رکن و مقام

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

"رکن" در لغت به معنای جانب و ناحیه قوی یک چیز است و "مقام" به جایگاهی که قدم در آن قرار می‌‏گیرد یا جایگاهی که شخص در آنجا می‏‌ایستد، گفته می‌‏شود^[۱]. هر یک از چهار زاویه کعبه را یک "رکن" می‌‏نامند^[۲].
هرگاه واژه رکن بدون پسوند به کار رود، مقصود آن رکنی است که حجر الاسود در آن هست و مقصود از مقام نیز در این‏جا مقام ابراهیم(ع) است.
یکی از نقاط مقدس مسجد الحرام مقام ابراهیم(ع) است. این مقام، یکی از شعائر الهی است. و آن‏جا را بدین دلیل مقام ابراهیم(ع) گویند که آن حضرت، وقتی دیوارهای کعبه را بالا می‏‌برد، سنگی اختیار کرده بر روی آن می‌‏ایستاد، تا به راحتی دیوار را بالا ببرد. همچنین در روایات آمده است: حضرت ابراهیم(ع)، روی این سنگ ایستاده و مردم را به حج فرا می‏‌خواند. گفته شده است: در این هنگام، جای پای حضرت در سنگ فرو رفت که هم‏‌اکنون این اثر به چشم می‌‏خورد.
اما آنچه در بحث مهدویت مورد نظر بوده و از آن به بزرگی یاد شده، بین رکن و مقام است. شکی نیست که این مکان، دارای ارزشی بسیار والا نزد خداوند سبحانه و تعالی است. ابو حمزه ثمالی می‌‏گوید: امام سجاد(ع) به ما فرمود: "آیا می‌‏دانید کدامین قسمت از زمین برترین مکان است؛ عرض کردیم: خداوند سبحانه و تعالی و پیامبر(ص) و فرزند پیامبر(ص) بهتر می‌‏داند. سپس فرمود: بهترین مکان‏‌ها بین رکن و مقام است"^[۳].
در روایات مهدویت، وقتی سخن از بین رکن و مقام به میان می‌‏آید، مربوط به یکی از موارد ذیل است:

محل بیعت با حضرت مهدی(ع)‏ پیامبر اکرم(ص) فرمود: "مهدی امتم میان ایشان [[امامان]‏] محمدی است که زمین را از عدل و داد آکنده سازد؛ همچنان که از ظلم و جور پر شده باشد. به خدا سوگند! من کسانی را که میان رکن و مقام با او بیعت می‏‌کنند، می‌‏شناسم و اسامی پدران و قبایلشان را نیز می‌‏دانم"^[۴]. در برخی آثار اهل سنت نیز بین‏ رکن و مقام جایگاه بیعت حضرت مهدی(ع)‏ با یارانش گفته شده است^[۵].
محل کشته شدن نفس زکیه و رخداد یکی از نشانه‏‌های حتمی ظهور. امام باقر(ع) پس از بیان پاره‌‏ای از نشانه‌‏های ظهور، در ادامه فرمود: " و جوانی از آل محمد که نامش محمد بن حسن- یا نفس زکیه- است، بین رکن و مقام کشته شود"^[۶]^[۷].

رکن و مقام در موعودنامه

میان رکن و مقام، مکانی مقدس و ممتاز در مسجد الحرام است، یعنی میان رکن حجر الاسود از کعبه و مقام ابراهیم (ع). رسول خدا (ص) فرمود: "بین رکن و مقام قبر هفتاد پیامبر است"^[۸]. و امام سجاد (ع) فرمود: "بین رکن و مقام، افضل بقاع روی زمین است"^[۹]. در حدیثی از امام باقر (ع) آمده است: "گویا قائم را می‌بینم که روز عاشورا، روز شنبه، بین رکن و مقام ایستاده و جبرئیل، پیش روی او ندا می‌کند"^[۱۰].
در روایات تصریح شده که نفس زکیه، بین رکن و مقام کشته می‌شود^[۱۱]، و یاران حضرت در میان رکن و مقام با او بیعت می‌کنند^[۱۲]. امام صادق (ع) فرمود: [[[صاحب الامر]]] در میان رکن و مقام می‌ایستد، آن‌گاه بانگ برمی‌آورد: ای فرماندهان من! ای نزدیکان من! ... به سوی من بشتابید و به فرمان من گردن نهید..." ^[۱۳]. در روایت دیگری آمده که حضرت در میان رکن و مقام از مردم برای امری تازه، کتابی تازه و حکومت آسمانی تازه، بیعت می‌گیرد"^[۱۴]. و از نشانه‌های ظهور، کشته شدن نفس زکیه در میان رکن و مقام ذکر شده است^[۱۵]^[۱۶].

رکن و مقام در فرهنگنامه آخرالزمان

رکن ظلعی از کعبه است که سنگ حجرالاسود در آن نصب است و مقام ابراهیم سنگی است که حضرت ابراهیم(ع) بر روی آن می‌‌ایستاد و دیوار خانه کعبه را می‌‌ساخت. نقش پای مبارک حضرت ابراهیم(ع) بر این سنگ نقش بسته است، و اکنون این سنگ در پنجره‌ای در مسجدالحرام نصب است.
ام‌سلمه از رسول خدا(ص) نقل می‌‌کند: سیصد و سیزده نفر یاران قائم(ع) در میان رکن و مقام با حضرت مهدی(ع) بیعت خواهند کرد...^[۱۷]. امام صادق(ع) فرمودند: گویا می‌‌بینم که حضرت مهدی(ع) میان رکن و مقام با مردم بیعت می‌‌کند و از آنان بر کتاب جدید میثاق می‌‌گیرد و این بر عرب بسیار ناگوار می‌‌آید^[۱۸]. در حدیث دیگری امام صادق(ع) فرمودند: (در آن روز) حضرت مهدی(ع) در پشت مقام ابراهیم است و به نام او ندایی بلند می‌‌شود، (یاران او) نزد ایشان می‌‌آیند و می‌‌گویند: چه انتظار داری؟ سپس دست ایشان را می‌‌گیرند با او بیعت می‌‌کنند^[۱۹]. امام عسکری(ع) به فرزند خویش می‌‌فرماید: فرزندم... گویا تو را در میان رکن و مقام می‌‌بینم که در حرکت هستی و پرچم‌های زرد و سفیدی بر فراز سرت به اهتزاز است و گروهی دست به سویت دراز می‌‌کنند تا با تو بیعت کنند^[۲۰].
امام صادق(ع) فرمود: گویا با چشم خویش می‌‌بینم که حضرت قائم(ع) با پای برهنه در سرزمین "ذی‌طوی" ایستاده و مانند حضرت موسی(ع) نگران و منتظر است که به مقام ابراهیم بیاید و دعوت خود را اعلام نماید^[۲۱]. در حدیثی امام باقر(ع) به سوی سرزمین "ذی‌طوی" اشاره می‌‌نماید و می‌‌فرماید:.. در این سرزمین چهل نفر از یاران حضرت قائم(ع) جمع می‌‌شوند و یک شب قبل از ظهور حضرت برخی از آنان خدمت ایشان رسیده و فردا امام زمان(ع) در کنار حجر اسماعیل خدا را به حق خویش قسم می‌دهد (که وعده ظهورش را محقق فرماید)...^[۲۲]. مقام ابراهیم در اصل در کنار کعبه بوده است ولی در زمان جاهلیت آن را تغییر دادند. رسول خدا(ص) پس از بعثت خود آن را به جای اصلی برگرداند. اما پس از رحلت ایشان دوباره مقام ابراهیم جابه‌جا شد و مانند زمان جاهلیت قرار گرفت. این یکی از بدعت‌هایی بود که در اسلام اتفاق افتاد و حضرت مهدی(ع) پس از قیام این بدعت را اصلاح خواهد نمود. امام صادق(ع) فرمود: زمانی که حضرت قائم(ع) قیام کند، مسجد الحرام را خراب نموده و مانند بنای اولیّه خواهد ساخت و مقام ابراهیم را به جایگاه صحیح خود قرار خواهد داد^[۲۳]^[۲۴].

پرسش مستقیم

قتل نفس زکیه در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۳، ص ۱۸۵؛ مجمع البحرین، ج ۶، ص ۲۵۷
↑ خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ۵، ص ۲۳۲
↑ " أَمَّا أَفْضَلُ‏ الْبِقَاعِ‏ مَا بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَام‏ ‏‏"، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۲۴۵، ح ۲۳۱۳
↑ "مَهْدِيُّ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ الَّذِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً وَ اللَّهِ إِنِّي‏ لَأَعْرِفُ‏ مَنْ‏ يُبَايِعُهُ‏ بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَامِ‏ وَ أَعْرِفُ‏ أَسْمَاءَ آبَائِهِمْ‏ وَ قَبَائِلِهِمْ‏‏ ‏‏"، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، باب ۲۴، ص ۲۸۴، ح ۳۷
↑ ر. ک: الصنعانی، المصنف، ج ۱۱، ص ۲۷۱؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۸، ص ۶۰۹؛ طبرانی، معجم الکبیر، ح ۲۳، ص ۲۹۶؛ کنز العمال، ج ۱۱، ص ۱۲۵، ح ۳۰۹۳۲، ج ۱۴، ص ۲۶۵، ح ۳۸۶۶۸؛ سیوطی، در المنثور، ج ۵، ص ۲۴۱
↑ " وَ قُتِلَ‏ غُلَامٌ‏ مِنْ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَامِ‏ اسْمُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ ‏‏ ‏‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۳۰، باب ۳۲، ح ۱۶
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۴۶ - ۲۴۸.
↑ بحار الانوار، ج ۱۷، ص ۲۶۹.
↑ بحار الانوار، ج ۲۷، ص ۱۷۲.
↑ غیبة طوسی، ص ۲۷۴.
↑ الملاحم و الفتن، ص ۱۶۱؛ روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۲۸.
↑ الزام الناصب، ص ۵۲ و ۲۵۲؛ البیان، ص ۲۱۰ و ۲۱۸.
↑ غیبة طوسی، ص ۲۸۴؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۳.
↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۹۵ و ۱۲۱؛ الزام الناصب، ص ۲۲۳.
↑ روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۶۹.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۶۷.
↑ یأتی: ص ۱۳۶.
↑ غیبت نعمانی: ص ۲۶۳.
↑ همان.
↑ بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۳۵.
↑ بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۳۸۵.
↑ غیبت نعمانی: ص ۱۸۲.
↑ وافی: ج ۲، ص ۱۱۳.
↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان صفحه ۳۱۸.

[1] ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۳، ص ۱۸۵؛ مجمع البحرین، ج ۶، ص ۲۵۷

[2] خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ۵، ص ۲۳۲

[3] " أَمَّا أَفْضَلُ‏ الْبِقَاعِ‏ مَا بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَام‏ ‏‏"، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۲۴۵، ح ۲۳۱۳

[4] "مَهْدِيُّ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ الَّذِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً وَ اللَّهِ إِنِّي‏ لَأَعْرِفُ‏ مَنْ‏ يُبَايِعُهُ‏ بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَامِ‏ وَ أَعْرِفُ‏ أَسْمَاءَ آبَائِهِمْ‏ وَ قَبَائِلِهِمْ‏‏ ‏‏"، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، باب ۲۴، ص ۲۸۴، ح ۳۷

[5] ر. ک: الصنعانی، المصنف، ج ۱۱، ص ۲۷۱؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۸، ص ۶۰۹؛ طبرانی، معجم الکبیر، ح ۲۳، ص ۲۹۶؛ کنز العمال، ج ۱۱، ص ۱۲۵، ح ۳۰۹۳۲، ج ۱۴، ص ۲۶۵، ح ۳۸۶۶۸؛ سیوطی، در المنثور، ج ۵، ص ۲۴۱

[6] " وَ قُتِلَ‏ غُلَامٌ‏ مِنْ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ بَيْنَ‏ الرُّكْنِ‏ وَ الْمَقَامِ‏ اسْمُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ ‏‏ ‏‏"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۳۰، باب ۳۲، ح ۱۶

[7] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۴۶ - ۲۴۸.

[8] بحار الانوار، ج ۱۷، ص ۲۶۹.

[9] بحار الانوار، ج ۲۷، ص ۱۷۲.

[10] غیبة طوسی، ص ۲۷۴.

[11] الملاحم و الفتن، ص ۱۶۱؛ روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۲۸.

[12] الزام الناصب، ص ۵۲ و ۲۵۲؛ البیان، ص ۲۱۰ و ۲۱۸.

[13] غیبة طوسی، ص ۲۸۴؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۳.

[14] بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۹۵ و ۱۲۱؛ الزام الناصب، ص ۲۲۳.

[15] روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۶۹.

[16] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۶۷.

[17] یأتی: ص ۱۳۶.

[18] غیبت نعمانی: ص ۲۶۳.

[19] همان.

[20] بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۳۵.

[21] بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۳۸۵.

[22] غیبت نعمانی: ص ۱۸۲.

[23] وافی: ج ۲، ص ۱۱۳.

[24] حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان صفحه ۳۱۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]