زمان ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۵۷

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

زمان یا وقت ظهور امام مهدی یکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت است. سال‏‌ها پیش از ولادت حضرت مهدی(ع)‏، درباره آن، از معصومان(ع) پرسش می‌‏شد^[۱]. امامان(ع) نیز همواره مسائل مربوط به حضرت مهدی(ع)‏ - به ویژه زمان ظهور آن حضرت - را از رازهای الهی دانسته و وقت‏‌گذاران را تکذیب کرده‏‌اند^[۲]. به وقت‏‌گذاری برای این وعده الهی اصطلاح توقیت ظهور اطلاق می‌گردد.

مقدمه

با گذری کوتاه در سخنان ائمه(ع) درباره وقت ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:

آگاهی به زمان دقیق ظهور، فقط از آن خداوند سبحانه و تعالی است.
معصومان(ع) همواره مردم را از تعیین وقت درباره ظهور حضرت مهدی(ع)‏ برحذر داشته، وقت‌‏گذاران را تکذیب کرده‏‌اند.
روایات فراوانی ظهور را ناگهانی دانسته و احادیثی اصلاح امر فرج را یک شبه ذکر کرده است.
اگرچه پنهان بودن زمان ظهور از رازهای الهی است و حکمت الهی اقتضا کرده این وقت نزد مردم نامعلوم و پوشیده باشد، در بعضی روایات به پاره‌‏ای از حکمت‌‏های آن اشاره شده و تا اندازه‌‏ای محدوده زمانی آن معین شده است.
با نگاهی به کلام معصومان(ع) می‌‏توان چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی(ع)‏ از هنگام ظهور را به راحتی به دست آورد.

همان‏گونه که بیان شد، در روایات فراوانی، از ظهور آن حضرت، حادثه‏‌ای ناگهانی یاد شده و روشن است ناگهانی بودن آن، با تعیین قبلی وقت منافات دارد؛ چرا که وقتی برای امری زمان مشخص شد، دیگر دفعی و ناگهانی بودن آن معنا نخواهد داشت.
به طور مسلم، کسانی که تعیین وقت می‏‌کنند، سخنشان خلاف این گروه روایات است. پاره‏‎ای از این روایات را این‏گونه می‏‌توان دسته‏‌بندی کرد:

اصلاح امر ظهور در یک شب؛ امام علی(ع) فرمود: "پیامبر(ص) فرمود: مهدی از ما اهل بیت(ع) است که خداوند سبحانه و تعالی امر فرج او را در یک شب اصلاح می‌‏فرماید" ^[۳]
آمدن همانند شهاب فروزان؛ امام باقر(ع) پس از بیان غیبت حضرت مهدی(ع)‏، فرمود: "او همانند شهابی شعله‌‏ور در تاریکی شب، آشکار خواهد شد"^[۴]

البته در برخی روایات، به صورت محدود، زمان‌‏هایی برای رخداد این حادثه بزرگ ذکر شده است. این گونه روایات به چند دسته تقسیم می‏‌شود:

روایاتی که جمعه را روز ظهور معرفی کرده است^[۵]؛
روایاتی که روز ظهور را مصادف با روز عاشورا ذکر کرده است^[۶]؛
روایاتی که ظهور حضرت مهدی(ع) را در سال فرد ذکر کرده است^[۷]؛
برخی روایات نیز روز ظهور را شنبه ذکر کرده است^[۸].

اگرچه قرائنی چند بر ظهور حضرت مهدی(ع) در روز جمعه وجود دارد؛ این روایت و امثال آن را می‌‏توان به این صورت توجیه کرد که نخستین روز ظهور، جمعه است و از آن‏جا که قیام آن حضرت پس از ظهور است، قیام آن حضرت، روز شنبه رخ خواهد داد.
درباره چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی(ع)‏ از وقت ظهور نیز روایات فراوانی ذکر شده است؛ مانند:

الهام‏؛ بدون شک، معصومان(ع) مورد الهام خداوند سبحانه و تعالی قرار می‌‏گیرند وحی، به صورت رسمی با رحلت پیامبر اکرم(ص) پایان گرفت؛ ولی در موارد فراوانی به اهل بیت(ع) الهاماتی می‌‏شده و خواهد شد. برخی روایات چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی(ع) از زمان ظهور را از راه الهام ذکر کرده است^[۹].
برافراشته شدن پرچم قیام‏: در روایاتی اشاره شده است که وقتی ظهور آن حضرت نزدیک شد، پرچمی که آن حضرت هنگام ظهور در دست خواهد داشت، به اذن و اراده الهی برافراشته شده، امام(ع) را به فرمان قیام آگاه خواهد کرد^[۱۰].
بیرون آمدن شمشیر آن حضرت از غلاف:‏ رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: "برای او شمشیری است در غلاف؛ هنگامی که وقت ظهورش فرارسید، آن شمشیر از غلافش خارج می‏شود. خداوند سبحانه و تعالی آن شمشیر را به سخن در می‌‏آورد و شمشیر به حضرتش می‎‏گوید: ای ولی خدا! خارج شو که دیگر نشستن مقابل ستم‏ دشمنان خدا جایز نیست. پس او ظهور می‏‌کند"^[۱۱]

در پایان، گفتنی است مخفی بودن زمان ظهور حضرت مهدی(ع)‏، دارای حکمت‏‌های فراوانی است؛ از جمله:

زنده نگه داشتن روح امید و انتظار در جامعه در طول غیبت حضرت مهدی(ع)‏؛
معنا پیدا کردن امتحان شیعیان در عصر غیبت؛
غافلگیر کردن مخالفان و دشمنان.

از آن‏جا که یکی از دلیل‌‏های غیبت حضرت مهدی(ع)‏ تلاش دشمنان برای نابودی آن حضرت بود، روشن بودن زمان ظهور، دشمنان را برای از بین بردن و مقابله با آن حضرت آماده می‌‏سازد؛ در حالی که نامعلوم بودن و ناگهانی بودن زمان ظهور، باعث غافلگیری دشمنان خواهد شد.
امام خمینی رهبر انقلاب نه فقط تعیین ادعای نزدیک بودن ظهور را نپذیرفته‏‌اند بلکه به نوعی چنین ذهنیتی را نیز مردود دانسته‌‏اند: "از غیبت صغرا تاکنون که بیش از هزار سال می‏گذرد و ممکن است صد هزار سال دیگر بگذرد و مصلحت اقتضاء نکند که حضرت تشریف بیاورد، در طول این مدت مدید احکام اسلامی باید زمین بماند و اجراء نشود؟! ...."^[۱۲]
مرحوم آیت اللّه شیخ جواد تبریزی- یکی مراجع معاصر تقلید- نیز در این‏ باره می‌‏گوید: " باید زمینه را مساعد کنید که اگر غیبت، صد هزار سال هم طول بکشد، عقاید مردم خراب نشود".
فردی بود هرروز می‎‏گفت: "حضرت می‌‏آید؛ ظهور نزدیک شده یک بار گفت: سه ماه دیگر حتما آقا می‏آید. سه ماه بعد گفتیم: چه شد؟ گفت: بداء حاصل شد!"^[۱۳].
ناگفته نگذارم برخی با مطرح کردن ظهور صغرا، بر این باورند ظهور آن حضرت بسیار نزدیک است.
همگان بر این امید هستیم که چنان باشد؛ اما هیچ دلیل روایی محکمی بر آن وجود ندارد. و تشبیه آن، با غیبت صغرا نیز نادرست است^[۱۴].

زمان ظهور امام مهدی در موعودنامه

اگرچه اصل ظهور و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچ‌کس جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان (ع) درباره زمان خروج قائم (ع) پرسیده‌اند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده‌اند و زمان ظهور را هم‌چون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته‌اند^[۱۵].
فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور، وقت معین شده است‌؟ امام سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"^[۱۶]؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند؟ امام فرمود: از پیامبر (ص) نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهور مهدی (ع) هم‌چون برپایی قیامت است (کسی جز خداوند از وقت آن آگاه نیست) مهدی نمی‌آید، مگر ناگهانی^[۱۷].
البته در برخی از روایات به گونه‌ای سربسته به زمان ظهور اشاره شده که آن روایات نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای نشانه‌های ظهور را بیان می‌کنند؛ مانند: "مهدی (ع) قیام نمی‌کند مگر در سال‌های فرد، سال اول، سال سوم، پنجم، هفتم، نهم و یا روز شنبه دهم محرم. و یا: در بیست و سوم رمضان منادی ندا می‌دهد و مردم را به سوی مهدی (ع) فرا می‌خواند^[۱۸]^[۱۹].

وقاتون در موعودنامه

یعنی کسانی که برای ظهور، وقت تعیین می‌کنند. امام باقر (ع) در پاسخ کسی که پرسید: آیا برای ظهور، وقت تعیین شده است‌؟ سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"^[۲۰]. امام صادق (ع) نیز در پاسخ همان پرسش، چنین گفت^[۲۱]^[۲۲].

وقت ظهور در موعودنامه

حکمت الهی بر آن است که وقت ظهور امام زمان (ع)، بر بندگانش -به خاطر اموری که بر ما پوشیده است- مخفی بماند. از این‌رو وقت ظهور آن حضرت برای احدی معلوم نیست و کسی نمی‌تواند آن را تعیین کند و در روایات بسیاری، تعیین‌کنندگان وقت ظهور، دروغگو لقب گرفته‌اند^[۲۳].
اسحاق بن یعقوب گفت: از محمد بن عثمان عمری درخواست کردم، نامه‌ای از من به محضر حضرت صاحب الامر برساند که در آن نامه از مسائلی که بر من مشکل شده بود، سؤال کرده بود. پس توقیع به خط‍‌ مولایمان صاحب الزمان (ع) آمد، تا آن‌جا که فرمود: و اما ظهور فرج، دست خدای عز و جل است و وقت‌گذاران دروغ می‌گویند^[۲۴]. امام صادق (ع) به مفضل فرمود: ای مفضل! هرکس برای ظهور مهدی ما وقتی تعیین نماید، خود را در علم خداوند شریک دانسته و مدعی شده که خداوند، او را از اسرار خویش آگاه ساخته است^[۲۵].
از مجموع روایات می‌فهمیم که علم به وقت ظهور، از اسرار خداوند است و از وظایف شیعیان، ترک وقت‌گذاری و تکذیب تعیین‌کنندگان وقت ظهور حضرت مهدی (ع) است^[۲۶].

پرسش‌های وابسته

آیا زمان ظهور امام مهدی مشخص است؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۶۸، ح ۲
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.
↑ " الْمَهْدِيُ‏ مِنَّا أَهْلَ‏ الْبَيْتِ‏ يُصْلِحُ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ أَمْرَهُ‏ فِي‏ لَيْلَةٍ ‏‏ "، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۱۵۲
↑ " ثُمَ‏ يَبْدُو كَالشِّهَابِ‏ الْوَقَّادِ فِي‏ ظُلْمَةِ اللَّيْل‏‏‏ "، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۲۴
↑ شیخ صدوق، الخصال، ح ۲، ص ۳۹۴
↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۳۰۰
↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۵۳؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص ۲۶۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۴۵۹
↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۳۳۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۶۵۳
↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۴۳؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۴؛ محمد بن عمر کشی، رجال الکشی، ص ۱۹۲
↑ ر. ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۱۵۵؛ راوندی، الخرائج و الجرائح، ح ۲، ص ۵۵۰، کفایة الاثر، ص ۲۶۶
↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۱۵۵
↑ امام خمینی، ولایت فقیه، ص ۲۷
↑ شیخ جواد تبریزی در دیدار دانش‏پژوهان مرکز تخصصی مهدویّت، فصلنامه انتظار، ج ۵، ص ۱۷
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.
↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۸۲.
↑ همان، ص ۱۰۳.
↑ منتخب الاثر، ص ۱۲۴ و ۲۲۴.
↑ ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۷۹.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۷۹.
↑ کافی، ج ۱، ص ۳۶۸؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۸؛ غیبة نعمانی، ص ۲۹۴.
↑ غیبة نعمانی، ص ۲۹۴.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۷.
↑ کافی، ج ۱، ص ۳۶۸.
↑ احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۲۸۱.
↑ آخرین امید، داود الهامی، ص ۳۸۲.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۷.

[1] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۶۸، ح ۲

[2] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.

[3] " الْمَهْدِيُ‏ مِنَّا أَهْلَ‏ الْبَيْتِ‏ يُصْلِحُ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ أَمْرَهُ‏ فِي‏ لَيْلَةٍ ‏‏ "، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۱۵۲

[4] " ثُمَ‏ يَبْدُو كَالشِّهَابِ‏ الْوَقَّادِ فِي‏ ظُلْمَةِ اللَّيْل‏‏‏ "، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۵۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۲۴

[5] شیخ صدوق، الخصال، ح ۲، ص ۳۹۴

[6] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۳۰۰

[7] شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۵۳؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص ۲۶۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۴۵۹

[8] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۳۳۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۶۵۳

[9] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۴۳؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۴؛ محمد بن عمر کشی، رجال الکشی، ص ۱۹۲

[10] ر. ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۱۵۵؛ راوندی، الخرائج و الجرائح، ح ۲، ص ۵۵۰، کفایة الاثر، ص ۲۶۶

[11] کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۱۵۵

[12] امام خمینی، ولایت فقیه، ص ۲۷

[13] شیخ جواد تبریزی در دیدار دانش‏پژوهان مرکز تخصصی مهدویّت، فصلنامه انتظار، ج ۵، ص ۱۷

[14] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۱ - ۴۶۴.

[15] بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۸۲.

[16] همان، ص ۱۰۳.

[17] منتخب الاثر، ص ۱۲۴ و ۲۲۴.

[18] ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۷۹.

[19] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۷۹.

[20] کافی، ج ۱، ص ۳۶۸؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۸؛ غیبة نعمانی، ص ۲۹۴.

[21] غیبة نعمانی، ص ۲۹۴.

[22] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۷.

[23] کافی، ج ۱، ص ۳۶۸.

[24] احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۲۸۱.

[25] آخرین امید، داود الهامی، ص ۳۸۲.

[26] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

@@ خط ۴۵: / خط ۴۵: @@
 *از مجموع [[روایات]] می‌فهمیم که [[علم]] به [[وقت ظهور]]، از [[اسرار]] [[خداوند]] است و از [[وظایف شیعیان]]، ترک وقت‌گذاری و [[تکذیب]] تعیین‌کنندگان [[وقت ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۷.</ref>.
 ==پرسش‌های وابسته==
-* [[امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟ (پرسش)]]
+* [[آیا زمان ظهور امام مهدی مشخص است؟ (پرسش)]]
 == جستارهای وابسته ==