنیزان… و او کسی است که از آسمان نداکننده‌ای او را به نام ندا می‌کند و به وی دعوت می‌نماید؛ به گونه‌ای که همه اهل زمین آن ندا را می‌شنوند. می‌گوید: آگاه باشید! همانا حجت الهی در خانه خداوند آشکار شده است، پس از او پیروی کنید. از آنجا که مضمون ندای آسمانی، نوعی بیان ظهور و حقانیت حضرت مهدی(ع) و نیز بیان تقابل بین جبهه کفر و ایمان است؛ بی‌تردید این رخداد پس از ظهور خواهد بود؛ چرا که هرآنچه گفته شده با پس از ظهور تناسب دارد تا پیش از ظهور.
• محتوای ندای آسمانی: بیشترین شمار روایات در این زمینه، مربوط به احادیثی است که در آن محتوای ندای آسمانی، معرفی حضرت مهدی(ع) است. صدوق از امام رضا(ع) نقل کرده است: «"… وَ هُوَ الذِی یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ بِاسْمِهِ… "»؛ و او کسی است که ندا دهنده به نام او ندا می‌دهد. البته در برخی روایات نیز گفته شده محتوای ندای آسمانی حقانیت علی(ع) و رستگاری شیعیان او است. محمد بن علی حلبی می‌گوید: شنیدم از امام صادق(ع) که فرمود: «"یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السمَاءِ أَولَ النهَارِ أَلَا إِن عَلِیاً وَ شِیعَتَهُ هُمُ الْفَائِزُونَ"»؛ منادی در اول روز از آسمان ندا می‌کند: بدانید علی و شیعیانش رستگارانند.
• ندای شیطانی(زمینی): ندای شیطانی(زمینی) در کنار روایات مربوط به ندای آسمانی به برخی سخنان از ندای زمینی که شیطان سر می‌دهد، حکایت دارد. با توجه به شمار روشن نشانه‌های حتمی، می‌توان فقط به هم زمانی این پدیده، با ندای آسمانی اشاره کرد. زراره بن أعین می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: "در شگفتم، خداوند حال شما را به سلامت دارد و من در عجبم از قائم که چگونه با او جنگ می‌کنند با وجود آنچه از شگفتی‌ها که می‌بینند: از فرو بردن زمین صحرا سپاهیان را، و آن صدا که از آسمان است؟" امام فرمود: «"إِن الشیْطَانَ لَا یَدَعُهُمْ حَتی یُنَادِیَ کَمَا نَادَی بِرَسُولِ اللهِ(ص) یَوْمَ الْعَقَبَهِ"»؛ همانا شیطان آنان را رها نمی‌کند تا جایی که ندا می‌کند؛ همچنان که برای رسول خدا در روز عقبه ندا کرد. مهم‌ترین هدف شیطان از برپایی این صدا، ایجاد تردید در انسان‌ها در پیروی از حجت خداوند است. در پایان یادآور می‌شویم جای بسی شگفتی است که برخی از نویسندگان با وجود انبوه روایات، تلاش کرده‌اند این نشانه را در تناسب فن آوری‌های نوین و پیشرفت دانش‌های روز تفسیر کنند. البته ممکن است بشر در آینده به فن آوری‌هایی دست یابد که با پیشرفت‌های موجود، قابل مقایسه نباشد؛ اما نمی‌توان به سرعت بین اینها و نشانه‌های ظهور ارتباط برقرار کرد.

پرسش مستقیم

1. صیحه آسمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور است چیست؟ (پرسش)  

1. صیحه آسمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور است چیست؟ (پرسش)  
2. مفهوم لغوی ندای آسمانی چیست؟ (پرسش)
3. ندا دهنده ندای آسمانی کیست؟ (پرسش)
4. چه زمانی ندای آسمانی تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
5. نداهایی که درباره امام مهدی شنیده می‌شود چیست؟ (پرسش)
6. محتوای ندای آسمانی چیست؟ (پرسش)
7. مخاطبان ندای آسمانی چه کسانی می‌باشند؟ (پرسش)
8. مکان وقوع ندای آسمانی کدام منطقه است؟ (پرسش)
9. ویژگی‌های ندای آسمانی چیست؟ (پرسش)
10. وظایف مؤمنان در هنگام شنیدن صیحه آسمانی چیست؟ (پرسش)
11. زبان صیحه آسمانی چیست؟ (پرسش)
12. صیحه آسمانی چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)
13. راه تشخیص صیحه آسمانی و شیطانی چیست؟ (پرسش)
14. برهان قاطع بودن صیحه آسمانی به چه معناست؟ (پرسش)
15. آگاهی از زمان رویداد ندای آسمانی افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان برای مقابله می‌‌شود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)

مدخل‌های وابسته

• صیحه آسمانی
• صیحه آسمانی در ۲۳ رمضان
• زمان ندای آسمانی
• سماع ندای آسمانی در شرق و غرب
• سماع همگانی ندای آسمانی
• ندای آسمانی در شب جمعه رمضان
• ندای به اسم امام مهدی
• ندای آسمانی
• ندای جبرئیل بعد ظهور
• ندای آسمانی در آغاز روز
• ندای امام مهدی در کنار کعبه
• ندای جبرئیل قبل ظهور

جستارهای وابسته

• آخر الزمان
• آدینه (جمعه)
• آستانه عسکریین
• آستانه قیامت
• آفتاب پشت ابر (خورشید پشت ابر)
• آینده پژوهی
• آیین جدید دین در عصر ظهور
• اَبدال
• ابوالادیان
• ابوصالح
• ابوالقاسم (امام مهدی)
• اثناعشریه
• احمد (امام مهدی)
• احمد بن اسحاق قمی
• احمد بن هلال کرخی
• احمدیه (قادیانیه)
• اخیار
• ادله رجعت
• اسماعیلیه
• أشراط الساعه
• اصحاب قائم (یاران امام مهدی)(ع)
• اصحاب کهف
• اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور (مسجد سهله)
• القاب امام مهدی (ع)
• امامت امام مهدی (ع)
• امامت و مهدویت
• امام حسن عسکری
• امام زمان (صاحب الزمان)
• امام شناسی (مرگ جاهلی)
• امام مهدی از ولادت تا ظهور
• امامیه
• امدادهای غیبی
• امکان رجعت (رجعت)
• امنیت (حکومت جهانی)
• انتظار فرج
• انتقام
• انجمن حجتیه
• انطاکیه
• اوتاد
• اهل سنت و امام مهدی موعود
• اهل سنّت و ولادت امام مهدی (ع)
• اهل کتاب در عصر ظهور
• ایام الله
• ایستادن هنگام شنیدن لقب قائم
• باب (علی محمد شیرازی)
• بابیه (باب)
• باران های پیاپی
• باقریه
• البرهان فی علامات امام مهدی آخر الزمان
• بعثت امام مهدی
• بلالی (محمد بن علی بن بلال)
• بلالیه
• بهائیت
• البیان فی اخبار صاحب الزمان
• بیت الحمد
• بیت المقدس
• بیدا (خسف به بیدا)
• بیعت امام مهدی
• بیعت نامه امام مهدی
• البیعه لله
• پایان تاریخ (آخرالزمان)
• پدر امام مهدی (امام حسن عسکری)
• پدر امام مهدی و اهل سنّت
• پرچم امام مهدی
• پرچم های سیاه
• پیراهن امام مهدی
• تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم
• تاریخ عصر غیبت
• تاریخ غیبت کبرا
• تشرف (ملاقات با امام مهدی
• تکذیب وقت گزاران وقت ظهور
• تَناثُرُ النُّجُوم
• توقیع
• جبرئیل
• جده
• جزیره خضرا
• جزیره خضرا در ترازوی نقد
• جعفر کذاب
• جمعه
• جنگ افزارهای امام مهدی (سلاح امام مهدی)
• حجت
• حجر الاسود
• حدیث غدیر
• حدیث لوح حضرت زهرا (لوح حضرت زهرا)
• حدیث معراج
• حِرْز امام مهدی
• حرمت نام بردن امام مهدی
• حسن شریعی
• حسین بن روح نوبختی
• حسین بن منصور حلاج
• حکومت جهانی
• حکومت صالحان
• حکومت مستضعفان
• حکیمه خاتون
• حیرت
• خاتم الاوصیاء
• خراسانی (خروج خراسانی)
• خردسال ترین پیشوای معصوم (امامت امام مهدی)
• خروج خراسانی
• خروج دابة الاَرض
• خروج دجال
• خروج سفیانی
• خروج سید حسنی
• خروج شعیب بن صالح
• خروج شیصبانی
• خروج عوف سلمی
• خروج امام مهدی (قیام امام مهدی)
• خروج یأجوج (یأجوج و مأجوج)
• خروج یمانی
• خسف به بیداء
• خسوف و کسوف غیرعادی
• خضر
• خلافت موعود
• خورشید پشت ابر
• خطبه قیام
• خورشید مغرب
• خیمه
• دابه الارض (خروج دابه الارض)
• دادگستر جهان
• دانشمندان عامه و امام مهدی موعود
• دجال (خروج دجال)
• در انتظار ققنوس
• در فجر ساحل
• دست بر سر گذاشتن
• دعای افتتاح
• دعای عهد
• دعای ندبه
• دعای سمات
• دوازده امامی (اثناعشریه)
• دولت کریمه (حکومت جهانی)
• دین در آخرالزمان (آخرالزمان)
• دین عصر ظهور
• ذی طوی
• رایات سود (پرچم های سیاه)
• رحلت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
• رجعت
• رجعت کنندگان
• رکن و مقام
• رؤیت امام مهدی (ملاقات امام مهدی)
• زبور داود
• زمینه سازان ظهور
• زنان آخرالزمان (آخرالزمان)
• زنان و قیام امام مهدی (یاران امام مهدی)
• زندگی آخرالزمان (آخرالزمان)
• زیارت آل یس
• زیارت ناحیه مقدسه
• زیارت رجبیه
• زیدیه
• سازمان وکالت
• سامرا
• سرداب سامرا
• سلاح امام مهدی
• سفیانی (خروج سفیانی)
• سید حسنی (خروج سید حسنی)
• سیره حکومتی امام مهدی
• سیصد و سیزده
• شاهدان ولادت امام مهدی
• شرایط ظهور
• شرید
• شریعیه
• شعبان
• شعیب بن صالح (خروج شعیب)
• شلمغانیه
• شمائل امام مهدی
• شمشیر امام مهدی (سلاح امام مهدی)
• شهادت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
• شیخیه
• شیطان (کشته شدن شیطان)
• شیصبانی (خروج شیصبانی)
• شیعه
• صاحب الامر
• صاحب الدار
• صاحب الزمان
• صاحب السیف
• صاحب الغیبه
• صاید بن صید (خروج دجال)
• صقیل (مادر امام مهدی)
• صیحه آسمانی (ندای آسمانی)
• طالقان
• طرید
• طلوع خورشید از مغرب
• طویل العمر
• طی الارض
• طیبه
• ظهور
• عاشورا
• عبرتایی (احمد بن هلال)
• عثمان بن سعید عمری
• عدد یاران امام مهدی (سیصد و سیزده)
• عدل و قسط (حکومت جهانی)
• العرف الوردی فی اخبار الامام مهدی
• عسکریه
• عصائب
• عصر زندگی
• عقد الدرر فی اخبار المنتظر
• علایم ظهور (نشانه های ظهور)
• علائم قیامت (اشراط الساعه)
• علی بن محمد سمری
• غار انطاکیه (انطاکیه)
• غایب (امام غایب)
• غریم
• غلام
• غیبت (پنهان شدن)
• الغیبه
• غیبت صغرا
• غیبت کبرا
• فترت
• فرید
• فرجام امام مهدی
• فرجام شناسی (آینده پژوهی)
• فضیلت انتظار فرج (انتظار فرج)
• فضیلت منتظران (منتظر)
• فلسفه رجعت (رجعت)
• فلسفه غیبت صغرا (غیبت صغرا)
• فلسفه غیبت (غیبت امام مهدی)
• فواید امام غایب
• فوتوریسم
• قائم
• قادیانیه
• قتل نفس زَکیّه
• قم
• قیامت صغرا (رجعت)
• قیام های پیش از ظهور
• کتاب الغیبه للحجه
• کشته شدن شیطان
• کمال الدین و تمام النعمه
• کوفه
• کنیه امام مهدی (ابوالقاسم)
• کوه رَضْوی
• کیسانیه
• لباس امام مهدی (پیراهن امام مهدی)
• لوح حضرت زهرا
• مادر امام مهدی
• متمهدی (مدعیان مهدویت)
• مثلث برمودا (جزیره خضرا)
• محدَّث
• محل بیعت امام مهدی (رکن و مقام)
• محل ظهور امام مهدی (مسجد الحرام)
• محل قتل نفس زکیه (رکن و مقام)
• محمد
• محمد بن عثمان بن سعید عمری
• محمد بن علی بن هلال
• محمد بن علی شلمغانی
• محمد بن نصیر نمیری
• محمدیه
• مدعیان بابیت
• مدعیان مهدویت
• مرجع تقلید
• مردان آخرالزمان (آخرالزمان)
• مرکز حکومت امام مهدی (مسجد کوفه)
• مرگ جاهلی
• مرگ سرخ
• مرگ سفید
• مستضعف
• مسجد جمکران
• مسجد الحرام
• مسجد سهله
• مسجد صاحب الزمان (مسجد جمکران)
• مسجد کوفه
• مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور (مسجد کوفه)
• مضطر
• معجم احادیث الامام المهدی
• معمرین
• مغیریه
• مقتدای مسیح
• مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم
• ملاحم و فتن
• ملاقات با امام مهدی
• ملیکه (مادر امام مهدی)
• منتخب الاثر
• منتظِر
• منتَظَر
• منتقم
• منصور
• موتور
• موسویه
• موعود مسیحیت
• موعود یهود
• مهدی
• مهدی سودانی
• مهدی موعود
• مهدویت
• ممهدون (زمینه سازان ظهور)
• مهدویت پژوهی (آینده پژوهی)
• امام مهدی شخصی و امام مهدی نوعی
• مهدیه
• میراث دار پیامبران
• ناحیه مقدسه
• نام های حضرت محمد (احمد)
• ناووسیه
• نجبا
• ندای آسمانی
• نرگس (مادر امام مهدی)
• نزول عیسی
• نشانه های آخرالزمان (آخرالزمان
• نشانه های ظهور
• نفس زکیه
• نماز امام زمان
• نواب خاص
• نیابت خاص
• نیابت عام
• نیمه شعبان
• وقاتون (وقت ظهور)
• وقت ظهور
• وقت معلوم
• وکلای امام مهدی
• ولادت امام مهدی
• ولایت فقیه
• ولی فقیه
• همسر و فرزند امام مهدی
• هیبت امام مهدی
• یأجوج و مأجوج
• یاران امام مهدی
• یالثارات الحسین

منابع

• دائرة المعارف قرآن کریم، ص ۱۱۴-۱۲۴
• سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.
• سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳
• مجتبی تونه‌ای، موعودنامه.