مالک اشتر نخعی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
==مالک قبل از [[خلافت امام علی]]{{ع}}==
*(مالک بن حارث الأشتر النخعی)، اهل یمن و از قبیلۀ مذحج، که در سفر [[امام علی|علی]]{{ع}} به یمن مسلمان شد. ایمان، [[بصیرت]]، [[شجاعت]] و ولای او نسبت به مولا، زبانزد بود. در کوفه می‌زیست. در دوران [[خلافت امام علی|خلافت علی]]{{ع}} از فرماندهان سپاه او در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] و [[جنگ نهروان|نهروان]] بود. [[امام علی|علی]]{{ع}} او را به استانداری مصر تعیین کرد و همراه با عهدنامۀ معروف به آنجا فرستاد، امّا پیش از آنکه به مصر برسد، در بین راه با توطئۀ معاویه در سال ۳۸ هجری مسموم و شهید شد. [[شهادت]] او بر [[امام علی|علی]]{{ع}} بسیار سنگین بود. در [[نهج البلاغه]] با تعابیر بلندی او را ستوده است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۷۴.</ref>.
*[[مالک بن حارث]] نَخَعی، اهل [[یمن]] و از قبیلۀ مذحج است که در سفر [[امام علی]]{{ع}} به [[یمن]] [[مسلمان]] شد. او [[تربیت]] شده [[مکتب امام علی]]{{ع}} و [[فرماندهی]] [[شجاع]]، کاردان، [[شکست ناپذیر]]، با [[درایت]] و [[ثابت قدم]] بود. آگاهی‌ چندانی از آغازین سال‌های [[رشد]] او وجود ندارد و اولین حضور جدی او، در [[فتح]] [[دمشق]] است که از [[ناحیه]] [[چشم]] آسیب دید و به "اشتر"<ref>اشتر به کسی گفته می‌شود که پلک چشمش به پایین برگردد (النهایة، ج ۲، ص ۴۴۳).</ref> مشهور شد.  
==مالک اشتر در موعودنامه==
*مالک در [[کوفه]] [[زندگی]] می‌‌کرد و [[خوش اخلاقی]]، [[جوان‌مردی]]، بلند نظری و [[ابهت]] او باعث [[احترام]] [[کوفیان]] به او می‌‌شد. مالک، در زمان [[خلافت عثمان]]، بر اثر درگیری با [[سعید بن عاص]] ([[فرماندار کوفه]])، به حِمص<ref>حِمْص: شهری کهن و مشهور در میانه راه دمشق به حلب است (معجم البلدان، ج ۲، ص ۳۰۲).</ref>‌ [[تبعید]] شد. او در پایان بخشیدن به [[حکومت]] [[عثمان]]، نقش [[تعیین]] کننده داشت<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴.</ref>.
*در برخی [[روایات]] از وی به‌عنوان یکی از یاران [[حضرت مهدی]] {{ع}} یاد شده که پس از ظهور حضرت، زنده می‌گردد<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۴۸۹؛ ارشاد مفید، ص ۳۶۵.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۰۸.</ref>.
==مالک در دوران [[خلافت امام علی]]{{ع}}==
==مالک اشتر نخعی در گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین==
*بعد از [[کشته شدن عثمان]] مالک که از شناختی عمیق برخوردار بود، برخلافت [[امام علی]]{{ع}} [[اصرار]] می‌ورزید و پس از به [[خلافت]] رسیدن [[امام]]{{ع}}، [[یار]]، همکار و بازوی پرتوان ایشان بود. [[امام علی]]{{ع}} نیز برای مالک، [[احترام]] ویژه‌ای قائل بود<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶.</ref>.
مالک بن حارث بن عبدِ یغوث نَخَعی کوفی (مشهور به "اشتر")، چهره درخشان، قهرمان [[شکست ناپذیر]]، شیر بیشه [[نبرد]] و استوارگام‌ترین [[یاور]] [[علی]]{{ع}} است.
مالک، قبل از آغاز [[جنگ جمل]] به [[کوفه]] رفت و [[ابوموسی]] را از [[کوفه]] بیرون و [[مردم]] را برای شرکت در [[جنگ]] [[بسیج]] کرد. نقش وی در [[جنگ جمل]]، شگرف و تعیین‌کننده بود و [[فرماندهی]] جناح راست [[سپاه]] را به عهده داشت. او پس از [[جنگ جمل]]، فرماندار جزیره<ref>مناطقی میان دجله و فرات.</ref> شد.
[[علی]]{{ع}} به او [[اطمینان]] و [[اعتماد]] داشت و هماره [[درایت]]، [[کاردانی]]، [[دلاوری]]، [[آگاهی]] و بزرگواری‌های مالک را می‌ستود و بدان می‌بالید. آگاهی‌های چندانی از آغازین سال‌های رشد او در [[اختیار]] نداریم. اولین حضور جدی مالک در جریانات [[سیاسی]]- [[اجتماعی]] آن روزگار، درِ [[فتح]] [[دمشق]] و [[یرموک]] است. او در این [[نبرد]] از [[ناحیه]] چشم، آسیب دید و به "اشتر"<ref>اشتر به کسی گفته می‌شود که پلک چشمش به پایین برگردد (ر.ک: النهایة، ج ۲، ص ۴۴۳).</ref> مشهور شد. مالک در [[کوفه]] می‌زیست. قامتی بلند، سینه‌ای ستبر و زبانی گویا داشت و سوارکاری بی‌نظیر بود. [[خوش‌خویی]]، [[جوان‌مردی]]، بلند نگری، [[ابهت]] و حشمت او، در چشم [[کوفیان]]، تأثیری شگفت داشت. بدین سبب، سخن او را می‌شنیدند و بر دیدگاه‌هایش [[حرمت]] می‌نهادند.
*مالک در [[جنگ]] صِفین، [[فرماندهی]] طلایه [[سپاه]] را به عهده داشت که طلایه [[سپاه معاویه]] را درهم [[شکست]] و هنگامی که [[سپاهیان]] [[معاویه]] مسیر [[آب]] را بر روی [[سپاهیان]] [[امام]] بستند، مالک، نقش تعیین‌کننده‌ای در آزادسازی آب‌راه داشت. در نبردهای آغازینِ صِفین، [[مسئولیت]] اصلی و نقش بنیادین بر دوش مالک بود اما جلوه خیره کننده او در آخرین روزهای [[جنگ]] است که [[آرایش لشکر]] [[معاویه]] را در هم ریخت و تا نزدیکی [[خیمه]] [[فرماندهی]] او به پیش رفت.[[شکست]] [[دشمن]] قطعی بود که [[عمرو عاص]]، [[توطئه]] کرد و [[خوارج]]، [[امام]]{{ع}} را در تنگنا قرار دادند که [[صلح]] را بپذیرد و مالک را باز گردانَد. وقتی [[امام علی]]{{ع}} مالک را به عنوان [[حکم]] و داور پیشنهاد داد؛ آنها نپذیرفتند<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶.</ref>.
 
==[[شهادت]] مالک==
مالک، به روزگار [[خلافت عثمان]]، بر اثر درگیری با [[سعید بن عاص]] ([[فرماندار کوفه]])، با تنی چند از یارانش به حِمص‌<ref>حِمْص: شهری کهن و مشهور در میانه راه دمشق به حلب است (معجم البلدان، ج ۲، ص ۳۰۲).</ref> [[تبعید]] شد. چون زمزمه‌های [[مخالفت]] با [[عثمان]] بالا گرفت، مالک به [[کوفه]] بازگشت و فرماندار [[عثمان]] را که در آن زمان به [[مدینه]] رفته بود، از ورود به [[کوفه]] باز داشت. او در خیزش [[امت اسلامی]] علیه [[عثمان]]، شرکت جست و [[فرماندهی]] گروه کوفیانی‌ را که به [[مدینه]] رفته بودند، به عهده گرفت و در پایان بخشیدن به [[حکومت]] [[عثمان]]، نقش تعیین کننده داشت. او که از شناختی ژرف برخوردار بود و چهره‌های مؤثر روزگارش را به درستی می‌شناخت و از عمق جریان‌ها [[آگاه]] بود، بر [[خلافت]] مولا{{ع}} [[اصرار]] می‌ورزید. بدین‌سان، پس از به [[خلافت]] رسیدن [[علی]]{{ع}}، [[یار]]، همکار و بازوی پرتوان مولا بود و [[پیروی از امام]]{{ع}} و [[اخلاص]] در برابر او، آمیزه جانش بود. [[علی]]{{ع}} نیز برای مالک، [[احترام]] ویژه‌ای قائل بود و دیدگاه‌هایش را در مسائل، محترم می‌شمرد.
*زمانی که اهالی [[مصر]] بر علیه [[محمد بن ابی بکر]] [[قیام]] کردند [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} مالک را به استانداری [[مصر]] [[تعیین]] و همراه با عهدنامۀ معروف به آنجا فرستاد و در معرفی او به [[مردم]] آن سرزمین نوشت: «من بنده‌ای از [[بندگان خدا]] را به سوی شما روانه کردم که در روزهای [[هراس]] نمی‌خوابد و در ساعت‌های [[ترس]]، روی از [[دشمن]] بر نمی‌تابد و برای بدکاران، از [[آتش]] سوزان سخت‌تر است»<ref>{{متن حدیث|فَقَدْ بَعَثْتُ إِلَیْکُمْ عَبْداً مِنْ عِبَادِ اللَّهِ لَا یَنَامُ أَیَّامَ الْخَوْفِ وَ لَا یَنْکُلُ عَنِ الْأَعْدَاءِ سَاعَاتِ الرَّوْعِ أَشَدَّ عَلَی الْفُجَّارِ مِنْ حَرِیقِ النَّارِ}}؛ نهج البلاغة، نامه ۳۸.</ref>. [[آیین]] [[نامه]] [[حکومتی]] [[امام علی]]{{ع}} که به "[[عهدنامه مالک اشتر]]" مشهور شده، بالاترین [[سند]] [[عدالت گستری]] و [[حکومت صالح]] است که در [[تاریخ]] جاودانه است<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴.</ref>.
 
*[[معاویه]] که به [[مصر]]، [[امید]] بسته بود و با حضور مالک، همه نقشه‌هایش را نقش بر [[آب]] می‌دید، مالک را پیش از رسیدن به [[مصر]]، در سال ۳۸ [[هجری]] با شربتِ عسل [[آلوده]] به زهر [[شهید]] کرد. [[امام]]{{ع}} زمانی که خبر [[شهادت]] مالک را شنید، فرمود: «[[خدا]] مالک را بیامرزد! اگر کوه می‌بود، قله‌ای دست نیافتنی و دور و بلند می‌نمود! و اگر سنگ می‌بود، صخره‌ای سخت می‌نمود! آفرین بر مالک! مالک که بود؟! آیا [[زنان]]، مانند مالک را می‌زایند؟! آیا هیچ آفریده‌ای چون مالک هست؟!»<ref>{{متن حدیث|فَرَحِمَ اللَّهُ مَالِکاً لَوْ کَانَ جَبَلًا لَکَانَ فَذّاً وَ لَوْ کَانَ حَجَراً لَکَانَ صَلْداً لِلَّهِ مَالِکٌ وَ مَا مَالِکٌ وَ هَلْ قَامَتِ النِّسَاءُ عَنْ مِثْلِ مَالِکٍ وَ هَلْ مَوْجُودٌ کَمَالِکٍ}}؛ الإختصاص، ص ۸۱.</ref>. [[امام]]{{ع}} هرگاه از او یاد می‌کرد بر نبودنش [[تأسف]] می‌خورد<ref>ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴.</ref>.
مالک بر ابقای [[ابو موسی]] در [[حکومت]] [[کوفه]] نظر داشت. [[علی]]{{ع}} نیز با آن که از اعماق [[اندیشه]] [[ابو موسی]] [[آگاهی]] داشت و به ابقای او نظر نداشت، نظر مالک را پذیرفت. مالک، قبل از آغاز [[جنگ جمل]] و در هنگامی که [[ابو موسی]]، [[مردم]] را از [[همراهی]] با [[علی]]{{ع}} باز می‌داشت، به [[کوفه]] رفت و [[ابو موسی]] را- که [[علی]]{{ع}} او را [[عزل]] کرده بود- از [[کوفه]] بیرون کرد و [[مردم]] را برای [[حمایت]] از مولا{{ع}} و [[همراهی]] در [[نبرد]] علیه جملیان، [[بسیج]] کرد. نقش وی در [[جنگ جمل]]، شگرف و تعیین‌کننده بود و [[فرماندهی]] جناح راست [[سپاه]] را به عهده داشت. در آویختن او با [[عبد الله بن زبیر]] در این [[جنگ]]، مشهور است. مالک، پس از [[جنگ جمل]]، فرماندار جزیره (مناطقی میان بین دجله و [[فرات]]) شد. این منطقه به سرزمین [[شام]]، حوزه [[حکومتی]] [[معاویه]]، نزدیک بود. [[علی]]{{ع}} قبل از آغاز [[جنگ]] صِفین، مالک را فرا خواند. مالک در [[جنگ]] صِفین، در آغاز، [[فرماندهی]] طلایه [[سپاه]] را به عهده داشت که طلایه [[سپاه معاویه]] را درهم [[شکست]]. همچنین، آن هنگام که [[سپاهیان]] [[معاویه]] مسیر [[آب]] را بر روی [[سپاهیان]] [[امام]]{{ع}} بستند، مالک، نقش تعیین‌کننده‌ای در آزاد سازی آب‌راه داشت.
*[[فضیلت]] [[مالک اشتر]] تنها در [[شجاعت]] نبود. او سرداری خودساخته و اهل [[تهذیب نفس]] بود و برای [[مرد]] [[جاهلی]] که در بازار [[کوفه]] به قصد خنداندن دوستانش زباله به سمت او پرتاب کرد، [[دعا]] نمود<ref>ر.ک: مطهری مرتضی، داستان راستان ج۱، مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۲۳۱.</ref>. در برخی [[روایات]] از [[مالک اشتر]] به عنوان یکی از [[یاران حضرت مهدی]]{{ع}} یاد شده که [[پس از ظهور]] [[حضرت]]، زنده می‌‌شود<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۴۸۹؛ ارشاد مفید، ص ۳۶۵.</ref>.<ref>ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۰۸.</ref>
 
او در هنگام [[نبرد]]، رزم‌آوری [[بی‌باک]]، بُرنا [[دل]]، فوق‌العاده دلیر و سختکوش بود و در [[صفین]]، به همراه [[اشعث]]، [[فرماندهی سپاه]] را بر عهده داشت. و در طول [[جنگ]]، گاه [[فرماندهی]] سواره [[نظام]] [[کوفه]] و گاهْ [[فرماندهی]] بخش‌هایی دیگر از [[سپاه]]، از آنِ او بود. در صِفین، در نبردهای آغازینِ ماه [[ذی حجه]]، [[مسئولیت]] اصلی و نقش بنیادین بر دوش مالک بود و در مرحله دوم (ماه صفر) نیز [[فرماندهی]] روزانه دو روز از هشت روز را بر عهده داشت. مالک، در نبردهای تن به تن و گشودن گِرِه‌های [[جنگ]] و حل مشکلات [[سپاه]] و به پیش بردن [[سپاهیان]] به [[فرمان امام]]{{ع}}، جلوه‌ای شگفت داشت؛ اما جلوه خیره کننده و جاودانه مالک، در آخرین روزهای [[جنگ]]، بویژه در "روز [[پنج شنبه]]" و "لیلة الهَریر (شب زوزه)" است. روز [[پنج شنبه]] و [[شب جمعه]] مشهور به "[[لیلة الهریر]]"، میدان نمایش شگرف [[شجاعت]]، [[شهامت]]، رزم‌آوری و [[نبرد]] بی‌امان مالک بود که [[آرایش لشکر]] [[معاویه]] را در هم ریخت و صبح [[جمعه]] تا نزدیکی [[خیمه]] [[فرماندهی]] او به پیش تاخت.
 
[[شکست]] [[دشمن]]، قطعی بود. [[ستم]]، نَفَس‌های پایانی را می‌کشید. شور [[پیروزی]] در چشمان مالک، برق می‌زد که [[عمرو عاص]]، دام [[توطئه]] بگسترد و [[خوارج]] و [[اشعث]] به یاری‌اش رفتند و حماقت، پیرایه بر آن افزود و بدین‌سان، مولا{{ع}} را در تنگنا نهادند که [[صلح]] را بپذیرد و مالک را باز گردانَد. طبیعی بود که در چنین لحظه حساس شگرف و [[سرنوشت]] سازی، مالک نپذیرد و [[علی]]{{ع}} نیز؛ اما چون بدو خبر رساندند که [[جان]] مولا در خطر است، با دلی آکنده از [[اندوه]]، [[شمشیر]] در نیام کرد و [[معاویه]]- که آماده [[امان]] گرفتن بر جانش بود-، از [[مرگ]] جَست و از تنگنا رها شد. مالک با [[خوارج]] و [[اشعث]]، درگیر شد و در باب آنچه پیش آمده بود، با آنها سخن گفت و با [[هوشمندی]] وتیزبینی، ریشه مقدس‌مآبی آنان را در فرار از [[مسئولیت]] و دنیازدگی دانست. چون [[امام علی]]{{ع}} [[عبد الله بن عباس]] را به عنوان داور ([[حَکم]])، پیشنهاد کرد و [[خوارج]] نپذیرفتند، مالک را پیشنهاد داد؛ اما شگفتا که آنان ([[خوارج]] و [[اشعث]]) که بر [[یمنی]] بودن داورْ [[اصرار]] داشتند، مالک را- که ریشه در [[یمن]] داشت- نپذیرفتند. مالک، پس از [[جنگ]] صِفین به محل [[مأموریت]] خود بازگشت و چون در [[مصر]]، کار بر [[محمد]] بن ابی بکرْ دشوار گشت و [[مصریان]] بر او شوریدند، [[امام]]{{ع}} مالک را فرا خواند و او را بر [[حکومت مصر]] گمارد.
 
مولا{{ع}} که با توجه به [[شایستگی‌ها]]، والایی‌ها، [[تدبیر]]، نستوهی و [[هوشمندی]] و کارآگاهی مالک، وی را بدین سمت گمارده بود، در معرفی او به [[مردم]] آن دیار نوشت: "... من بنده‌ای از [[بندگان خدا]] را به سوی شما روانه کردم که در روزهای [[هراس]] نمی‌خوابد و در ساعت‌های [[ترس]]، روی از [[دشمن]] بر نمی‌تابد و برای بدکاران، از [[آتش]] سوزانْ سخت‌تر است. او مالک، پسر حارث، از [[قبیله]] مَذحِج است. به او گوش سپارید و تا آن گاه که [[حق]] می‌گوید از او [[فرمان]] برید که او شمشیری از شمشیرهای خداست. نه تیزی آن کند می‌شود و نه ضربتش بی‌اثر. اگر به شما [[فرمان]] داد که" حرکت کنید"، حرکت کنید و اگر گفت:" بِایستید"، بایستید که جز به [[فرمان]] من، نه پیشروی کند و نه عقب‌نشینی، و نه [[کارها]] را پس و پیش می‌اندازد. بدانید که من [در اعزام او] شما را بر خودم مقدم داشتم؛ چرا که او [[خیرخواه]] شماست و در برابر دشمنانتان سرسخت است"<ref>نهج البلاغة، نامه ۳۸.</ref>.
 
[[آیین]] [[نامه]] [[حکومتی]] مولا- که به "[[عهدنامه مالک اشتر]]" مشهور شده است- بلندترین و شکوهمندترین [[سند]] [[عدالت گستری]] و [[حکومت صالح]] است که جاودانه [[تاریخ]] است.
[[معاویه]] که به [[مصر]]، [[امید]] بسته بود و با حضور مالک، همه نقشه‌هایش را نقش بر [[آب]] می‌دید، پیش از رسیدن مالک به [[مصر]]، او را از پای درآورد و بدین‌سان، شیر بیشه‌های [[نبرد]] و رزم‌آور بی‌همانند و [[یار]] بی‌همتای مولا، ناجوان‌مردانه با شربت عسل آلوده به زهر جگرسوز، شهد [[شهادت]] نوشید و [[روح]] [[نورانی]] و مینویی‌اش به [[ملکوت]]، پرواز کرد. [[جان]] مولا{{ع}} با این [[غم]]، فسُرد و این داغ، بسی بر او گران آمد و [[مرگ]] مالک را از مصیبت‌های روزگار شمرد. سوگ‌نامه‌های مولا{{ع}} در [[مرگ]] مالک، بی‌نظیر است. گویی وجود مالک نیز برایش بی‌نظیر بود. [[امام]]{{ع}} چون خبر جانکاه [[شهادت]] مالک را شنید، بر منبرْ فراز آمد و فرمود: "بدانید که مالک بن حارث، روزگار خود را به پایان برد و به [[پیمان]] خویش وفا نمود و به [[دیدار]] پرورگارش شتافت. [[خدا]] مالک را بیامرزد! اگر کوه می‌بود، قله‌ای دست نیافتنی و دور و بلند می‌نمود! و اگر سنگ می‌بود، صخره‌ای سخت می‌نمود!
آفرین بر مالک! مالک که بود؟! آیا [[زنان]]، مانند مالک را می‌زایند؟! آیا هیچ آفریده‌ای چون مالک هست؟!"<ref>الإختصاص، ص ۸۱.</ref>.
 
[[معاویه]] نیز که در آتشْ‌نهادی، خیره‌سری و فضیلت‌کشی بی‌بدیل بود، با [[مرگ]] مالک، در پوست خود نمی‌گنجید و از شدت خوش‌حالی- که شگفتا آن را [[پنهان]] هم نمی‌داشت- می‌گفت: [[علی بن ابی طالب]]، دو دست راست داشت. یکی در [[جنگ]] صِفینْ قطع شد (یعنی [[عمار بن یاسر]]) و دیگری، امروز، و او [[مالک اشتر]] بود. [[امام]]{{ع}} هرگاه از او یاد می‌کرد، [[غم]] بر جانش سنگینی می‌کرد و بر نبودش [[تأسف]] می‌خورد و چون روزگاری از جَست و خیز ستمگرانه [[شامیان]] به ستوه آمده بود و از این که سپاهیانش سخن وی را نمی‌شنیدند و برای ریشه‌کن ساختن [[فتنه]] بر نمی‌خاستند، ناله کرد، شخصی گفت: فقدان اشتر در میان عراقیان، معلوم شد. اگر زنده بود، [[بیهوده‌گویی]] کم می‌شد و هر کس می‌دانست که چه می‌گوید. به [[راستی]] چنین بود و چونان او، یک نفر دیگر هم در [[سپاه امام]]{{ع}} وجود نداشت<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۵۲-۸۵۶.</ref>.
==[[مالک اشتر نخعی]]==
مالک اشتر از تربیت‌شدگان مکتب علی {{ع}} و فرمانده شجاع او بود. او در امور نظامی به قدری کارآمد بود که فرماندهی سپاه پیش‌آهنگ لشکر [[امام علی|علی]] {{ع}} با او بود. در ماجرای صفین توانست خود را تا نزدیکی خیمه معاویه برساند که جریان حکمیت پیش آمد. او یکی از کاندیداهای [[امام علی|علی]] {{ع}} برای حکمیت بود. در جنگ جمل در حدود شصت سال سن داشت. با عبدالله بن زبیر که جوانی بسیار شجاع بود مبارزه کرد، جدال به جایی کشید که دیگر از شمشیر کاری ساخته نبود و کار به کشتی‌گیری رسید. مالک، عبدالله را بر زمین زد. در این لحظه عبدالله فریاد زد: هم من و هم مالک را بکشید، تا بالاخره آن دو را از هم جدا کردند. عایشه که خالۀ عبدالله بود، مدتی پس از جنگ جمل از مالک گلایه کرد که آن روز با خواهرزادۀ من چنین و چنان کردی. مالک پاسخ داد: به خدا قسم، سه شبانه‌روز غذا نخورده بودم.<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[اسلام و نیازهای زمان (کتاب)|اسلام و نیازهای زمان]]، مجموعه آثار، مجموعه آثار، ج ۲۱، ص ۶۷؛ و [[داستان راستان (کتاب)|داستان راستان]]، مجموعه آثار ج ۱۸، ص ۳۷۶.</ref>
فضیلت مالک اشتر تنها در شجاعت نبود. او سرداری خودساخته و اهل تهذیب نفس بود. روزی مرد جاهلی در بازار کوفه به قصد خنداندن دوستانش زباله به سمت مالک پرتاب کرد. اما فرمانده سپاه [[امام علی|علی]] {{ع}} با همان قدم‌های محکم و مطمئن به سمت مسجد حرکت کرد. مرد که تازه مالک را شناخته بود دوان‌دوان برای عذرخواهی و التماس به سمت او حرکت کرد و او را در مسجد و در حال نماز یافت. مالک اشتر در برابر التماس و تضرع آن مرد گفت:
به خدا قسم، تنها برای تو به مسجد آمدم، چون فهمیدم جاهل هستی دلم برایت سوخت و از خدا خواستم تو را هدایت کند و هیچ قصدی که تو گمان می‌کنی درباره‌ات نداشتم.<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[داستان راستان (کتاب)|داستان راستان]] جلد اول، مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۲۳۱.</ref>
مالک اشتر در اواخر عمر از سوی [[امام علی|علی]] {{ع}} به حکومت مصر گماشته شد و در بین راه به دست جاسوسان معاویه مسموم شده و به شهادت رسید.


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==

نسخهٔ ‏۱۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۴۴

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل مالک اشتر (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مالک قبل از خلافت امام علی(ع)

مالک در دوران خلافت امام علی(ع)

مالک، قبل از آغاز جنگ جمل به کوفه رفت و ابوموسی را از کوفه بیرون و مردم را برای شرکت در جنگ بسیج کرد. نقش وی در جنگ جمل، شگرف و تعیین‌کننده بود و فرماندهی جناح راست سپاه را به عهده داشت. او پس از جنگ جمل، فرماندار جزیره[۵] شد.

شهادت مالک

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ اشتر به کسی گفته می‌شود که پلک چشمش به پایین برگردد (النهایة، ج ۲، ص ۴۴۳).
  2. ↑ حِمْص: شهری کهن و مشهور در میانه راه دمشق به حلب است (معجم البلدان، ج ۲، ص ۳۰۲).
  3. ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴.
  4. ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶.
  5. ↑ مناطقی میان دجله و فرات.
  6. ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶.
  7. ↑ «فَقَدْ بَعَثْتُ إِلَیْکُمْ عَبْداً مِنْ عِبَادِ اللَّهِ لَا یَنَامُ أَیَّامَ الْخَوْفِ وَ لَا یَنْکُلُ عَنِ الْأَعْدَاءِ سَاعَاتِ الرَّوْعِ أَشَدَّ عَلَی الْفُجَّارِ مِنْ حَرِیقِ النَّارِ»؛ نهج البلاغة، نامه ۳۸.
  8. ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴.
  9. ↑ «فَرَحِمَ اللَّهُ مَالِکاً لَوْ کَانَ جَبَلًا لَکَانَ فَذّاً وَ لَوْ کَانَ حَجَراً لَکَانَ صَلْداً لِلَّهِ مَالِکٌ وَ مَا مَالِکٌ وَ هَلْ قَامَتِ النِّسَاءُ عَنْ مِثْلِ مَالِکٍ وَ هَلْ مَوْجُودٌ کَمَالِکٍ»؛ الإختصاص، ص ۸۱.
  10. ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۲-۸۵۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴.
  11. ↑ ر.ک: مطهری مرتضی، داستان راستان ج۱، مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۲۳۱.
  12. ↑ مجمع البیان، ج ۲، ص ۴۸۹؛ ارشاد مفید، ص ۳۶۵.
  13. ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۰۸.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=مالک_اشتر_نخعی&oldid=312964»