کارگزاران امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۳۴

مقدمه

حکومت تقریباً پنج ساله امام علی (ع) از جهات گوناگونی قابل بررسی است و تأمل در سیره حکومتی آن حضرت، از ابعاد مختلفی آموزنده است. کارگزاران حکومت علی (ع) یکی از ابعاد مهم سیاست علوی را می‌نمایاند: چگونگی گزینش آنان و نظارتی که امام (ع) پس از گزینش داشته است و... از این مسائل، گاهی در ابواب و فصول مختلف این اثر، سخن رفته است. اکنون در این مدخل، یادآوری می‌کنیم که کارگزاران امام علی (ع) را در چند دسته می‌توان طبقه‌بندی کرد:

افراد متدین، مورد اعتماد، مدیر، مدبر و دارای شخصیت اجتماعی ویژه‌ای که می‌توان آنان را از یاران برجسته علی (ع) و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر علی (ع) در حکومت و مشاوران نیک‌خوی و مخلص آن بزرگوار بودند. مالک اشتر، از این مجموعه است که ابتدا امام وی را بر حکومت "جزیره" (منطقه‌ای بین دجله و فرات که به لحاظ نزدیکی به شام، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی مصر کرد. همچنین در این مجموعه، عبد الله بن عباس است که فرماندار بصره بود و نیز قیس بن سعد بن عباده، که ابتدا به مصر رفت و آن گاه به حکومت آذربایجان گماشته شد. اینان به هنگام نبرد، در سپاه علی (ع) بودند، نه در منطقه حکومت خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت فرماندهی و شایستگی مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه تاریخی، دراین میان، مالک اشتر، چهره منوری است که هیچ گونه پیرایه‌ای ندارد. درباره ابن عباس، شایعه چنگ‌اندازی وی بر بیت المال بصره، قابل تأمل است و درباره قیس بن سعد، با همه بزرگی، عزل وی از حکومت مصر، قابل توجه است.
افراد متدین، متعهد و معتمدی که به گونه‌ای ضعف مدیریت داشتند و در تدبیر امور، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهره‌هایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی استوار بگیرند و به درستی از بحران‌ها نجات یابند. محمد بن ابی بکر، با همه ارجمندی، نتوانست مصر را آرام نگه دارد و پس از شورش هواداران معاویه، توان دفاع را از دست داد. ابو ایوب انصاری، با همه جلالت و عظمت، از رویارویی با بُسر بن أرطأة، عاجز آمد و فرار کرد. سهل بن حنیف، پس از شورش فارس و سر برتافتن مردمان آن سامان از پرداخت مالیات، نتوانست بر آنها چیره شود و از این رو، برکنار شد. عبید الله بن عباس نیز از مقابل بُسر بن أرطأة، فرار کرد. عثمان بن حنیف، در رویارویی با فریبگری جَمَلیان، میدان را از دست داد و شکست خورد و دستگیر شد. کمیل بن زیاد، در رویارویی با هجوم‌ها و غارتگری‌های معاویه، تاب نیاورد. از این رو، آهنگ "مقابله به مِثْل" کرد و به غارت مناطق شام، روی آورد که علی (ع) او را سرزنش کرد.
کسانی که باوری استوار نداشتند و از ایمانی ریشه‌دار، برخوردار نبودند، گو اینکه سیاستمدارانی بودند اهل تدبیر با مدیریتی کارآمد. اینان، از چنگ‌انداختن بر بیت المال و اسراف و تبذیر در آن، باکی نداشتند. امام (ع) از چنین کارگزارانی شکایت داشت و خطاب به آنان می‌فرمود: "اگر کاسه‌ای به یکی از شما بسپارم، دسته‌اش را می‌دزدد!"^[۱] زیاد بن ابیه، از این گونه کسان است. او به سبب تصرف‌های ناروا در بیت‌المال، اعتراض امام علی (ع) را علیه خود برانگیخت و پس از شهادت امام (ع) به معاویه پیوست و از ارتکاب جنایت، روی برنتافت. منذر بن جارود نیز بدان جهت که در بیت المال، حیف و میل روا داشته بود، مورد عتاب امام (ع) قرار گرفت. نعمان بن عجلان، پس از بذل و بخشش بیت المال به افراد قبیله‌اش و تصرفات ناروا به نفع خود، عتاب علی (ع) را برانگیخت. آن‌گاه فرار کرد و به معاویه پیوست. یزید بن حجیه و مَصْقَلة بن هُبَیره و قَعْقاع بن شور نیز چنین کردند^[۲].

فهرست کارگزاران

استانداران مکه

کارگزاران مدینه

تمیم بن عمرو (ابو حبیش) (فرماندار مدینه)
سهل بن حنیف بن وهب انصاری (فرماندار مدینه)
تمّام بن عباس (فرماندار مدینه)
ابوایوب انصاری (فرماندار مدینه)
حارث بن ربیع (ابو زیاد) (کارگزار مدینه)

کارگزاران کوفه

کارگزاران قطقطانه

عمرو بن عمیس ذهلی

کارگزاران یمن

حبیب بن منتجب (فرماندار یکی از شهرهای یمن)
سعید بن نمران همدانی (کارگزار جند)
عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب (کارگزار یمن)

کارگزاران فرات و بهرسیر

کارگزاران مداین

کارگزاران جزیره و اطراف آن

کارگزاران جَبُّل و کسکر

کارگزاران بحرین و عمان و اهواز

کارگزاران فارس

کارگزاران اصفهان و ری و قزوین و همدان

مخنف بن سلیم ازدی (استاندار اصفهان، ری و همدان)
یزید بن قیس ارحبی (استاندار اصفهان، ری و همدان)
عمرو بن سلمه ارحبی (کارگزار اصفهان)
یزید بن قیس حجّیه تیمی (کارگزار ری)
ربیع بن خثیم کوفی (کارگزار قزوین)
ابوالغریف ارحبی (کارگزار قزوین)
مرة بن شراحیل همدانی (کارگزار قزوین)
جریر بن عبدالله بجلی (کارگزار همدان از طرف عثمان که تا مدتی بعد از خلافت حضرت علی (ع) در این سمت باقی بود)

کارگزاران خراسان و سجستان و کرمان

کارگزاران آذربایجان و حلوان

استانداران مصر

استانداران بصره

جستارهای وابسته

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین

پانویس

↑ «لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی‌ قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!»؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۱۷.

[1] «لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی‌ قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!»؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.

[2] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۱۷.

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = امام علی| عنوان مدخل  = کارگزاران امام علی| مداخل مرتبط = [[کارگزاران امام علی در تاریخ اسلامی]] - [[کارگزاران امام علی در معارف و سیره علوی]]| پرسش مرتبط  = }}
+{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = امام علی| عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[کارگزاران امام علی در تاریخ اسلامی]] - [[کارگزاران امام علی در معارف و سیره علوی]]| پرسش مرتبط  = }}
 == مقدمه ==
-[[حکومت]] تقریباً پنج ساله [[امام علی]] {{ع}} از جهات گوناگونی قابل بررسی است و [[تأمل]] در [[سیره حکومتی]] آن [[حضرت]]، از ابعاد مختلفی تنبه آفرین و آموزنده است. [[کارگزاران حکومت علی]] {{ع}} یکی از ابعاد مهم [[سیاست علوی]] را می‌نمایانند: چگونگی [[گزینش]] آنان و نظارتی که [[امام]] {{ع}} پس از [[گزینش]] داشته است و... از این مسائل، گاهی در ابواب و فصول مختلف این اثر، سخن رفته است. اکنون در این مدخل، [[یادآوری]] می‌کنیم که کارگزاران امام علی {{ع}} را در چند دسته می‌توان طبقه‌بندی کرد:
+[[حکومت]] تقریباً پنج ساله [[امام علی]] {{ع}} از جهات گوناگونی قابل بررسی است و [[تأمل]] در [[سیره حکومتی]] آن حضرت، از ابعاد مختلفی آموزنده است. [[کارگزاران حکومت علی]] {{ع}} یکی از ابعاد مهم [[سیاست علوی]] را می‌نمایاند: چگونگی [[گزینش]] آنان و نظارتی که [[امام]] {{ع}} پس از [[گزینش]] داشته است و... از این مسائل، گاهی در ابواب و فصول مختلف این اثر، سخن رفته است. اکنون در این مدخل، [[یادآوری]] می‌کنیم که کارگزاران امام علی {{ع}} را در چند دسته می‌توان طبقه‌بندی کرد:
-# افراد [[متدین]]، مورد [[اعتماد]]، مدیر، [[مدبر]] و دارای [[شخصیت اجتماعی]] ویژه‌ای که می‌توان آنان را از [[یاران]] برجسته [[علی]] {{ع}} و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر [[علی]] {{ع}} در [[حکومت]] و [[مشاوران]] [[نیک‌خوی]] و [[مخلص]] آن بزرگوار بودند. [[مالک اشتر]]، از این مجموعه است که ابتدا [[امام]] وی را بر [[حکومت]] "جزیره" (منطقه‌ای بین دجله و [[فرات]] که به لحاظ نزدیکی به [[شام]]، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی [[مصر]] کرد. همچنین در این مجموعه، [[عبد الله بن عباس]] است که [[فرماندار بصره]] بود و نیز [[قیس بن سعد بن عباده]]، که ابتدا به [[مصر]] رفت و آن گاه به [[حکومت]] [[آذربایجان]] گماشته شد. اینان به هنگام [[نبرد]]، در [[سپاه علی]] {{ع}} بودند، نه در منطقه [[حکومت]] خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت [[فرماندهی]] و [[شایستگی]] مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه [[تاریخی]]، دراین میان، [[مالک اشتر]]، چهره منوری است که هیچ گونه پیرایه‌ای ندارد. درباره [[ابن عباس]]، [[شایعه]] چنگ‌اندازی وی بر [[بیت المال]] [[بصره]]، قابل [[تأمل]] است و درباره [[قیس]] بن سعد، با همه بزرگی، [[عزل]] وی از [[حکومت مصر]]، قابل توجه است.
+# افراد [[متدین]]، مورد [[اعتماد]]، مدیر، [[مدبر]] و دارای [[شخصیت اجتماعی]] ویژه‌ای که می‌توان آنان را از [[یاران]] برجسته [[علی]] {{ع}} و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر [[علی]] {{ع}} در [[حکومت]] و [[مشاوران]] [[نیک‌خوی]] و [[مخلص]] آن بزرگوار بودند. [[مالک اشتر]]، از این مجموعه است که ابتدا [[امام]] وی را بر [[حکومت]] "جزیره" (منطقه‌ای بین دجله و [[فرات]] که به لحاظ نزدیکی به [[شام]]، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی [[مصر]] کرد. همچنین در این مجموعه، [[عبد الله بن عباس]] است که [[فرماندار بصره]] بود و نیز [[قیس بن سعد بن عباده]]، که ابتدا به [[مصر]] رفت و آن گاه به [[حکومت]] [[آذربایجان]] گماشته شد. اینان به هنگام [[نبرد]]، در [[سپاه علی]] {{ع}} بودند، نه در منطقه [[حکومت]] خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت [[فرماندهی]] و [[شایستگی]] مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه [[تاریخی]]، دراین میان، مالک اشتر، چهره منوری است که هیچ گونه پیرایه‌ای ندارد. درباره [[ابن عباس]]، [[شایعه]] چنگ‌اندازی وی بر [[بیت المال]] [[بصره]]، قابل [[تأمل]] است و درباره قیس بن سعد، با همه بزرگی، [[عزل]] وی از [[حکومت مصر]]، قابل توجه است.
-# افراد [[متدین]]، [[متعهد]] و معتمدی که به گونه‌ای [[ضعف]] [[مدیریت]] داشتند و در [[تدبیر امور]]، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهره‌هایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی [[استوار]] بگیرند و به [[درستی]] از بحران‌ها [[نجات]] یابند. [[محمد بن ابی بکر]]، با همه ارجمندی، نتوانست [[مصر]] را آرام نگه دارد و پس از [[شورش]] هواداران [[معاویه]]، توان [[دفاع]] را از دست داد. [[ابو ایوب انصاری]]، با همه جلالت و [[عظمت]]، از رویارویی با [[بُسر]] بن أرطأة، عاجز آمد و فرار کرد. [[سهل بن حنیف]]، پس از [[شورش]] [[فارس]] و سر برتافتن [[مردمان]] آن سامان از پرداخت [[مالیات]]، نتوانست بر آنها چیره شود و از این رو، برکنار شد. [[عبید الله بن عباس]] نیز از مقابل [[بُسر]]، فرار کرد. [[عثمان بن حنیف]]، در رویارویی با فریبگری جَمَلیان، میدان را از دست داد و [[شکست]] خورد و دستگیر شد. [[کمیل بن زیاد]]، در رویارویی با هجوم‌ها و غارتگری‌های [[معاویه]]، تاب نیاورد. از این رو، آهنگ "مقابله به مِثْل" کرد و به [[غارت]] مناطق [[شام]]، روی آورد که [[علی]] {{ع}} او را [[سرزنش]] کرد.
+# افراد [[متدین]]، [[متعهد]] و معتمدی که به گونه‌ای [[ضعف]] [[مدیریت]] داشتند و در [[تدبیر امور]]، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهره‌هایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی [[استوار]] بگیرند و به [[درستی]] از بحران‌ها [[نجات]] یابند. [[محمد بن ابی بکر]]، با همه ارجمندی، نتوانست [[مصر]] را آرام نگه دارد و پس از [[شورش]] هواداران [[معاویه]]، توان [[دفاع]] را از دست داد. [[ابو ایوب انصاری]]، با همه جلالت و [[عظمت]]، از رویارویی با [[بُسر بن أرطأة]]، عاجز آمد و فرار کرد. [[سهل بن حنیف]]، پس از [[شورش]] [[فارس]] و سر برتافتن [[مردمان]] آن سامان از پرداخت [[مالیات]]، نتوانست بر آنها چیره شود و از این رو، برکنار شد. [[عبید الله بن عباس]] نیز از مقابل بُسر بن أرطأة، فرار کرد. [[عثمان بن حنیف]]، در رویارویی با فریبگری جَمَلیان، میدان را از دست داد و [[شکست]] خورد و دستگیر شد. [[کمیل بن زیاد]]، در رویارویی با هجوم‌ها و غارتگری‌های [[معاویه]]، تاب نیاورد. از این رو، آهنگ "مقابله به مِثْل" کرد و به [[غارت]] مناطق [[شام]]، روی آورد که [[علی]] {{ع}} او را [[سرزنش]] کرد.
-# کسانی که باوری [[استوار]] نداشتند و از [[ایمانی]] ریشه‌دار، برخوردار نبودند، گو این که سیاستمدارانی بودند [[اهل]] [[تدبیر]] با [[مدیریتی]] کارآمد. اینان، از چنگ‌انداختن بر [[بیت المال]] و [[اسراف]] و [[تبذیر]] در آن، باکی نداشتند. [[امام]] {{ع}} از چنین کارگزارانی [[شکایت]] داشت و خطاب به آنان می‌فرمود: "اگر کاسه‌ای به یکی از شما بسپارم، دسته‌اش را می‌دزدد!"<ref>{{متن حدیث|لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی‌ قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!}}؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.</ref> [[زیاد بن ابیه]]، از این گونه کسان است. او به سبب تصرف‌های ناروا در [[بیت‌المال]]، [[اعتراض]] [[امام علی]] {{ع}} را علیه خود برانگیخت و پس از [[شهادت امام]] {{ع}} به [[معاویه]] پیوست و از ارتکاب جنایت، روی برنتافت. [[منذر بن جارود]] نیز بدان جهت که در [[بیت المال]]، [[حیف]] و میلْ روا داشته بود، مورد [[عتاب]] [[امام]] {{ع}} قرار گرفت. [[نعمان بن عجلان]]، پس از [[بذل و بخشش]] [[بیت المال]] به افراد قبیله‌اش و تصرفات ناروا به نفع خود، [[عتاب]] [[علی]] {{ع}} را برانگیخت. آن‌گاه فرار کرد و به [[معاویه]] پیوست. [[یزید بن حجیه]] و [[مَصْقَلة بن هُبَیره]] و [[قَعْقاع بن شور]] نیز چنین کردند<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۱۷.</ref>.
+# کسانی که باوری [[استوار]] نداشتند و از [[ایمانی]] ریشه‌دار، برخوردار نبودند، گو اینکه سیاستمدارانی بودند [[اهل]] [[تدبیر]] با [[مدیریتی]] کارآمد. اینان، از چنگ‌انداختن بر [[بیت المال]] و [[اسراف]] و [[تبذیر]] در آن، باکی نداشتند. [[امام]] {{ع}} از چنین کارگزارانی [[شکایت]] داشت و خطاب به آنان می‌فرمود: "اگر کاسه‌ای به یکی از شما بسپارم، دسته‌اش را می‌دزدد!"<ref>{{متن حدیث|لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی‌ قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!}}؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.</ref> [[زیاد بن ابیه]]، از این گونه کسان است. او به سبب تصرف‌های ناروا در [[بیت‌المال]]، [[اعتراض]] [[امام علی]] {{ع}} را علیه خود برانگیخت و پس از [[شهادت امام]] {{ع}} به [[معاویه]] پیوست و از ارتکاب جنایت، روی برنتافت. [[منذر بن جارود]] نیز بدان جهت که در [[بیت المال]]، حیف و میل روا داشته بود، مورد [[عتاب]] [[امام]] {{ع}} قرار گرفت. [[نعمان بن عجلان]]، پس از [[بذل و بخشش]] [[بیت المال]] به افراد قبیله‌اش و تصرفات ناروا به نفع خود، [[عتاب]] [[علی]] {{ع}} را برانگیخت. آن‌گاه فرار کرد و به [[معاویه]] پیوست. [[یزید بن حجیه]] و [[مَصْقَلة بن هُبَیره]] و [[قَعْقاع بن شور]] نیز چنین کردند<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۱۷.</ref>.
-== فهرست گارگزارن ==
+== فهرست کارگزاران ==
 {{فهرست اثر}}
 === [[استانداران مکه]] ===
 #[[ابوقتاده انصاری]]
 #[[قثم بن عباس]]
 === [[کارگزاران مدینه]] ===
-#[[تمیم بن عمرو]] (ابو حبیش) (فرماندار [[مدینه]])
+#[[تمیم بن عمرو]] (ابو حبیش) ([[فرماندار مدینه]])
-#[[سهل بن حنیف بن وهب انصاری]] (فرماندار [[مدینه]])
+#[[سهل بن حنیف بن وهب انصاری]] ([[فرماندار مدینه]])
-#[[تمّام بن عباس]] (فرماندار [[مدینه]])
+#[[تمّام بن عباس]] ([[فرماندار مدینه]])
-#[[ابوایوب انصاری]] (فرماندار [[مدینه]])
+#[[ابوایوب انصاری]] ([[فرماندار مدینه]])
-#[[حارث بن ربیع]] (ابو زیاد) ([[کارگزار]] [[مدینه]])
+#[[حارث بن ربیع]] (ابو زیاد) ([[کارگزار مدینه]])
 === [[کارگزاران کوفه]] ===
 #[[ابوموسی اشعری]] ([[استاندار کوفه]])
 #[[قرظة بن کعب بن عمرو انصاری]] ([[استاندار کوفه]])
-#[[عقبة بن عمرو انصاری]] ([[جانشین]] [[امیرالمؤمنین]] در [[کوفه]])
+#[[عقبة بن عمرو انصاری]] ([[جانشین امیرالمؤمنین]] در [[کوفه]])
-#[[هانی بن هوذه]] ([[جانشین]] [[امام علی]] در [[کوفه]])
+#[[هانی بن هوذه]] ([[جانشین امام علی]] در [[کوفه]])
+# [[عقبة بن عمرو انصاری]]
+# [[هانی بن هوذه]]
+=== [[کارگزاران قطقطانه]] ===
+# [[عمرو بن عمیس ذهلی]]
 === [[کارگزاران یمن]] ===
 #[[حبیب بن منتجب]] (فرماندار یکی از شهرهای [[یمن]])
-#[[سعید بن نمران همدانی]] ([[کارگزار]] [[جند]])
+#[[سعید بن نمران همدانی]] ([[کارگزار جند]])
 #[[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب]] ([[کارگزار یمن]])
-=== [[کارگزاران نهروان و فرات و بهرسیر]] ===
-#[[عبدالله بن خباب بن ارت]] ([[کارگزار نهروان]])
+=== کارگزاران [[فرات]] و [[بهرسیر]] ===
-#[[عبیده سلمانی]] ([[کارگزار]] [[فرات]])
+#[[عبیده سلمانی]] ([[کارگزار فرات]])
-#[[عدی بن حارث]] ([[کارگزار]] بهرسیر)
+#[[عدی بن حارث]] ([[کارگزار بهرسیر]])
 === [[کارگزاران مداین]] ===
-#[[حذیفة بن یمان]] (فرماندار [[مداین]])
+#[[حذیفة بن یمان]] ([[فرماندار مداین]])
-#[[یزید بن قیس ارحبی]] ([[کارگزار]] [[مداین]])
+#[[یزید بن قیس ارحبی]] ([[کارگزار مداین]])
-#[[لام بن زیاد بن غطیف]] ([[کارگزار]] [[مداین]])
+#[[لام بن زیاد بن غطیف]] ([[کارگزار مداین]])
-#[[سعد بن مسعود ثقفی]] (فرماندار [[مداین]])
+#[[سعد بن مسعود ثقفی]] ([[فرماندار مداین]])
-=== [[کارگزاران جزیره و اطراف آن]] ===
+# [[هبیرة بن نعمان]] ([[کارگزار مداین]])
-# [[ابو حسان بن حسان بکری]] (فرماندار [[شهر انبار]])
+# [[زحر بن قیس جعفی]] ([[کارگزار مداین]])
-# [[مالک بن کعب ارحبی]] (فرماندار [[عین التمر]])
+# [[ثابت بن قیس]] ([[کارگزار مداین]])
+# [[عبید بن سماک]] (والی مدائن)
+=== کارگزاران [[جزیره]] و اطراف آن ===
+# [[ابو حسان بن حسان بکری]] ([[فرماندار شهر انبار]])
+# [[اشرس بن حسان بکری]] ([[فرماندار شهر انبار]])
+# [[مالک بن کعب ارحبی]] ([[فرماندار عین التمر]])
 # [[کمیل بن زیاد نخعی]] ([[فرماندار هیت]])
-# [[مالک اشتر]] ([[کارگزار]] جزیره)
+# [[مالک اشتر]] ([[کارگزار جزیره]])
-# [[شبیب بن عامر]] ([[کارگزار]] نصیبین)
+# [[شبیب بن عامر]] ([[کارگزار نصیبین]])
-=== [[کارگزاران جبّل و کسکر]] ===
-# [[سلیمان بن صرد خزاعی]] ([[کارگزار]] جبّل)
+=== کارگزاران [[جَبُّل]] و [[کسکر]] ===
-# [[قدامه بن عجلان]] ([[کارگزار]] کسکر)
+# [[سلیمان بن صرد خزاعی]] ([[کارگزار جبل]])
-# [[قعقاع بن شور ذهلی]] ([[کارگزار]] کسکر)
+# [[قدامه بن عجلان]] ([[کارگزار کسکر]])
-=== [[کارگزاران بحرین و عمان و اهواز]] ===
+# [[قعقاع بن شور ذهلی]] ([[کارگزار کسکر]])
+=== کارگزاران [[بحرین]] و [[عمان]] و [[اهواز]] ===
 # [[عمر بن ابی سلمه]] ([[فرماندار بحرین]])
 # [[نعمان بن عجلان زرقی]] ([[فرماندار بحرین]] و عمان)
-# [[عمرو بن سلمه ارحبی]]
+# [[حلو بن عوف ازدی]] ([[کارگزار عمان]])
-# [[حلوف بن عوف ازدی]] ([[کارگزار]] عمان)
+# [[خریت بن راشد ناجی]] ([[کارگزار اهواز]])
-# [[خریت بن راشد ناجی]] ([[کارگزار]] [[اهواز]])
 === [[کارگزاران فارس]] ===
-# [[منذر بن جارود عبدی]] (فرماندار [[اصطخر فارس]])
+# [[منذر بن جارود عبدی]] ([[فرماندار اصطخر]])
-# [[مصقله بن هبیره شیبانی]] (فرماندار اردشیر خرّه)
+# [[ابوساسان حضین بن منذر]] ([[کارگزار اصطخر]])
-# [[زیاد بن ابیه]] ([[کارگزار]] [[فارس]])
+# [[مصقله بن هبیره شیبانی]] ([[فرماندار اردشیرخره]])
-=== [[کارگزاران اصفهان و ری و قزوین و همدان]] ===
+# [[زیاد بن ابیه]] ([[کارگزار فارس]])
-# [[مخنف بن سلیم ازدی]] (استاندار [[اصفهان]]، [[ری]]، [[قزوین]] و [[همدان]])
-# [[یزید بن قیس ارحبی]] (استاندار [[اصفهان]]، [[ری]] و [[همدان]])
+=== کارگزاران [[اصفهان]] و [[ری]] و [[قزوین]] و [[همدان]] ===
-# [[یزید بن قیس حجّیه تیمی]] ([[کارگزار]] [[ری]])
+# [[مخنف بن سلیم ازدی]] ([[استاندار اصفهان]]، [[ری]] و [[همدان]])
-# [[ربیع بن خثیم کوفی]] ([[کارگزار]] [[قزوین]])
+# [[یزید بن قیس ارحبی]] ([[استاندار اصفهان]]، [[ری]] و [[همدان]])
-# [[جریر بن عبدالله بجلی]] ([[کارگزار]] [[همدان]] از طرف [[عثمان]] که تا مدتی بعد از [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} در این سمت باقی بود)
+# [[عمرو بن سلمه ارحبی]] ([[کارگزار اصفهان]])
-=== [[کارگزاران خراسان و سجستان و کرمان]] ===
+# [[یزید بن قیس حجّیه تیمی]] ([[کارگزار ری]])
+# [[ربیع بن خثیم کوفی]] ([[کارگزار قزوین]])
+# [[ابوالغریف ارحبی]] ([[کارگزار قزوین]])
+# [[مرة بن شراحیل همدانی]] ([[کارگزار قزوین]])
+# [[جریر بن عبدالله بجلی]] ([[کارگزار همدان]] از طرف [[عثمان]] که تا مدتی بعد از [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} در این سمت باقی بود)
+=== کارگزاران [[خراسان]] و [[سجستان]] و [[کرمان]] ===
 # [[جعده بن هبیره]] ([[کارگزار خراسان]])
 # [[خلید بن قرّه یربوعی]] ([[کارگزار خراسان]])
 # [[حریث بن جابر حنفی بکری]] ([[کارگزار خراسان]])
-# [[عون بن جعده]] ([[کارگزار]] [[سجستان]] و سیستان)
+# [[عبدالرحمان بن ابزی خزاعی]] ([[کارگزار خراسان]])
-# [[ربعی بن کائس عنبری]] ([[کارگزار]] [[سجستان]])
+# [[عون بن جعدة بن هبیره مخزومی]] ([[کارگزار سجستان]])
-# [[عبدالله بن اهتم]] ([[کارگزار]] کرمان)
+# [[ربعی بن کائس عنبری]] ([[کارگزار سجستان]])
-=== [[کارگزاران آذربایجان و حلوان]] ===
+# [[عبدالرحمان بن جزء طایی]] ([[کارگزار سجستان]])
-# [[اشعث بن قیس]] ([[کارگزار]] [[آذربایجان]])
+# [[عبدالله بن اهتم]] ([[کارگزار کرمان]])
-# [[اسود بن قطبه]] ([[کارگزار]] [[حلوان]])
-# [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] ([[کارگزار]] [[آذربایجان]])
+=== کارگزاران [[آذربایجان]] و [[حلوان]] ===
+# [[اشعث بن قیس]] ([[کارگزار آذربایجان]])
+# [[اسود بن قطبه]] ([[کارگزار حلوان]])
+# [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] ([[کارگزار آذربایجان]])
 # [[عبدالله بن شبیل احمسی]] ([[جانشین]] [[قیس]] در [[آذربایجان]])
-# [[سعد بن حارث خزاعی]] ([[کارگزار]] [[آذربایجان]])
+# [[سعد بن حارث خزاعی]] ([[کارگزار آذربایجان]])
+# [[سعید بن ساریه خزاعی]] ([[کارگزار آذربایجان]])
 === [[استانداران مصر]] ===
 # [[محمد بن ابی حذیفه]]
-# [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] (استاندار [[مصر]])
+# [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] ([[استاندار مصر]])
-# [[مالک بن حارث اشتر نخعی]] (استاندار [[مصر]])
+# [[مالک بن حارث اشتر نخعی]] ([[استاندار مصر]])
-# [[محمد بن ابی بکر]] (استاندار [[مصر]])
+# [[محمد بن ابی بکر]] ([[استاندار مصر]])
 === [[استانداران بصره]] ===
+# [[عبدالله بن عباس]] ([[استاندار بصره]])
 # [[عثمان بن حنیف انصاری]] ([[استاندار بصره]])
 # [[ابوالاسود دؤلی]] ([[استاندار بصره]])
 {{پایان فهرست اثر}}
-== کارگزاران [[امام علی]] {{ع}} ==
-در [[حکومت]] پنج سالۀ [[امیر المؤمنین]] {{ع}} کسانی از سوی آن [[حضرت]] در مسؤولیت‌های مختلفی مشغول بودند و [[کارگزاران]] او به شمار می‌آمدند، چه کسانی که به عنوان استاندار و فرماندار [[خدمت]] می‌کردند، چه آنانی که [[کارگزاران]] [[بیت‌المال]] و گردآورندگان [[مالیات]] ([[صدقات]] و زکات‌ها) بودند، چه آنان‌که به عنوان [[قضات]] و بازرسان، کاتبان و دبیران کار می‌کردند، چه به عنوان حاجبان و دربانان، چه [[فرماندهان سپاه]] و [[امیران لشکر]]. به‌طور خلاصه:
-[[استانداران]] [[مکه]] عبارت بودند از: [[ابو قتاده]] و [[قثم بن عباس]].
-[[فرمانداران]] [[مدینه]] عبارت بودند از: [[تمیم بن عمرو]]، [[سهل بن حنیف انصاری]]، [[تمام بن عباس]]، [[ابو ایوب انصاری]]، [[حارث بن ربیع]].
-[[کارگزاران]] [[کوفه]] چه به عنوان استاندار، یا [[جانشین]] آن [[حضرت]] در مقطعی خاصّ عبارت بودند از: [[ابو موسی اشعری]]، [[قرظة بن کعب انصاری]]، [[عقبة بن عمرو انصاری]]، [[هانی بن هوذه]].
-[[کارگزاران]] [[یمن]]: [[حبیب بن منتجب]]، [[سعید بن نمران]]، [[عبید اللّه بن عباس]].
-در [[نهروان]] و [[فرات]] نیز [[عبدالله بن خباب]] و [[عبیده سلمانی]] [[خدمت]] می‌کردند.
-آنان هم که به [[فرمانداری]] [[مدائن]] گماشته شدند عبارت بودند از: [[حذیفة بن یمان]]، [[یزید بن قیس]]، [[لام بن زیاد]]، [[سعد بن مسعود ثقفی]].
-در جزیره و اطراف آن نیز [[ابو حسان بن حسان بکری]]، [[مالک بن کعب ارحبی]]، [[کمیل بن زیاد نخعی]]، [[مالک اشتر]] و [[شبیب بن عامر]] فرماندار بودند.
-[[سلیمان بن صرد خزاعی]]، [[قدابمه بن عجلان]] و [[قعقاع بن شور]] نیز در جبّل و کسکر [[کارگزار]] بودند.
-در منطقۀ [[بحرین]]، عمان و [[اهواز]] نیز کسانی همچون: [[عمر بن ابی سلمه]]، [[نعمان بن عجلان]]، [[عمرو بن سلمه]]، [[حلو بن عوف]] و [[خریت بن راشد]] فرماندار بودند.
-در [[فارس]]، [[فرمانداران]] او عبارت بودند از: [[منذر بن جارود]]، [[مصقلة بن هبیره]]، [[زیاد بن ابیه]].
-در منطقۀ [[اصفهان]]، [[ری]]، [[قزوین]] و [[همدان]]: [[مخنف بن سلیم]]، [[یزید بن قیس]]، [[یزید بن حجیه]] و [[ربیع بن خثیم]].
-در [[خراسان]]، [[سجستان]] و کرمان: [[جعدة بن هبیره]]، [[خلید بن قره]]، [[حریث بن جابر حنفی]]، [[عون بن جعده]]، [[ربعی بن کأس]]، [[عبدالله بن اهتم]].
-در [[آذربایجان]] و [[حلوان]]: [[اشعث بن قیس]]، [[اسود بن قطبه]]، [[قیس بن سعد]]، [[عبدالله بن شبیل]]، [[سعد بن حارث]].
-در [[مصر]] نیز [[محمد بن ابی حذیفه]]، [[قیس بن سعد]]، [[مالک اشتر]]، [[محمد بن ابی بکر]] استاندار بودند.
-[[عثمان بن حنیف]]، [[عبدالله بن عباس]] و [[ابو الأسود دوئلی]] هم از سوی آن [[حضرت]] در [[بصره]] در سمت استانداری بودند.<ref>برگرفته از «سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب»، علی اکبر ذاکری، ج ۱ و ۲</ref>.
-بجز ۵۷ نفر استاندار و فرماندار، کسانی همچون: [[علی بن ابی رافع]]، [[ابو رافع]] و [[وهب بن عبدالله]] [[کارگزار]] [[بیت‌المال]] بودند.
-[[مخنف بن سلیم]]، [[مصعب بن یزید]]، [[عبدالله بن زمعه]]، [[قرظة بن کعب]]، [[مسیب بن نجبه]]، [[عبدالله بن ابی کرب]]، از [[کارگزاران]] [[مالیات]] بودند.
-[[مالک بن کعب]] و [[سعد]] بازرس بودند.
-[[شریح]]، [[ابو الأسود]] و [[رفاعه]] از [[قضات]] بودند.
-[[عبیدالله بن ابی رافع]]، [[علی بن ابی رافع]]، [[سعید بن نمران]]، [[عبدالله بن جعفر]]، [[عبیدالله بن عبدالله بن مسعود]]، [[عبدالله بن حسن]]، [[سماک بن حرب]] و [[ابو ثروان]] از کاتبان و دبیران بودند.
-[[سلمان فارسی]]، [[قنبر]]، [[میثم تمار]]، [[سعد]]، [[نصر]]، [[غزوان]]، [[ثبیت]]، [[میمون]] و [[احمر]] هم از حاجبان و دربانان به شمار می‌روند.
-مجموع [[کارگزاران]] [[حضرت]] به ۹۱ تن می‌رسد، بدون احتساب افرادی که دارای دو سمت بودند.<ref>برگرفته از «سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب»، علی اکبر ذاکری، ج ۱ ص ۲۹</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۹۱.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۱۳۷: / خط ۱۲۱: @@
 {{منابع}}
 # [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]
-# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۱۴۸: / خط ۱۳۱: @@
 [[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]
 [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
-[[رده:اتمام لینک داخلی]]